Highlights. nummer

VELUX Highlights is een uitgave van: VELUX Nederland B.V. Bezoekadres: Molensteijn 2 | 3454 PT De Meern Postadres: Postbus 142 | 3454 ZJ De Meern Telefoon: 030 - 6 629 629 Telefax: 030 - 6 629 680

Ontwerp: Carree visuele & interactieve communicatie, Capelle a/d IJssel Layout: BouwStijl Media, Rotterdam Copyright: Overname van artikelen of delen hiervan uit deze uitgave is alleen toegestaan met bronvermelding en schriftelijke toestemming van de redactie. De uitgever stelt zich niet aansprakelijk voor kleurafwijkingen en/of inhoudelijke onjuistheden die ondanks onze zorgvuldigheid toch in deze uitgave voor mochten komen. Editie: September 2011 Verschijnt 4 x per jaar Oplage: 23.000 stuks 12e jaargang nummer 3 V-NL - 003 - 2011 ©2011 VELUX GROUP Redactie: BouwStijl Media, Rotterdam VELUX Nederland B.V.

nummer 3

E-mail: [email protected]

2011

Internet: www.velux.nl

Highlights

Highlights

Column Atto Harsta Het ‘feel good’ gevoel Vakantie is een enorme boost voor mijn ‘feel good’ gevoel. Lekker veel buiten, zon, beweging en gezonde kleur op je lijf. Resultaat: je voelt je lekkerder en actiever. Datzelfde gevoel heb je na een lange winter, bij de eerste voorjaarstekenen. De eerste groene blaadjes, fluitende vogels en een prikkelende voorjaarszon op je lichaam doen je ontwaken uit een winterslaap. Konden we dat gevoel maar het hele jaar vasthouden. Op deze basale en universele behoefte spelen reclamemakers en marketeers veelvuldig in: fitte jonge moeders met één of ander broodsmeersel. Strakke senioren in de bergen met een goed pensioen. Shampoo of wasmiddelen schijnen het welbevinden ook enorm te stimuleren. Om maar niet te spreken van dynamische auto’s en mobiele tools die het hele leven activeren. Je zou als consument kunnen concluderen dat het niet zoveel uitmaakt wat je precies gebruikt, je voelt je met al die producten enorm actief en gezond. Gezondheid is het allergrootste goed dat wij bezitten en van onschatbare waarde. Dus dat we daar naar zoeken is absoluut niet vreemd. Wat een vakantie echter duidelijk maakt, is dat het juist niet de producten zijn die dat vitale gevoel geven. Het zijn de basale ‘natuurlijke’ aspecten die direct inspelen op onze primaire oerbehoeften. Zon en licht, een natuurlijke omgeving, rust en frisse lucht. Allemaal zaken waar een marketeer bijna geen geld aan kan verdienen. Onze fysieke en psychische gesteldheid wordt voor een groot deel bepaald door onze woonomgeving. We zijn ons er echter nauwelijks van bewust hoe relevant die is voor ons ‘feel good’ gevoel. Dat beslaat veel componenten, van groen in de wijk en kleurgebruik tot en met een dagelijks portie daglicht en frisse lucht. Met die ingrediënten kun je gebouwen maken die goed zijn voor mensen. Gebouwen waar je dat vakantiegevoel het hele jaar door kan beleven. Een Latijns spreekwoord zegt: “Mens sana in corpore sano” - “Een gezonde geest in een gezond lichaam”. Voor een gezond lichaam is een vitaliserende woonomgeving cruciaal. Het zijn juist de basale ‘menselijke’ aspecten van voldoende licht en lucht die we te gemakkelijk vergeten. Een gezond lichaam huist in een Active House. Atto Harsta is een gedreven (bouw)innovator. Directeur van Aldus bouwinnovatie en oprichter van Stichting Living Daylights.

inhoud Project: Interview: Project: MVO: Duurzaamheid:

Schoolgebouw met futuristisch ontwerp Active House visie vereist verandering van ontwerpattitude Transformatie huisartsenpraktijk met ventilatie en daglicht Werken aan eerste levensbehoefte in India Consument verkiest leefcomfort boven duurzaamheid

2

column

6 10 18 22 24

Meer informatie: www.aldus.nl www.livingdaylights.nl www.activehouse.info

3

Winnaars VELUX actie HIER Klimaatstraatfeest bekend

VELUX Champions League handbal bereikt zijn hoogtepunt

Nieuwe architectenbox vol inspiratie

De VELUX actie van het HIER Klimaatstraatfeest leverde twee gelukkige winnaars op. De actie ‘Pak je zolder aan’ pakte voor Nicole Provoost uit Goes en Ramona Kluijtmans uit Volkel positief uit. Zij zonden foto’s in van hun oude daglichtelementen en beargumenteerden waarom zij deze graag wilden vervangen. De dames wonnen respectievelijk een nieuw VELUX dakraam en een nieuwe VELUX lichtkoepel.

Daglicht kan op talrijke manieren in een woning worden gebracht. Om een leidraad te bieden, heeft VELUX Nederland een nieuwe architectenbox ontwikkeld vol inspiratie en mogelijkheden tot creatie. De architectenbox is een handig hulpmiddel bij het voorschrijven van producten ter bevordering van daglicht en ventilatie in een pand. Een map om op een overzichtelijke manier zelf gekozen informatie in op te bergen en een vernieuwd inspiratieboek zijn onderdeel van de box.

Klimaatstraatfeest Het Nationale Klimaatstraatfeest is een initiatief van de HIER Klimaatcampagne. Deze campagne wordt gesteund door ruim 30 maatschappelijke organisaties in Nederland die werken aan de oplossing van het klimaatprobleem. In totaal deden dit jaar 5094 straten mee aan het Klimaatstraatfeest. Ze namen kleine energiebesparende maatregelen als het gebruik van spaarlampen en wassen op lagere temperaturen. Maar ook grote ingrepen als het aanbrengen van spouwmuurisolatie of het plaatsen van zonnepanelen op het dak gingen ze niet uit de weg.

Architectenmap In de architectenmap is informatie over VELUX producten en diensten in overzichtelijke rubrieken en productcategorieën op te bergen. Ieder tabblad wijst naar VELUX webpagina’s met de meest recente informatie over de betreffende producten of diensten. U downloadt de informatie die u belangrijk vindt, print het uit en bergt het op achter het betreffende tabblad in de VELUX architectenmap. Zo creëert u een persoonlijke VELUX map en blijft deze het beste up-to-date.

VELUX Nederland maakte de HIER Klimaatcampagne mede mogelijk en organiseerde de actie ‘Pak je zolder aan’. Daarnaast kregen de deelnemers aan het HIER Klimaatstraatfeest 10% korting op klimaatvriendelijke VELUX producten.

Meer informatie: www.klimaatstraatfeest.nl www.velux.nl/duurzaamheid

Duurzaam leven met wooncomfort Door slimmer te bouwen en gebruik te maken van innovatieve, energiebesparende producten kan enorm bespaard worden op energiekosten. Het is dan ook belangrijk om te zorgen voor een goede energiebalans en een goed binnenklimaat in de woning. VELUX producten kunnen hier een bijdrage aan leveren met onder meer: • Energiezuinige beglazing voor dakramen; • Verhoogde isolatie van het dakraam met VELUX raamdecoratie, zonweringen en rolluiken; • Zeer hoge isolatiewaarden bij de VELUX lichtkoepel voor het platte dak; • Een automatisch systeem voor ventilatie en zonwering voor efficiënter energiegebruik. • Elektrische bediening op zonne-energie voor dakramen, rolluiken, buitenzonweringen en (verduisterende) rolgordijnen; • Verwarming van water via VELUX zonnecollectoren; • Het gebruik van gecertificeerd duurzaam hout voor alle VELUX dakramen.

