Gijs Munnichs. Pagina 16 Rampenoefening Triangel. Pagina 8 Er is leven na een hiv-test

VEERTIENDAAGS INFORMATIEBLAD VAN HET UNIVERSITAIR MEDISCH CENTRUM ST RADBOUD JAARGANG 36 NUMMER 18 19 november 2010

Week van de Patiëntveiligheid Foto: Eric Scholte

Op 22, 23 en 24 november vindt in het UMC St Radboud de Week van de Patiëntveiligheid plaats. Deze week heeft als doel extra aandacht te geven aan het thema veiligheid en goede voorbeelden uit te wisselen. G i j s M u nn i c h s

Klapstuk in de Week van de Patiëntveiligheid is de indrukwekkende muziek­ theatervoorstelling Dag en Nacht. Een absolute aanrader voor medisch specia­ listen, AIOS, paramedici, verpleegkundigen en alle andere zorgverleners. Dit professionele theaterstuk confronteert hen met een maatschappij die om perfecte zorg vraagt. Welke impact heeft dit? Na afloop delen de bezoekers hun ervaringen en discussiëren ze over een optimaal veilige ziekenhuiscultuur. Op 22 en 23 november vinden in het Auditorium de voorstellingen plaats. In de foyer van het Auditorium is op die dagen het Marktplein Patiëntveilig­ heid ingericht. Op deze markt komen de belangrijke veiligheidsthema’s aan bod, zoals lijnsepsis, de zorg voor vitaal bedreigde patiënten, kwetsbare ouderen en high-risk-medicatie. Koplopers in het UMC en collega’s uit de praktijk vertellen hoe ze deze thema’s hebben ingepast in het dagelijkse werk. Medewerkers krijgen tips en hulpmiddelen aangereikt om dit zelf te

Kom naar muziektheatervoorstelling Dag en Nacht 22 en 23 november Kijk op intranet voor kaarten

Pagina 8 Er is leven na een hiv-test

realiseren op de eigen afdeling. Op 24 november reikt de Raad van Bestuur de Patiëntveiligheidsprijs uit voor de beste verbetering op het gebied van veiligheid (zie kader, pagina 3). De gedachte hierachter is dat goede ideeën navolging vinden bij andere afdelingen.

Inspireren Patiëntveiligheid staat sinds jaren hoog op de agenda van het Radboud. Met zichtbaar resultaat. Denk aan het inrichten van het Instituut voor Waarbor­ ging van Kwaliteit en Veiligheid, met een voor Nederland uniek intern audit­ systeem. Of aan het ziekenhuisbreed uitrollen van het Decentraal Incidenten Melden (DIM). Ook besloot het UMC deel te nemen aan het landelijke VMSVeiligheidsprogramma. Dit voorjaar is het Patiëntveiligheidsprogramma in het UMC St Radboud gepresenteerd. Met als doelstelling: iedere patiënt altijd veilig. Diverse afdelingen hebben op hun eigen vakgebied de zorg naar een hoger kwaliteitsniveau gebracht. Want als team moet je de beste prestatie willen leveren, omdat de patiënt het verdient. In de Week van de Patiëntveilig­ heid wordt extra stilgestaan bij het onderwerp veiligheid. Met als doel medewerkers te inspireren om met elkaar de kwaliteit van zorg verder te verbeteren. n Meer informatie over de Week van de Patiëntveiligheid, waaronder tijd­ stip en plaats van de activiteiten, zie intranet, button Patiëntveiligheids­ programma. Op pagina 3 van deze Radbode: medewerkers en patiënten over patiëntveiligheid.

Pagina 11 Kleine revolutie in de genetica: publicatie over oorzaak verstandelijke handicaps

Pagina 16 Rampenoefening Triangel

r a dbode 1 8 - 2 0 1 0

inhoud

En verder...

5

13

Interview

Onderwijs

Abrupt van roze wolk gedonderd Verpleegkundig schisisconsulent Marjan Nijhuis over haar werk en de samenwerking met Aruba. ‘We hebben zelfs de Arubaanse zorgverzekeraar overgehaald om logopedie in hun basispakket op te nemen.’

Publiceren met een wow-factor Hoe kan ik de editor overtuigen? Hoe krijg ik mijn artikel gepubliceerd? Met circa tweehonderd UMC-promovendi was de belangstelling groot voor deze bijeenkomst van de PhD-kringen.

8

15

Reportage

Betoog

Er is leven na een hiv-test Ooit was een infectie met hiv op termijn dodelijk. Dank­ zij de combinatietherapie is het een chronische ziekte geworden. Maar het stigma is gebleven. Het hiv-team organiseert begin december een testweek.

Dierproeven: een modern offerritueel? Dierproeven kunnen en moeten rationeler worden gedaan. Een betoog van Merel Ritskes-Hoitinga, hoog­ leraar Proefdierkunde.

10

16

Onderzoek

Actueel

Traumaheli als kinderredder Wanneer de Nijmeegse traumahelikopter wordt ingezet bij kinderen in acute nood, vinden er zeer belangrijke levensreddende handelingen plaats door het Mobiel Medisch Team. Zo blijkt uit het promotieonderzoek van anesthesioloog Bas Gerritse.

Rampenoefening Triangel Slachtoffers van een denkbeeldig busongeluk moesten worden geregistreerd, gematcht en herenigd met hun familie.

Colofon Radbode is een tweewekelijks personeelsblad van het UMC St Radboud. Oplage: 13.000 Redactie: Nelleke Din­ nissen (hoofdredactie), Jannie Meussen (eindredactie) en Gijs Munnichs. Aan dit nummer werkten mee: Femke van de Berg, Mariska Ebbelink, Niels van Haarlem, Ad den Held, Flip Franssen, Paul van Laere, Pieter Lomans, Frank Muller, Merel Ritskes-Hoitinga, Erik Scholte, Daan Van Speybroeck, Jan van Teeffelen. E-mail: radbode@sb. umcn.nl, telefoon: 024-3613538 Correspondentie: UMC St Radboud, 528 Product­groep Communicatie, Postbus 9101, 6500 HB Nijmegen Redactieraad: prof.dr. Rob Blei­ chrodt, Peter van Dijk, prof.dr. Louis Kollee, dr. Erik de Laat Vormgeving en lay-out: Puntkomma Nijmegen Druk: Wegener Nieuwsdrukkerij Gelderland Advertenties: Bureau van Vliet, 023-5714745, e-mail: zandvoort@ bureauvanvliet.com Abonnement: 13,60 euro, informatie Sylvia van Brück-Engelen 024-3615442. De volgende Rad­ bode verschijnt vrijdag 3 december.

column

kunst Verspreid door het ziekenhuis komt men heel wat gra­ fiek van Anton Vrede tegen. Het betreft steeds beweeg­ lijke, kleurige taferelen waarin men na beter toekijken, figuren ontdekt. Vaak zijn het dieren, waarbij olifanten de boventoon voeren. Werd in de kunstcollectie van het toenmalige Academisch Ziekenhuis Nijmegen consisten­ tie betracht door met dit werk een relatie uit te bouwen met dé Olifant, van Janos Bittenbinder? Alsof her en der in het ziekenhuis meermaals een knipoog werd gemaakt naar die ene Olifant die men bij binnenkomen had gezien en die men zich tussen andere indrukken, gedeeltelijk herinnerde. Hier worden de olifanten (of welke andere dieren ook) nauwelijks of nooit helemaal getoond. Door een aantal essentiële kenmerken in beeld te brengen – zijn slurf, zijn poot, zijn staart… – wordt hij eerder gesuggereerd. En dit biedt ruimte om hem aan te vullen, in te kleuren met menselijke trekjes. In sommige werken schijnt de olifant zelfs over te gaan in menselijke vormen en gedaanten. Met dit alles benadert Anton Vrede de mythen, de sagen en de sprookjes, waar hij dankbaar gebruik van maakt, die hij op eigen wijze opwekt en een eigentijds leven inblaast. Zo raakt zijn werk niet alleen bezield, tevens wordt het menselijk leven erdoor verankerd zowel in een natuurlijke als in een verhalende context. Maar wanneer de kijker letterlijk wil weten wat hij te zien krijgt, loopt hij onherroepelijk vast in onbegrijpelijkheden. Immers dit is nu eenmaal de weg die de kunstenaar niet wou inslaan! Eerder tracht hij met de in elkaar geschoven, elkaar overlappende en elkaar voortzettende beelden, ja met zijn overvolle bladen grafiek, de kijker aan te zetten een eigen diep geworteld verhaal te maken en zich in een onbegrijpelijke wereld in te schrijven? Door zich mee te laten voeren met dit werk, deelt men ook in de kracht ervan. Was er in de tijd dat de grafiek van Anton Vrede door het ziekenhuis werd aangekocht nog

Column  Nieuwsladder  In bedrijf  Hulp bij zelfdoding: mag dat?, Bijpraten over RUCO Wetenswaardig, Prijzen/benoemingen  Meld uw maatschappelijke stageplaatsen aan!, Grenzeloos  Mensen, In memoriam, Ingezonden, Borstkankertest  Iedere patiënt altijd veilig Ethiek

Kwestie van kiezen

Grafiek van Anton Vrede hangt verspreid door het ziekenhuis. helemaal geen sprake van healing environment, de kun­ stenaar wist toen al dat dergelijke vorm van creativiteit hem zelf het best overeind hield, en via zijn werk lijkt hij deze gezondheid met anderen te willen delen. Daan Van Speybroeck, kunstcoördinator

2

Foto: Jan van Teeffelen

58 berichten verdeeld over 16 pagina’s, en dan tel ik de advertenties even niet mee. Een editie van de Radbode geeft u, lezer van het personeelsblad, veel informatie. Voor de redactie betekent het iedere keer weer kiezen: welk onderwerp nemen we wel mee en wat niet? Maken we er een nieuws­ bericht van of een reportage? Plaatsen we het op intranet of in de Radbode? Het dilemma van de keuzes dus. Het aanbod waaruit we kunnen kiezen is enorm. Onze mailbox met tips voor een artikel zit namelijk altijd vol, de telefoon rinkelt regelmatig en ook weet u persoonlijk de redactie te vinden. Dat is bij redacties van de meeste personeels­ bladen wel anders. Die moeten leuren en zeuren, op zoek naar een onderwerp dat zich leent voor plaatsing in het personeelsblad. Niets van dat alles hier. De betrokkenheid van u bij de Radbode is groot en u bestookt ons met nieuws. Blijf dat doen. Toch moeten we uit het grote aanbod kiezen, want de ruimte in de Radbode is beperkt. En dat betekent dat we tipgevers, collega’s moeten teleur­stellen: uw bericht gaat deze keer helaas niet mee. Bij de beoordeling van ideeën stelt de redactie altijd een aantal vragen: Waarom is dit onderwerp belangrijk voor u, onze lezer én onze collega? Wat voegt het toe aan wat u al weet? Waarom moeten we het nu brengen? Op welke vraag moet het arti­ kel antwoord geven? En voor wie is het onderwerp eigenlijk bedoeld? Als we geen goed antwoord hebben op deze vra­ gen dan leest u het onderwerp niet in de komende Radbode. Ik zie graag een tip van u! Niels van Haarlem, teamleider redactie [email protected]

2 3 4 7 11 13 14 15 16

r p a t i ë nten z org a dbode 1 8 - 2 0 1 0

Het vertrouwen in goede handen te zijn Hoe leeft patiëntveiligheid op de werkvloer? En cru­ciaal: hoe ervaart de patiënt dit? In het kader van de Week van de Patiëntveiligheid (22-24 november) spreken medewerkers en patiënten zich uit. ‘Je merkt aan alles dat men veilige zorg wil verlenen.’

nieuwsladder Veni’s voor onderzoekers

Of door een luisterend oor te bieden. Zo wil ik bijdragen aan veilige zorg.’ Marius Moors ligt op Orthopedie voor vervanging kunstknie: ‘Bij veiligheid denk ik vooral: hoe moet het straks thuis? Kan ik weer normaal alles doen met mijn nieuwe knie? Of moet ik juist voorzichtig zijn? Gelukkig krijg ik hier fysiotherapie en ga ik zo goed voorbereid naar huis.’

G i j s M u nn i c h s

Mevrouw Vissers ligt op de IC na een hartklepoperatie: ‘Patiëntveiligheid betekent voor mij, dat ik goed in de gaten wordt gehouden. Mijn ervaring hier op de IC is wat dat betreft geweldig. Ik ben compleet overgeleverd aan de verpleegsters en dokters. Al die slangetjes en appa­ raten, ik snap er niets van. Gelukkig zijn er, dag en nacht, doorlopend controles. Dat geeft mij het vertrouwen dat ik in goede handen ben.’ KNO-verpleegkundige Saskia Oosten: ‘Het is goed dat er protocollen zijn om de veiligheid te garanderen. Maar wat ik vooral belangrijk vind, is dat de patiënt zich veilig voelt. Daar ben ik steeds alert op. Ik vraag patiënten naar hun ervaring in het ziekenhuis. Wat gaat er in ze om? Soms merk ik dat iemand bang is voor een operatie. Ik wil de patiënt dan geruststellen, door nog eens goed uit te leggen wat er gaat gebeuren.

Dit jaar is aan zes onderzoekers van het UMC St Radboud een Veni-subsidie toegekend. Dr. Bas Dutilh, dr. Mangala Srinivas, dr. Vivian Weerden­ steyn, dr. Ali Mazaheri, dr.ir. Rutger Vogel en dr. Guido van Wingen ontvangen een Veni-subsidie ter waarde van 250.000 euro. Het is één van de meest prestigieuze subsidies voor jonge onder­ zoekers. Het verkrijgen ervan geldt als een belangrijke stap in een wetenschappelijke carriè­ re. Zie ook nieuwsrubriek, 2 november, www. umcn.nl.

