Highlights. nummer

VELUX Highlights is een uitgave van: VELUX Nederland B.V. Bezoekadres: Molensteijn 2 | 3454 PT De Meern Postadres: Postbus 142 | 3454 ZJ De Meern

Internet: www.velux.nl E-mail: [email protected] Ontwerp: Carree visuele & interactieve communicatie, Capelle a/d IJssel Layout: BouwStijl Media, Rotterdam Copyright: Overname van artikelen of delen hiervan uit deze uitgave is alleen toegestaan met bronvermelding en schriftelijke toestemming van de redactie. De uitgever stelt zich niet aansprakelijk voor kleurafwijkingen en/of inhoudelijke onjuistheden die ondanks onze zorgvuldigheid toch in deze uitgave voor mochten komen. Editie: Maart 2013 Verschijnt 3 x per jaar Oplage: 18.000 stuks 14e jaargang nummer 1 V-NL - 001 - 2013 ©2013 VELUX GROEP Redactie: BouwStijl Media, Rotterdam VELUX Nederland B.V.

nummer 1

Telefax: 030 - 6 629 680

2013

Telefoon: 030 - 6 629 629

Highlights

Highlights

Column Paul Kalkhoven Ontwerpen met daglicht Architectuur is een samenspel van het functionele en het poëtische, het technische en het natuurlijke; en daglicht valt ook in deze categorieën. Het is altijd onze filosofie geweest om het daglicht en de transparantie in onze gebouwen te maximaliseren. Wij werken aan uiteenlopende projecten over de hele wereld en hierbij keert vaak dezelfde uitdaging terug: hoe daglicht zo diep mogelijk in alle ruimtes te brengen. Hierbij gaat het niet alleen om daglicht door de gevel, maar ook het licht van boven via binnenplaatsen en glazen daken. Er is natuurlijk meer dat de kwaliteit van natuurlijk licht bepaalt dan het aantal benodigde lumen om een ruimte te verlichten. De principes van duurzaam ontwerpen moeten een integraal onderdeel zijn van de architectuur; iedere klimaatzone vereist een passend antwoord. Net zoals daglicht binnendringt door glazen gevels en daken, wordt natuurlijke ventilatie steeds meer gezien als een meer aantrekkelijk en duurzaam alternatief voor luchtdichte gebouwen die van airconditioning afhankelijk zijn voor de ventilatie, zeker in de gematigde klimaten. Natuurlijk gaan licht en natuurlijke ventilatie dan ook vaak hand in hand: in het ontwerp van de gevel en het dak als antwoord op het externe klimaat, en de gebouwdoorsnede waarin de sleutel ligt om lucht en daglicht diep in het gebouw door te laten dringen. Daglicht bereikt ons in steeds beter geïsoleerde en afgesloten gebouwen; de verwante aspecten van zonne-warmtewinst en warmteverlies door de beglazing moeten zo afgestemd worden dat de hele energiebehoefte van het gebouw in balans is. Door innovatie heeft deze technische uitdaging steeds grotere mogelijkheden. We kunnen lucht- en warmtestromen simuleren en steeds meer geavanceerdere productietechnieken gebruiken om deze grenzen te verleggen en te optimaliseren. Onze geïntegreerde ontwerpbenadering voor het hele binnenklimaat, met natuurlijk licht en natuurlijke ventilatie in beter presterende gebouwen, zal leiden tot gebouwen die beter zijn voor zowel de gebruikers als de planeet. Paul Kalkhoven, Senior Partner Foster+Partners Meer informatie: www.fosterandpartners.com Foto: VELUX Groep

inhoud Duurzaamheid: Interview: Innovatie: Project: Project:

Duurzame renovatie resulteert in lichte en gezonde woningen Architect Paul Kalkhoven: “Daglicht helpt ons om gebouwen te begrijpen” Succesvolle introductie nieuwe dakramen en lichtstraten HoTT op de voet gevolgd: Praktijkvoorbeeld van innovatie en comfort Winkelcentrum ondergaat transformatie door VELUX modulaire lichtstraten

2

column

6 8 12 18 20

3

Nieuwe VELUX INTEGRA dakramen winnen design award De nieuwe generatie op afstand bedienbare dakramen van de VELUX Groep is bekroond met de design award ‘Ingeniørens Produktpris 2012’. Redenen voor deze keuze van het Deense vakblad waren dat het nieuwe generatie VELUX INTEGRA® dakraam meer daglichttoetreding mogelijk maakt en een positieve bijdrage levert aan de energiebesparing van een woning. Het INTEGRA dakraam van de nieuwe generatie bestaat uit een elektrisch dakraam en een bedieningstablet waarmee het dakraam, de raamdecoratie en de zonwering worden bediend. Het touch screen van de VELUX INTEGRA bedieningstablet maakt gebruik van pictogrammen en is zeer gebruiksvriendelijk. Toch zit er een verrassende hoeveelheid geavanceerde technologie achter. Hierin staan onder andere gegevens over het weer in 25 Europese steden. Deze gegevens maken het mogelijk de bediening van de zonweringproducten op het dakraam automatisch aan de lokale weerpatronen aan te passen. Hierdoor worden het binnenklimaat en het energieverbruik van een woning geoptimaliseerd. In de praktijk betekent dit dat de bedieningstablet de bewoner in de koude wintermaanden helpt de zonnewarmtetoetreding en isolatie-eigenschappen automatisch te optimaliseren. Ook heeft het bedieningssysteem een instelling voor tijdgestuurde, natuurlijke ventilatie zodat de woning in 15 minuten wordt gelucht zonder dat de ruimte aanzienlijk afkoelt. In de zomer wordt de zonnewarmtetoetreding geminimaliseerd door toepassing van zonwering om oververhitting te voorkomen. Energiebesparing In de ontwikkelingsfase is veel aandacht besteed aan het combineren van design, technologie en gebruiksvriendelijkheid, een functie die zeker meespeelde in de beslissing van de jury: “De VELUX INTEGRA wint de design award omdat het een weloverwogen en hedendaagse vernieuwing is van het bekende VELUX dakraam. Het dakraam heeft intelligentie gekregen met een ingebouwde regensensor en een aantal klimaatoptimalisatiefuncties. Zo wordt het dakraam meer dan alleen een middel om daglicht binnen te laten. Het dakraam is uitgegroeid tot een actieve component bij het onder controle houden van de energierekening en voorziet bewoners van automatische en gecontroleerde luchtcirculatie.” Meer informatie: www.velux.nl/denieuwegeneratie

Architecten en aannemers voor vierde opeenvolgende jaar meest tevreden over VELUX

VELUX introduceert buitenzonwering op zonne-energie voor lichtkoepels

Voor het derde en vierde achtereenvolgende jaar zijn architecten en aannemers het meest tevreden over de dienstverlening van VELUX. Dat blijkt uit de Marketing Score Card Klanttevredenheid Ruwbouw en Afbouw, de jaarlijks terugkerende klanttevredenheidsonderzoeken van BouwKennis.

Speciaal voor de VELUX lichtkoepel introduceert de VELUX Groep een elektrische buitenzonwering op zonne-energie. De buitenzonwering zorgt ervoor dat de opwarming van ruimtes onder het platte dak aanzienlijk wordt verminderd.

In het onderzoek voor de BouwKennis Marketing Score Card Klanttevredenheid Ruwbouw wordt onder architecten en aannemers jaarlijks de dienstverlening van toeleveranciers op verschillende aspecten gemeten. De top-5 is gebaseerd op de gemiddelde tevredenheid over een fabrikant. VELUX scoort bij architecten op alle aspecten hoger dan het marktgemiddelde. Vooral op innovativiteit, professionaliteit en meedenken met de klant presteert VELUX Nederland goed. Onder aannemers valt naast de sterke troeven kwaliteit, professionaliteit en betrouwbaarheid de hoge waardering voor innovativiteit op. Ook in de BouwKennis Marketing Score Card Klanttevredenheid Afbouw onder montagebedrijven, kleine aannemers, klusbedrijven, stukadoors, tegelzetters, schilders en architecten over de klanttevredenheid van fabrikanten en handelaren eindigde VELUX voor het vierde jaar op rij als eerste. Hoge investeringen in productinnovatie “We doen er alles aan om onze klanten tevreden te houden en hebben daarom de afgelopen jaren veel nadruk gelegd op professionalisering. Het is dan ook extra waardevol als dit door klanten wordt opgemerkt”, aldus Michel Sombroek, algemeen directeur van VELUX Nederland. “Ook zijn we erg blij met de waardering voor onze innovatie-inspanningen. In de afgelopen vijf jaar zijn de investeringen van de VELUX Groep in Research & Development met 50 procent toegenomen naar 50 miljoen euro per jaar. De nieuwe generatie VELUX dakramen en de VELUX modulaire lichtstraten die in samenwerking met Foster+Partners zijn ontwikkeld, zijn het resultaat van een aanhoudende strategische focus op innovatie. Zo zijn we klaar zijn voor de toekomst als de markt weer aantrekt”, aldus Sombroek.