4

kort nieuws

Op 28 en 29 mei werd in Keulen gestreden om de meest prestigieuze prijs in de Europese handbalwereld: de VELUX EHF Champions League. Medewerkers van VELUX Nederland waren hier met hun klanten bij aanwezig. De VELUX EHF Champions League is de Superbowl van het handbal. De vier beste Europese mannenteams en de allerbeste handballers van de wereld kwamen hier bijeen om te strijden om het kampioenschap van seizoen 2010-2011. Dit seizoen was de VELUX Groep de nieuwe hoofdsponsor van de VELUX EHF Champions League. Het vergt het uiterste van spelers om tot de handbaltop te behoren. Dit komt overeen met de verwachtingen rond de VELUX Groep als kwaliteitsmerk. Handballers kunnen alleen op topniveau presteren als zij hun talent combineren met teamspirit en een winnaarsmentaliteit. Het hele seizoen hebben 24 Europese handbalclubs in meer dan 140 wedstrijden tegen elkaar gestreden. Uiteindelijk bereikten het Spaanse Renovalia Ciudad Real en F.C. Barcelona Borges en de Duitse teams HSV Hamburg en Rhein-Neckar Löwen de ‘Final Four’. In de geweldige ambiance van de Lanxess Arena in Keulen werden op zaterdag de halve finales gespeeld, de troostfinale en finale volgden een dag later. De tribunes waren gevuld met fans die hun teams aanmoedigden. In de finale stonden de twee Spaanse teams tegenover elkaar. Het spel was wervelend en doelpunten volgden elkaar snel op. F.C. Barcelona Borges prolongeerde uiteindelijk haar titel door het enerverende slotstuk met 27-24 te winnen. Alle Nederlandse gasten hebben zich uitstekend vermaakt. De ambiance in de Arena, de spectaculaire shows rond de wedstrijden, de stadswandeling door Keulen, het gezellige feest op zaterdagavond, de activiteiten in de VELUX fanzone en als hoogtepunt de spannende handbalwedstrijden op zeer hoog niveau. Volg seizoen 2011-2012 van de VELUX EHF Champions League op: www.ehfcl.com

Daglicht komt tot leven in het inspiratieboek Het vernieuwde inspiratieboek toont de manieren waarop daglicht in een ruimte kan worden gebracht, het bereik van het daglicht en de zichtlijnen voor de gebruiker. Van alle VELUX producten voor het hellende en platte dak worden toepassingen getoond om de architect en de opdrachtgever te inspireren. Nieuw in het inspiratieboek is een sectie met projecten. Zo worden twee VELUX Model Home 2020 projecten getoond, evenals Nederlandse woningen en gebouwen die als voorbeeld kunnen dienen voor actief gebruik van daglicht. Hierbij worden tevens voorbeelden getoond van daglichtvisualisaties die gemaakt zijn in de VELUX Daylight Visualizer. Heeft u interesse in de VELUX architectenbox, vul dan het aanvraagformulier in bij VELUX magazines en documentatie op www.velux.nl/architecten

Marjet Rutten is auteur van het boek ‘Van Yab Yum naar Dim Sum; uitdagende visies op de bouw-, installatie- en vastgoedsector in 2025’. Dit boek heeft als doel alle partijen uit de kolom te inspireren over hoe het anders kan en waarom sommige dingen anders moeten.

Column Marjet Rutten De prijs van duurzaam bouwen Het is erg makkelijk om te zeggen dat duurzaam bouwen duurder is. Dat is een mooie reden om er vooral niet aan te beginnen. En zolang de concurrent het ook roept hoef je niet bang te zijn dat klanten om die reden weglopen. Dat er steeds meer klanten om duurzaamheid vragen begint langzaamaan wel in de markt door te dringen. Steeds meer steden hebben klimaatdoelstellingen waardoor bijvoorbeeld corporaties deze klimaatdoelstellingen van de toekomst - vaak als pilots uittesten bij nieuwe projecten. En ze zijn vooralsnog ook nog bereid daarin te investeren. Al dan niet met behulp van subsidies. Dat sommige duurzaamheidmaatregelen extra investeringen vragen zal ik niet ontkennen. Maar dat betekent nog niet dat ALLE duurzaamheidmaatregelen extra investeringen vragen. Wat ze wel vragen is een extra inspanning van mensen om uit te zoeken wat de mogelijkheden en consequenties zijn van bepaalde keuzes. Als je dat niet voor één project doet, maar projectoverstijgende kennis opbouwt en gebruikmaakt van kennis die er al is bij andere partijen, dan is ook die investering te overzien. Zie het als bijscholing van je medewerkers zonder te hoeven betalen aan een opleidingsinstituut. De kennis is voorhanden en vaak bij mensen die meer dan bereid zijn om het te delen. Uit de comfortzone dus. Niet roepen dat duurzaam bouwen duurder is, maar mogelijkheden inzichtelijk maken. Wat vraagt wel om een extra investering en wat niet? Als de eerste daar mee begint, volgt de rest wel. Dan kunnen we de overtuiging loslaten die vele partijen gezamenlijk (uit gemakzucht?) in stand houden. En laten we wel zijn. Uiteindelijk bouwen we niet alleen duurzaam met de blik op de financiën van de korte termijn, maar ook voor de maatschappij op lange termijn. Daar mogen we nog best wat harder ons best voor doen. Marjet Rutten Meer informatie: www.debouwin2025.nl

column

5

Schoolgebouw als een inspirerende reismachine

Futuristisch ontwerp met standaardproducten De vorm van het Regius College in Schagen verraadt niet dat het een schoolgebouw is. Het ziet eruit als een futuristisch ruimteschip dat per ongeluk op de campus geland is. En dat was precies het doel van architect Ton van Rutten die Jules Verne als inspiratiebron had. “Hier begint voor de leerlingen de ontdekkingstocht van het leven.” Architect Ton van Rutten

6

project

7

Sinds begin dit jaar zijn de Gemeentelijke Scholengemeenschap Schagen en de Praktijkschool Schagen samengegaan als Regius College. Het Praktijkonderwijs en de onderbouw van het VMBO kregen ook een nieuw gemeenschappelijk schoolgebouw. BRTArchitecten tekende voor het ontwerp en had de uitdagende taak om een gebouw neer te zetten waarin gemeenschappelijkheid en een eigen identiteit samengaan. Het resultaat is een futuristisch gebouw in de vorm van een ruimteschip. De leerlingen en medewerkers gaan als ‘bemanning’ mee op ontdekkingsreis. Jules Verne als inspiratiebron “De school heeft een visie uitgeschreven over hoe dit onderwijs eruit zou moeten zien”, aldus architect Ton van Rutten van BRTArchitecten. “Daar destilleerde ik uit dat de leerlingen blanco, met weinig kennis, op school beginnen. Dan begint in feite de ontdekkingstocht naar het leven. Zo legde ik de link met de avonturen van Jules Verne. Hij beschrijft ontdekkingsreizen over de hele wereld en zelfs in de ruimte. Vooral de machines die hij beschrijft vond ik inspirerend. Zo kwam ik op het idee voor het ontwerp: de school moest eruitzien als een reismachine waar leerlingen beginnen aan de ontdekkingstocht van het leven.” Daarnaast waren er ook een aantal stedenbouwkundige randvoorwaarden. De belangrijkste daarvan was de ligging, midden op een campus. Het gebouw moest zich volgens de architect dan ook naar alle kanten richten: “Je hebt natuurlijk maar één entree, maar alle andere kanten zijn min of meer gelijkwaardig. Zo is het gebouw gekneed tot een heel compact volume. Dit draagt ook bij aan een beperking van het energiegebruik. Het gebouw heeft namelijk relatief weinig geveloppervlakte ten opzichte van het vloeroppervlak, zodat er weinig warmte via de gevel verloren gaat.” Door de bijzondere vorm en futuristische uitstraling valt het schoolgebouw op tussen alle omliggende panden. Van Rutten: “Het ziet eruit alsof de reismachine er toevallig is geland. De