Jaarverslag Hulpfonds Cardio-thoracaal chirurg Stefan van der Heide: ‘Heldere communicatie, goed multidisciplinair overleg en een duidelijk “strijdplan” wat we precies gaan doen bij de patiënt. Allemaal essentieel voor de patiëntveilig­ heid. Het credo van ons hartteam is: elk detail telt. Dat leven we na tot op het “neurotische” af. Elke onduide­ lijkheid over de patiënt uit bijvoorbeeld het hartfilmpje of de verwijzersbrief willen we wegnemen. Ook voeren we uitgebreid een preoperatief gesprek met de patiënt. Zo weet hij precies waar hij aan toe is en zien wij niets over het hoofd. Doorlopend controleren we op de OK of alles veilig is. De time-out vóór de operatie zet het laatste puntje op de i. Want in veilige patiëntenzorg telt echt élk detail.’ Ab Klein Gotink ondergaat chemokuren op Gynaecologie/Verloskunde: ‘Je merkt hier aan alles dat ze veilige zorg willen verle­ nen. Twee keer per dag word ik gewogen om te kijken of ik niet teveel vocht vasthoud. Die chemische rotzooi

Het jaarverslag 2009 Hulpfonds Personeel ligt tot 17 december op het bureau van het Hulpfonds aan de Kapittelweg 54 ter inzage voor donateurs van dit hulpfonds.

Stimulering speurwerk levert ruim half miljoen op Onderzoek in opdracht van het bedrijfsleven heeft het UMC St Radboud in 2010 een fiscaal voordeel opgeleverd van meer dan 500.000 euro. Via de Wet Bevordering Speur- en Ontwikkelingswerk (WBSO) compenseert de overheid een deel van de loonkos­ ten van UMC-medewerkers die contractresearch doen. Voor 2011 zet het kabinet de verruiming van deze wet voort. Valorisatie stimuleert en regelt de WBSO-aanvraag voor het gehele UMC. De WBSO is een fiscale stimuleringsregeling waardoor min­ der loonbelasting betaald hoeft te worden voor de projectmedewerkers. Voor deze regeling komen innovatieve onderzoeksprojecten in aanmerking die in opdracht en voor rekening van een onderne­ ming of een product- of bedrijfschap (of voor samenwerkingsverbanden) worden uitgevoerd. Wie voor 2011 gebruik wil maken van de WBSOregeling, kan contact opnemen met de afdeling Valorisatie die de coördinatie en indiening van de aanvragen regelt. De deadline voor de eerste helft van 2011 is 1 december 2010 en voor de tweede helft 1 juni 2011. Informatie WBSO: Willem IJsen­ brandt, Valorisatie, tel. 55779.

W i j z i g e n P e r s o o n l i j k B u d g e t  Wilt u voor 2011 uw besteding vanuit uw Extra Persoonlijk Budget of Verhoogd Persoonlijk Budget nog wijzigen, dan kunt u het wijzigingsformulier inleveren tot uiterlijk 1 december. U hoeft niets te doen als de keuze ongewijzigd blijft. Uitgebreide informatie over het Persoonlijk Budget vindt u op intranet onder Services, Persoonlijk Budget.

V e r k o o p p r o d u c t e n U N IC E F Foto: Frank Muller

Stem voor de Patiëntveiligheidsprijs Op 24 november wordt de Radboud Patiëntveiligheidsprijs 2010 uitge­ reikt (9.30-10.30 uur, Hippocrateszaal, route 77). Een vakkundige jury kent de prijs toe aan één afdelingsgebonden en één afdelingsoverstij­ gende verbetering. Ook zijn er publieksprijzen voor beide categorieën. Medewerkers kunnen hun stem uitbrengen voor de volgende verbeter­ initiatieven. Afdelingsoverstijgend: Multidisciplinaire preoperatieve polikliniek longchirurgie (initiatief van Longziekten) en Outreach, vroege herkenning van de kritisch zieke patiënt (IC). Afdelingsgebon­ den: Medicatieveiligheid (Nierziekten), Critical Nursing Situation Index (Hematologie) en Kennis van medicatie (Urologie/Gynaecologie). Kijk op intranet (button Patiëntveiligheidsprijs) voor meer informatie en breng je stem uit!

moet natuurlijk mijn lichaam uit. Als ik te zwaar weeg, krijg ik medicatie om de chemo alsnog goed door te spoelen. Een andere maatregel is dat ik met mijn infuus de kamer niet mag verlaten. Stel dat ik val en een zak met chemo scheurt open… Het is prettig dat men zo alert is op de veiligheid van mij én anderen.’ IC-verpleegkundige Dianne van Druten: ‘Bij incidenten denk ik vaak: die fout had ik ook kunnen maken. Dit houdt me scherp. Het melden van een inci­ dent bij de DIM-commissie is niet om iemand te straffen, maar om ervan te leren. Volgens mij is communicatie het belangrijkste bij veiligheid. Als je jezelf niet helemaal bekwaam voelt, moet je dat zeggen. Of als een collega niet goed hygiënisch werkt, wijs hem daarop. Wees duidelijk naar elkaar. Geef ook aan patiënten toe als er een fout is gemaakt. Zij zullen dat waarderen en zich daardoor, denk ik, ook veiliger voelen.’  n

3

Op 15 november is in de centrale hal van het Rad­ boud de verkoop gestart van UNICEF-producten. De verkoop vindt nog plaats op 19 november en van 22 tot en met 26 november.

Dameszegelring gezocht Een medewerker is op 2 november haar gouden dameszegelring met gravure verloren. Ze is de ring vermoedelijk kwijtgeraakt op de vierde ver­ dieping van het Gebouw Vrouw en Kind. Als u de ring gevonden heeft, graag bellen naar Mar­ got van den Bogart-Bex, intern 13608/13482, privé: 06-28255498.

i r n bedr i j f a dbode 1 8 - 2 0 1 0

UMC St Radboudconcert ◆

Tsjaikovski

◆

Bartók

◆

Brahms

◆

sommige onderwerpen, bijvoorbeeld antistolling, zijn verschillende protocollen in omloop. Dat is niet wense­ lijk. Daarnaast heeft de Raad van Bestuur verzocht om de huidige achthonderd ziekenhuisbrede verrichtingen terug te brengen tot ongeveer 150 documenten. Het plan is om eind 2011 dit grotendeels op orde te hebben. Bijvoorbeeld: van de 35 documenten over blaaskathe­ terisatie heeft de CDC één werkbaar conceptdocument van twee A4’tjes gemaakt.  GM Contactgegevens CDC: tel. 86922, centraledocumen­ [email protected]. Coördinator is Annemieke Pacilly.

Voortaan één alarmnummer

Bel 55555, ook bij reanimaties Het Nijmeegs Studenten Orkest Collegium Musicum Carolinum onder leiding van dirigent Quentin Clare Dinsdag 14 december 2010 Concertgebouw De Vereeniging, Nijmegen

14 december

UMC-concert in Vereeniging Dinsdag 14 december 2010 biedt de Raad van Bestuur medewerkers een concert aan. In samenwerking met het Nijmeegs Studentenorkest is een bijzonder programma voor u samengesteld, met als hoogtepunt en sluitstuk een symfonie voor piano en orkest. Geheel in traditie nodigt de Raad van Bestuur u ook dit jaar uit voor een muzikale traktatie. Een moment van ontspanning en rust in de drukte van alle dag. We nemen met elkaar even de tijd om in Concertgebouw De Vereeniging weg te dromen bij de klanken van Tsjai­ kovski’s Zwanenmeer en te genieten van de vertolking van de Dans Suite van Bártok. Na de pauze is Christop­ her Devine, winnaar van het Prinses Christina Concours 1999, onze speciale gast. Kortom, een geweldig concert als opmaat naar de komende feestdagen. Vanaf 2 december liggen toegangskaarten voor u klaar bij de recepties van de Hoofdingang, het Studiecen­ trum en Ingang Oost (Neurologie). Per medewerker is, op vertoon van de UMC-pas, eenmalig een tweetal toegangskaarten beschikbaar. Het zal ons een genoegen zijn u op 14 december te mogen begroeten. Drs. Emile Lohman voorzitter Raad van Bestuur

Centrale Documenten Commissie

‘Indienen is één, naleven is twee’ Onlangs is de Centrale Documenten Commissie (CDC) ingesteld. Deze gaat ervoor zorgen dat alle UMC-brede protocollen, multiprofessionele richtlijnen en voor­ schriften makkelijk toegankelijk zijn. ‘Voorheen waren er in het UMC verschillende commissies. Dat schepte verwarring. Met de CDC komt er één centraal loket hier­ voor’, zegt internist Petra van Gurp, voorzitter CDC. ‘Wij verzamelen álle documenten die over de patiëntenzorg gaan en op drie of meer afdelingen van toepassing zijn. We zorgen ervoor dat ze overzichtelijk zijn en gemak­ kelijk te raadplegen.’ De CDC telt elf leden, waaronder verpleegkundigen en artsen uit de beschouwende, snijdende én ondersteu­ nende specialismen, een paramedicus en ondersteuning vanuit de adviesgroep Procesverbetering en Innovatie. ‘De faciliterende rol van de CDC is nieuw’, vervolgt Van Gurp. ‘We begeleiden zorgverleners hoe ze protocol­ len moeten opstellen en hoe een implementatieplan vorm te geven, want indienen is één, naleven is twee. Pas dan verbeter je de veiligheid en kwaliteit van zorg. Voor UMC-brede documenten gaan we tevens eige­ naren benoemen: dé deskundigen in het UMC op het betreffende gebied. Zij leveren ook een bijdrage aan de updating ervan.’ De CDC werkt ook proactief. ‘We pikken signalen op van bijvoorbeeld de Inspectie, het IWKV, de VAR of het Stafconvent. Als een partij vindt dat er ergens een document voor moet komen, doen wij een voorstel om de juiste deskundigen hierbij te betrekken.’ Over

Wel zo helder, er is voortaan nog maar één alarmnum­ mer: 55555. Medewerkers kunnen dit nummer bellen bij brand, ernstige ongevallen, bedreigende of onveilige situaties en bij incidenten met gevaarlijke stoffen. En vanaf 1 december ook bij reanimaties en onwelwordin­ gen, het nummer 44444 vervalt. Het alarmnummer – dat overigens ook geldt voor de Radbouduniversiteit – moet vrij blijven voor écht acute calamiteiten. ‘Als er op 55555 gebeld wordt, gaan hier alle alarmbellen rinkelen’, vertelt Jacqueline van Altena van de Meldkamer. ‘Afhankelijk van de aard van de melding starten we een procedure op. Met één druk op de knop kunnen we de juiste mensen oproepen en zijn de bedrijfshulpverleners en betrokken diensten snel ter plaatse.’ Ook bij een reanimatie moet Alarmnummer je dus voortaan nummer 55555 bellen. ‘Het is wel zo helder, één nummer voor alle calamiteiten. Voordeel voor ons is dat via de Meld­ kamer naast het reanimatie­ één nummer voor team ook de medewerkers alle calamiteiten van de Beveiliging in actie komen. Zij kennen de loca­ ties binnen de gebouwen en gaan direct met een mobiele defibrillator (AED) naar de getroffen patiënt’, vertelt SEH-arts Ozcan Sir. Op het alarmnummer komen jaarlijks circa vierhonderd terechte hulpvragen binnen. ‘Maar nog te vaak bellen medewerkers het nummer onnodig’, vertelt Monique Peters van de Staf Calamiteiten. ‘Als ze bijvoorbeeld een vieze rioollucht ruiken, of als er een auto verkeerd geparkeerd staat. Zo zijn er veel meer voorbeelden te noemen waarbij je gewoon het nummer 18000 of 19000 kunt bellen. Nummer 55555 is bedoeld voor échte noodgevallen.’ In december ontvangen alle afdelingen nieuwe stickers en instructiekaarten. Peters: ‘Misschien een tip om het nummer 024-3655555 ook te programmeren in je mobiel onder “alarm UMC”. En kijk voor meer informatie ook eens op intranet onder calamiteiten.’ JM

55555

reisdoel en de gezondheidssituatie. Niet alleen voor medewerkers, ook voor andere belangstellenden. De openingstijden zijn op bepaalde dagen verruimd tot 19.00 uur. Voor meer informatie zie www.ru.nl/amd of maak een afspraak via 024-3655600 of mail naar [email protected].

Noodweer 14 juli

Verbeteracties door stroomstoring Aangepaste verlichting in de medicatieruimte, duidelijk herkenbare noodstopcontacten en scholing van mede­ werkers. Naar aanleiding van de grote stroomstoring afgelopen zomer voerde de afdeling Neurochirurgie en Plastische chirurgie de nodige verbeteringen door. Hoofdverpleegkundige Hans Jacobs kan zich het nood­ weer van woensdag 14 juli nog levendig herinneren. ‘Thuis waaiden de tuinstoelen de struiken in’, vertelt hij. ‘Kort daarop viel de stroom uit. Omdat ik vlak bij het ziekenhuis woon, besloot ik de afdeling te bellen om te informeren of alles goed ging. Toen er na een half uur proberen nog niemand opnam, ben ik naar mijn werk gefietst.’ Daar aangekomen, bleek dat de dienstdoende ver­ pleegkundigen het hoofd koel hielden. ‘Terwijl er toch wat problemen waren’, vertelt Jacobs. ‘Zo bleken de noodstopcontacten gewone stopcontacten te zijn en vice versa. Gelukkig kwamen de medewerkers daar tijdig achter, zodat zij de infuuspompen in de juiste stopcontacten konden pluggen en de patiëntveiligheid niet in gevaar kwam. Verder was er geen noodstroom in de keuken en in de ruimte van de medicijnenkoelkast. Bovendien werkten de lampen daar niet. Ook het bel­ systeem functioneerde niet. Er waren weliswaar hand­ bellen uitgedeeld, maar voor sommige patiënten bleken die onbruikbaar. Daarom kregen zij een podeksel: een creatieve oplossing die werkte.’ Esther Teelen, preventiemedewerker Arbo- en milieuza­ ken, vertelt dat de afdeling de gebeurtenissen van 14 juli heeft aangegrepen om met verbeteracties aan de slag te gaan: ‘Zo zijn de noodstopcontacten nu herkenbaar aan een groen kapje’, zegt zij, ‘De calamiteitenkoffer wordt uitgebreid met drie hoofdlampen. Ook gaan we bepalen welke apparaten überhaupt op het nood­ stroomnet moeten worden aangesloten bij uitval van het gewone elektriciteitsnet. Tot slot zijn we gestart met afdelingsbrede scholing. Wat kunnen we doen in geval van stroomuitval, brand of geen water. Zo zijn we goed voorbereid als zich onverhoopt opnieuw een calamiteit voordoet.’ FvdB

IMC Weekendschool

Op zondag achter de microscoop

Radboud Travel Clinic

Gezond op reis Medewerkers die op dienstreis, studiereis of op vakan­ tie gaan, kunnen gebruik maken van de faciliteiten van de Radboud Travel Clinic. Al jaren geven speciaal daarvoor opgeleide artsen en verpleegkundigen van onze eigen Arbo‑ en Milieudienst (AMD) reizigersadvies en alle benodigde vaccinaties. De AMD en de afdeling infectieziekten hebben recent hun krachten gebundeld in de Radboud Travel Clinic en die is gecertificeerd door het Landelijk Coördinatiecentrum Reizigersadvisering. De samenwerking tussen AMD en internist-infectiologen garandeert optimale reizigerszorg. De Radboud Travel Clinic (route 980) geeft adviezen, aangepast op het

4

Zondag 7 november waren de leerlingen van groep 3 van IMC Weekendschool Nijmegen te gast op de afdeling Pathologie. Ze mochten een kijkje nemen in de keuken en zelf als aspirant-laborant door microscopen allerlei weefsels “onderzoeken”. De leerlingen moesten zien te achterhalen wat ze zagen: een frikadel, paddenstoel of bijvoorbeeld een waterplant of een vleugel van een vlieg. Ook verrichtten ze een klein onderdeel van een DNA-onderzoek in de nieren, om te ontdekken wat een gezond en wat een ziek weefsel is. Op de weekendschool kunnen jongeren kennis maken met interessante vakgebieden uit de wereld van cul­ tuur en wetenschap. Voor elk vak maken enthousiaste professionals, in samenwerking met de medewerkers van IMC Weekendschool, een interactief programma. Hierdoor krijgen de leerlingen een mooie, waarheids­ getrouwe introductie op het vakgebied.

i r nter v i ew a dbode 1 8 - 2 0 1 0

Elk jaar komen er een paar kinderen uit Aruba naar het Radboud voor een schisisingreep. ‘Waarom gaan wij niet dáár naartoe?’, stelde verpleegkundig consulent Marjan Nijhuis haar collega’s voor. Ze zijn net terug. ‘We hebben zelfs de Arubaanse zorgverzekeraar overgehaald om logopedie in hun basispakket op te nemen.’ Op de foto gemaakt op Aruba staan van links naar rechts: Ashley, orthodontist Veronique Borstlap en verpleegkundig schisisconsulent Marjan Nijhuis.