Column Atto Harsta Helaas moesten er ook nog bewoners in

In ambitie kun je niet wonen Een duurzaamheidambitie voor een nieuw gebouw is een mooi begin. Uiteindelijk telt echter alleen het resultaat. Dat is niet het bouwwerk zelf, maar de interactie tussen gebruiker en gebouw. Als ze elkaar ‘natuurlijk’ aanvoelen is de kans op een mooie en lange (woon)relatie het grootst. Dat is echt duurzaam, heel anders dan de huidige focus op alleen het energieverbruik. VELUX lichtkoepels hebben een glaselement met HR++ veiligheidsbeglazing direct onder de lichtkoepel. De VELUX buitenzonwering past perfect tussen het glaselement en de koepel in. De zonnestralen komen dus wel via de koepel naar binnen, maar worden door de buitenzonwering voor 88% tegengehouden. Door de combinatie van een elektrische buitenwering in de zomer, het efficiënte gebruik van passieve zonne-energie in de winter en natuurlijke ventilatiemogelijkheden kan een uitgebalanceerd binnenklimaat worden gecreëerd. De buitenzonwering verlaagt de g-waarde van de lichtkoepel tot ongeveer 0,12. Zo wordt energie bespaard. Daarnaast zorgt de buitenzonwering in de ruimte voor ‘zacht’ en sfeervol daglicht en privacy. Duurzaam design De stroomvoorziening van de buitenzonwering wordt geregeld met een geïntegreerde accu die wordt opgeladen door een zonnepaneel. Een energiebuffer zorgt ervoor dat hij ook gebruikt kan worden in perioden met minder daglicht. De buitenzonwering heeft een discreet en geïntegreerd ontwerp. Door wit gelakte aluminium lijsten vormen de lichtkoepel en buitenzonwering één geheel. Daarnaast is ook het screendoek wit van kleur. De buitenzonwering op zonne-energie is draadloos en daardoor eenvoudig van buitenaf op het glaselement te monteren. Radiografisch bedienbaar en energiebesparend De buitenzonwering op zonne-energie is voorzien van io-homecontrol® technologie en kan met een afstandsbediening of bedieningstablet radiografisch worden bediend. De buitenzonwering kan worden gecombineerd met een elektrisch plissé gordijn aan de binnenzijde. Zowel de lichtkoepel, de buitenzonwering als het plissé gordijn kunnen vervolgens met één afstandsbediening worden bediend. Als de ventilerende lichtkoepel open staat, sluit deze zich door de regensensor bovendien automatisch bij de eerste regendruppels. Meer informatie: www.velux.nl/lichtkoepel

4

kort nieuws

Atto Harsta is Strategisch & Creatief directeur van Aldus bouwinnovatie. Daarnaast is hij oprichter & directeur van Stichting Living Daylights. Deze stichting promoot een optimale toepassing van daglicht in de gebouwde omgeving. Stichting Living Daylights vindt dat daglicht altijd een essentieel en prikkelend onderdeel van architectuur, stedenbouw en landschap zou moeten vormen.

In ruim 70% van de gerealiseerde energiezuinige projecten is er veel ontevredenheid over het woongenot. Opvallend genoeg worden ook de energiebesparingsclaims vaak niet gehaald. Blijkbaar zijn de verwachtingen heel anders dan de praktijk. De boodschap van deze column is dan ook: meer aandacht voor de gebruiksfase. Dat kan door te leren van het verleden en projecten vaker, voor langere tijd, te evalueren. De Agentschap NL evaluatie uit april 2010 ‘Schatgraven in de bestaande bouw’ van 32 energiezuinige projecten, is in dat kader ontluisterend. Iedereen met energie- & bouwambities adviseer ik dit rapport te lezen. In een TNO rapport las ik daarnaast: ‘De energiedoelstellingen zijn niet gehaald doordat de bewoners zich niet gedroegen zoals verwacht’. En even verderop: ‘Helaas moesten er ook nog bewoners in de woning’. Dit geeft een beeld van de enorme kloof tussen wat we bouwen en hoe we iets gebruiken. Het toont ook de arrogantie en minachting van bouwpartijen voor eindgebruikers, alle aandacht voor consumentgericht bouwen ten spijt. Kern van het probleem is de focus op het bouwproces. Negen maanden bouwen is ondergeschikt aan 75 jaar gebruik, maar eist nu wel alle aandacht op. Als industrieel ontwerper weet ik dat een gebruiksonderzoek essentieel is voor productontwikkeling. Je ziet hoe gebruikers (intuïtief) met producten omgaan. Want al zouden we een gebruiksaanwijzing bij een woning leveren, dan nog ligt die vaak ongebruikt in de meterkast. Gebruiksonderzoek is de meest leerzame fase van een productontwikkelingtraject. Bijzonder dat dit in de bouw nauwelijks wordt toegepast. De eerste resultaten van de gemonitoorde Active House woningen ondersteunen mijn visie. We hebben veel meer kennis nodig over menselijk gedrag om onze klimaatdoelstellingen te realiseren. Een thermosfles is een prachtig product; ik wil er alleen niet in wonen. Atto Harsta Meer informatie: www.livingdaylights.nl

column

5

Woningrenovatie volgens Active House: bewoners staan centraal

Duurzame renovatie resulteert in lichte en gezonde woningen Het unieke renovatieproject De Poorters van Montfoort is bijna afgerond. Het doel was dat deze corporatiewoningen na renovatie niet alleen energielabel A++ zouden krijgen, maar ook een gezond en comfortabel binnenklimaat. Om dat te realiseren is er verbouwd volgens het Active House principe. Een consortium van verschillende partijen in de bouwketen ging de uitdaging aan en behaalde met integrale oplossingen een duurzaam resultaat. Eerder was er in Highlights al aandacht voor dit project. In deze editie spreekt Highlights met Perry van Leeuwen, Adjunctdirecteur Ontwikkeling van BAM Woningbouw Utrecht, de verbouwer van de tien woningen.

dekking”, legt Van Leeuwen uit. Omdat kwaliteit prioriteit nummer één was, liep het project wat vertraging op. Uiteindelijk werd er op de oorspronkelijke opleverdatum een kijkmiddag voor de bewoners georganiseerd. “Dat was een groot succes. Veel bewoners reageerden positief op de vorderingen en werden enthousiast van de resultaten die al geboekt waren. De sociale betrokkenheid bij dit project is groot. Tijdens de bouw kwamen geregeld buurtbewoners een kijkje nemen. De buurt was erg geïnteresseerd in de bouw en bijna ‘jaloers’ dat deze tien woningen op zo’n hoog niveau worden gerenoveerd.” Eindresultaat De tien gerenoveerde woningen zijn in veel opzichten vooruitstrevend. Het hoge energielabel geeft al aan dat de woningen extreem weinig energie verbruiken. De vorm van de woningen is hetzelfde gebleven, maar de uitstraling is totaal anders volgens Van Leeuwen. “Het is veel meer dan een gewone renovatie. Wat direct opvalt is de ruimte, de hoeveelheid daglicht, het behaaglijke gevoel en het moderne uiterlijk.”