8

project

brandtrappen aan de buitenkant van het gebouw lijken op een landingsgestel. De brug naar de entree ziet er uit alsof de loopbrug van de machine zojuist is uitgeschoven.” Centrale entree De verhoogde entree komt uit op de eerste verdieping. Bij binnenkomst sta je gelijk in het hart van het gebouw, bij de aula en de leerpleinen waar alle studenten samenkomen. Van Rutten: “De Praktijkschool is op de begane grond gevestigd en het VMBO zit op de tweede verdieping. Het is handig om centraal in een gebouw binnen te komen. Je hoeft maar één trap naar beneden voor de praktijkruimtes of één trap omhoog voor de theorielokalen. Zo heb je altijd de kortste route.” De gezamenlijke leerpleinen vormen het hart van de school, ze verbinden de verschillende afdelingen. Vanwege hun stapsgewijze constructie worden ze amfitheaters genoemd. Van Rutten verklaart: “Door het hoogteverschil dat de amfitheaters overbruggen, bevinden ze zich letterlijk tussen de verdiepingen en verbinden ze de afdelingen. De gemeenschappelijke ruimtes van zowel de Praktijkschool als het VMBO zijn hier gevestigd. Om deze centrale ruimtes heen bevinden zich gangen en studieruimtes waar de leerlingen onder begeleiding kunnen werken. In de buitenste ring zijn de lokalen gevestigd.” Gemeenschappelijkheid, eigenheid en herkenbaarheid De school had vooraf een duidelijk Programma van Eisen voor alle verschillende functionaliteiten in het pand. Van Rutten: “Dat beslaat niet alleen lokalen, maar ook leerpleinen en verschillende leerzones in het gebouw. Er zijn daarnaast verschillende doelgroepen binnen de school. Een Praktijkschool is het laagste niveau op het voorgezet onderwijs. Hier zitten ook kinderen met leerproblemen. De VMBO-leerlingen krijgen op een theoretischer niveau les. Toch moesten beide groepen zich thuisvoelen in het gebouw. Gemeenschappelijkheid is dan ook een belangrijk thema in het ontwerp.”

Daarnaast moeten leerlingen ook een eigen plekje hebben. Om dat te bewerkstelligen is binnen de school met verschillende sferen gewerkt. Van Rutten: “Dit is terug te zien in grafische elementen op de muren, maar ook in het interieur en het kleurgebruik. Zo staat er in het lokaal voor ‘mens en maatschappij’ een aardbol op de wand en rond het kooklokaal is de sfeer van een restaurant gecreëerd. Elke leerling heeft op deze manier een eigen plek om zijn talenten te ontwikkelen.”

Dit zorgt voor een heel bijzondere lichtinval en draagt bij aan de herkenbaarheid. Niet alleen geeft de grootte van het raam een indicatie van wat er achter zit. Door ramen met verschillende afmetingen kun je ook spelen met het daglicht in specifieke ruimtes. Op sommige plaatsen komt veel daglicht, omdat dat daar nodig is. Elders is er misschien maar een klein streepje licht, dat in de loop van de dag verandert. Er is altijd gezocht naar de relatie tussen binnen en buiten, rekening houdend met de functie van de ruimte.”

Het kleurrijke interieur draagt ook bij aan de herkenbaarheid van verschillende zones. “De lokalen zijn vrij neutraal van kleur, met veel wit en grijs. De gangzone wordt al wat kleurrijker maar met lichte tinten, want dat is nog een concentratiegebied. In de gemeenschappelijke ruimtes is het allemaal wat uitbundiger. Hier draait het om mensen ontmoeten of spelenderwijs leren en mogen de kleuren dus best knallen. De felle kleuren maken het hart van het gebouw ook een oriëntatiepunt”, aldus Van Rutten.

Bijzonder resultaat met standaardproducten Natuurlijk was ook het budget bepalend voor veel ontwerpkeuzes. Het gebouw is namelijk met een krap budget gerealiseerd. “We hebben veel standaardproducten gebruikt. Zo bestaat de gevel uit houten prefab-elementen die meestal in de woningbouw gebruikt worden. Dit is afgewerkt met eenvoudige metalen gevelplaten met een speciale coating.”

Lichtinval en contact met de omgeving Naast het kleurgebruik speelt daglicht een centrale rol in het ontwerp. Lichtinval en contact met de omgeving helpen volgens de architect bij het oriënteren: “Het gebouw bestaat uit een aantal verdiepingen. Toch is het ontwerp zo dat je altijd contact houdt met het maaiveld. Bij de entree zijn hoge ramen geplaatst met een lage borstwering. Hierdoor kun je goed naar buiten kijken en houd je contact met de grond.” Buiten deze hoge vensters zijn alle ramen in het gebouw van VELUX. Daar is voor gekozen vanwege de bijzondere vorm van de gevel. Van Rutten: “Er zit een knik in de gevel. De ramen op de begane grond hellen over en die op de eerste verdieping zijn verticaal. Op de bovenste etage lopen ze terug, waar het schuine dak begint. Voor al deze verschillende delen is hetzelfde type VELUX dakraam toegepast, zij het in verschillende afmetingen.

Het beperkte budget is ook de reden dat er in het project voor één type dakraam is gekozen. Dit leverde wel een unieke uitdaging op. Van Rutten: “Al in een vroeg stadium zaten we met een aantal technische problemen. Het was lastig om dezelfde VELUX tuimelvensters onder verschillende hoeken te plaatsen. Daarnaast bestaat het dak niet uit dakpannen, maar uit gevelplaten. Dit vereist een speciale afwerking. Daarom zijn we al in een vroeg stadium met de technische voorlichting van VELUX Nederland in contact getreden en hebben we de detaillering gezamenlijk uitgewerkt. Zo is er binnen één standaardproduct een totaalpakket gemaakt dat werkt voor alle verschillende toepassingen. Dat geldt eigenlijk voor het hele project, de grootste uitdaging was om goedkoop te ontwerpen. Dat is gelukt door met standaardproducten iets heel bijzonders neer te zetten.” Foto’s: Irene Kievit Meer informatie: www.brta.nl