Abrupt van roze wolk gedonderd J a nn i e M e u s s en

‘Voorheen zag ik ouders pas vlak na de geboorte van hun kind. Sinds drie jaar krijgen zwangere vrouwen in Nederland standaard een twintigweken-echo. Vanaf die tijd komt 90 procent al hier op de poli voordat hun baby geboren is’, vertelt verpleegkundig schisisconsulent Marjan Nijhuis. ‘Ze zijn vaak heel emotioneel, zo abrupt van hun roze wolk gedonderd. Groot voordeel is dat ze bij de geboorte al een stuk verwerking achter de rug hebben. Ze weten wat hen te wachten staat. Hoe moet het bijvoorbeeld met de voeding? Ik laat hen fraaie foto’s zien van kinderen na de behandeling. Gelukkig heel zelden kiezen mensen dan toch voor een zwanger­ schapsafbreking in een ander ziekenhuis.’

Zuinig mondje Het ene kind heeft alleen een open lip, een ander ook een open gehemelte of kaakafwijking. Na zes maanden vindt meestal de eerste ingreep plaats. ‘Ouders moeten vaak wennen. Schisisbaby’s kunnen zo aandoenlijk breed smilen, en dan hebben ze opeens zo’n zuinig

mondje.’ Nijhuis coördineert de zorg. Ze ziet kinderen en ouders regelmatig terug, want ze gaan minimaal drie keer onder het mes. Bovendien komen ze vaak bij bijvoorbeeld de orthodontist of logopedist. ‘Van de spraak hebben kinderen misschien wel de meeste hinder’, benadrukt Nijhuis. ‘ Ik adviseer ouders daarom een naam uit te zoeken, die hun kind straks goed kan uitspreken.’

‘Het meest schokkend vond ik dat wél de ingreep, maar niet de logopedie wordt vergoed.’ Ouders en kinderen zijn bij haar in goede handen. Deze maand organiseert ze bijvoorbeeld weer de jaarlijkse voorlichtingsavond. ‘Het auditorium zit dan bomvol, ouders komen áltijd.’ Ze kwam ook met het idee van de landelijke metamorfosedag. Huidtherapeuten in opleiding verzorgen daar een make-over voor tieners met een schisis. ‘Niet om hun aandoening te verdoe­ zelen, ze leggen de accenten op wat wél mooi is. Ik zorg voor sponsorkleding, heb de rekken hier al weer volhangen met sjaals en tassen. Er komen telkens zo’n dertig tieners met een schisis uit het hele land. Ze zien dat er veel meer kinderen zijn zoals zij. Ze vinden het een geweldige dag.’

Kinderen uit Aruba

In totaal heeft het behandelteam op Aruba 26 kinderen en hun ouders gezien.

Elk jaar komt er ook een aantal kinderen uit Aruba met hun ouders naar het Radboud voor een ingreep. ‘Er is daar maar één klein ziekenhuis. Patiënten worden voor moeilijke ingrepen naar andere landen verwezen. Kinderen met een schisis komen al twaalf jaar naar hier, omdat de Arubaanse kinderarts Wicha Ponson-Wever in Nijmegen is opgeleid en weet dat het hier goed is’,

5

vertelt Nijhuis. De Arubaanse verzekeraar vergoedt de kosten. ‘In oktober zijn we voor het eerst tien dagen daar naartoe gegaan. Het idee ontstond in een lacherig sfeertje: “Wij willen ook wel eens naar die Arubaanse zon.” Maar we hebben ervaren dat het op deze wijze veel meer winst oplevert. Het ziekenhuis is ouderwets. We hebben kleine ingre­ pen verricht, waaronder lip- en gehemeltecorrecties. In totaal hebben we 26 kinderen en hun ouders gezien, ook die eerder in Nederland zijn geopereerd. Zij zagen elkaar voor het eerst. Lotgenotencontact kennen ze niet, ze hadden elkaar zoveel te vertellen. Het meest schokkend vond ik dat wél de ingreep, maar niet de logopedie wordt vergoed. En dat kunnen de mensen zelf niet betalen. Sommige kinderen die we hier hebben behandeld, spreken daardoor nog heel slecht. We heb­ ben gesprekken met de Antilliaanse zorgverzekeraar gevoerd en die beloofde het in hun pakket op te nemen. Ouders stonden gewoon te juichen, toen ze dat hoorden. Ze gaan in Aruba onze voorlichtingsfilms en brochures gebruiken. Ik heb klinische lessen gegeven en mede­ werkers geschoold hoe ze een poli kunnen opzetten. We hebben er zelfs de krant gehaald. Volgend jaar gaan we opnieuw. Alleen voor grote ingrepen als botinplantaten halen we de kinderen naar hier.’  n

Schisis Eén op de vijfhonderd kinderen in Nederland wordt geboren met een schisis. Radboud is het grootste multidisciplinaire behandelcentrum en bedient een ruime regio. Er zijn ruim 2000 kinderen onder behandeling en er komen elk jaar circa zestig nieuwe baby’s bij. Jaarlijks komt er ook een aantal kinderen uit Aruba voor behandeling. Dit jaar ging er voor het eerst een behandelteam naar daar: plastisch chirurg Henriëtte Kroese-Deutman, ortho­ dontist Veronique Borstlap-Engels en verpleegkun­ dig schisisconsulent Marjan Nijhuis-Kloen.

r a dbode 1 8 - 2 0 1 0

Alles geven tijdens Zevenheuvelenloop De Zevenheuvelenloop wordt steeds meer een Radboudtraditie. Op zondag 21 november leggen ruim vijfhonderd medewerkers het 15 kilometerlange, heuvelachtige parcours af. Waarom is hardlopen zo leuk? Drie fervente lopers aan het woord.

Wouter Hoefsloot, longarts in opleiding, loopt in het TOP-team. In 2009 snelste Radboudloper (52 minuten). Streeftijd nu: 51 minuten. ‘Ik train zes keer per week. Ook na een avonddienst om half twaalf als dat zo uitkomt. Lopen geeft me energie, maakt mijn hoofd vrij voor goede ideeën voor mijn onderzoek. Tijdens een wedstrijd verken ik echt mijn pijngrenzen. Helemaal uitgeput kom ik dan over de finish. Dan realiseer ik me hoe dat is voor sommige

longpatiënten die ik in behandeling heb. Zij raken al buiten adem als ze zich moeten aankleden. Zij bedrijven elke dag topsport. Door het lopen krijg ik daar extra bewondering voor.’

Lopen voor nieuw leven Het Radboud werkt samen met de Zevenheuvelen­ loop om sport en gezondheid aan elkaar te kop­ pelen. Ruim vijfhonderd medewerkers, verdeeld over vijftig bedrijventeams, lopen mee. Het TOPteam van het UMC gaat voor de eerste plek in de bedrijvenloop. Ook is er door alle (ruim twintig­ duizend) deelnemers geld ingezameld voor ‘Lopen voor Nieuw Leven’. Deze stichting wil door onder­ zoek zwangerschapsvergiftiging en kindersterfte voorkomen. De opbrengst is voor onderzoek van het UMC St Radboud. Lopers kunnen zich op 21 november vanaf 11.00 uur omkleden in de Joannesschool (Celebesstraat 12, vlakbij de start). Vanaf 14.00 uur is er een afterparty voor medewerkers met een hapje en drankje. Meer informatie: button intranet.

Prof.dr. Piet van Riel (Reumatologie) loopt in het hooglerarenteam. Streeftijd: 1 uur 10 minuten. ‘Het leuke van hardlopen is dat je het overal kunt doen. Bij congressen ver weg gaan altijd mijn hardloopschoe­ nen mee. Ik heb gelopen in New York, China, Brazilië en over het strand in Colombia. Het mooiste is om al rennend de omgeving te verkennen. Het parcours van de Zevenheuvelenloop is natuurlijk ook prachtig. Ik doe voor de zesde keer mee. En ondanks mijn leeftijd (57) loop ik bijna elk jaar sneller. Het is mooi dat het Radboud zich met dit sportevenement profileert. Lopen is een goede manier om te werken aan je gezondheid.’ Mieke Joosten, adviseur Procesverbetering en Innovatie. Streeftijd: 1 uur 25 minuten ‘Hardlopen is geen verslaving, maar ik kan niet meer zonder. Op mijn werk is het altijd heel dyna­ misch en druk. Het heerlijke van duurlopen is dat het monotoon is, daar word ik heel rustig van in mijn hoofd. Ik loop de Zevenheu­

TE KOOP:

velenloop voor de tweede keer. Dit jaar vorm ik samen met mijn collega’s van PVI een team. Dit draagt zeker bij aan de teamgeest op het werk.’ n

HEYDENRIJCKSTRAAT 42- NIJMEGEN ROYALE BOVENWONING IN NIJMEGEN-OOST MET BERGING IN HET SOUTERRAIN. 9 KAMERS, WAARVAN 4 SLAAPKAMERS, RECENT VERNIEUWDE HALF OPEN KEUKEN, MODERNE BADKAMER EN SANITAIR. * INHOUD: ca. 425 M³ * GEBRUIKSOPPERVLAKTE: ca. 130 M² * BOUWJAAR: ca. 1951 * VRAAGPRIJS: 292.500,- K.K.

Vast Goed Makelaar De Stijl • Tel: 024 - 32 44 669 • www.destijlmakelaars.nl

Een nieuwe klant binnenhalen? Valt niet mee.

De makelaar die naar u luistert!

Zet daarom de eerste effectieve stap naar nieuwe klanten door te adverteren in Radbode.

Een goed gevoel is altijd belangrijk, ook bij het kopen of verkopen van een huis. Bij Van Anken Makelaardij begrijpen we dat. Als geen ander beseffen wij dat een makelaar objectief moet zijn, maar ook betrokken. Het gaat om het gevoel: u niet alleen thuis voelen in een huis maar ook op uw gemak voelen bij een adviseur die u begrijpt en met de juiste zorg en aandacht voor u klaar staat. Wij doen er alles aan om u dat goede gevoel te geven en helpen u graag bij de aankoop, verkoop of taxatie van uw huis. Kijk voor meer informatie op www.vananken.nl en bel ons voor een afspraak.

Meer weten? Neem dan contact op met Ben & Juliëtte van Anken.

Pontanusstraat 1 Postbus 1075 6501 BB Nijmegen

Tel.: (024) 322 36 26 www.vananken.nl E-mail: [email protected]

Voor meer informatie: bel Jenny Duindam, tel 023 - 571 47 45. www.bureauvanvliet.com email: [email protected]

6

130 x 93 zw stopper radbode.indd 1

15-11-2010 13:07:59

r a dbode 1 8 - 2 0 1 0

Hulp bij zelfdoding: mag dat? Is (hulp bij) zelfdoding moreel aanvaardbaar? En hoe ga je in de praktijk om met mensen die dood willen? ‘Als arts wil je het leven in stand houden.’ F emke v a n de B erg

Uit bevolkingsonderzoek blijkt dat ongeveer één pro­ cent van de Nederlandse populatie serieus overweegt een einde aan het eigen leven te maken. ‘Eén procent daarvan doet het uiteindelijk ook: zo’n 1500 mensen per jaar’, weet prof.dr. Paul Hodiamont, afdelingshoofd Psychiatrie. In 90 procent van de gevallen heeft de suïcide te maken met psychopathologie. Ongeveer de helft hangt samen met een depressie, een kwart met een verslaving, 10 procent met schizofrenie. ‘Een suïcide komt meestal onverwacht. En als het gebeurt, is het altijd een traumatische ervaring voor artsen en andere behandelaars. Je wilt immers vanuit je beroep het lijden verlichten en het leven bescher­ men’, legt Hodiamont uit. Nog geen 2 procent van het aantal verzoeken om zelfdoding vindt dan ook gehoor bij de psychiater, zo blijkt uit recent onderzoek van de Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde. Soms tot onbegrip van familieleden, die zich na een gru­ welijke zelfdoding afvragen waarom hun naaste geen hulp kreeg, zodat hij op een waardige manier uit het leven kon stappen. Hodiamont: ‘Dat die vraag achteraf komt, is voorstelbaar. Maar de familie vraagt dit zelden of nooit als haar dierbare nog leeft.’