“In de beginfase van het project hebben we alle koppen bij elkaar gestoken en besproken wat maximaal haalbaar was op het gebied van duurzaamheid. Hierbij hebben te allen tijde de wensen van de bewoners centraal gestaan. Dat is ook de kracht van Active House. De werkwijze was ‘lean’ en daardoor profiteerden we optimaal van alle kennis die bij de betrokken partijen aanwezig is. Dit heeft ertoe geleid dat er andere technische keuzes gemaakt zijn dan oorspronkelijk de bedoeling was. Hierdoor konden we voldoen aan het programma van eisen, zonder het woongenot voor de bewoners uit het oog te verliezen”, vertelt Van Leeuwen. Comfort door natuurlijke ventilatie De tien woningen aan de Poorterstraat in Montfoort hebben een ingrijpende verbouwing ondergaan. “Alleen het skelet van de woningen is blijven staan. Dat wil zeggen dat alles behalve de bouwmuren en de verdiepingsvloeren is gesloopt. Er zijn meerdere technische installaties toegepast, zoals vloerverwarming en zonnecollectoren, die zorgen voor een laag energieverbruik en een gezond binnenklimaat.” Van Leeuwen voegt hieraan toe: ”Bij goede ventilatie wordt vaak gedacht aan mechanische installaties die daarin voorzien. De kracht van Active House zit hem juist in de natuurlijke ventilatie. Omdat dit beter aansluit bij het bewonersgedrag zorgt natuurlijke ventilatie voor veel comfort.” Dat comfort een belangrijk aandachtspunt is, blijkt ook uit het feit dat er uiteindelijk een grond-water warmtepomp werd toegepast in de woningen. “Die stond niet in het originele voorschrift, maar met

6

Duurzaamheid

alle betrokken partijen samen is besloten dat dit de beste oplossing was qua functionaliteit en bewonerscomfort. Het lage temperatuur verwarmingssysteem heeft geen radiatoren maar verwarmt via vloerverwarming in alle ruimtes. Het buizensysteem in de vloeren kan in de zomer ook als koeling dienst doen.” Naast VELUX zonnecollectoren, PV-panelen en zinken dakbedekking zijn de woningen voorzien van een totaal nieuwe gevel. Die zorgt voor goede isolatie én voor een moderne uitstraling.

Uiteindelijk kunnen de bewoners aan de Poorterstraat zorgeloos en comfortabel wonen. Zij wonen betaalbaar en zonder zorgen in hun vertrouwde buurt. Door voldoende daglicht, ruimte, warmte en een eigen stijl in de woning is ook het wooncomfort van hoog niveau. Om dat zo lang mogelijk te behouden, is tijdens het project al nagedacht over het onderhoud. Van Leeuwen: “Bij elke keuze over techniek of materiaal is het toekomstig onderhoud meegewogen. De investeringskosten en de onderhoudskosten moeten in balans zijn. BAM Woningbouw zal de komende 25 jaar het onderhoud voor zijn rekening nemen om de installaties en het uiterlijk van de woning op het gewenste niveau te houden. Dat niveau is door GroenWest samen met de bouwpartners vastgelegd in prestatie-eisen.”

Bewoners centraal Terugkijkend op het unieke project kan gezegd worden dat duurzame renovaties niet eenvoudig zijn. Sterker nog, de verbouwingen zelf zijn ingrijpend geweest. Van Leeuwen: “Door de goede samenwerking met andere partijen hebben we wel het allerbelangrijkste van het Active House principe kunnen waarmaken: het centraal stellen van bewoners. Bij alle beslissingen is nagegaan of ze functioneel zouden zijn voor de bewoners. Zij moeten immers met veel plezier kunnen leven in hun nieuwe woning. Natuurlijk is duurzaamheid ook een belangrijke pijler, maar dat is niet echt een keus meer voor de bouw. Alleen de mate van duurzaamheid is een keuze. Unieker is het écht luisteren naar de bewoners en specifiek voor hen bouwen. Bij het project in Montfoort is hierin een belangrijke stap gezet.” Wat bewoners zelf van hun nieuwe woning vinden, leest u in de volgende editie van Highlights. Meer informatie: www.bamwoningbouw.nl Foto’s: BAM Woningbouw Highlights

Op www.highlights.velux.nl vindt u meer informatie over dit project, waaronder meer foto’s van de bouw, plattegronden, de Active House berekening, de brochure en de links naar alle partners.

Online

Modelwoning bezichtigen Bent u nieuwsgierig geworden naar De Poorters van Montfoort? Eén van de tien woningen zal tijdelijk als modelwoning worden ingericht en zal van april tot en met juni 2013 te bezichtigen zijn. Kom langs voor een rondleiding en presentatie en laat u inspireren door de Active House visie. U kunt zich kosteloos inschrijven via www.velux.nl/depoorters.

Zee van licht in de hele woning Verder is de zolder van de woningen vergroot door het plaatsen van een dakopbouw met dakterras, die via de VELUX dakterrasvensters kan worden betreden. Door vier hooggeplaatste VELUX dakramen valt een zee van licht de woning binnen. Niet alleen de zolder profiteert van een mooie zonnige dag, maar door de open trapverbinding met de eerste verdieping en de begane grond wordt de hele woning van bovenaf verlicht. Tegenslag Ondanks de goede voorbereiding en de betrokkenheid van alle partijen verliep het bouwproces niet altijd vlekkeloos. “De bouw vond voornamelijk plaats in de winter, waardoor het weer de bouw af en toe parten speelde. Verder was er technische tegenslag doordat de boor om de boringen voor de warmtepompen te verrichten, kapot ging. Ook duurde het even voordat de beste oplossing gevonden was voor de afwerking van de zinken dakbe-

7

Architect Paul Kalkhoven:

“Daglicht helpt ons om gebouw en te begrijpen” Architect Paul Kalkhoven werkt bij Foster+Partners die bekend staan als duurzame, innovatieve ontwerpers. Hij heeft onder andere meegewerkt aan de Vivaldi-toren in Amsterdam, het hoofdkantoor van de Commerzbank in Frankfurt en het World Port Center in Rotterdam. Ook was hij betrokken bij de bouw van de Swiss Toren. In de volksmond is dit gebouw beter bekend als ‘The Gherkin’, één van de markantste gezichten in de skyline van wereldstad Londen. Uniek gebruik van daglicht loopt als een rode draad door al deze gebouwen en de carrière van Kalkhoven. Hoe gaat hij hiermee om?

8

interview

9

Paul Kalkhoven werkt al meer dan 30 jaar in Engeland. Na het afronden van de studies stedenbouw en architectuur in Delft ging hij oorspronkelijk voor een korte stage naar Londen. Hij is er nooit meer weggegaan. Vooral de internationale outlook van Londen beviel hem, de jongen die opgroeide in Haarlem. “Ik woonde ingeklemd tussen de polder in het oosten en de duinen en de zee in het westen. Op jonge leeftijd fascineerde het me al hoe deze schakering van landschappen uiteindelijk die dunne, lange stad heeft gevormd. Steden vinden hun basis in het landschap en het landschap maakt de kwaliteit en de uniciteit van een stad, zoals ook de gebouwen de stad vormen. Uiteindelijk is er ook géén scheiding tussen gebouw, gebouwde omgeving en landschap, maar één vloeiend geheel waarbij je constant aan de details moet denken als je op grote schaal werkt en andersom. Daarom heb ik naast stedenbouw ook voor architectuur gekozen.” Rationele helderheid Kalkhoven begon overzees bij MacCormac, Jamieson and Prichard voor een stage van een halfjaar. Dit werden er uiteindelijk vijf. Vervolgens zag hij kans over te stappen naar Foster+Partners. Dit bureau had net zijn grootste project afgerond, de Hong Kong and Shanghai Bank. Kalkhoven: “Ik zag de eerste foto’s en dacht: dit zijn mensen met visie. Dit kwam vooral door de rationele helderheid in hun werk. Het waren de jaren van de high tech architectuur, waarin de techniek ons in staat stelde met nieuwe vormen te werken. Veel architecten grepen dit aan om te laten zien wat er mogelijk was. Foster+Partners zagen het expressieve van de constructie echter niet als doel. Zij streefden ernaar iets geraffineerds, eenvoudig te laten lijken.” Kalkhoven illustreert dit aan de hand van één van zijn eerste projecten bij dit bureau, Stansted Airport. “Deze terminal brak met alle tradities van een traditionele luchthaven. Alle techniek werd niet onder het dak, maar onder de vloer gestopt. Hierdoor bleef het lichtgewicht dak vrij om eenvoudigweg de regen tegen te houden en daglicht binnen te laten. Een ideaal voorbeeld van iets dat zo technologisch geavanceerd is toch zo eenvoudig te laten lijken.” Daglicht in de architectuur Stansted groeide uit tot model voor luchthavenontwerpers wereldwijd. Niet in de laatste plaats omdat bezoekers zich in deze zee van daglicht eenvoudig oriënteerden. Kalkhoven: “Architectuur draait om het scheppen van kwaliteit. Op een goed vliegveld wil je vertrouwen dat je bagage aankomt, maar moet je jezelf als bezoeker ook kunnen oriënteren en je op je gemak voelen. Daglicht speelt hierbij een belangrijke rol. Het geeft gebruikers en bewoners een behaaglijk gevoel, helpt hen oriënteren en biedt uitzicht.”