9

Active House visie vereist allereerst een verandering van de ontwerpattitude

Eerst comfort, daarna energiezuinigheid Om een wezenlijke bijdrage te leveren aan duurzame vernieuwing in de bouw heeft Atto Harsta na zijn studie Bouwkunde in 1998 Aldus bouwinnovatie opgericht. Ook als oprichter en directeur van Stichting Living Daylights zet hij zich actief in voor een nieuwe generatie comfortabele en energie-efficiënte gebouwen. Vanuit dat perspectief is Harsta een enthousiast vertegenwoordiger van het Active House principe: “Met de ontwikkeling van de Active House visie krijgt de architect een middel in handen om mensgericht én duurzaam te bouwen.” Op het gebied van energiezuinigheid in de bouw zijn al grote stappen gezet. Met de bestaande normen en technieken zijn woningen al een heel stuk zuiniger geworden. Ook voor duurzaamheid geldt volgens Harsta echter de 80-20 regel: “De eerste 80% gaat redelijk makkelijk, maar de laatste 20% is moeilijker. We zijn er nu aan toe om dat laatste stapje maken, we moeten mensgericht én duurzaam gaan bouwen. Het gaat om het samenspel tussen duurzaamheid en energie, maar ook gezondheid en welbevinden. Die verschillende criteria op elkaar afstemmen en het optimum zoeken, dat is het Active House principe.” Comfort centraal Het realiseren van een energieneutraal gebouw is relatief eenvoudig. De technieken en producten zijn voorhanden. Energieneutraal bouwen heeft echter geen zin als het niet resulteert in comfortabele gebouwen voor haar gebruikers. “De eerste stap naar technische oplossingen voor energiebesparing hebben we gehad”, aldus Harsta. “Om verder te gaan naar echte duurzame concepten moeten we nadenken over de gebruiker. Dit is vooral een ontwerpopgave, een kwestie van de juiste keuzes maken. In tegenstelling tot wat er nu vaak gedacht wordt, gaat het niet alleen om productkeuzes of het gebruiken van bepaalde energiezuinige installaties. Je moet goede combinaties zoeken tussen bouwkundige en installatietechnische mogelijkheden. Als je hierin de juiste afwegingen maakt, kom je uiteindelijk tot een duurzaam ontwerp waarin het comfort én het welbevinden van de gebruiker centraal staat.” EPC niet de maat der dingen In de huidige bouwpraktijk wordt duurzaamheid echter vaak alleen geïnterpreteerd als CO2- en energiereductie. Daarbij spelen normeringen zoals de EPC een hoofdrol. ”Er wordt gedacht vanuit de punten die te halen zijn om vervolgens tegen zo laag mogelijke kosten de EPC van 0,4 te halen.” Hierdoor wordt de gebruiker volgens Harsta genegeerd: “In de EPC-norm wordt gebruikersgedrag, zowel in positieve als in negatieve zin, niet meegenomen. Toch heeft dit gedrag enorme invloed op het energiegebruik. Je kunt ramen met driedubbele beglazing gebruiken, met de hoogste isolatiewaarde. Als dat raam vervolgens de hele dag open staat, levert dat in de

10

interview

11

praktijk echter niets op. Zo worden er bij de berekening van de EPC een heleboel aannames gedaan over het gebruik van systemen, maar het is de gebruiker die de uiteindelijke energieprestatie echt bepaald. Een gebruiker maakt andere keuzes dan je vanuit het perspectief van energiezuinigheid verwacht. Hij kiest altijd voor comfort en vindt het uitzicht of het binnenvallen van daglicht belangrijker dan of door het raam te veel zonnewarmte binnenkomt. Je moet dus ontwerpen vanuit het gebruikersperspectief en er niet vanuit gaan dat de gebruiker zelf energiezuinige keuzes maakt.” Momenteel wordt er gewerkt aan de Internationale Active House criteria. Bij de uitwerking van deze criteria tot een ‘fysieke’ vorm moeten de valkuilen van bestaande normen omzeild worden. Harsta: “Het doel van Active House moet zijn: het opstellen van criteria die de kwaliteit van wonen, werken en recreëren in het toekomstige gebouw daadwerkelijk zullen bevorderen. We moeten gaan ontwerpen op de combinatie van energiegebruik, binnenmilieu en omgeving met als centraal punt het comfort van de gebruiker. Normeringen zoals de EPC, die sec gericht zijn op energiebesparing, zijn als middel onvoldoende en altijd achterhaald.” Ommekeer in ontwerpattitude Volgens Harsta is in eerste instantie een ommekeer in de ontwerpattitude noodzakelijk: “Een comfortabel gebouw moet het uitgangspunt zijn. Daarna moet er gekeken worden hoe dat kan met een minimale inzet van energie. Als mensen uitzicht heel belangrijk vinden, moet je nadenken over de oriëntatie van de ramen. Door de ramen bijvoorbeeld op het noorden te plaatsen heb je minder last van de straling van de zon en dus minder warmtebelasting, maar wel uitzicht en licht. Dit is een ontwerptechnische bewustwording. Daarnaast kunnen technieken ervoor zorgen dat de gebruiker wordt ondersteund in zijn gedrag. Denk bijvoorbeeld aan verlichting die automatisch aan en uit gaat of zonwering die automatisch dicht gaat als de gebruiker er niet is.” In tegenstelling tot wat de naam doet vermoeden is de Active House visie ook goed toe te passen in de utiliteitsbouw. Juist omdat mensen vaak een groot deel van de dag op hun werk of school zijn, is hier een grote winst te behalen. Harsta verklaart: “In de utiliteitsbouw is vaak aan twee kanten een slag te maken. Denk aan de bestaande schoolvoorraad. Dat zijn vaak al gebouwen met een

gebrekkig binnenklimaat. Als we die dan ook nog eens uitsluitend op een energetisch niveau gaan opplussen, is het twijfelachtig wat er van het binnenmilieu overblijft. Mijn advies bij dit soort projecten is de duurzaamheid van het gebouw te verbeteren, maar daarbij niet alleen op het energiegebruik te focussen. Probeer ervoor te zorgen dat het een gezonde, frisse school wordt die ook nog energiezuinig is.” Oplossingen op lokaal niveau Zeker in het renovatiesegment is de omgeving een belangrijke component in de Active House visie. Bij renovatie gaat het vaak om kleinere, ingesloten oppervlakten waardoor je gebiedsgebonden oplossingen moet zoeken. Harsta: “Je kunt dan niet alles in één gebouw oplossen. Vaak kun je in de omgeving echter interessante combinaties maken. Het ene gebouw heeft een overschot aan warmte en een andere juist een tekort. Neem bijvoorbeeld een supermarkt: die heeft een hoge koelbehoefte, waardoor er warmte wordt uitgestoten. Als de woningen daarnaast verwarmd worden met een standaard ketel is dat zonde. Aan de ene kant wordt warmte weggegooid en aan de andere kant wordt het opnieuw opgewekt. We moeten er naartoe om op lokaal niveau de verschillende ringlopen (materiaal, energie, warmte/koude, water, voedsel) te gaan sluiten.” De Active House visie heeft dus gevolgen voor alle keuzes in het ontwerp- en bouwproces en soms zelfs voor de gebiedsontwikkeling. Hierin is volgens Harsta een rol weggelegd voor de architect: “Als je integraal ontwerpt, wat bij Active House noodzakelijk is, dan is de visie nodig van iemand die het totaaloverzicht heeft. De architect is bij uitstek de persoon die een helikopterview heeft over het volledige ontwerp.” Zo zal Active House zich hopelijk ontwikkelen tot een middel waarmee het welbevinden van de gebruiker weer hoog op de agenda komt. Harsta: “Uiteindelijk is het primaire doel van architectuur om voor en met mensen te ontwerpen.” Meer informatie: www.aldus.nl www.livingdaylights.nl www.activehouse.info Foto’s: Adam Mørk Foto’s Atto Harsta: Irene Kievit

Bekendheid met Active House Om een ommekeer in de ontwerpattitude te realiseren, moeten architecten en opdrachtgevers de Active House principes eerst kennen. In dat opzicht is de Active House visie een behoorlijk eind op de goede weg. Uit onderzoek van BouwKennis blijkt namelijk dat Active House vooral onder deze marktpartijen een redelijke bekendheid geniet. De helft van de projectontwikkelaars is er bekend mee. Onder corporaties en architecten is dat respectievelijk 48% en 47%. Bij de uitvoerende partijen is de bekendheid met de Active House visie nog beperkt. Dat is niet verwonderlijk aangezien het in eerste instantie vooral een ontwerpopgave is. De uitvoerende partijen zullen er pas mee te maken krijgen als de Active House principes vaker in praktijk worden gebracht.