Ethisch dilemma Een fundamentele vraag is of iemand een moreel recht heeft op (hulp bij) zelfdoding. ‘In sommige tijden en cul­ turen zag men zelfdoding als ultieme daad van persoon­ lijke vrijheid’, vertelt ethicus dr. Wim Dekkers. ‘Zo dacht men er in de Klassieke Oudheid tamelijk liberaal over. Als een persoon vond dat zijn leven was afgerond, dan mocht hij het beëindigen. Daar kwam geen arts aan te pas. In veel religies, waaronder het christendom, wordt

Foto: Frank Muller

zelfdoding echter gezien als een zonde tegen jezelf, God en de gemeenschap. Je berokkent je naasten immers veel leed als je er zelf een einde aan maakt.’

‘Je wilt immers vanuit je beroep het lijden verlichten en het leven beschermen.’ Volgens de Nederlandse euthanasiewetgeving is eutha­ nasie niet strafbaar als een arts zich aan een zestal zorgvuldigheidscriteria houdt. Zo moet er sprake zijn van uitzichtloos en ondraaglijk lijden. Voor hulp bij zelfdoding gelden dezelfde zorgvuldigheidseisen. ‘Maar

terwijl het verzoek om euthanasie meestal komt van mensen die fysiek aan het einde van hun leven zijn, is dat bij degenen die vragen om hulp bij zelfdoding doorgaans niet het geval’, zegt Thom van den Heuvel, psycholoog/psychotherapeut en zorgprogrammaleider persoonlijkheidsstoornissen. ‘Fysiek hebben zij nog een toekomst, ook al is hun psychisch lijden enorm. Vaak hebben ze een sterk gevoel van uitzichtloosheid, hopeloosheid, eenzaamheid. Via behandeling proberen we hen te helpen, bijvoorbeeld bij het reguleren van hun emoties. Ook positieve betrokkenheid blijkt een sterk tegengif. Uiteindelijk slaagt een behoorlijk aantal mensen erin het leven toch weer op te pakken.’ n Medisch-Historische Club D. de Moulin organiseert 25 november van 18.00-20.30 uur in de Hippocrateszaal een bijeenkomst waarin vanuit cultuurhistorisch en ethisch-theologisch perspectief wordt ingegaan op zelfdoding.

Bijpraten over RUCO In drie bijeenkomsten zijn medewerkers deze maand bijgepraat over het Radboud Universitair Centrum voor Oncologie (RUCO). Door de vergrijzing zal het aantal kankerpatiënten de komende jaren toenemen en de behandeling wordt steeds complexer. Het is daarom belangrijk om de samenwerking zowel binnen als buiten de muren van het Radboud te versterken.

Stichting Kinderoncologie Nederland (SKION). ‘Wij zijn geen voorstander van één centrum voor alle kinderen, en zeker niet als dat wordt losgekoppeld van een aca­ demische setting. Het is misschien wel mogelijk om het

aantal centra terug te brengen naar vier. Wat ons betreft moeten wij er daar één van zijn. Wij doen het goed, onze kwaliteit is hoog.’

Patiënt centraal

“Het leven gebeurt je terwijl je andere plannen maakt”

Uit een enquête blijkt dat veel medewerkers (77 pro­ cent van de respondenten) het een goede zaak vinden om onder de RUCO-vlag samen te werken. Inmiddels zijn er dertien ketens gestart. ‘Verantwoordelijkheden zijn duidelijk vastgelegd’, zegt dr. Robert Takes, zelf ketencoördinator hoofd-halsoncologie. ‘We gaan case­ managers en hoofdbehandelaars aanwijzen. We willen werken met integrale dossiers, waarin ook de psycho­ sociale en palliatieve zorg zijn opgenomen. Alle ketens hebben bedrijfsplannen geschreven en een sterkte/ zwakte-analyse gemaakt.’ Kinderhemato-oncoloog dr. Maroeska te Loo ging in op de landelijke discussie om de kinderoncologische zorg te concentreren. Jaarlijks krijgen circa vijfhonderd kinderen kanker en die worden nu behandeld in zeven academische kinderoncologische centra. Ze werken allemaal volgens dezelfde richtlijnen en behandelpro­ tocollen en wisselen kennis en ervaring uit binnen de

Jip Keijser patiënt

7

De patiënt centraal is ook een belangrijk uitgangspunt van het RUCO. Maar wat betekent dat? ‘We hebben het patiënten zelf gevraagd’, vertelt projectmanager RUCO Carla Smits. Ze noemt een aantal punten uit het onderzoek. Patiënten vinden het belangrijk dat ze vanuit thuis een gemakkelijke ingang hebben voor hun vragen. En dat er één hoofdbehandelaar is, die ze kun­ nen aanspreken. Ze denken en beslissen graag mee, zorg 2.0 stellen ze op prijs. Parkeergelegenheid en de maaltijdvoorziening op de dagbehandeling zijn punten van verbetering. En patiënten zouden het fijn vinden als ze op de polikliniek even kunnen gaan liggen. Ook de bejegening kan altijd beter. Ze geeft een voorbeeld van een arts die begint met: ‘Ik heb slecht nieuws voor u…’ en vervolgens zegt dat de uitslagen nog niet bin­ nen zijn! Prof.dr. Jan Willem Leer ging in op de samenwerking in de regio en de satellietlocatie in Boxmeer. In Boxmeer komen een poli en dagbehandeling waar oncologen van daar en hier nauw met elkaar gaan samenwerken. Deze opent al volgend jaar april. De bestralingsbunkers worden in 2012 in gebruik genomen. Op de site van RUCO staat uitgebreide informatie over ‘Samen tegen kanker.’ Belangstellenden kunnen zich ook opgeven voor de digitale nieuwsbrief, via [email protected].  JM

report a ge

Er is leven na een hiv-test Ooit was een infectie met hiv op termijn dodelijk. Dankzij de combinatietherapie is het een chronische ziekte geworden. Maar het stigma is gebleven en de drempel om zich te laten testen is groot. Het leidt tot extra besmettingen en behandelingen die te laat starten. Het hiv-team van het Radboud organiseert begin december een testweek. P a u l v a n L a ere

Er hangt een wereldkaart op de spreekkamer van de hiv-verpleegkundigen Bert Zomer en Karin Grintjes. ‘Ongeveer negentig van onze patiënten komen uit het buitenland, we zien meer dan vijftig nationaliteiten. Een blik op de kaart opent het gesprek, je krijgt een indruk van hun achtergrond’, legt Zomer uit. Voor veel van hen is hiv niet het grootste probleem. ‘Ze kampen bijvoorbeeld met oorlogstrauma’s of dreigen uitgezet te worden. Wij zorgen ook voor psychosociale begeleiding, dat is de kracht van onze functie.’ Zomer en Grintjes zijn beiden al twee decennia actief in de hiv-zorg. Ze hebben nog meegemaakt dat besmet­ ting met het virus een nagenoeg zeker doodvonnis betekende. In 1996 kwam de ommekeer met de com­ binatietherapie. Grintjes herinnert zich het nog goed. ‘Mensen stonden met één been in het graf, en konden

Hiv-verpleegkundige Bert Zomer: ‘Er is schaamte, schuldgevoel en angst voor vooroordelen.’

nu ineens doorgaan met leven. Dat was een enorme omschakeling. Vroeger stopten patiënten met werken, en maakten bijvoorbeeld nog een wereldreis. Dat is nu helemaal niet aan de orde.’ ‘Voorheen deden we aan stervensbegeleiding, nu aan levensbegeleiding’, vat Zomer het verschil samen.

Taboe

Vier van de tien mensen met HIV weten niet dat ze besmet zijn. Twijfelt u wel eens?

Gratis HIV-sneltest 29 november t/m 3 december HIV is heel goed te behandelen. Hebt u ooit risico gelopen en bent u 18 jaar of ouder? In de week van Wereld AIDS Dag kunt u gratis een HIV test laten doen. Discreet en anoniem. De uitslag is binnen 20 minuten bekend. Maak een afspraak bij het HIV behandelcentrum Nijmegen, onderdeel van het UMC St Radboud, T 06 - 17 37 02 75.

Kijk voor meer informatie op

www.umcn.nl/sneltest

Aanvankelijk was de therapie zeer ingewikkeld. ‘Patiën­ ten moesten zo’n veertig pillen per dag slikken, dan weer nuchter, dan weer met volle maag. Dat was zowat een dagtaak’, zegt internist-infectioloog dr. Peter Koop­ mans, hoofd van het hiv-team. ‘Bovendien waren de bijwerkingen ernstig. Tegenwoordig slikken de meeste patiënten dagelijks nog maar één pil, met drie com­ ponenten. Tweederde doet het daar heel goed op, en heeft niet of nauwelijks last van bijwerkingen. Werkt de pil onvoldoende, of zijn er toch bijwerkingen, zoals leverafwijkingen of overgevoeligheidsreacties, dan heb­ ben we meer dan twintig alternatieven.’ Desondanks blijft de ontdekking van een besmetting een enorme dreun. Zomer: ‘De meeste mensen zien dan enge beelden van uitgemergelde mensen voor zich. “Heb ik nou aids, wanneer ga ik dood?” Dat is vaak de eerste vraag. Dat kunnen we ontzenuwen, maar de impact van de diagnose blijft groot.’ Grintjes: ‘Een hiv-infectie heeft te maken met seksualiteit, dat maakt het beladen. Vaak is de implicatie een seksueel contact buiten de eigen relatie. En dan het besef besmettelijk te zijn, een leven lang.’ Door dit alles is het taboe rond hiv gebleven. Zomer: ‘Hiv-patiënten zijn er niet open over. Er is schaamte, schuldgevoel en angst voor vooroordelen. Want anderen denken: je zult wel veel seks gehad hebben. Vrouwen worden als een slet gezien. Dus houden hiv-patiënten wijselijk hun mond. En blijft het stigma in stand.’

Slordiger Een van de patiënten die vandaag bij Zomer op controle

8

komt is Adri. Hij is als hiv-patiënt van het eerste uur een van de weinigen die de combinatietherapie “haalde”. In ’86 kreeg hij enorme huiduitslag en bezocht hij argeloos de dermatoloog. ‘Ik werd ongevraagd getest op hiv en bleek seropositief te zijn. Dan stort je wereld in.’ Ter­ wijl Adri getrouwd was en kinderen had, openbaarde zich zijn homoseksualiteit. ‘Er gebeurde toen zoveel in ons leven, dat die hiv-besmetting helemaal niet het belangrijkste was. Ik was ook niet ziek, die huidziekte was goed te behandelen.’ Adri is een van de ruim 450 patiënten die het UMC in zorg heeft. Het overgrote deel wordt poliklinisch behandeld. Opvallend is dat na een stabiele aanwas van zo’n 35 nieuwe patiënten per jaar, de laatste jaren het aantal nieuwkomers gestegen is naar ruim vijftig.

‘Voorheen deden we aan stervensbegeleiding, nu aan levensbegeleiding.’ Koopmans: ‘Dat patroon zie je overal in de westerse wereld. We denken dat slordiger wordt omgegaan met veilig vrijen.’ ‘Ook andere soa’s, zoals syfilis, gonorroe en chlamydia nemen toe, er is meer onbeschermde seks’, beaamt Zomer: ‘Voorheen waren hiv-patiënten vaak ziek, dan heb je geen zin in seks. Maar nu hervatten hiv-geïnfec­ teerden hun leven. En denken sommigen misschien te makkelijk over het besmettingsrisico van bijvoorbeeld bare-backing (onbeschermde anale seks).’ Koopmans: ‘Het is een onderschatting van een hivinfectie. Je gaat er niet aan dood, maar er zijn allerlei mogelijke negatieve effecten op lange termijn, zoals verhoogde risico’s op hart-vaatziekten, osteoporose, kanker en cognitieve afwijkingen. Een kwart van de

r a dbode 1 8 - 2 0 1 0

Zwanger

Foto: Frank Muller

hiv-patiënten is depressief, en ook moeheid komt vaak voor.’ ‘Opvallend is ook dat we de laatste jaren vrijwel alle aidsgerelateerde ziekten, zoals ernstige infecties, weer terugzien. Die waren vrijwel verdwenen. We zien dat

Ongeveer driekwart van de hiv-geïnfecteerden zijn homomannen – of MSM, zoals de jongste benaming luidt. Zomer: ‘Die afkorting staat voor Mannen die Seks hebben met Mannen. Sommigen beschouwen zichzelf namelijk niet als homo of biseksueel.’ 15 procent van de geïnfecteerden is een vrouw. Zoals Justine. Net als Adri is ze al lang met hiv besmet en sloeg de uitslag des­ tijds de bodem onder haar bestaan weg. Met haar man keerde ze in 1990 tijdelijk naar Nederland terug om bij te komen van hun werk in de ontwikkelingslanden. Haar man, die vóór hun relatie lang in Afrika had gewerkt, bleek hiv-besmet, en vervolgens Justine eveneens. Wat het extra dramatisch maakte: ze was zeven maanden zwanger en haar baby was dus mogelijk ook besmet. Twee maanden later beviel ze ‘cold turkey’, zoals ze het zelf uitdrukt, met alle emoties en angsten die horen bij het vooruitzicht van een jong gezin dat de dood om de hoek ziet. Haar man overleed in ’96. Voor hem kwam de nieuwe therapie net te laat. Maar haar zoontje bleek niet besmet, en Justine zelf bleek opgewassen tegen de ziekte. ‘Ik ben in ‘97 begonnen met therapie, eerder dan de richtlijnen toen voorschreven. Ik denk dat dat mijn geluk is.’ Ze is nooit ziek geweest, met uitzondering van een paar jaar geleden. ‘Toen was het in de mode om een thera­ piestop in te lassen. Nou, ik zat binnen de kortste keren te hoog met mijn ‘viral load’. Dus mocht je denken, het virus is weg.. vergeet het maar. En daarna kreeg ik wel bijwerkingen van de medicijnen.’ Het bevestigde voor haar het belang om het virus geen kans te geven en snel te beginnen met behandelen. Dat betekent dus ook snel testen. ‘Als je twijfelt of je besmet bent, ga dan niet morgen naar de dokter, maar nu!’ Sinds drie jaar geeft ze voorlichting, mede om die bood­