10

interview

Daglicht speelt in elk gebouw een grote rol, maar niet elk gebouw wordt ontworpen voor het daglicht. “Naast de grote voordelen, gaat daglicht in de architectuur ook hand in hand met problemen, zoals oververhitting of warmteverlies. Architecten worstelen daarom altijd met de vraag hoe zij de positieve aspecten van het daglicht binnenkrijgen zonder de negatieve consequenties.” Rust, ruimte en oriëntatie Vaak vraagt dit om een innovatieve oplossing, zoals bij een reeks middelbare scholen waaraan Kalkhoven heeft gewerkt. “In een hedendaagse school is goede sociale controle en de daarbij horende overzichtelijkheid essentieel. Daarom wilden we naast klaslokalen ook flexibelere ruimtes waar grote groepen leerlingen kunnen samenkomen. Hierdoor werden de gebouwen dikker en kon het daglicht via de gevel niet overal binnendringen. Daarom hebben we net als bij Stansted gewerkt met daglicht van boven: via vides over drie verdiepingen met gangen daaromheen op elke verdieping. Bij Stansted helpt het een reiziger zijn vlucht te halen. Hier vergroot het de oriëntatie en vermindert het de spanning. In zulke grote constructies als een school of vliegveld is daglicht een essentieel hulpmiddel om de gebruiker het gebouw te laten begrijpen en zo de stress haast letterlijk te verlichten.” Een scholengemeenschap of vliegveld staan in schril contrast met het hypermoderne Londense icoon ‘The Gherkin’ waaraan Kalkhoven meewerkte. Om overal in het gebouw van het omringende daglicht en uitzicht te kunnen profiteren én tegemoet te komen aan de ecologische visie van de primaire bewoner Swiss Re is hier gekozen voor een vrijstaande toren met een dubbele, volledig glazen gevel. Kalkhoven: “Het gebouw begint klein op de grond, bereikt zijn wijdste omtrek op de 17de verdieping en krimpt daarna weer in tot een ronde top. Deze vorm is compact en laat de wind er langs glijden, zodat de constructie minder belast is en de drukverschillen gebruikt kunnen worden voor ventilatie door het gebouw via open ramen in de vides. De verschillende glaslagen houden in de winter de warmte binnen en in de zomer houdt de tussenliggende zonwering de warmte buiten. Het energieverbruik kan mede hierdoor slechts de helft van een vergelijkbaar gebouw zijn.” Evenals bij het vliegveld in Stansted is in de toren bovendien een handigheidje toegepast. Kalkhoven: “In een ‘gewone’ toren wordt bovenin altijd de technische ruimte gemaakt. Hier is dat zonde, want de top biedt het mooiste uitzicht. Daarom is deze ruimte onder de bovenste verdieping geplaatst. Hierdoor is bovenin een ruimte met een spectaculair 360-graden panorama over de stad ontstaan.”

Lancering VELUX modulaire lichtstraat Deze unieke locatie was 13 september het toneel voor de officiële lancering van een gezamenlijk ontwikkeld nieuw product van Foster+Partners en de VELUX Groep: de VELUX modulaire lichtstraten. De modulaire lichtstraten combineren de uitgebreide kennis van de VELUX Groep over daglicht en frisse lucht in woningen met de jarenlange ervaring van Foster+Partners in het ontwerpen van gebouwen en de wensen en uitdagingen van architecten. Het resultaat is een nieuwe kijk op commerciële lichtstraten. De modules integreren een hoge energieprestatie en een slank, elegant ontwerp met een unieke modulariteit die breekt met de traditie van op maat gemaakte lichtstraten. Ideale oplossing voor de markt Door de samenwerking met Foster+Partners kon de VELUX Groep de vraag wat een architect belangrijk vindt bij een lichtstraat vanaf het begin van het ontwerpproces van de modulaire lichtstraten meenemen. Het resultaat is een uniek product. Kalkhoven: “Eén van onze eisen was dat er tussen de dichte en de te openen elementen geen visueel verschil mocht zijn. Ook alle techniek om het element te openen is op ons verzoek in de constructie verstopt. Zo is een modulair element ontstaan met een innovatief slank profiel van composietmateriaal dat bestaat uit glasvezel en polyurethaan. Dit zorgt voor een grote stevigheid, een hoge isolatiewaarde, een maximale daglichttoetreding én een kalme architectonische uitstraling.” Kalkhoven is ervan overtuigd dat de VELUX modulaire lichtstraat een sluimerende behoefte invult bij veel vak- en branchegenoten. “Binnen de woningbouw bestaan er veel goede toepassingen, maar in de utiliteitsbouw kom je al snel uit bij een op maat gemaakt product, met alle kosten van dien. Voor een groot project is dit soms mogelijk, maar daar houdt het op. Nu is er ook voor de utiliteit een welkom alternatief.” Meer informatie: www.fosterandpartners.com www.velux.nl/modulairelichtstraten Foto’s: Nigel Young/Foster+Partners Foto Paul Kalkhoven: VELUX Groep 3D impressie VELUX modulaire lichtstraat: VELUX Groep

De VELUX modulaire lichtstraten komen aan bod in het artikel over winkelcentrum De Assenburg in Bemmel. U vindt dit op pagina 20 van deze Highlights.

11

VELUX op de Bouwbeurs 2013

Succesvolle introductie nieuwe dakramen en lichtstraten VELUX Nederland pakte flink uit op de BouwBeurs 2013. Er is dit jaar dan ook heel wat nieuws te melden: “We introduceren hier onze nieuwe generatie dakramen en de nieuwe modulaire lichtstraten aan de gehele bouwindustrie”, aldus Claudia van Veenendaal, PR Manager van VELUX Nederland. Ook de VELUX lichtkoepel heeft een plek op de stand. “Het is een succesvolle beurs voor VELUX Nederland, de stand staat elke dag gelijk om half tien al helemaal vol. Het is fijn om veel mensen te spreken en direct input te krijgen van onze klanten. Hun reacties zijn natuurlijk goud waard. Bovendien is het goed om te zien dat mensen enthousiast reageren op onze nieuwe producten.” Onder de slogan ‘Meer daglicht, Meer wooncomfort en Minder energieverbruik’ is VELUX Nederland al aan de buitenkant van de Jaarbeurs in Utrecht prominent aanwezig. In de beurshal valt de grote open stand op als een oase van licht en ruimte. Onder een blauwe lucht worden de verschillende VELUX producten gepresenteerd. De rest van het design sluit naadloos aan bij de tentoongestelde innovaties; strak en wit. Bij de gezellige bar staan de eerste bezoekers al vroeg te genieten van een goede kop koffie, terwijl ze via een digitale presentatie inzicht krijgen in de producten. Daarnaast zijn er genoeg medewerkers van VELUX aanwezig om alle vragen te beantwoorden en uitleg te geven over de innovaties. De nieuwe generatie dakramen De linkerkant van de stand is geheel gereserveerd voor de nieuwe generatie dakramen. Deze komen in april op de markt. De bezoekers van de BouwBeurs kunnen de vele voordelen van de vernieuwde dakramen alvast met eigen ogen zien. Zo heeft het nieuwe dakraam een hogere isolatiewaarde, een groter glasoppervlak en is hij standaard wit afgelakt. Het aanwezige publiek bestaat vooral uit architecten die inspiratie willen opdoen en ZZP’ers en aannemers die op zoek zijn naar nieuwe mogelijkheden. Hun respons is veelal lovend: “De witte lak ziet er goed uit” en “Ik zie veel slimme oplossingen” zijn een aantal van de enthousiaste reacties die voorbij komen. Naast een vernieuwd uiterlijk is de montage van de nieuwe dakramen nog eenvoudiger geworden. Dit is live te aanschouwen tijdens één van de drukbezochte inbouwdemonstraties. Velen zien hoe er uitleg wordt gegeven, terwijl monteurs Erik en Mohammed binnen een kwartier een dakraam monteren. Er worden tips gegeven over het slim tillen en plaatsen van de ramen, het nieuwe kliksysteem waarbij minder schroeven nodig zijn en de vernieuwde multifunctionele verpakking. Daarnaast wordt verwezen naar de gratis inbouwtrainingen bij VELUX Nederland in De Meern, waar iedereen zelf deze en andere voordelen kan ervaren.