12

interview

Geholpen bekendheid duurzaam bouwconcept Active House (in %) Projectontwikkelaar Corporatie Architecten Aannemers B&U W-installateur E-installateur 0

10

20

30

40

Bron: BouwKennis Duurzaamheid & Energie Monitor, december 2010

13

50

VELUX 5 OCEANS terug in La Rochelle

Duurzame zeilrace kent zinderend slot De champagne is ontkurkt! De VELUX 5 OCEANS zeilrace is op 27 mei 2011 gewonnen door de 49-jarige solozeiler Brad van Liew. De Amerikaan wist de gele romp van zijn jacht Le Pingouin het snelst rond de wereld te sturen. Van Liew zette bovendien een record neer door alle vijf de etappes op zijn naam te schrijven. Het was alweer zijn tweede overwinning, nadat hij ook in 2002/2003 de snelste was over de vijf oceanen. De VELUX 5 OCEANS is één van de meest heroïsche evenementen op zeilgebied. Eens in de vier jaar trotseren de deelnemers in hun eentje de woeste wateren tijdens de langste en zwaarste race rond de wereld: een solozeiltocht van vijf etappes over vijf oceanen van in totaal 30.000 mijl. Schippers moeten hard werken in deze solozeiltocht

De race stond deze keer in het teken van duurzaamheid. De schippers toonden hun betrokkenheid door aan boord gebruik te maken van herbruikbare energiebronnen en door te racen in de Eco 60 klasse. Daarnaast vertelden ze over de gevolgen van de opwarming van de aarde die zij in de oceanen constateerden. Aangezien 40% van de energieconsumptie in de Westerse wereld wordt veroorzaakt door gebouwen, heeft de VELUX Groep deze race gebruikt om te vertellen over duurzame oplossingen voor toekomstige gebouwen. Recordtocht Op 17 oktober 2010 viel in La Rochelle het startschot voor vijf boten met hun schippers uit alle windstreken. De zeilers kwamen op hun tocht langs Kaapstad (Zuid-Afrika), Wellington (Nieuw-Zeeland), Punta del Este (Uruguay) en Charleston SC (VS) om uiteindelijk weer te eindigen in startplaats La Rochelle (Frankrijk). Ruim acht maanden later keerde de mast van Van Liews zeilboot als eerste terug aan

Derek Hatfield arriveert als derde in La Rochelle

de horizon van het Franse havenplaatsje. Door een kleine vloot toeschouwers werd hij warm onthaald als winnaar. Op dat moment was er nog een hevig gevecht gaande voor de tweede plaats in de competitie. Die ging tussen de Pool Zbigniew ‘Gutek’ Gutkowski en de Canadees Derek Hatfield. Gutek trok met een derde plaats in de laatste etappe aan het langste eind. Dit ging echter niet zonder slag of stoot. Op vijfhonderd mijl van de finish brak één van de cilinders van zijn kantelkiel. “Ik hoorde een hele harde knal en dacht eerst dat het mijn mast was”, rapporteert Gutek vanaf zijn Eco 60. Hij voerde een noodoperatie uit met een reserve helmstok en spectralijnen. Dit was broodnodig, omdat hij Hatfield voor moest blijven zodat hij uiteindelijk zijn tweede plaats kon behouden. VELUX House: blijvende herinnering Na een sfeervolle prijsuitreiking werd deze editie van de uitdagende solozeiltocht afgesloten met een grootse viering. Hierbij overhandigde Michel Langrand, de algemeen directeur van VELUX Frankrijk, tot grote verrassing van alle aanwezigen de sleutels van het VELUX House aan de burgemeester van La Rochelle, als dank voor hun steun tijdens de race. Deze klimaatneutrale conceptwoning, gebouwd volgens de Active House principes, richt zich op de best mogelijke balans tussen energie-efficiëntie, binnenklimaat en omgeving. Het VELUX House is ontworpen om bovenop appartementencomplexen te worden geplaatst. De conceptwoning demonstreert hoe energierenovatie bij oudere gebouwen kan worden toegepast met minimaal energiegebruik, maar met veel daglicht en natuurlijke ventilatie. De woning was voor de race neergezet als ontmoetingsplek. Tijdens de negen maanden durende race bood het huis ruimte aan diverse tentoonstellingen en bijeenkomsten. Nu zal het huis in La Rochelle blijven staan als duurzame herinnering aan de VELUX 5 OCEANS Race 2010/2011 en het primaire doel hiervan: de bevordering van het bewustzijn voor duurzame oplossingen. Meer informatie: www.velux.nl/5oceans www.velux5oceans.com Foto’s: onEdition Ainhoa Sanchez/w-w-i.com

De zeilers varen in de Eco 60 klasse

14

duurzaamheid

Prijsuitreiking van de VELUX 5 OCEANS zeilrace

Brad van Liew stuurde zijn jacht het snelst rond de wereld

15

Licht en lucht in een golvende gevel Het ontwerp voor het magazijn en kantoorgebouw van VELUX Slovenië en Kalcer in Trzin is ongekunsteld en functioneel. Toch heeft het gebouw een bijzondere uitstraling. Het magazijn is gebouwd in prefab beton en heeft een eenvoudige vorm. Het kantoorgedeelte is als een overhangende opbouw aan de betonnen structuur bevestigd. Aan beide zijden heeft het een oversteek van drie meter, met daaronder parkeergelegenheid. Door deze luchtige constructie lijkt de pui te zweven. Aan de voorkant loopt het dak als het ware door in de langgerekte gevel, bekleed met grijsblauwe gevelplaten. De façade heeft een steeds wisselende hellingshoek waardoor een ritmische golving ontstaat. Zestien rijen van verticaal geplaatste dakramen versterken dit effect. Het expressieve exterieur heeft ook grote invloed op het interieur van het kantoorgebouw. De vele ramen zorgen voor veel licht en ruimtelijkheid. Daarnaast geven de verticale raampartijen de kantoren, boardrooms en vergaderzalen ieder een unieke ambiance.

inspiratie

inspiratie 16

17

Transformatie huisartsenpraktijk:

Verregaande verandering met ventilatie en daglicht In het Zeeuwse dorp ’s Gravenpolder is een huisartsenpraktijk gevestigd in een pand waar eerst een begrafenisonderneming zat. Voor de huisartsen is het zaak dat mensen de link met de vorige bestemming van het pand zo snel mogelijk vergeten. WTS architecten en bouwbedrijf Kambier kregen deze interessante opdracht en maakten volop gebruik van daglicht. Karen Nije van WTS architecten: “We wilden ervoor zorgen dat mensen het pand niet associeerden met verlies en rouw, maar met genezing.”