Testweek in het Radboud Van 29 november t/m 3 december, dus rond wereldaidsdag ( 1 decem­ ber), organiseert het hiv-team van het UMC St Radboud een testweek voor mensen die mogelijk risico hebben gelopen. Iedereen die wellicht drager van het virus is – meestal mensen met wisselende seksuele contacten – kan zich dan gratis en anoniem laten testen. Het team neemt dit initiatief omdat in Nederland naast de 17.500 geregistreerde hiv-patiënten nog een grote groep geïnfecteerden bestaat, die zich daarvan niet bewust is. Internist/infectioloog dr. Reinout van Crevel: ‘We schatten dat vier op de tien besmette mensen het niet weten. Dat is zeer spijtig, want de behandeling is waanzinnig goed. Het is spijtig voor henzelf, hun partners, en voor de verdere verspreiding van de ziekte. Testen is ook een vorm van preventie, want bij een goede behandeling zijn patiënten namelijk niet of veel minder besmettelijk.’ Vorig jaar begon het OLVG in Amsterdam met zo’n testweek. ‘Daar kwamen mensen van heinde en ver op af. Je kunt ook naar je huisarts of de GGD gaan, maar blijkbaar ligt daar voor veel mensen een bar­ rière. Voordeel van een test bij ons is dat je na een kwartier het ant­ woord hebt. En is er sprake van een infectie, dan zit je hier gelijk tegenover iemand met verstand van zaken die je verder helpt.’ Aanmelden voor een hiv-test kan via telefoonummer 06 17 37 02 75.

schap uit te dragen. En ook om het stigma te bestrijden. ‘In mijn voorlichting pleit ik voor beschermde seks als je je partner niet goed kent. Anderzijds: ik wil niet neerge­ zet worden als de idioot die geen condoom gebruikte. 99 procent van de mensheid is geboren uit seks zonder condoom. Ik accepteer nooit als mensen zeggen, het is dom. Ik was dertig en wilde een kind, is dat raar?’  n

‘Hiv geeft allerlei mogelijke negatieve effecten op lange termijn.’ vooral bij de nieuwe patiënten. Het betekent dat ze een hele slechte immuniteit hebben - dat wil zeggen een laag aantal CD4-cellen - en dus al langer besmet zijn.’ Ook dat baart zorgen. Koopmans: ‘Juist bij zo’n lage CD4-spiegel neemt de kans op cardiovasculaire ziekten en kanker toe. Daarom starten we tegenwoordig snel met behan­ delen, zodat het CD4-niveau snel op een goed niveau zit. Dat voorkomt problemen op lange termijn.’ Het onderstreept meteen hét thema van de komende weken: tijdig testen op hiv (zie ook het kader). Alle betrokkenen benadrukken dat het van het grootste belang is bij twijfel aan de bel te trekken. Zomer: ‘Iedereen met wisselende seksuele contacten, moet zich minimaal eens per halfjaar laten testen. Want juist de onbekende geïnfecteerden zijn de grootste verspreiders van de ziekte. Adri: ‘Omgekeerd geldt voor een geïnfecteerde: wanneer je goed behandeld wordt en monogaam bent, kun je onbeschermd seks hebben, omdat het besmettingrisico dan verwaarloosbaar is.’ Dit zogenaamde Zwitserse standpunt (want gebaseerd op Zwitsers onderzoek) lijkt nu ook door de Nederlandse hiv-instanties en -deskundigen te worden omarmd.

Hoofd van het hiv-team Peter Koopmans: ‘Werkt die ene pil onvoldoende, of zijn er bijwerkingen, dan hebben we meer dan twintig alter­ natieven.’ Foto: Paul van Laere

9

onder z oek

Traumaheli als kinderredder Wanneer de Nijmeegse traumahelikopter wordt ingezet bij kinderen in acute nood, vinden er zeer belangrijke levensreddende handelingen plaats door het Mobiel Medisch Team. Zo blijkt uit het promotie­ onderzoek van anesthesioloog Bas Gerritse. Hij promoveerde op vrijdag 12 november. Ad den He l d

Basis voor het promotieonderzoek van anesthesioloog Bas Geritse vormden 891 incidenten met kinderen, waarbij – tussen 1 maart 2001 en 1 januari 2008 - de hulp van de Nijmeegse traumahelikopter werd ingeroepen. Ove­ rigens was Gerritse niet bij álle 891 beschreven incidenten met kinderen als behandelend arts betrokken, maar wel bij een respectabel aantal. ‘Het feit dat 132 van deze kinderen in acute nood binnen 24 uur na inscha­ keling van de traumahelikopter overleden, zegt veel over hoe ernstig deze incidenten waren’, vertelt de kersverse doctor. Gerritse heeft een deel van deze kinderen tot jaren na het incident gevolgd. ‘Zij bleken over het algemeen een relatief matige kwaliteit van leven te hebben’, stelt hij vast. ‘En niet alleen lichamelijke beperkingen, maar vaak ook psychosociale problemen.’ Toch overheerst bij de promovendus de belangrijkste uitkomst van zijn onderzoek: door de inzet van de Nijmeegse traumahelikopter bij kinderen in acute nood vinden zeer belangrijke medische handelingen plaats.

In helikopterteam Dat de vorige week gepromoveerde anesthesioloog als onderwerp voor zijn promotieonderzoek uitgerekend de helikoperhulpverlening bij kinderen in nood koos, is allesbehalve toevallig. Want Gerritse, van 1992 tot 2008 als anesthesioloog werkzaam in het UMC St Radboud, had als aandachtsgebied kinderanesthesie. En vanuit die specialistische achtergrond deed hij jaren­ lang ervaring op met kinderen in nood. Daarnaast was hij rond 1996 al nauw betrokken bij de start van het MMT (Mobiel Medisch Team) in Nijmegen. In

'Het is een misverstand te denken dat kinderen kleine volwassenen zijn.' die beginjaren nog opererend met een opvallende bestelbus. En toen op 1 maart 2001 de Nijmeegse traumahelikopter van start ging, was het voor de kinderanesthesioloog dan ook niet meer dan een logisch keuze om even­ eens te participeren in die nieuwe helikopterhulpverlening. Met behulp van de op de vliegbasis Volkel gestationeerde gele traumahelikopter, officieel: de Lifeliner 3.

Verbeterpunten In zijn proefschrift geeft Gerritse ook verbeterpunten. Zo moet er in zijn ogen scherper worden gekeken naar welke handelingen bij kinderen-in-nood zinvol zijn en welke niet. ‘Bij kinderen op straat worden bijvoorbeeld al snel handelingen verricht, omdat die in soortgelijke situaties ook bij volwassenen worden gedaan. Een halskraag na een botsing is daar een voorbeeld van. Kinderen krijgen al snel ook zo’n halskraag om. Maar een kinderhals zit heel anders in elkaar dan een volwassen hals. Daardoor doet een halskraag bij kinderen waarschijnlijk meer kwaad dan goed. Verder krijgen kinderen om heel andere redenen een hartstilstand dan volwassenen, waardoor je bij kinderen andere keuzes moet maken dan je bij volwassenen zou doen. Het is een misverstand om te denken dat kinderen kleine volwassenen zijn; ze zitten heel anders in elkaar.’ Gerritse, al meer dan tien jaar docent van de cursus Advanced Paediatric Life Support in Riel, pleit in zijn proefschrift dan ook voor een betere scho­ ling en meer training voor artsen en verpleegkundigen in de opvang van kinderen in acute nood. Slotvraag: Míst Gerritse, die in 2008 het UMC St Radboud verruilde voor het Amphia Ziekenhuis in Breda, de traumahelikopter niet? ‘Ja, vreselijk!’, bekent hij ruiterlijk. ‘Ach, dat zijn keuzes die je soms moet maken in het leven. Al heb ik er in Breda ook weer veel moois voor teruggekregen, want ik ben nu heel actief betrokken bij de hartchirurgie voor volwassenen. Met de afronding van mijn proefschrift is het boek “Traumahelikopter” voor mij nu definitief gesloten.’  n Foto: Frank Muller

10

r weten schap a dbode 1 8 - 2 0 1 0

Prijzen en benoemingen Robert Sauerwein Robert Sauerwein, parasitoloog, heeft de Eijkman Medaille ontvangen. De Eijkman Medailles worden uitgereikt aan Nederlanders die zich onderschei­ den op het gebied van tropisch geneeskundig onderzoek en internationale gezondheidszorg. Robert krijgt deze erkenning voor zijn bijzondere verdiensten op het gebied van malariavaccinonderzoek.

Antoinette Vos en Ingrid Putman

Met de nieuwe apparatuur bij Antropogenetica, kunnen de DNA’s van ouder en kind nu tot in detail met elkaar worden vergeleken. Vlnr de betrokken onderzoekers Han Brunner, Joris Veltman, Joep de Ligt en Lysemca Vissers. Foto: Flip Franssen

Spontane mutaties oorzaak handicap De onderzoekers Joris Veltman en Han Brunner van de afdeling Antropogenetica veroorzaken een kleine revolutie in de genetica met hun publicatie in Nature Genetics over de oorzaak van veel verstandelijke handicaps.

Twee procent van de Nederlandse bevolking heeft een verstandelijke handicap. Er zijn diverse oorzaken voor gevonden, maar die verklaren nog niet de helft van alle gevallen. Onderzoekers onder leiding van Joris Veltman en Han Brunner, tonen nu aan dat nieuwe mutaties in het genoom een groot deel van de handicaps verklaren. Joris Veltman: ‘We hebben gekeken naar het DNA van verstandelijk gehandicapte kinderen met gezonde ouders. Dan blijkt dat nieuwe veranderingen in het DNA bij de meesten tot de verstandelijke handicap leidt. Dat is een doorbraak, want tot voor kort konden we bij deze patiënten niet de DNA’s van ouder en kind tot in detail vergelijken. Dat kan nu wel. Met dank aan de apparatuur die de afdeling Antropogenetica sinds kort heeft. Daar­ mee kunnen we 20.000 genen in één keer aflezen.’ Deze verstandelijke handicaps worden dus niet van

generatie op generatie doorgegeven, maar ontstaan door spontane genetische veranderingen in de eicel of zaadcel van de ouders. Het kind heeft een foutje in een gen dat bij beide ouders nog in orde is.

Goed nieuws Dat is goed nieuws voor ouders die een verstandelijk gehandicapt kind krijgen. en willen weten wat de oor­ zaak is én hoe groot de kans op herhaling is. Klinisch geneticus Han Brunner: ‘Met onze aanpak is ongeveer 60 procent van de nog onbekende oorzaken op te hel­ deren. Een enorme stap vooruit. Ook weten we dat bij een verstandelijke handicap die is ontstaan door zo´n genetische verandering, de kans op herhaling nauwe­ lijks méér is dan voor de doorsnee bevolking. Voor veel ouders een geruststellende boodschap die kan meespe­ len bij de keuze voor een volgend kind.’ Voor genetisch onderzoek betekent dit een kleine revolutie. Veltman: ‘Tot dusver werd bij verstandelijke handicaps vooral gezocht naar meerdere genen die samen de aandoening veroorzaken. In de hele bevolking gaat het bij verstandelijke handicaps inderdaad om wel duizend genen. Maar per persoon – zo blijkt nu – is er in dit geval maar één gen dat de handicap veroorzaakt. Dat levert een totaal nieuwe invalshoek op om naar ziekte, diagnostiek, therapie en preventie te kijken.’ PL Het onderzoek wordt geplaatst in de Nature Genetics van december maar is nu reeds online.

wetenswaardig Als enige op de wereld Soms is een verstandelijke beperking zó zeldzaam is, dat iemand de enige op de wereld met deze aandoening lijkt te zijn. In 10 tot 15 procent wordt een verstandelijke beperking veroorzaakt door zeldzame chromosoomafwijkingen. Bregje van Bon beschrijft in haar proefschrift de symptomen van vier zeldzame chromosoom­ aandoeningen. Ze identificeerde daarbij enkele nieuwe genen voor verstandelijke beperking. 25 november, Science Agenda (ingang Research), www.umcn.nl • Ivf-maatregel bespaart niet Het kabinet wil flink bezuinigen op de ivf-behandeling door de vergoeding van ivf te beperken tot alleen de eerste poging. Dit zal echter niet leiden tot een besparing. Sterker nog, het gaat geld kosten. Dit stelt prof.dr. Jan Kremer, hoogleraar voort­ plantingsgeneeskunde in zijn blog op MijnZorgnet.nl. Er is een veel slimmere en sympathiekere besparing mogelijk door aan de vergoeding van ivf strenge voorwaarden te verbinden over het aantal te plaatsen embryo’s. 8 november, nieuwsrubriek, www.umcn.nl

• Uitzaaiingen darmkanker beter en eerder opsporen Uitzaaiingen bij patiënten met darmkanker worden beter en eer­ der opgespoord met PET-scans waarbij gebruik wordt gemaakt van suikermolecuul FDG, dan met CT-scans. Dat blijkt uit pro­ motieonderzoek van Bastiaan Wiering. De combinatie van een FDG-PET-scan en een CT-scan levert nog betere resultaten op. Het aantal onnodige operaties neemt dan af. En het zorgt voor een betere kwaliteit van leven voor de patiënt. 25 november, Science Agenda, www.umcn.nl • ParkinsonNet bespaart ruim 70 miljoen euro ParkinsonNet staat voor een regionaal netwerk van zorgver­ leners, waarbij neurologen hun patiënten verwijzen naar een beperkt aantal speciaal getrainde zorgverleners in de eerste lijn. Daarnaast communiceren zorgverleners met elkaar via een beveiligde digitale omgeving. Promovendus Maarten Nijkrake onderzocht de meerwaarde van ParkinsonNet. Behalve dat de kwaliteit van zorg toeneemt, zijn de jaarlijkse zorgkosten per patiënt 1400 euro lager dan in regio’s zonder ParkinsonNet. Landelijk wordt hiermee ruim 70 miljoen euro per jaar bespaard. 29 november, Science Agenda, www.umcn.nl

11

MS-verpleegkundigen Antoinette Vos en Ingrid Putman zijn uitgeroepen tot de winnaars van de MS-Plus Award 2010. Door het organiseren van laagdrempelige patiëntenbijeenkomsten, waar mensen met MS en hun partners ervaringen met elkaar delen, hebben zij het onderbelichte en lastig aan te kaarten onderwerp seksualiteit bespreekbaar gemaakt in de spreekkamer van zorgverleners. Een initiatief dat volgens de jury duidelijk een bijdrage levert aan de verbetering van de patiëntenzorg.