12

innovatie

13

Modulaire lichtstraat Ondertussen trekt de hele nieuwe VELUX modulaire lichtstraat ook veel bekijks. Dit modulaire systeem voor lichtstraten biedt architecten en aannemers een enorm potentieel aan nieuwe mogelijkheden. Het is een totaaloplossing voor daglichttoetreding en een goed binnenklimaat in commerciële gebouwen. De zonwering en bedieningsmotoren, aangestuurd met een handige afstandsbediening, zitten al in het systeem verwerkt. Er hoeft dus niks op het laatste moment toegevoegd te worden. Zo blijft het ontwerp strak, worden fouten voorkomen en ben je onder de streep goedkoper uit. “Ik kende dit concept nog niet”, vertelt Ruud Vos van International Immovables over de modulaire lichtstraat. “Dit concept springt echt in op de behoefte aan ventilatie. Veel daglicht kan ook leiden tot oververhitting van een ruimte, maar dat wordt op deze manier buitenspel gezet.” De heer Evers van Evers Bouw- en Aannemersbedrijf prijst vooral de innovatiekracht: “Ik ben hier om inspiratie op te doen met het hele bedrijf. Het is goed om met z’n allen te kijken wat er nieuw mogelijk is. Er wordt wel eens gezegd dat de bouw niet innovatief is, maar deze beurs en dit soort initiatieven maken duidelijk dat dat niet waar is.” Lichtkoepel Op de stand is er ook een speciaal plaatsje ingeruimd voor de VELUX lichtkoepel. Hoewel dit product al jaren in het assortiment zit, wordt bij de merknaam VELUX vooral aan dakramen gedacht en niet zozeer aan dergelijke oplossingen voor het platte dak. Daarom is de lichtkoepel op de BouwBeurs weer eens extra op de kaart gezet. Bovendien is ook hier nieuws te melden. Zo is er sinds kort een elektrische buitenzonwering voor de lichtkoepel beschikbaar en komen er binnenkort elektrische verduisterende plissé gordijnen. De lichtkoepels hebben direct onder de koepel een glaselement met HR++ veiligheidsbeglazing. Hier past de nieuwe buitenzonwering perfect tussen. Bovendien maakt dit glaselement de VELUX lichtkoepel tot de best isolerende op de markt. Niet voor niets ontving VELUX het eerste concept KOMO-attest voor lichtkoepels. “Afnemers hebben behoefte aan zekerheid over de kwaliteit van geleverde producten”, aldus Michel Kalis, commercieel directeur van VELUX Nederland. “Het is dus vreemd dat er voor lichtkoepels nog geen KOMO-attest bestond. In 2009 hebben we het initiatief

14

Innovatie

genomen om zo’n beoordelingsrichtlijn te ontwikkelen. Eind vorig jaar was de BRL 0105 voor lichtkoepels, daklichten en lichtstraten eindelijk een feit. De volgende stap is het eerste officiële KOMOattest voor lichtkoepels, dat VELUX tijdens de BouwBeurs in concept van SKG heeft ontvangen.” Visie op duurzaamheid De expertise van VELUX beperkt zich niet tot de producten op de eigen stand. Op verschillende andere plekken op de BouwBeurs geven VELUX medewerkers hun visie op duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen. Zo vertelt VELUX architect Marthijn Reekers bij RENDA over het Active House principe. “Wij zijn de laatste jaren erg actief met Active House. Gebouwen die volgens deze visie zijn (her)ontwikkeld hebben een laag energieverbruik, maar ook een gezond en comfortabel binnenklimaat. Bovendien staan de gebruikers centraal in het proces. Deze kennis proberen we in praktijk te brengen en te delen met andere partijen in de bouwkolom.” Financieel Gezond Award Om maatschappelijke verantwoordelijkheid te nemen moet een organisatie natuurlijk ook financieel gezond zijn. VELUX Nederland is dan ook blij om tijdens de BouwBeurs de Financieel Gezond award van Graydon te mogen ontvangen. Deze award toont aan dat VELUX Nederland tot de top van de financieel gezonde bedrijven in de bouwbranche in Nederland behoort. Michel Sombroek, algemeen directeur van VELUX Nederland: “We zijn trots op deze award. Hiermee kunnen we onze zakenrelaties aantonen dat wij een financieel gezond bedrijf zijn en dat ze verantwoord zaken met ons kunnen doen.” Hoog bezoek Naast de introductie van vele productinnovaties kent de BouwBeurs nog een belangrijk moment voor VELUX. Op donderdag 7 februari bracht Jørgen Tang-Jensen, CEO van de VELUX Groep een bezoek aan de stand. Ook internationaal gezien is deze beurs namelijk een mijlpaal voor VELUX Nederland: Het betreft de eerste landelijke introductie van de nieuwe generatie dakramen met witte afwerking. Tang-Jensen blijkt erg enthousiast over wat hij ziet. De Bouwbeurs 2013 is er voor VELUX Nederland dan ook een vol hoogtepunten. Meer informatie: www.velux.nl/denieuwegeneratie Foto’s: Irene Kievit

Nieuwe productcodering Wanneer u een VELUX product voor de nieuwe generatie bestelt, let dan op dat u de letter ‘K’ toevoegt aan de productcodering. Bijvoorbeeld: Als de nieuwe productcodering MK08 2050 is, staat K voor de nieuwe generatie. De 2 staat voor de witte afwerking.

15

Bijzonder in alle eenvoud In het buitengebied van Den Hout staat een modern woonhuis dat toch prima past in de landelijke omgeving. Architect Steven Biesiot van BB Architecten koos voor natuurlijke materialen en een traditioneel silhouet, maar vulde dit op een bijzondere manier in. Om een abstracte hoofdvorm te krijgen, gebruikte hij dezelfde materialen voor het dak en de gevel; leien bij het hoofdgebouw en riet voor het bijgebouw. De abstracte uitstraling wordt benadrukt doordat het dak en de gevel zonder onderbreking in elkaar overgaan. Zo is er geen goot geplaatst, maar loopt het hemelwater langs de pui in een grindbak. Bovendien lopen de VELUX dakramen in combinatie met een gevelelement ook door in de gevel. De schil van de woning bestaat uit panelen met houtvezel isolatieplaten. Deze hebben een hoge isolatiewaarde, maar zijn wel dampopen. Het huis regelt zo zijn eigen vochthuishouding. De combinatie met een warmtepomp en veel daglicht zorgt voor een zeer comfortabel binnenklimaat, zonder veel kunstmatige ingrepen. Meer informatie: www.bb-architecten.nl Foto’s: BB Architecten, Manon de Koning

inspiratie

inspiratie 16

17

House of Tomorrow Today op de voet gevolgd

PRAKTIJKVOORBEELD VAN INNOVATIE EN COMFORT Het House of Tomorrow Today (HoTT) is een experimentele woning die wordt gebouwd volgens de principes van Active House en Slimbouwen. Al eerder kon u in Highlights lezen over dit bijzondere project van Jos Lichtenberg. De hoogleraar productontwikkeling aan de TU Eindhoven is initiator maar ook toekomstig bewoner. Hij vertelt over het idee en het ontwerp achter een langgekoesterde wens: een energieleverende én comfortabele woning. Jos Lichtenberg staat bekend als bedenker van de Slimbouwen visie. Het is een gedachtegoed dat breekt met het traditionele bouwproces door een gebouw op te splitsen in vier hoofdcategorieën: casco, omhulling, installaties en inbouw. Hierbij richt de filosofie zich vooral op het ontwarren de van installatiecomponent door deze los te houden van bouwkundige delen. Het gevolg is een gestroomlijnder bouwproces en een makkelijk aan te passen woning. Lichtenberg: “Slimbouwen is geen bouwsysteem, maar een filosofie. De denkwijze heb ik al eerder toegepast in woningen maar nog nooit in zijn meest pure vorm. Toen ik besloot om zelf een huis te laten bouwen, wist ik: dit is mijn kans.’’