18

project

19

Op het plein tegenover de kerk van ’s Gravenpolder staat een pand van één verdieping met een zadeldak. Het opvallende gebouw veranderde van begrafenisonderneming naar huisartsenpraktijk. Aan de buitenkant is het pand wit geverfd met een antracietkleurige natuurstenen entree. Binnen komen de antracietgrijze stenen terug en ziet de bezoeker veel houten afwerkingen. Bijzonder aan de ontvangstruimte zijn de gebogen wanden en de verlichte balie. De kamers zijn licht en ruimtelijk en doen in niets denken aan de vroegere functie. Ronde wanden Om de transformatie naar de huisartsenpraktijk definitief te maken, is de uitstraling van het pand totaal vernieuwd. Buitenwanden zijn wit gekeimd. Binnen scheiden ronde wanden niet alleen de verschillende vertrekken, maar zij werken ook als richtingaanwijzers. Patiënten kunnen vanuit de wachtruimte de gebogen wanden volgen naar de spreek- of behandelkamers. De entree heeft een aangename sfeer door de afwerking met hout, de ruimtelijke opzet en rustige akoestiek. De wacht- en ontvangstruimte wordt verlicht met ledverlichting en twee lichtkoepels. Karen Nije was verantwoordelijk voor de renovatie van de huisartsenpraktijk. Zij vertelt dat daglicht een grote rol heeft gespeeld bij het doen vergeten van de begrafenisonderneming: “De daglichttoetreding moest goed zijn om ervoor te zorgen dat patiënten en personeel zich prettig voelen als ze de praktijk binnenkomen. Daarom zit in praktisch ieder vertrek één of meerdere dakramen of lichtkoepels.” Bij de plaatsing van de dakramen en lichtkoepels is niet alleen gelet op daglichttoetreding, maar ook op warmtereductie. Nije: “De ramen in de vier spreekkamers zijn allemaal op het noorden of op het oosten gericht. Zo bereiken we de balans tussen zoveel mogelijk daglicht en zo min mogelijk warmte.”

20

project

Uniek project John Vergouwen was bij bouwbedrijf Kambier verantwoordelijk voor de uitvoering van het project: “De volledige omslag hebben we voor elkaar gekregen door het casco te laten staan, maar al het interieur nieuw te maken. De gebogen wanden en hoogwaardige afwerking zie je niet snel ergens anders, dat maakt dit een uniek project. De medewerkers van VELUX Nederland hebben prima service verleend door te assisteren bij het inregelen van de elektrische dakramen.” Ventilatie en veiligheid Bij de apotheek speelt naast daglicht ook ventilatie en veiligheid een belangrijke rol. Door het schuine dak heeft dat vertrek een grote zuidkant. Bovendien staan daar een aantal computers die een flinke dosis warmte afgeven in een ruimte waar dagelijks minimaal drie mensen werken. Nije vertelt:“Die warmte hebben we onder controle kunnen krijgen door op de VELUX daglichtsystemen elektrische buitenzonweringen van VELUX toe te passen. Daarnaast wordt naast mechanische ventilatie ook natuurlijke ventilatie gebruikt. We hebben roosters geplaatst waar het dak en de muur samenkomen. Daar komt frisse lucht door naar binnen. De warmere lucht stijgt op en verlaat het pand door de dakramen. Zo kan het personeel in een prettig klimaat werken. Omdat de dakramen en buitenzonweringen beiden aangesloten zijn op het io-homecontrol® systeem, kan het personeel alles makkelijk met één afstandsbediening bedienen. Meer informatie: www.kambier.nl www.wtsarchitecten.nl Foto’s: Irene Kievit

21

Werken aan een eerste levensbehoefte VELUX Nederland stelt twee Stiho bouwreizen beschikbaar

Zo veel mogelijk veilige en eenvoudige huizen bouwen voor gezinnen in de derde wereld. Dat is het doel van de bouwestafette die nonprofitorganisatie Habitat for Humanity samen met bouwmaterialenhandelaar Stiho organiseerde. In mei hebben bouwers 19 woningen neergezet in India. VELUX Nederland droeg een steentje bij en maakte de reis mogelijk van Klusmeester Peter Neijts uit Waalre en Bert Nagelmaker van Bouw & Beveiliging Baarn. Stiho stuurt jaarlijks een of twee teams op bouwreis voor Habitat for Humanity. “Ter gelegenheid van het 85-jarig jubileum van Stiho hebben we het dit jaar groter aangepakt, onder de naam Stiho85”, zegt Björn van Beek. Hij was verantwoordelijk voor dit project. Hiervoor zijn twintig teams met in totaal 384 mensen op bouwreis geweest verspreid over Guatemala, Malawi, Indonesië en India. “Dit is voor Stiho niet alleen een goede gelegenheid om ons jubileum te vieren met maatschappelijke relevantie. Voor de teambuilding en het versterken van relaties was Stiho85 ook erg succesvol. Bovendien hebben we er veel aan gehad op het gebied van projectmanagement. Het is immers een interessante operatie om verschillende teams op verschillende tijdstippen in verschillende landen te plaatsen. Daar hebben we veel van geleerd”, vertelt Van Beek. VELUX Nederland was partner van Stiho85. In ruil daarvoor mocht zij twee personen afvaardigen om mee te helpen aan de daadwerkelijke bouw. Deze twee deelnemersplaatsen stelde VELUX Nederland beschikbaar aan twee van haar Montagepartners. Verschillende Montagepartners gaven aan dat zij graag wilden meewerken. Na loting kwamen Klusmeester Peter Neijts uit Waalre en Bert Nagelmaker van Bouw & Beveiliging Baarn als winnaars uit de bus. Trots op werk “Met Habitat for Humanity heb ik werk afgeleverd waar ik echt trots op ben”, vat Peter Neijts zijn week in India samen. “Bovendien hebben we tijdens die week veel lol gehad met z’n allen.” Een Habitat bouwreis is een mooie kans om te bouwen aan een betere wereld. Een groep mensen reist naar een bouwproject waar iedereen de handen uit de mouwen steekt. Ze graven funderingen, mixen het cement of voegen muren van nieuwe huizen. In samenwerking met de gezinnen voor wie de huizen bestemd zijn, worden eenvoudige, maar degelijke woningen neergezet. Neijts: “Ik speelde al langer met het idee om na mijn pensionering mijn bouwvaardigheden in te zetten in de derde wereld. VELUX Nederland bood me de gelegenheid om meteen aan de slag te gaan. Dat is erg goed bevallen.” Neijts schetst de verschillen met werken in Nederland: “Vaak werk ik aan luxe. Grotere badkamers of een uitbouw aan de woonkamer. In India heb ik meegewerkt aan verbetering van de levensstandaard van mensen. Dat geeft toch een ander gevoel als je een project hebt afgerond.” Niet alleen het resultaat van het werk was anders dan normaal. Ook de fysieke arbeid was in India anders dan thuis: “De eerste dag begonnen we in ons normale tempo te werken. Dat 22

mvo

leerden we snel af. Bij een temperatuur van 44 graden moet je rustig aan doen, anders houd je het niet vol.” Neijts merkte nog een andere belangrijk verschil tussen Nederland en India op het gebied van werk: “In Nederland geldt over het algemeen dat arbeid duur is en materiaal goedkoop. Dat is in India precies andersom. Dus als er een lading stenen wordt afgeleverd, maakt het niet zoveel uit waar die neergezet worden. Om ze met de hand ergens anders naartoe te dragen is immers geen probleem. Zo’n andere mentaliteit is even wennen, maar we hebben vooral erg veel plezier gehad tijdens dit project.” Gezamenlijke bijdrage aan betere toekomst Habitat for Humanity bouwt huizen voor een specifieke doelgroep gezinnen. Een gezin geeft zelf aan of het in aanmerking wil komen voor een Habitat huis. Een lokaal gekozen comité verzorgt vervolgens de selectie. Zo moet er voor het gezin altijd sprake zijn van slechte woonomstandigheden. Daarnaast moeten ze tijd investeren in de bouw van hun huis én dat van anderen. Opvallend is dat gezinnen over een vast inkomen moeten beschikken om in aanmerking te komen. Dit is nodig om de renteloze lening die ze aangaan terug te kunnen betalen. Habitat for Humanity kiest ervoor om de middenklasse te stimuleren in de landen waar zij actief is. Met een steuntje in de rug hebben mensen in de middenklasse de mogelijkheid om hun gemeenschap welvarender te maken, bijvoorbeeld door werkgelegenheid te creëren. Het geld dat Habitat for Humanity terugkrijgt over de leningen, investeert zij weer in nieuwe woningen. Zo draagt iedereen die een huis van Habitat for Humanity heeft bij aan de bouw van nieuwe woningen. Dat Stiho85 ook op een ander gebied blijvende impact heeft, blijkt uit de plannen die Neijts opgevat heeft, samen met de mensen van de groep waarmee hij in India was: “In september hebben we een reünie met zijn zeventienen. Dan gaan we herinneringen ophalen en kijken of we binnenkort nog een bouwreis kunnen maken. Het is ons namelijk erg goed bevallen om iets substantieels te kunnen betekenen voor mensen die het echt nodig hebben. We vonden het zeker voor herhaling vatbaar.” Meer informatie: www.stiho85.nl www.habitat.nl www.velux.nl/montage 23