Promoties, oraties, afscheidsredes* • Promotie drs. Ritse Mann, woensdag 24 novem­ ber om 13.30 uur. Titel: The effectiveness of breast MRI in invasive lobular carcinoma • Promotie mw. T.C. Nguyen, woensdag 24 novem­ ber om 15.30 uur. Titel: An epidemiological study on oral function in Southern Vietnam • Promotie drs. Bregje van Bon, donderdag 25 november om 13.30 uur. Titel: Emerging genomic disorders in mental retardation • Promotie drs. Bastiaan Wiering, donderdag 25 november om 15.30 uur. Titel: FDG-PET in patients with colorectal liver metastases • Promotie drs. Matthijs van Luin, vrijdag 26 november om 10.30 uur. Titel: HIV treatment: A clinical pharmacology perspective • Oratie prof.dr. Carin Carels, hoogleraar Ortho­ dontie, in het bijzonder congenitale afwijkingen van gelaat en dentitie, vrijdag 26 november om 15.45 uur. Titel rede: Een blik op het gezicht: ken- en genmerken • Promotie drs. Lars Oude Nijhuis, maandag 29 november om 13.30 uur. Titel: Modulation of human balance reactions • Promotie drs. Maarten Nijkrake, maandag 29 november om 15.30 uur. Titel: Improving quality of allied health care in Parkinson’s disease through community based networks • Promotie drs. Sharon Veenbergen, dins­ dag 30 november om 12.00 uur. Titel: Cytokine inhibitors in arthritis. Functional properties of naturally occurring soluble IL-18 receptor ß and SOCS3 • Promotie drs. Henriette Levenga, woensdag 1 december om 10.30 uur. Titel: Allogenic stem cell transplantation: exploration of new indica­ tions and strategies to exploit graft-versustumor immunity for cancer treatment • Promotie drs. Lydia Schipper, woensdag 1 december om 13.30 uur. Titel: Treatment stra­ tegies in early rheumatoid arthritis • Promotie mw. P.B.M. Aarts, woensdag 1 decem­ ber om 15.30 uur. Titel: Modified constraintinduced movement therapy for children with unilateral spastic cerebral palsy: The pirate group intervention • Promotie drs. Irene van der Avoort, donderdag 2 december om 14.00 uur. Titel: Molecular and clinical aspects of vulvar premalignancies • Promotie drs. Hedwig van de Nieuwenhof, don­ derdag 2 december om 16.00 uur. Titel: Lichen sclerosus and vulvar intraepithelial neoplasia in vulvar cancer * Locatie: Radboud Universiteit, Academiezaal Aula, Comeniuslaan 2, tenzij anders vermeld.

Voor de persoonlijke aanpak

KAAIJ ADVOCATEN 1E CONSULT (20 MIN.) GRATIS

www.radboudintolanguages.nl

FRANSESTRAAT 12 6524 JA NIJMEGEN

Uw publicatie professioneel vertaald of geredigeerd?

Mr. Michaëla B.M. Kaaij, gecertificeerd NMI mediator Mr. Drs. H.A.M. Schouten TEL : (024) 324 59 37 Strafrecht, mediation, echtscheiding, alimentatie, omgangsregeling en andere familiezaken, huur, arbeid en ontslag, uitkering, consument en incasso.

De academische vertaal- en redactieservice van Radboud in’to Languages biedt: • Ruime expertise op het gebied van (bio)medische wetenschap • Hoge kwaliteit • Native vertalers en correctoren • Persoonlijke aanpak • Aantrekkelijke interne tarieven • Snelle en flexibele service

Grand Buffet & andere mogelijkheden

www.de-schans.nl Rijksweg 95 Mook 024-6962125 [email protected]

Aanbieding voor personeel van UMC St Radboud: bij minimaal 10 personen € 3,00 korting p.p., doordeweeks t/m vrijdag

Meer informatie? E: [email protected] T: (024) 361 14 25

Stikke Hezelstraat 4 te Nijmegen Onlangs volledig uitwendig gerenoveerd bovenhuis gelegen in het centrum van Nijmegen. Het huis strekt zich uit over maar liefst 3 woonverdiepingen en kent een eigen entree.

maakt deel uit van de radboud universiteit nijmegen

In totaal zijn er 4 slaapkamers, 2 keukens en

Reserveer nu uw kerst&nieuwjaars borrel

in'to Adv. 130x137 Radbode 1911.indd 1

2 badkamers aanwezig. De totale vloeropper-

11-11-2010 10:25:10

vlakte bedraagt maar liefst 175 m²!

5% korting

Huurprijs: € 1.495,- per maand inclusief stoffering

WWW.OLDCAVE.NL

0481-465898

Hestia makelaars & taxateurs 024-3604555

Kolonel Wilsstraat 13 te Ravenstein Werkelijk schitterend recent gerestaureerd en perfect onderhouden Rijksmonument gelegen in de gezellige stadskern van Ravenstein. Door de ligging van het pand met de achtertuin grenzend aan de Maasdijk en met de voorgevel midden in een historisch vestingstadje maakt dit een uniek object en een zeldzame kans! Ravenstein ligt op 20 autominuten van Nijmegen, beschikt over een treinstation en is gunstig gelegen ten opzichte van uitvalswegen. Glob. Ind.: royale living (ca. 81 m2) met open haard en vide / woonkeuken v.v. luxe Bulthaup keuken met inbouwapp. / gezellige stadstuin met achterom / grote, sfeervolle ruimte (voormalige ‘deel’) / 2 kelderruimtes / wijnkelder / 4 slaapkamers / luxe badkamer (Philip Starck) met inloopdouche, fraaie hardstenen wastafels met bijpassend meubel en toilet / zolderverdieping (mogelijkheid voor meerdere kamers). * Inh. ca. 1.100 m3. * De woning is onder begeleiding van Monumentenwacht in perfecte conditie gebracht.

Vraagprijs € 655.000,-- k.k. Berg en Dalseweg 174A

T: 024-3233200

www.hermsenmakelaars.nl

6522 CC NIJMEGEN

F: 024-3220550

www.funda.nl

Volgens NEN 2767 AVOS Medical tel: 024-6456756 | www.avosmedical.nl

Stienstra huid- en oedeemtherapie tel: 024-3448107 | www.patriciastienstra.nl

• Aanmeten van Therapeutische Elastische Kousen, zwangerschapspanty’s en bandages. • Lasertherapie met de revolutionaire LightSheer Diodelaser bij ongewenste haargroei in het gelaat en op het lichaam.

• Oedeemtherapie bij primair en secundair lymfoedeem. • Acnetherapie en (acne) littekentherapie. • Lasertherapie met de revolutionaire LightSheer Diodelaser bij ongewenste haargroei in het gelaat en op het lichaam.

BOUWKEURMEESTER KEURT UW WONING

Doe wat anderen ook doen: kom vrijblijvend langs en maak kennis met de voordelen die samen werken met accon ■ avm ook voor u kunnen hebben. www.acconavm.nl

Bij AVOS Medical en Stienstra huid- en oedeemtherapie is uw huid in professionele handen.

Accountancy: [email protected] Fiscaal: [email protected] Kantoor Nijmegen Kerkenbos 10-45 ■ 6546 BB Nijmegen T 024 - 360 38 16

Kijk op de site voor het complete pakket aan (huid) therapieën.

Archipelstraat 17 | 6524 LK Nijmegen 12

Een pand kopen of verkopen? Schakel bouwkeurmeester Toon Peters in voor:

• Aankoop keuringen

• Opleveringen

• Verkoop keuringen

• Inspecties

• NHG keuringen

Ook voor monumenten!

Meer informatie of een oriënterend gesprek? Bel Toon Peters!

Met kwaliteitsgarantie ISO 9001:9002 certificering TUV!

Sprokkelveld 52 6596 DM Milsbeek T (0485) 516 775 I www.petersbouwadvies.nl E [email protected]

r onderw ijs a dbode 1 8 - 2 0 1 0

Publiceren met een wow-factor Dik tweehonderd UMC-promovendi be­ volken het auditorium, een record voor de middagbijeenkomst die de PhD-kringen elke twee maanden organiseren. De aanleiding? Geen spectaculaire film of internationale coryfee, maar een lezing uit eigen keuken. Het onderwerp dat hoogleraar maag-, darm- en lever­ ziekten prof.dr. Joost Drenth presenteert, blijkt een schot in de roos. ‘Hoe de editor te overtuigen?’, ofwel: Hoe krijg ik mijn artikel gepubliceerd. Joost kan het weten. Zijn publicatielijst is lang, en hij vervult al jaren editor-functies bij diverse wetenschappelijke tijdschrif­ ten, zoals momenteel het adjunct-hoofdredacteurschap bij het NTVG. Publiceren is van levensbelang voor een wetenschapper. ‘Wat niet gepubliceerd is, bestaat niet’. Tegelijkertijd is publiceren een spel met eigen regels. Drenth belooft de jonge wetenschappers dat ze na zijn lezing weten hoe ze het spel moeten spelen én winnen. Les één ligt voor de hand: zorg dat je wat te melden hebt. Drenth introduceert de lift pitch; in de tijd dat de lift van 1 naar 6 zoeft, moet je een collega overtuigend kunnen uitleggen waar je artikel over gaat. Belangrijk daarbij: zorg voor verháál. ‘Geef een aantrekkelijke draai aan je cijfers en data. Creëer een Godzilla-effect dat je publiek in spanning houdt.’

veel geciteerd wordt. Die potentie houdt een editor scherp in de gaten.’ Hoe meer een artikel geciteerd wordt, hoe beter het namelijk is voor de reputatie van het tijdschrift. ‘Wees zelf ook niet zuinig met citeren. En vergeet niet mogelijke beoordelaars te citeren. Anders is die misschien niet blij.’ Editors houden niet van een wollige, ingewikkelde schrijfstijl. Drenth: ‘Schrijf “short en snappy”. En bij het inleveren: check, check, dubbel-check. Tot slot: beantwoord de so what-vraag. Waarom is dit artikel zo belangrijk?’ Bij afwijzing is het verstandig eerst de emoties te laten wegzakken. Enig zelfonderzoek kan geen kwaad. Drenth ziet heel wat slappe teksten voorbij komen. Maar wie overtuigd is van de kwaliteit van zijn artikel, krijgt van Drenth het advies gewoon de editor op te bellen. ‘Wat ook helpt: op congressen contacten leggen. Een bekende wordt nu eenmaal minder snel afgewezen. Wetenschap blijft mensenwerk.’ PvL

grenzeloos Joost Hopman, is assistent in opleiding tot medisch microbioloog. Hij verblijft met zijn vrouw Leila Hopman-Benkaddour, huisarts in opleiding, en drie kinderen van 24 juli tot 28 november in Cura­ çao, Willemstad.

@ Waar? We wonen en werken in Willemstad, Curaçao. Het is een leuk appartement met een heerlijk zwembad voor de deur. De oudste twee kinderen, 2 en 4 jaar oud, liggen vrijwel iedere dag in het water en kun­ nen al aardig zwemmen.

@ Waarom? Voor mijn komst was er geen consultvoering van een arts-microbioloog op de afdelingen in het ziekenhuis. De arts-assistenten en specialisten konden tot voor kort dus geen ondersteuning krijgen op het gebied van infectieziekten. Dit terwijl er veel resistentie voor de gebruikte antibiotica bestaat en er ook nog eens tropische virale infec­ ties voorkomen, zoals dengue.

K ISS Dat verhaal moet vervolgens ‘verkocht’ worden aan een tijdschrift. Volgens Drenth is de beste aanpak KISS: Keep It Simple, Stupid. Wat editors bovenal willen is een verhaal met de wow-factor. ‘Iets dat opwindt en waar de lezers over praten. Grote kans dat het stuk

@ Buitenlandse partners?

Meld uw maatschappelijke stageplaatsen aan! De Radboud Zorgacademie opent een centraal loket voor de coördinatie van maatschappelijke stages. ‘We roepen medewerkers op hun stageplaatsen door te geven via een speciaal e-mailadres.’ Vanaf het schooljaar 2011-2012 is de maatschappelijke stage verplicht voor alle middelbare scholieren. In hun derde jaar moeten zij dertig uur vrijwilligerswerk doen. Dat is goed voor anderen én voor hun persoonlijke ontwikkeling. ‘Ook nu al lopen er in het ziekenhuis “maatschappelijke stagiaires” rond’, weet Jeannette Timmermans van de Radboud Zorgacademie, ‘maar er is geen zicht op hun aantal en op het werk dat zij doen. Deze scholieren regelen de stageplaatsen meestal via bekenden die in het Radboud werken. Naar deze mede­ werkers zijn wij op zoek. We willen graag horen hoe de stages zijn ingevuld en hoe ze zijn verlopen.’

Radboud Rijders Dit jaar nog wordt geïnventariseerd welke mogelijk­ heden er in huis zijn om de maatschappelijke stage gestalte te geven. Medewerkers kunnen niet alleen hun ervaringen met maatschappelijke stages melden via [email protected], maar ook aan­ geven welke stageplaatsen hun afdeling beschikbaar kan stellen. ‘Het gaat er bij deze stage vooral om dat scholieren echt iets doén’, vertelt Timmermans. ‘Denk bijvoorbeeld aan de Radboud Rijders die patiënten op zondagochtend naar de kerkdienst vervoeren. Of scho­ lieren die het speelgoed in de polikliniek opknappen. Of die rondgaan met een snoepkarretje. We zijn benieuwd naar de mogelijkheden die medewerkers zien!’

Visitekaartje De maatschappelijke stage is niet bedoeld als beroeps­ oriëntatie. ‘De scholier is niet primair met z’n eigen toe­ komst bezig’, zegt Hanneke Santegoets van de Radboud Zorgacademie, ‘maar levert een onbezoldigde bijdrage aan de samenleving. Tegelijkertijd geef je als ziekenhuis een visitekaartje af met het bieden van deze stage. Het is bovendien een prima gelegenheid om jongeren te enthousiasmeren voor de zorgsector.’ De mogelijkheden voor maatschappelijke stages in het Radboud komen op internet, zodat scholieren een gemotiveerde keuze kunnen maken. Ook gaat de Radboud Zorgacademie afspraken maken met scho­ len. ‘Wij verwachten dat in januari de eerste door de Zorgacademie geregelde maatschappelijke stages van start kunnen gaan’, aldus Timmermans. FvdB Meer informatie: http://portal.umcn.nl/organisatie/rz/ Pages/home.aspx.