18

project

sommige punten ook back to basics. “Qua ventilatie is de installatie beperkter dan normaal. Ik heb luchtkwaliteit hoog in het vaandel staan. Daarom komt de lucht gewoon van buiten, letterlijk via een roostertje en niet via een warmtewisselaar. De verse lucht wordt wel voorverwarmd zodat het niet voor tochtverschijnselen zorgt.”

“Bij Slimbouwen worden de leidingen losgekoppeld van de bouwkundige delen. In dit ontwerp is dit opgelost via de Aorta. De installatiecomponent in het huis is hoog maar door de Aorta bevinden de leidingen zich op een centrale plek en kunnen ze makkelijk vervangen of aangepast worden.”

Energieoverschot: 4.000 kilowatt De energetische ongunstige uitgangspunten worden elders in het ontwerp opgevangen. “We hadden de mogelijkheid gelijkvloers te bouwen. De enige uitzondering zijn twee kamers op het linkergedeelte van de twee bouwmassa’s. De rechter bouwmassa kent echter een plat dak op het zuiden. Er is voor gekozen om dit dak af te werken met zonnepanelen. Dit zorgt ervoor dat we iets slordiger kunnen zijn

Prachtige ontdekkingsreis Anno 2013 is het van groot belang dat de leidingen in een huis makkelijk aanpasbaar zijn aan nieuwe technologieën. Dit geldt helemaal voor House of Tomorrow Today, dat ook bewoond nog een lange testfase zal kennen. “De eerste twee jaar dat we in het huis wonen zullen er nog verschillende experimenten en metingen zijn. Er zijn bijvoorbeeld zoveel variabelen aanwezig in het huis, dat de huidige software dit nog niet aan kan sturen. We zullen ondervinden en leren hoe we dit het beste kunnen oplossen.” Het hele project is voor Lichtenberg een enorme maar prachtige ontdekkingsreis. “Het is een experiment dus je loopt tegen onvoorziene zaken aan. Daarbij vereist het project een andere manier van denken van de uitvoerende partijen. Maar ook daar leer je van. Als we het huis gaan bewonen gaat het experiment zoals gezegd nog door. Het zal uiteindelijk resulteren in een woning die een voorbeeld is van Slimbouwen en energieleverend en comfortabel wonen.”

Gezondheid en comfort centraal Snel werd duidelijk dat het huis een prototype zou worden voor de huidige stand van de techniek. “Al in de initiatieffase was ik bezig met nieuwe methoden rondom energiebesparing. Rond die tijd was ik op uitnodiging van VELUX Nederland op bezoek geweest bij de eerste VELUX Model Home ‘Home for Life’ in Aarhus in Denemarken, een Active House. De nieuwe kijk op energie die daar gehanteerd is, sprak mij enorm aan. De laatste jaren stond in de bouwwereld energiezuinigheid centraal, maar werd soms vergeten dat je ook nog in een woning wil leven. De Active House benadering zet juist gebruikerswaarden als gezondheid en wooncomfort centraal in de zoektocht naar energiezuinigheid.”

aan de gebruikskant. Daarnaast is er zelfs een energieoverschot van 4.000 kilowatt uur per jaar. Daar kan een auto 25.000 kilometer op rijden. Het energieoverschot wordt gebruikt voor de elektriciteit in de woning maar ook voor het opladen van een elektrische auto.”

Daglicht en ventilatie prioriteit in ontwerp HoTT combineert twee visies: Slimbouwen en Active House. Beiden komen duidelijk terug in het ontwerp. Zo is op de bovenste verdieping van de woning gekozen voor maximale daglichttoetreding door middel van VELUX dakramen. Daglicht komt onder andere ook via kijkgaten in de gevel de ruimten in. “Wooncomfort was leidend. Mijn vrouw en ik vinden veel licht in de woning erg prettig. Dat is natuurlijk een kwestie van smaak maar het heeft ook met comfortabel en gezond wonen te maken. Daarom heeft het absolute prioriteit gekregen.”

Grote innovatieve stappen zijn gemaakt op het gebied van de elektronische installatie. “De meet- en regeltechniek gaat veel verder dan normaal. Het ontwerp kent namelijk een groot aantal sensoren die de luchtkwaliteit in de woning in de gaten houden. Mensen voelen het bijvoorbeeld pas laat als de CO2-concentratie in het huis hoog oploopt. Uiteraard zet je soms uit jezelf een raampje open maar in dit huis is het voor een groot deel geautomatiseerd. Op dit gebied heb ik veel aan de kennis die is opgedaan met de VELUX Model Home projecten over bestuurbare eenheden die op basis van meet- en regeltechniek het binnenklimaat kunnen verbeteren.”

Dit geldt ook voor het ventilatieniveau van de woning. Goede ventilatie staat op gespannen voet met energiebesparing. “Toch ligt de ventilatielucht in het HoTT een factor twee hoger dan in normale nieuwbouwhuizen. Een gezond binnenklimaat is namelijk essentieel voor het woongenot.” Het huis zit vol innovaties maar gaat op

Slimbouwen: De Aorta Zoals gezegd komt de Slimbouwen filosofie duidelijk terug in het ontwerp van de woning. Dit uit zich het meest in de distributie van leidingen. Kenmerkend voor het huis is namelijk de zogenoemde Aorta die zich op het snijvlak van de twee bouwdelen bevindt.

Meer informatie: www.slimbouwen.nl www.actiefbouwen.eu www.activehouse.info www.velux.nl/duurzaamheid Foto’s en 3D impressies: DNN-groep Schets HoTT: WVTTK architecten

19

Winkelcentrum ondergaat transformatie door VELUX modulaire lichtstraten Wie voorheen in de utiliteitsbouw voor een lichtstraat koos, kwam uit bij een dure, op maat gemaakte glasconstructie. Die tijd is voorbij. De afgelopen vijf jaar heeft VELUX in samenwerking met Foster+Partners een nieuwe, modulaire lichtstraat ontwikkeld. De slanke glasvezelconstructie van dit innovatieve product zorgt voor een hoge isolatiewaarde en maximale daglichttoetreding. Het modulaire karakter betekent een eenvoudige montage, constante kwaliteit en lagere kosten. Een winkelpassage in het Gelderse dorp Bemmel kende onlangs de primeur. Hoe ervoeren de betrokken professionals dit? En wat is het uiteindelijke resultaat?

20

project

21

De afgelopen jaren heeft de kern van Bemmel een grondige metamorfose ondergaan. Er zijn winkels toegevoegd en de leefbaarheid van het centrum is versterkt door een autovrij marktplein. Eén van de meest in het oog springende veranderingen is de vernieuwde passage in winkelcentrum De Assenburg. Deze voorheen donkere, krappe doorgang van de Markt naar de Dorpsstraat is verlengd, verhoogd en voorzien van de eerste VELUX modulaire lichtstraat in Nederland. Door deze aanpassingen krijgt de passage een lichter en meer open karakter. Meer daglicht via het dak Het ontwerp voor de revitalisering van het winkelcentrum komt uit de koker van Mulleners & Mulleners Architecten. Projectleider Daniel Didden: “Het winkelcentrum in Bemmel is in het verleden diverse keren verbouwd en uitgebreid. De passage is hierdoor een kronkelende, benauwde verbindingsgang geworden tussen verschillende bouwdelen. Wij wilden net als de klassieke passages in Den Haag en Milaan een mooie, lichte, ruime en luchtige winkelstraat maken waaraan winkels gelegen zijn, maar dan eigentijds, passend bij Bemmel, relatief eenvoudig en goedkoop te realiseren.”