Consument verkiest leefcomfort boven duurzaamheid Bij de ontwikkeling van veel duurzame gebouwen blijft de rol van menselijk gedrag onderbelicht. De techniek kan het probleem van energiebesparing in de bebouwde omgeving wel oplossen, maar mensen zijn niet bereid om hun gedrag of wensen hier op aan te passen. Zo blijkt uit onderzoek van WoonKennis dat consumenten bij de keuze van een nieuwe woning leefcomfort belangrijker vinden dan duurzaamheid. Mensen veranderen niet graag hun gewoontes. Bovendien kiezen ze altijd voor hun eigen comfort en doen liever niet moeilijk als het ook makkelijk kan. Bij duurzaam ontwerpen is het belangrijk om rekening te houden met deze en andere menselijke eigenschappen. Het toepassen van geavanceerde technieken om een gebouw duurzamer te maken, heeft alleen zin als de gebruiker er op de juiste manier mee om gaat. En als het in de praktijk gebruikt wordt, want een nietgebruikt product of systeem is per definitie niet duurzaam. Daarom moet een duurzaam ontwerp aansluiten bij de behoeftes en het gedrag van de doelgroep. Consument past gedrag niet aan De consument heeft over het algemeen een goed beeld van de invloed van zijn gedrag op het milieu. Dit heeft echter weinig effect op de bereidheid zijn gedrag te veranderen. Het heeft dan ook geen zin om ervan uit te gaan dat de consument zelf de meest milieuvriendelijke optie zal kiezen. Dit blijkt wel uit de antwoorden op de stelling: “Bij de keuze voor een nieuwe woning vind ik leefcomfort belangrijker dan

duurzaamheid”. Gemiddeld 42% van de Nederlandse consumenten is het (zeer) eens met deze stelling. Slechts 12% van de consumenten zou duurzaamheid verkiezen boven het eigen leefcomfort. Iedereen heeft behoefte aan een bepaalde mate van comfort, maar er zijn ook verschillen tussen diverse groepen mensen. In de antwoorden op de stelling is bijvoorbeeld een duidelijk verschil zichtbaar tussen de leeftijdscategorieën. De leeftijdsgroep van 35 tot 55 jaar verkiest leefcomfort het minst vaak boven duurzaamheid. De 55-plussers hechten daarentegen beduidend meer waarde aan het leefcomfort en zijn het dus vaker met de stelling eens. Niet alleen zijn senioren vaker thuis, ze hebben ook meer specifieke behoeften. Ouderen krijgen bijvoorbeeld slechte ogen, waardoor ze meer licht in hun omgeving nodig hebben om goed te kunnen zien. Maar het welbevinden van senioren gaat nog verder dan deze praktische problemen. Licht is niet alleen een middel om beter te kunnen zien, maar ook een remedie tegen dagritmestoornissen en depressie. Zo zijn veel voorkomende slaapproblemen van ouderen verbonden met de hoeveelheid daglicht in hun omgeving. Daglicht en ventilatie Dat daglicht heel belangrijk is voor het leefcomfort van consumenten blijkt wel uit de antwoorden op de stelling: “Bij de keuze voor een nieuwe woning let ik op de hoeveelheid daglicht in de nieuwe

Bij de keuze voor een nieuwe woning vind ik leefcomfort belangrijker dan

Bij de keuze voor een nieuwe woning let ik op de hoeveelheid daglicht in

duurzaamheid (in %)

de nieuwe woning (in %) 2

< 35 jaar

2

11

0

20 40 Zeer mee eens Mee eens Neutraal

60 80 100 Mee oneens Zeer mee oneens Weet niet/geen mening

Bron: WoonKennis, augustus 2011

24

Meer informatie: www.velux.nl/duurzaamheid

Bij de keuze voor een nieuwe woning let ik op de natuurlijke ventilatie (in %)

2

Zeer mee eens Mee eens Neutraal

4

4 34

19

49

Bron: WoonKennis, augustus 2011

duurzaamheid

Comfort is sleutelwoord De consument zoekt dus naar een voor hem optimale situatie, met zo veel mogelijk comfort en gemak. Zolang het meer moeite kost, zal de consument minder geneigd zijn zich milieuvriendelijk te gedragen. En als duurzaamheid ten koste gaat van het gevoel van welbehagen, dan kiest de consument voor zijn eigen leefcomfort. In het geval van de eigen woning spelen daglicht en natuurlijke ventilatie hierin een belangrijke rol. Deze elementen moeten dan ook worden meegenomen bij het ontwerpen van gebouwen die in de praktijk echt duurzaam zijn, zowel op het gebied van energiebesparing als levensduur. Comfort is hierbij het sleutelwoord. Architecten en ontwerpers moeten ernaar streven dat de optie die consument als het meest comfortabel ervaart ook duurzaam is.

3

35 - 55 jaar > 55 jaar

woning”. Gemiddeld is maar liefst 83% van de Nederlanders het hier (zeer) mee eens. Van de 55-plussers geeft zelfs 86% aan dat de hoeveelheid daglicht een rol speelt in de keuze voor een nieuwe woning. Ook natuurlijke ventilatie speelt een grote rol in het welbevinden van mensen. Op de stelling “Bij de keuze voor een nieuwe woning let ik op de natuurlijke ventilatie”, reageert dan ook 71% instemmend. Ook hier scoort de oudste leeftijdsgroep het hoogst. Van de 55-plussers zegt 79% bij de keuze van een nieuwe woning te letten op natuurlijke ventilatie.