Foto: Frank Muller

13

Het ADC (landslaboratorium), hier wordt vrijwel alle laboratoriumdiagnostiek van het eiland ver­ zorgd. Hierdoor bestaat er een goed overzicht van de infectieproblematiek op het hele eiland. Het ADC verzorgt dus de microbiologie voor de huis­ artsen, verpleeghuizen, de twee privéklinieken en het St-Elisabeth ziekenhuis (SEHOS). Waarbij het SEHOS het grootste deel van de aanvragen en consulten voor haar rekening neemt.

@ Bagage mee naar huis? Schilderij van Nena Sanchez, een lokale kunstena­ res, onze duikbrillen en duikvinnen en mooie herinneringen aan een zeer leerzame tijd.

@ Waar kunnen wij van leren? Van de hartelijke wijze van communicatie op de werkvloer. Dit terwijl er onder fysiek zware om­ standigheden, hitte en luchtvochtigheid, gewerkt wordt.

@ Wat doen wij hier beter? De planning en logistiek. Veelal is dit een gevolg van een chronisch geldgebrek, maar je ziet de problemen terug op alle afdelingen. Zo is er vaak geen handdesinfectantia aanwezig en kan zomaar het benodigde antibiotica ‘op’ zijn voor een paar dagen. Of er kunnen op de IC voor een aantal weken geen röntgenfoto’s worden gemaakt en kunnen patiënten niet op transport vanwege het ontbreken van beademingsapparatuur.

@ Tip/gebeurtenis? Op het einde van de dag met je tenen in het witte zand je werkdag evalueren, uitkijkend over een turquoise kleurende zee. Helaas hadden we deze week zeer veel wateroverlast, veroorzaakt door orkaan Tomas. Wij hebben er, behalve dat de auto onder water heeft gestaan, gelukkig relatief weinig last van gehad. Gaat u ook naar het buitenland? Laat het ons weten via [email protected].

r men s en a dbode 1 8 - 2 0 1 0

mensen Bijdragen voor de rubriek Mensen (maximaal 150 woorden) kunt u tot uiterlijk donderdag 09.00 uur in de week vóór verschijnen mailen naar [email protected], voorzien van een scherpe digitale foto met een hoge resolutie.    

Leon Leytens Op 1 november 1985 is Leon Leytens zijn loopbaan begonnen als medewerker kantoorauto­ matisering van het toenmalige Medische InformatieVerwerking (MIV). Vele hebben Leon persoon­ lijk in de jaren erna aan de lijn gehad. Leon heeft namelijk vele uren als helpdeskmedewerker bij Hulp&Inlichtingen enthousiast de telefoon beantwoord en iedereen te woord gestaan. Tevens heeft hij diverse DBASE (het vroegere Microsoft SQL) programma’s en boeken geschreven, die nog regelmatig gebruikt worden. Vervolgens heeft Leon aan de wieg gestaan bij de oprichting van het toenmalige LAN-beheer bij Staf INFO en hij heeft als hoofd vele jaren leiding gegeven aan dit beheersteam. We kennen Leon als een betrokken medewerker met een groot verantwoordelijkheidsgevoel. Momenteel werkt hij als teamleider Werkplekbeheer binnen de afdeling Ope­ rations van de productgroep ICT. Wij feliciteren Leon met zijn 25- jarig jubileum. John van de Loo, manager Operations productgroep ICT.

Marjon Peters –Visser Op 5 november was IC-verpleeg­ kundige Marjon Visser 25 jaar in dienst. Elders opgeleid en gewerkt, kwam ze vanaf april 1981 naar Nijmegen. Ze is hier begon­ nen op H30 en bij de start van N12 ook daar werkzaam geweest. Tussendoor heeft ze de Radboud verlaten voor de kinderen. Ze is nooit definitief weg geweest. Ze is altijd als oproepkracht of mantelcontractant inzetbaar gebleven op alle IC- afdelingen. Vanaf 1 juli 1998 is zij weer in vaste dienst gekomen op H35. Sinds 1 augustus 2008 hebben we haar mogen verwelkomen als collega op de Verkoeverkamer. We kennen haar als een energieke en gezellige collega met een creatieve geest, die naast haar werk ook nog een opleiding volgt aan de modevakschool in Driel. Namens alle collega’s van de Verkoeverkamer wensen we Marjon een fijn 25-jarig dienstjubileum toe. Erwin Aben, Operationeel manager Verkoeverkamer

Rien Zahradnik Op 1 december 1970 trad Rien Zahradnik in dienst. Hij heeft eerst 19 jaren bij de Instrumen­ tele Dienst gewerkt en daarna bij Radiotherapie. Hij begon als instrumentmaker en raakte al­ lengs betrokken bij al het appa­ ratuurbeheer van Radiotherapie. Z’n huidige functie van klinisch fysisch medewerker is aanmerkelijk breder. Hij onderhoudt ook de operationele contacten met de Instrumentele Dienst en de productgroep Vastgoed en Infrastructuur en draagt in belangrijke mate bij aan het goede en snelle verloop van veranderingsprocessen rond behandelingen, apparatuur en (ver)bouw. Zijn proactieve klantgerichte werkwijze en zijn groot verantwoordelijkheidsgevoel worden afdelingsbreed zeer gewaardeerd. Wij hopen dat hij zich minstens tot z’n 65ste wil blijven inzetten! Op 1 december willen we dit jubileum vieren van 17.00–18.30 uur in de Aesculaaf, Geert Grooteplein 21, route 76, waarvoor we alle Radboudcol­ lega’s van Rien uitnodigen. Namens de afdeling radiotherapie, Dr. H. Huizenga, hoofd klinische fysica

Hans van Weelderen Op 1 december 1970 kwam Hans van Weelderen hier in dienst. Hij begon als administratief mede­ werker op de afdeling “Admini­ stratie Ziekenhuis”. Later kreeg hij er de functie van vervangend kassier bij. Bij de grote reorgani­ satie in 1994 ging hij als financieel medewerker bij cluster Hoofd, Hals, Huid aan de slag. Na de clusterherindeling in 2004 was Hans werkzaam bij het Neu­ rosensorisch Cluster. Inmiddels werkt hij als assistent-con­ troller bij de unit Control, Advies & Informatievoorziening. Hans is een vriendelijke, flexibele en vooral gezellige col­ lega. Hij is het toonbeeld van klantvriendelijkheid. Hiervoor werd hij in 2003 (terecht) beloond met een Radboudpluim. Hans, van harte gefeliciteerd met jouw 40- jarig jubileum en ik spreek, mede namens onze collega’s, de hoop uit dat we nog vele jaren van jouw collegialiteit mogen genieten! Ton Hazekamp, unithoofd Control, Advies en Informatie­ voorziening.

Online zelftest erfelijke borstkanker Het Radboud Universitair Centrum voor Oncologie (RUCO) ontwikkelde een digitale zelftest, waarmee vrouwen hun risico op erfelijke borstkanker kunnen inschatten. Jaarlijks krijgen ruim 12.000 vrouwen de diagnose borstkanker; in 5 tot 10 procent van de gevallen betreft het een erfelijke vorm. ‘Erfelijke borstkanker wordt vaak niet als zodanig herkend’, stelt prof.dr. Nicoline Hooger­ brugge van Antropogenetica. ‘Hierdoor lopen patiënten en hun naaste familieleden meer gevaar dan nodig.’

Risico-inschatting De test, ontwikkeld door Hoogerbrugge, haar collega’s van klinische genetica en RUCO-communicatieadviseur Jacintha van Oosten, is vooral bedoeld voor vrouwen die zelf borstkanker hebben (gehad) en voor vrouwen met een naast familielid met borstkanker. ‘Met dit praktische instrument kunnen patiënten zelf actie ondernemen’, zegt Hoogerbrugge. ‘Zij vullen minimaal zes, maximaal veertien ja/nee-vragen in over zichzelf en hun familieleden. De belangrijkste kenmerken van erfe­ lijke borstkanker komen aan bod: het op jonge leeftijd krijgen van borstkanker of eierstokkanker, meerdere familieleden die jong borst- of eierstokkanker hadden en het optreden van borstkanker in beide borsten. Op het

eind van de test volgt een risico-inschatting. Vrouwen met een verhoogd risico op erfelijke aanleg voor borst­ kanker krijgen het advies met de huisarts te overleggen over een verwijzing naar een klinisch geneticus.’ Blijkt vervolgens uit DNA-onderzoek dat er sprake is van erfe­ lijke aanleg, dan zijn er voorzorgsmaatregelen om borst­ kanker te voorkomen of vroeg op te sporen: preventieve controle met behulp van mammografie en MRI-scans of preventief verwijderen van de borsten, gecombineerd met een borstreconstructie door de plastisch chirurg. ‘Zo’n dertig procent van deze vrouwen kiest voor wegha­ len’, vertelt Hoogerbrugge. Omdat erfelijke aanleg voor borstkanker ook een risico geeft op eierstokkanker, volgt daarover eveneens advies. De zelftest is te vinden op www.umcn.nl/ruco en kan via een widget op andere websites worden geplaatst. ‘We proberen zoveel mogelijk patiënten en verwijzers te bereiken’, zegt Hoogerbrugge. Bang dat de zelftest vrouwen onnodig ongerust maakt, is ze niet. ‘Ik ver­ wacht juist dat deze een grote groep geruststelt, want slechts weinigen hebben erfelijke kanker. Degenen die mogelijk wél erfelijk belast zijn, kunnen we dankzij vroegtijdige opsporing dikwijls beter behandelen. Bin­ nen twee dagen na de lancering op 14 oktober deden 5000 mensen de test. Via twitter en weblogs kwamen er veel complimenten. Dat sterkt ons in het voornemen een vergelijkbare zelftest te ontwikkelen voor erfelijke darmkanker.’ FvdB

agenda

In memor i a m “Kleurrijker dan de dood”

O E CU M E N ISCH E VI E R I N G E N

Met grote verslagenheid ontvingen wij het bericht, dat onze collega Gerard Klappers is overleden. Sinds 1 maart 1999 was Gerard in dienst van ons UMC als verpleegkundige bij de afdeling Psychia­ trie. Daar werkte hij vooral in de nachtdienst. Gerard was een integere, gedreven, toegewijde en veelzijdige professional die met zijn glimlach en markante humor veel voor zijn collega’s en patiënten betekende. Hij was voor ons een vrije geest, een creatieve reiziger steeds op zoek naar nieuwe uitdagingen, ideeën en ervaringen. Wij zullen Gerard in herin­ nering houden als een betrokken collega met een twinkeling in zijn ogen en zien dankbaar terug op alles wat hij voor ons en de afdeling Psychiatrie heeft betekend.

10.00 uur personeelsrestaurant: zondag 21 november Jacqueline van Meurs, zondag 28 november (1e Advent) Els Groeneveld, zondag 5 december (2e Advent) Ans Bertens.

Collega’s van de afdeling Psychiatrie Prof.dr. Paul Hodiamont, hoofd afdeling Psychiatrie Drs. Martin Bijker, bedrijfsleider Psychiatrie

Cursus medische terminologie. Inschrijven tot 29 november 2010.

ingezonden

PAOG-Heyendael Voor nadere info: www.paogheyendael.nl.

9 december ‘Acute geneeskunde in de verpleeghuissetting’ bestemd voor specialist ouderengeneeskunde ( i.o.).

Radboud Zorgacademie Sectie Bijscholing van de Radboud Zorgacademie verzorgt bijscholing voor medewerkers van het UMC St Radboud en voor externe klanten. Meer informatie: www.radboudzorgacademie.nl ➔ bijscholing. De komende tijd zijn o.a. nog plaatsen beschikbaar in de volgende scho­ lingen:

13 december 2010 (startdatum) 17 januari 2011 (follow-up 18 april 2011) Begeleiden van studenten verpleegkundige vervolgopleiding. Inschrij­ ven tot 6 december 2010.

15 februari 2011 (startdatum) Radboud Leergang Seniorverpleegkundigen. Inschrijven tot 7 december 2010.

OVERIG

'Wat een service!' ‘Onlangs fietste ik naar het Radboud. Pats, een lekke band. Goede raad was duur: of naar huis lopen (5 km) of naar het Radboud (4 km). Fietst er een collega langs en die geeft mij een tip: ‘Bel onze fietsenmaker Jos van Hees en die komt je opha­ len.’  Iets voor 08.00 uur bel ik de fietsenmaker en vraag of hij me kan ophalen. Een paar minuten later staat hij met z’n busje bij mij, we laden de fiets in en even later zet hij mij voor mijn werk af. Een paar uur later kan ik de fiets met geplakte achterband weer ophalen. Wat een service. Geweldig. Het stimuleert mij extra om met de fiets naar het werk te komen. Een pluim voor Jos van Hees. Pierre Rutgers

14

22 november Drie keer de voorstelling ‘Dag & Nacht’ van de Theatergroep Plezant in het kader van de Week van de Patiëntveiligheid. Een patiënt is overleden na een incident. Zijn behandelend arts heeft onverwacht een uur tijd voor bezinning. Leef als toeschouwer mee met zijn dilemma’s en dat van andere betrokkenen. Na afloop van de voorstelling gaan bezoekers onder leiding van medisch specialisten met elkaar in gesprek. Tijden: 11.30-14.30 uur, 16.15-19.15 uur en 19.30-22.30 uur. Locatie: Auditorium. Aanmelding via afdelingshoofden.