De mogelijkheid om iets nieuws te proberen was ook voor Schep & Zonen één van de belangrijkste redenen om de VELUX modulaire lichtstraten voor te stellen, vertelt Geert Jan Schep. “Als daglichtspecialisten produceren en monteren wij al veertig jaar maatwerk lichtstraten. We zijn bovendien al jarenlang dealer van VELUX. Toen zij ons op de hoogte brachten van de VELUX modulaire lichtstraten, leek dit ons een uitstekende manier om ons assortiment uit te breiden en tegelijkertijd de concurrentie een stapje voor te blijven. Wij zijn bovendien altijd in voor een nieuwe uitdaging.”

In het ontwerp is de passage verhoogd en is daglicht binnengelaten. “Het verhogen van het dak en inbrengen van daglicht maken de ruimte veel aangenamer en meer helder. Door het maken van een tweetal nieuwe entrees, het heldere doorzicht en zicht op naastgelegen gebouwen door het dak is de oriëntatie in het winkelcentrum erg verbeterd.”

Drie belangrijke voordelen De VELUX modulaire lichtstraten brengen een verandering in de ontwikkeling van lichtstraten. Een volledig geprefabriceerd lichtstraatproduct dat alle voordelen biedt van een modulair systeem, een elegant ontwerp heeft en een uitstekende energieprestatie biedt voor alle soorten gebouwen, zoals kantoren, openbare gebouwen en onderwijsinstellingen. De VELUX modulaire lichtstraten hebben drie unieke voordelen ten opzichte van bestaande lichtstraten. Het compleet modulaire systeem staat voor een perfect passende, eenvoudige montage, constante kwaliteit en lagere kosten van begin tot eind. De lichtstraat levert daarnaast één van de laagste U-waarden in de markt door toepassing van innovatief composiet framemateriaal en geeft de gebruikers de volledige controle over daglichttoetreding en ventilatie. Ten slotte maakt het elegante ontwerp van de VELUX modulaire lichtstraat een aantrekkelijk bouwcomponent in ieder ontwerp.

Eenvoudige keuze Dat de keuze voor het type lichtstraat viel op de VELUX modulaire lichtstraten was een samenspel tussen aannemer Plegt Vos en Schep & Zonen BV, groothandel in en fabrikant van lichtdoorlatende dakconstructies. Dit vertelt Koen van Kaam, projectleider van Plegt Vos: “Schep & Zonen legde twee opties op tafel: een maatwerk lichtstraat zoals gebruikelijk is in de markt of deze innovatie van de VELUX Groep en Foster+Partners. Met de ouderwetse oplossing is an sich niets mis, maar het biedt ook niets extra’s. Bij de modulaire lichtstraten sprak het strakke design ons direct aan. Van binnen is simpelweg niet te zien welke raamvlakken openen en welke niet. Daarnaast zijn wij altijd erg geïnteresseerd in innovaties, zeker als we de eersten zijn die ermee kunnen werken.”

Duurzaamheid De montage van de lichtstraat is in tweeën gesplitst. Plegt Vos heeft de opstand gebouwd, waarna Schep & Zonen de lichtstraat heeft gemonteerd. Dit duurde ongeveer een week, waarna het geheel nog is afgewerkt. Het eindresultaat is een lichte en ruime passage waar het winkelend publiek zich op zijn gemak voelt. Het binnenklimaat is bovendien met sprongen vooruitgegaan. Daniel Didden: “In het winkelcentrum was geen klimaatsysteem ingebouwd. Dankzij de lichtstraat met veel te openen ramen is er nu gelukkig voldoende frisse lucht wanneer dit nodig is. De ventilerende modulaire lichtstraten creëren een schoorsteeneffect waardoor het gehele gebouw snel en natuurlijk geventileerd en gekoeld kan worden. Het VELUX bedieningssysteem verzekert eenvoudige ventilatie. Omdat de Voor

22

project

motor bovendien geïntegreerd is, wordt het dakvlak niet verstoord. Bouwkundig gezien was het in dit geval bovendien een beduidend voordeel dat het dak van dubbel glas voorzien is, dit voorkomt condensatie op het glas.” Zonnige toekomst De officiële opening vond 7 december plaats en werd druk bezocht door de bewoners van Bemmel. Met de hernieuwde en uitgebreide Assenburg is het totale centrum echter nog niet af. Er volgt nog een nieuw woon-winkelcomplex aan de Loostraat. Dit zal in 2013 zijn invulling gaan krijgen waarna in 2014 het gehele in 2003 vastgestelde Centrumplan is gerealiseerd. Didden ziet dit met veel vertrouwen tegemoet. “Wij werken al ruim tien jaar samen met Bemmel om via herstructureringsprojecten de kern te verduurzamen en een aantrekkelijk winkelgebied te krijgen. Dit gebeurt in de eigentijdse dorpse architectuur van het eerder opgeleverde Liduinaterrein. Met deze telbare, eenduidige, rustige architectuur met veel aandacht voor duurzaamheid, natuurlijke materialen én daglicht hebben we alle ingrediënten in huis voor succes!” Meer info: www.schep-wijchen.nl www.plegt-vos.nl www.mulleners.nl www.velux.nl/modulairelichtstraat Foto’s: Irene Kievit

na

23

Om de stagnerende markt het hoofd te bieden, worden de beste en meest creatieve ideeën voor gebouwen geboren. Zo komen er verschillende concepten tot stand waarin de bewoner zelf alle vrijheid heeft om het klimaat en de daglichttoetreding te bepalen. De VELUX Groep heeft ruime internationale ervaring met het ontwikkelen en realiseren van dergelijke woningen volgens de Active House principes. Vanuit deze achtergrond willen we ook Nederlandse concepten steunen en realisatie een stap dichterbij brengen. De rubriek Conceptueel biedt u een platform om uw ideeën te presenteren.

Heeft u ook een concept waarin goede daglichttoetreding en een gezond binnenklimaat centraal staan? En wilt u in aanmerking komen voor plaatsing in een volgende editie van Highlights? Neem dan contact op met onze architect Raymond van Hattum ([email protected]).

Daglicht in de aanbouw, sleutel bij moderne renovaties

Door: Studio D11, Reinder Douwes

conceptueel

Vandaag de dag komen steeds meer mensen met de vraag een plan te ontwerpen voor hun bestaande woning, mede omdat verhuizen in de huidige huizenmarkt steeds onaantrekkelijker wordt. De voornaamste vraag bij renovatie is: Hoeveel kan er uitgebreid worden? Middels aanbouwen en opbouwen krijgen woningen een tweede leven met meer ruimte. De gevolgen hiervan voor de gehele woning moeten binnen het concept echter goed worden bekeken. Daglicht Een veelvoorkomend neveneffect bij bijvoorbeeld de realisatie van een aanbouw is een beperkte daglichttoetreding in de dieper gelegen delen van de woning. Vooral bij complexere binnenstedelijke verbouwingen is de toetreding van daglicht een uitdaging. Zo verbouwde Studio D11 een oude en donkere werkplaats tot een moderne en zeer lichte stadswoning. Om het daglicht binnen te krijgen werd gebruik gemaakt van een lichtstraat en daglichtbuis, de VELUX daglichtspot. Aanbouw Het geïllustreerde voorbeeld kwam voort uit de wens een oude bungalow uit de jaren ‘60 qua oppervlak te verdubbelen. De enige mogelijkheid om dit te realiseren is door een concept met diverse aanbouwen. Zonder daklichten, zoals de VELUX lichtkoepel, lichtstraat of daglichtbox, zou de woning veel donkere plekken kennen. Dat voldoet niet aan de huidige wensen en eisen. Vier daglichtkoepels zorgen ervoor dat geen enkele ruimte onbedoeld onderbelicht blijft. Een mooi bijkomend (esthetisch) effect is de verassende lichtinval die het daglicht geeft. Een mooi voorbeeld is de koepel in de douche, het meest donkere deel van de badkamer. Maar ook de lichtkoepels in de kleedruimte en de hal zorgen ervoor dat de woning nergens introvert aanvoelt.

Bent u geïnteresseerd in dit concept? Bezoek de website: www.d11.nl of neem contact op per e-mail: [email protected]. De rechten van dit concept liggen bij Studio D11.

conceptueel

De afbeeldingen in dit artikel zijn gemaakt met de VELUX Daylight Visualizer. Dit programma is ook voor uw ontwerp gratis beschikbaar op www.velux.nl/visualisatietools

24

25

dreaming Vele handen maken letterlijk licht werk van Zevenaarse inloopwoning

26

27

Na een flinke verbouwing door vrijwilligers, bedrijven, organisaties en de gemeente zijn in Zevenaar onlangs de deuren geopend van het eerste Braamhuis. Achter de gewone gevel van een vrijstaande woning gaat nu een ontmoetingsplek schuil voor iedereen in de regio Liemers die geraakt wordt door kanker. Opvallend aan de nieuwe inrichting is vooral het slimme gebruik van daglicht. Hierdoor ademt ieder vertrek in het inloophuis een passende sfeer.