26

45 Mee oneens Zeer mee oneens Weet niet/geen mening

Zeer mee eens Mee eens Neutraal

Mee oneens Zeer mee oneens Weet niet/geen mening

Bron: WoonKennis, augustus 2011

25

dreaming Sterren tellen vanuit de woonkamer

26

27

voor

na In 2008 vonden Miranda Lugtenburg en Dave Vosselman hun droomhuis. Toen ze er na een grote verbouwing introkken, bleek de lichtinval beneden nogal tegen te vallen. Het klusbudget was echter op. Twee jaar later reageerde het stel op de VELUX Woonwens. Met deze prijsvraag in het tijdschrift VT Wonen wonnen zij twee VELUX lichtkoepels t.w.v. bijna € 5.000. Nu is hun lichte, Scandinavische woonkamer alsnog werkelijkheid geworden. “Het is nu zoveel lichter en aangenamer dan voor de verbouwing.” Miranda Lugtenburg en Dave Vosselman kochten een riant jarenzeventig huis in Harderwijk. De enorme zitkamer gaf de doorslag voor de aankoop. Deze is dankzij een uitbouw maar liefst 11 meter lang en 5,5 meter breed. Miranda: “Er zijn natuurlijk wel meer huizen met een lange kamer beneden, maar die zijn smal doordat er een gang naast ligt. Mede door de open keuken en de brede woonkamer was dit huis anders. En paste het perfect in onze woonwensen.” Scandinavisch design De inrichting van de woonkamer was echter nog niet naar de smaak van het tweetal. Miranda: “Ik ben groot fan van de Scandinavische stijl: lichte stoffen, natuurlijke houttinten en veel, heel veel licht.” Er volgde een grote verbouwing om het hele huis zoveel mogelijk aan dit ideaalbeeld te laten voldoen. Na deze grondige verbouwing bleek de lichtinval beneden echter tegen te vallen. Lichtkoepels op het platte dak van de uitbouw konden uitkomst bieden, maar na de verbouwing was het stel even door het budget heen. Twee jaar later zag Miranda in VT Wonen een oproep voor de VELUX Woonwens. Lezers konden foto’s opsturen van een ruimte in hun huis, waar ze via lichtkoepels meer licht zouden willen, zoals de garage of een uitbouw. Miranda: “Dat was precies wat wij nodig hadden. Bij het versturen van de mail dacht ik: het zal wel niets worden, er doen zoveel mensen mee. We hoorden vervolgens enige tijd niets en waren het zelfs helemaal vergeten. Toen de telefoon ging, was het echt een geweldige verrassing dat we hadden gewonnen.” Vakkundig advies Vanaf dat moment kwamen de plannen van Miranda en Dave in een stroomversnelling. Onderdeel van de prijs was professioneel advies en montage. Binnen een paar dagen kreeg het stel bezoek van een VELUX adviseur om de situatie op te nemen. Deze adviseerde twee lichtkoepels naast elkaar te installeren. Zo wordt er over

28

dreaming

de gehele uitbouw voor een goede lichtspreiding gezorgd en overlappen de lichtkolommen uit de koepels elkaar mooi. Miranda en Dave twijfelden nog even over het formaat van de koepels. “We konden voor diverse afmetingen gaan, maar op advies van VELUX hebben we gekozen voor twee koepels van 80 bij 80 centimeter. Deze passen precies middenin de uitbouw zonder te dicht tegen het raam te zitten.” Esthetisch bleek een lichtkoepel bovendien de beste oplossing, omdat deze in het dak verzonken is en van buitenaf bijna niet opvalt. De installatie van de twee lichtkoepels verliep vlekkeloos. Binnen één werkdag waren ze geplaatst en afgewerkt. Praktische voordelen Miranda en Dave kozen voor twee elektrische lichtkoepels. Deze kunnen met een afstandbediening worden geopend en gesloten. Ditzelfde geldt voor de plisségordijnen waarmee de koepels zijn afgewerkt. Dankzij een regensensor sluit het venster bovendien automatisch bij een buitje. Miranda: “We hoeven niet steeds te controleren of de koepels gesloten zijn. En dankzij de plisségordijnen wordt het op een zonnige dag niet te warm binnen. Als Dave en ik op ons werk zijn, laten we de gordijntjes dicht en blijft het binnen heerlijk koel. En omdat de lichtkoepels ook nog voorzien zijn van het Politiekeurmerk Veilig Wonen® hoeven ze ook niet bang te zijn voor ongewenst bezoek. De koepels hebben nog een ander praktisch voordeel. “Vroeger openden we ’s zomers altijd de tuindeuren om af te koelen. Omdat we aan het water wonen, kregen we dan veel muggen binnen. Als we nu de koepels openen, krijgen we wel frisse lucht, maar blijven de muggen weg. Ideaal voor een zomerse dag!” Naar de sterren kijken Met het eindresultaat zijn Miranda en Dave dan ook meer dan gelukkig. “De woonkamer is zoveel lichter en aangenamer dan voor de verbouwing. Zeker in de zomer, wanneer de zon hoog staat schijnt er zoveel licht naar binnen.” Vooraf was Miranda nog even bang dat ze ’s avonds naar twee zwarte gaten zouden zitten te kijken. Maar zo voelt het achteraf helemaal niet. “Integendeel”, zegt Miranda. “Gisteren keek Dave omhoog en zei: “Miranda, ik zie de maan.” Samen naar de sterrenhemel kijken in je eigen huis. Kan het mooier?” Meer informatie: www.velux.nl/lichtkoepel Foto’s: Irene Kievit

29

design

Studenten aan de TU Delft hebben een draaiend huis ontworpen voor de Solar Decathlon 2012-competitie. Het ReVolt House, zoals het project heet, draait gedurende de dag mee met de zon. Zo wordt maximaal geprofiteerd van de energie uit zonlicht. Drijven, draaien en spiegelen zijn de belangrijkste uitgangspunten in het ontwerp.

ReVolt House: een extra dimensie in drijvende woningbouw In het Nederlandse landschap staat water centraal. Als reactie op de stijgende waterspiegel worden inmiddels de eerste drijvende wijken gerealiseerd. Het ReVolt House voegt een dimensie toe aan drijvende woningbouw. Niet alleen beweegt het huis mee met de waterspiegel, het draait ook mee met de zon. Tim Hilhorst, één van de dertig deelnemende studenten aan het project, legt uit: “De woning heeft een deels gesloten gevel die meedraait met de zon. Dit gaat automatisch en gebeurt met de energie uit zonnepanelen. In de zomer zorgen sensoren ervoor dat de dichte wand altijd op de zon gericht is. In de winter is dat precies andersom.” De woning blijft in de zomer koel doordat het open gedeelte aan de schaduwkant zit. In de winter is de open kant juist op de zon gericht voor een maximale hoeveelheid zonlicht in de woning en optimaal gebruik van zonnewarmte. Ook de reflectie van de zon op het water heeft een positieve invloed op het beschikbare daglicht. Daarnaast kunnen de bewoners de woning zelf draaien om desgewenst meer zonlicht in het interieur te krijgen. Zo staan ze in contact met de natuurlijke cycli van de dagen en de seizoenen.

ReVolt House op Lowlands Met het ReVolt House zijn de TU studenten de enige Nederlandse vertegenwoordigers onder de 20 teams op de Solar Decathlon 2012 in Madrid. Dit is een internationale wedstrijd voor het ontwerpen en bouwen van het beste huis dat in haar eigen energie voorziet. De inzendingen worden ook beoordeeld op zaken als duurzaamheid, esthetiek, gebruikerscomfort en economische haalbaarheid. Als voorproefje op de grote wedstrijd presenteerden de studenten hun concept deze zomer op het festival Lowlands. Hilhorst: “Op het Llowlab, het duurzaamheidseiland van Lowlands, was dit jaar een maquette op ware grootte te zien van het ReVolt House. Het gaat hier om een tent en geen echte woning, maar alle toegepaste technieken zijn hetzelfde. Zo is de tent dubbelwandig en wordt hij gekoeld door het verdampen van water in plaats van met energieslurpende airconditioners en werkt de douche op regenwater.” Met het ReVolt House laat het team studenten zien hoe bouwen op het water op een duurzame manier verbonden kan worden aan een uniek ontwerp. Het resultaat is een concept voor energieopwekkende huizenbouw die op grote schaal toepasbaar is. Voor meer informatie over het concept en een filmpje over de werking van het ReVolt House zie: www.revolthouse.com

30

design

31