23 november Vierde voorstelling ‘Dag & Nacht’ van 11.30-14.30 uur. Locatie: Audito­ rium. Aanmelding via afdelingshoofden.

r be leid a dbode 1 8 - 2 0 1 0

Iedere patiënt altijd veilig In deze rubriek komen initiatieven aan bod die de veiligheid van de patiënt versterken. Ditmaal aandacht voor het voorkomen van contrast­ nefropathie. Er is een nieuwe ziekenhuisbrede werkwijze voor het voorkómen van contrastnefropathie bij intra­ vasculair gebruik van jodiumhoudende contrast­ middelen. Zie onder “nie uwe documenten” op KWINT. De procedure beschrijft de wijze van aanvragen voor radiologisch onderzoek met jodiumhoudend contrastmiddel. Daarbij kan een hoogrisicopatiënt geïdentificeerd worden en kunnen vóór het onder­ zoek maatregelen ter preventie van schade aan de nieren worden genomen. Ook kan de patiënt ver­ wezen worden naar de ‘poli preventie contrastne­ fropathie’. Deze werkwijze is gebaseerd op de landelijke aanbevelingen uit de praktijkgids van het VMS Veiligheidsprogramma. Contrastnefropathie is het ontwikkelen van een acute vermindering van de nierfunctie. Bij een kleine groep patiënten kan na toediening van intravasculair jodiumhoudend contrastmiddel een ernstige contrastnefropathie ontstaan. Dit kan leiden tot dialyse, een verlengde duur van de zie­ kenhuisopname of zelfs tot het overlijden van de patiënt. Voorkómen van contrastnefropathie heeft dan ook een hoge prioriteit! Om dit te bewerkstel­ ligen is een werkinstructie opgesteld. Heleen Dek­ ker, radioloog, is ziekenhuisbreed themaleider van dit belangrijke thema. Bij alle patiënten van 18 jaar en ouder waarbij een onderzoek met intravasculair jodiumhoudend con­ trastmiddel moet plaatsvinden, dient eerst de nierfunctie bepaald te worden. Het vernieuwde radiologische aanvraagformulier geeft stapsgewijs aan welke patiënten ‘at risk’ zijn en welke maatre­ gelen nodig zijn om het risico te minimaliseren. De aanvragend arts kan hiermee op een praktische wijze zelf de risicopatiënten selecteren. De inschatting van het risico op contrastnefro­ pathie vindt plaats op grond van de MDRD-GFR in combinatie met de aanwezigheid van andere risicofactoren. Afhankelijk van de MDRD-GFR, risicofactoren en medicatie dienen een aantal voorzorgsmaatregelen genomen te worden. De belangrijkste maatregelen zijn: • Aanpassen/stoppen van bepaalde medicatie • Pre- en posthydratie, volgens standaardhydratie­ schema’s • Instructie van de patiënt, met name om vol­ doende te drinken • Nazorg, met name bij patiënten met diabetes mellitus of met een sterk verminderde MDRDGFR.

Dierproeven: een modern offerritueel? ‘Zijn dierproeven niet gewoon een modern offerritueel?’, werd mij eens indirect gevraagd. Deze vraag had ook direct gesteld mogen worden. Kritische vragen houden de geest scherp. De vraag over het offerritueel houdt me sindsdien bezig als een koan (zenvraag). Hoe rationeel gaan we om met dierproeven?

HET BETOOG Dierproeven worden uitgevoerd voor onderwijs en onderzoek, ter verbetering van welzijn en gezondheid van mens en dier. We hebben hiermee grote vooruitgang geboekt. De vooruitzichten voor kankerpatiënten zijn sterk verbeterd. En de ontwikkeling van vaccinatie­ therapie, waarbij chemotherapie niet meer nodig is, is fantastisch. Toch knaagt het regelmatig: doen we echt ons uiterste best om beter te worden? Durven we binnen de weten­ schap kritische vragen rond dierproeven diepgaand te bediscussiëren? Recentelijk hoorde ik een voordracht van Gert ter Horst, neurobioloog in Groningen, over het feit dat voor het depressieonderzoek vooral gewerkt is met mannelijke proefdieren en proefpersonen, terwijl depressie twee/drie keer zo vaak bij vrouwen voorkomt. Bepaalde antidepressiva werken te vaak averechts bij vrouwen. Ter Horst besloot daarom twintig jaar geleden om met vrouwelijke dieren te gaan werken, een logische stap. Echter, zijn publicaties werden niet geaccepteerd, omdat iedereen altijd met het mannelijke geslacht

werkte. Dus ook al is het fout, omdat iedereen het fout doet, moet jij het ook fout doen, want anders is het niet vergelijkbaar. De wereld op zijn kop. Waarom is de wetenschap soms zo vasthoudend? Wetenschap moet toch dynamisch en vernieuwend zijn? En dan kom ik terug op de vraag van het offerritueel. Wij mensen willen graag denken dat we de zuivere rede toepassen, maar Spinoza vertelde ons al dat we vooral

‘De kennis die er al is, wordt voor dierproeven nauwelijks of niet benut voor verdere studies?’ geleid worden door passie. Slechts enkelen van ons weten de rede toe te passen. Het voorbeeld van Gert ter Horst is er één van velen. Daarom ben ik een zen-fan. Pas als we onszelf bewust zijn van wie we zijn, kunnen we de ratio echt gebruiken.

Rationeel Kritische vragen roepen weerstand op, laat het zo zijn. Hoe rationeel gaan we om met dierproeven? Veel col­ lega’s zullen zeggen, zeer rationeel, maar ik vraag het me af. Wij zijn twee jaar geleden het pad ingeslagen van de systematic reviews. Dit systeem is binnen de medische wetenschap zo’n twintig jaar geleden geïntroduceerd en nu een ‘must’ voor clinical trials. Systematic reviews, het benutten van de kennis die er al is voor verdere studies, worden als eis gesteld door fondsen en tijdschriften in de humane geneeskunde. Verwonderlijk dat diezelfde medische wetenschap het voor dierproeven nog niet eist. Sterker nog, de eisen die door veel tijdschriften aan dierproeven worden gesteld, is ronduit belabberd. Daardoor zijn goede systematic reviews niet eens mogelijk. Dit is volkomen onlogisch. De kennis die er al is, wordt nauwelijks of niet benut voor verdere studies? Jammer, want dit zou leiden tot snellere innovatie, zonder onnodige dierproeven. Onze voorlopige ervaring met twee systematic reviews (na afloop van promotietrajecten) laat zien dat de keuze van het diermodel een andere was geweest, als de beschikbare informatie eerst gedegen was geanaly­ seerd. Dierproeven kunnen en moeten dus rationeler worden gedaan.

“Maffia”

Als radioloog en aanvrager samen de verantwoor­ delijkheid dragen voor een correct aanvraagbeleid, verlaagt het risico op contrastnefropathie en ver­ hoogt de patiëntveiligheid.

De Cochrane collaboration is een wereldwijde organi­ satie, waarbinnen clinici en wetenschappers zich op vrijwillige basis bezighouden met het vervaardigen, actueel houden en verspreiden van systematische literatuuroverzichten. Het ging indertijd van start met een aantal pioniers. Ze werden door de gevestigde orde van onderzoekers uitgemaakt voor “maffia”. Nu is deze methode niet meer weg te denken en vormt deze de basis voor evidence-based medische wetenschap. Het brengt gezondheidswerkers en onderzoekers adequaat en snel op de hoogte van de best beschikbare kennis. Ik hoop en verwacht dat de systematic reviews van dierproeven, door deze historische ervaring, dezelfde weg sneller zullen doormaken.

Nieuw op intranet

Merel Ritskes-Hoitinga, hoogleraar Proefdierkunde

Bij een kleine groep patiënten kan de inschatting van de betrouwbaarheid van de MDRD-GFR, van het risico op contrastnefropathie, en van de risico’s en mogelijkheden van hydratie lastig zijn. In voor­ komende gevallen kan verwijzing plaatsvinden naar de ‘’contrastpolikliniek’’.

• Theatervoorstelling Dag en Nacht: 22 en 23 november • Marktplein Patiëntveiligheid: 22 en 23 november • Patiëntveiligheidsprijs UMC St Radboud: 24 novem­ber • Bijeenkomst DIM-commissieleden: 24 november­ Intranet ➔ Organisatie ➔ Projecten ➔ Patiënt­ veiligheid 

Prof.dr. Merel Ritskes-Hoitinga: ‘Dierproeven kunnen en moeten rationeler worden gedaan.’

15

r a c t u ee l a dbode 1 8 - 2 0 1 0

‘Als je niet correct registreert, kan het goed misgaan’ Zaterdag 13 november vormde het Radboud het toneel van rampenoefening Triangel. De slachtoffers van een gematcht én herenigd met hun wachtende familieleden. Deze drie deelprocessen én de beveiliging werden eens goed in de praktijk geoefend. AD DEN HELD

‘Het is belangrijk om alle gewonden van een grote ramp bij binnenkomst in het ziekenhuis meteen zo goed mogelijk te registreren. Zodat hun zoekende familieleden niet onnodig lang in onzekerheid hoe­ ven te verkeren’, meent coördinator Jolanda Brauer van Staf Calamiteiten en Acute Zorg Regio Oost. Zij had afgelopen zaterdag, daarbij terzijde gestaan door Cees Bakker en Fons van Gompel, de leiding over de grote rampenoefening Triangel op het terrein van het Radboud. Een rampenoefening, waarbij de nadruk lag op het registreren, het matchen én het herenigen van slachtoffers met hun wachtende familieleden.

Afgrendelen Klokslag tien uur gaat de rampenoefening van start. ‘Een busongeluk met tientallen gewonden, zowel vol­ wassenen als kinderen’, luidt het bericht. Meteen wordt het Ziekenhuis Rampen Opvang Plan (ZiROP) van het Radboud in werking gesteld. Voor stafmede­ werker Beveiliging Will Graven en zijn medewerkers aanleiding om twee grote calamiteitenaanhangers vol afzettingsmaterialen en wegbewijzeringsborden naar vooraf vastgestelde locaties op het terrein te dirigeren. Graven: ‘Onze taak is het om in zo’n geval alle toegangs­ wegen naar het ziekenhuis zo af te grendelen, dat we gestructureerd mensen kunnen toelaten op het terrein en in de gebouwen.’ Volgens hem gaat het bij deze ram­ penoefening om: “slachtoffers” van het denkbeeldige busongeluk, hun zoekende familieleden en toegesnelde Radboudmedewerkers.

Vrijwilligers Ondertussen komen alle honderd vrijwilligers het ter­ rein op, Radboudmedewerkers en hun gezinsleden die zich spontaan hebben aangemeld voor deze rampen­ oefening. Coördinator Jolanda Brauer: ‘Het gaat daarbij om alle­ maal tweetallen, die worden gesplitst in slachtoffers en

ethiek Een behouden thuiskomst Het begrip thuis speelt een centrale rol in het dagelijkse leven en maakt een belangrijk onderdeel uit van levensverhalen. Thuis heeft doorgaans een positieve betekenis, het staat voor geborgenheid. “Home sweet home” en “zo­als het klokje thuis tikt, tikt het nergens” is de boodschap van tal van liederen, ro­mans en films. “Home is where the heart is” was het motto van een expositie in het Valkhof museum van Barbara Polderman. Wanneer ik in De Volkskrant lees dat Joke van Leeuwen graag ergens is waar zij zich níet helemaal thuis voelt, ben ik dan ook erg benieuwd naar wat zij onder thuis verstaat. Het begrip thuis heeft vele betekenissen en wordt vaak gebruikt op een metaforische en symbolische wijze. Bijvoorbeeld om ervaringen en

Aan de oefeningen namen honderd vrijwilligers deel: Radboudmedewerkers en hun gezinsleden.

zoekende familieleden. De familieleden worden via de aangebrachte bewegwijzering naar het Studiecentrum geleid. En de slachtoffers worden opgevangen in de hal van de Spoedeisende Hulp. Daar vindt de triage plaats, wat in dit geval inhoudt dat zij een kaartje krijgen omge­ hangen met daarop de ernst van hun verwondingen. Om de hereniging met hun familie te bespoedigen worden de belangrijkste uiterlijke kenmerken van elk slachtoffer op een registratieformulier vermeld. Ook wordt er een foto gemaakt.’ Miranda van Tits, hoofd secretariaat van de Spoedeisende Hulp, ziet in deze rampenoefening een uitgelezen kans om te checken of bij een ernstige calamiteit de registratie en de routing op de Eerste Hulp wel op orde zijn. ‘Want als je niet correct registreert kan het goed misgaan in de organisatie rond zo’n ramp.’

Hereniging De lichtgewonden gaan naar de voor deze rampenoe­ fening ontruimde poli van het Hartcentrum. Hoofdver­ pleegkundige Cardiologie Jos Besselink: ‘We hebben al een aantal keren droog geoefend. En ik hoop dat we van dit “natter” oefenen kunnen leren. Waar nodig zullen we onze procedures straks aanpassen.’ Intussen worden de eerste “gewonden” van deze ram­ penoefening al door BHV-ers naar het Studiecentrum gebracht. Voor een hereniging met hun wachtende

emoties uit te drukken die lastig onder woorden zijn te brengen. Anderzijds is het lastig te omschrijven wat thuis zijn voor ons betekent en moeten we vaak naar woorden zoeken.

Ook in de palliatieve zorgverlening speelt thuis een belangrijke rol. Veel mensen willen als het enigszins kan thuis sterven. Wanneer patiënten die lijden aan dementie hun eigen huis moeten verlaten, is dat een breuk in hun levensloop. Daarom kan een bezinning op thuis als metafoor wellicht er aan bijdragen dat profes-

16

familieleden, die daar trouwens uiterst professioneel zijn opgevangen door medewerkers van de dienst Gees­ telijke Verzorging en de afdeling Medische Psychologie. Allemaal net echt dus. Met uitzondering van de attentie die alle bij deze ramp betrokkenen na afloop uitgereikt krijgen van de Raad van Bestuur. n

Digitaal registeren De registratie van alle slachtoffers van het buson­ geluk gebeurde handmatig, op speciale formulie­ ren. Een hele klus voor de betrokken medewerkers, geeft ook Jolanda Brauer toe. ‘Digitaal registreren zou een stuk handiger zijn, zeker bij zo’n toevloed aan gewonden. Op zo’n digitaal patiëntenvolgsy­ steem zitten we al jaren te wachten. Dat valt of staat hier met onze wet op de privacy. Maar eind 2012 gaan we weer wat grootschaliger oefenen. En de wereld staat niet stil. Dus misschien hebben we dan wél de beschikking over zo’n digitaal systeem.’

sionals en mantelzorgers in de palliatieve zorg zicht krijgen op waar het in hun werk eigenlijk om draait. Hoe kan de zorg zo worden ingericht dat ernstig zieke en stervende patiënten niet alleen letterlijk, maar ook figuurlijk een behouden thuis wordt geboden? Wat betekent het wanneer een patiënt aangeeft thuis te willen sterven? Hoe kunnen we ervoor zorgen dat een patiënt zich thuis voelt in zijn lichaam ondanks pijn, benauwdheid en andere klachten? Kan aan mensen die lijden aan dementie in een verpleeghuis toch een thuis worden geboden? Hoe kan het religieuze idee van sterven als een spiritueel thuiskomen zorgverleners helpen stervende patiënten bij te staan? En hoe zit het met het thuis van de zorgverlener zelf? Kan die ook thuiskomen in het uitoefenen van zijn of haar vak? Deze vragen zijn het startpunt van een congres op vrijdag 19 november in het Radboud Auditorium (http://www.ru.nl/soeterbeeckprogramma). Wim Dekkers

Foto: Jan van Teeffelen