De Jan Braam Stichting werd vijf jaar geleden opgedragen aan internist Jan Braam, die zich 33 jaar lang met passie inzette voor menselijke en persoonlijke zorg aan patiënten. Het eerste wapenfeit was het inrichten van een sfeervolle chemokamer in Streekziekenhuis Zevenaar, de thuisbasis van Jan Braam. Vervolgens ontstond het idee een inloophuis op te zetten. Ap Dieker, bestuurslid van de stichting en zorgmanager van het Streekziekenhuis: “Het Braamhuis heeft als doel om aan iedereen die geraakt wordt door kanker een ontmoetingsplek te bieden. Dat zijn niet alleen de patiënten zelf, maar ook familieleden, vrienden of zorgverleners.” Het idee werd breed omarmd. De zoektocht naar een geschikt pand leidde tot een leegstaand woonhuis pal achter het ziekenhuis. Een ideale locatie die echter bij lange na niet in een ideale staat verkeerde, aldus Dieker: “Het huis was donker, hokkerig en straalde geen sfeer uit. En dat terwijl de omgeving juist een belangrijke rol speelt in de gevoelsbeleving van de mens. Een ruimte voelt prettig, aangenaam, wanneer zij rust uitstraalt en de gebruiker omarmt met sfeer.”

voor

Forse verbouwing Er moest dus eerst flink verbouwd worden. “Het huis kent twee woonlagen en vooral op de eerste verdieping waren veel kleine en donkere kamers. Het plan draaide daarom vooral om het weghalen van wanden en het brengen van daglicht via het dak. Voor ons als stichting was vooral dat laatste financieel een lastige horde. Met één dakraam kom je er immers niet. Een lokale bouwmarkt bracht ons gelukkig in contact met VELUX Nederland. Zij vielen als een blok voor onze plannen en besloten ons hierbij te ondersteunen. Niet alleen financieel, maar ook met advies. Zo hebben ze ons bijvoorbeeld geholpen bij het opstellen van een lichtplan voor een grote ruimte die nu dienst doet als atelier. Het juiste daglicht is hiervoor natuurlijk essentieel.”

bediening, raamdecoratie of zonwering. “Naast het atelier kent de inloopwoning ook een stilteruimte en een gesprekskamer. Ruimtes die elk een geheel unieke lichtbehoefte hebben. Via de zonwering kunnen we nu heel eenvoudig de sfeer meegeven die past bij de functie.” Vrijwilligers in het zonnetje Vele (vrijwillige) handen maakten van de verbouwing dus niet alleen figuurlijk maar ook letterlijk licht werk. Dieker: “Er hebben te veel vrijwilligers, bedrijven en organisaties meegewerkt om op te kunnen noemen. Bijzonder was bijvoorbeeld de hulp van drie gepensioneerde klusjesmannen die bijna een halfjaar fulltime meegewerkt hebben. We zijn daarnaast ook tot leerling bouwplaats benoemd, waardoor jongelui hier een geweldige werk- en levenservaring rijker zijn geworden. Eén van de mooiste complimenten was wel dat één van hen eigenlijk terug moest naar een ander bedrijf, maar dit pertinent weigerde. Als hij de twee weken die nog resteerden niet mocht afmaken, was hij bereid met zijn studie te stoppen om toch door te kunnen gaan. Een project dat zulke oprechte betrokkenheid oplevert is bij voorbaat al geslaagd!” Dit neemt natuurlijk niet weg dat de schouders er ook na de opening nog flink ondergezet worden. “Juist als er in zo’n huis geleefd wordt, kom je erachter wat er nog moet gebeuren. Momenteel zetten we daarom de puntjes op de i. Daarmee zijn we er natuurlijk nog niet. Voor 2013 moeten we zorgen dat we de exploitatie financieel rond krijgen en dat er voor de komende jaren een basis ligt. Ik weet zeker dat als we op de ingeslagen weg doorgaan, het Braamhuis met steun van het bedrijfsleven en de vrijwilligers een zonnige toekomst tegemoet gaat!” Meer informatie: www.braamhuis.nl Foto’s: Irene Kievit

Er zijn uiteindelijk zes VELUX dakramen geplaatst op de eerste verdieping. Hierdoor komt de inloopwoning aan daglicht niets tekort. “De ruimte voor schilderlessen nodigt echt uit tot creativiteit. Je kijkt via twee hooggeplaatste dakramen naar de kruinen van de bomen in de tuin en het wolkendek. Een inspirerende ruimte.” Alle ramen zijn bovendien voorzien van elektrische

NA

Uw steentje bijdragen? Het Braamhuis is een initiatief van de Stichting Jan Braam, die zich sterk maakt voor aangenamere zorg voor iedereen die in de regio Liemers te maken krijgt met kanker. Het inloophuis is een plek voor mensen die kanker hebben of er juist van genezen zijn, hun familieleden, overige naasten en nabestaanden. Wilt u uw steentje hieraan bijdragen of meer weten over dit project? Ga dan naar www.braamhuis.nl of neem contact op met Ap Dieker via [email protected].

28

dreaming

29

design Gebreide gevel Architect Mariëtte Adriaanssen van Atelier Mariette Adriaanssen bouwde een verouderde vleugel van de Tilburgse School voor VAVO om tot een inspirerende leeromgeving. Speciaal voor de gevel ontwierp ze in samenwerking met textielontwerper Petra Vonk een gebreide buitenkant. Adriaanssen: “Om rust te creëren in de leslokalen direct aan een parkeerterrein zocht ik naar een gevelmateriaal dat wel licht zou doorlaten maar geen zicht gaf op de onrustige buitensituatie. Naar voorbeeld van een albasten gevel bij tempels.”

Concentratieverhogend Het unieke breiwerk van de gevelbekleding is verwerkt in lichtdoorlatende kunstharsplaten, een opmerkelijke synthese van ambacht en hightech. Door de grove draad van het breiwerk ontstaat een reliëf in de plaat die een prachtige lichtreflectie geeft. “We hebben het breiwerk ook vóór de ramen laten doorlopen waardoor het er van buitenaf heel bijzonder uit ziet”, legt Adriaanssen uit. “Binnen geeft het een verstild effect: mooi getemperd licht maar beperkt uitzicht vanuit de leslokalen, wat concentratieverhogend werkt.”

Opvallend en toch ingetogen De school ligt aan een belangrijke hoofdweg. Daarom wilde Adriaanssen de straatgevel ook iets extra’s meegeven en gebruiken als een billboard voor de school. “Zoekend naar een passende kunstuiting voor de gevel liep ik in het textielmuseum aan tegen het prachtige werk van Petra Vonk. Zij is gespecialiseerd in ‘innovatief ambachtelijke’ architectonische toepassing van textiel. Met haar transparante breisels geeft zij warmte, structuur en een betere akoestiek aan ramen en wanden van gebouwen.” De uitzonderlijke samenwerking leidde tot een bijzonder ‘gevelbreiwerk’ in drie verschillende patronen dat de school een opvallend en toch ingetogen uiterlijk geeft.

Ook het binnenwerk van het gebouw onderging een totale metamorfose: van gedateerd en somber naar hypermodern en uitnodigend. Een gang met grote praktijklokalen maakte plaats voor een aantrekkelijk atrium met daaromheen kantoren, onderwijsondersteunende ruimten en leslokalen. In de geheel inpandige werkruimten valt volop neutraal noorderlicht door de sheddaken van het atrium. Om ze ook van de benodigde privacy te voorzien is een folie op de glaswanden aangebracht. Het patroon van de folie is een abstractie van het weefsel in de buitengevel. Zo geeft het breisel een intrigerende ‘finishing touch’ aan het pand met een knipoog naar het Tilburgse textielverleden. Meer informatie: www.atelierma.nl www.petravonk.nl

30

design

31