Theoriemap leermethode vmbo consumptief
Gezonde voeding Waar gaat deze kaart over? Deze kaart gaat over gezonde voeding. Nu vraag je je misschien af wat dit met de horeca te maken heeft. Gasten komen toch naar een horecabedrijf om lekker te eten en toch niet voor hun gezondheid? Toch zijn er zeker gasten die lekker eten én hun gezondheid belangrijk vinden. Vandaar dat we in deze kaart aandacht besteden aan gezonde voeding.
Wat wordt er van je verwacht? Na het bestuderen van deze kaart kun je:
Snoep gezond eet een appel.
– vertellen wat eten voor mensen betekent – het verband tussen voeding en gezondheid uitleggen
De betekenis van eten voor mensen
– uitleggen wat welvaartsziekten zijn en hoe deze ontstaan – uitleggen waarom mensen een bepaald soort voedsel kiezen – de vier groepen noemen waarin het Voorlichtingsbureau voor de Voeding voedingsmiddelen
Behalve om je lichaam in stand houden, heeft eten ook nog andere doelen. Dat kan positief zijn; eten is een plezierige bezigheid. Je geniet, alleen of met anderen, van eten dat lekker smaakt en er mooi uitziet. Eten is daarom ook een sociale bezigheid.
indeelt noemen – de tien Spelregels voor gezonde voeding noemen
Soms is eten een statussymbool. Je kunt laten zien dat
– uitleggen hoe horecabedrijven op gezonde voe-
je bij een bepaalde groep hoort door het soort voed-
ding kunnen letten
sel dat je eet. Als je een duur restaurant bezoekt, laat je zien dat je rijk bent.
Gezonde voeding
Eten kan ook negatieve gevoelens oproepen. Mensen die als kind persé hun bord moesten leeg eten,
Elk levend wezen heeft voedsel nodig, mensen ook.
of dingen moesten eten die ze niet lekker vonden,
We hebben eten nodig voor bijvoorbeeld:
kunnen een hekel aan eten krijgen. Soms eten men-
– groei en ontwikkeling
sen uit verdriet heel veel of juist niet. Als mensen
– weerstand tegen ziekten
het ergens niet mee eens zijn, kunnen ze besluiten
– leveren van lichamelijke en geestelijke prestaties
niets meer te eten. Ze gaan dan in hongerstaking.
– ademhaling Eten kan ook te maken hebben met wat mensen denken en voelen. Sommige godsdiensten hebben strenge regels voor eten en drinken. – Moslims eten geen varkensvlees en drinken geen alcohol.
1
Theoriemap leermethode vmbo consumptief
Gezonde voeding – Joden hebben strenge regels voor het bereiden van het eten. – Vegetariërs eten geen vlees en vleesproducten.
Maar niet alleen onze voeding, ook andere oorzaken spelen daarbij een rol, zoals: – roken – te veel alcohol
Eten heeft ook te maken met je gevoel. Je voelt je vei-
– stress
liger als je in een vreemde omgeving vertrouwd
– gebrek aan lichaamsbeweging
voedsel krijgt.
De overheid Voeding en gezondheid De Nederlandse overheid vindt gezonde voeding Voeding en gezondheid hebben met elkaar te
erg belangrijk. Daarom zorgt de overheid er voor
maken. Ons lichaam zet voedsel om in energie
dat je voldoende veilig en gezond voedsel voor een
waardoor wij bijvoorbeeld kunnen bewegen, lopen
redelijke prijs kunt kopen. Veilig voedsel wil zeg-
en rennen. Vroeger moesten de mensen er voor zor-
gen dat er gelet is op:
gen dat ze genoeg energie binnen kregen. Ze moes-
– bacteriën
ten er ook op letten dat in het voedsel de noodzake-
– gifstoffen
lijke vitaminen, mineralen en andere
– chemische toevoegingen
voedingsstoffen zaten.
– stoffen die slecht zijn voor het milieu
De laatste jaren is dat sterk veranderd. Het pro-
Op het etiket van de verpakking moet staan wat er
bleem nú is dat we gemakkelijk te veel energie bin-
precies in het product zit.
nen krijgen. Ook wordt ons voedsel vaak voorbe-
De overheid houdt zich ook bezig met het bevorde-
werkt. Men voegt stoffen toe om het extra lekker te
ren van gezonde voedingsgewoonten. Daarvoor is
maken (vet, suiker, smaakstoffen) of om het voedsel
een speciaal instituut opgericht: Het Voorlichtingsbu-
langer te kunnen bewaren (conserveringsmiddelen).
reau voor de Voeding. Dit bureau geeft adviezen over
Ook worden bepaalde gezonde stoffen er soms uit
gezonde voeding en voedingsgewoonten.
gehaald (bijvoorbeeld de voedingsvezels). Sommige bewerkingen zijn slecht voor de gezond-
Een gezonde voedselkeuze
heid. Ziekten die hierdoor kunnen ontstaan noemen we welvaartsziekten. Enkele bekende welvaarts-
Hoeveel voeding iemand nodig heeft, verschilt van
ziekten zijn:
mens tot mens. Dat hangt af van leeftijd en de
– hart- en vaatziekten
lichamelijke prestaties die iemand levert. Kinderen
– (long)kanker
in de groei, topsporters en mensen die zwaar licha-
– tandbederf
melijk werk doen, moeten meer eten en drinken
– maag-, lever- en darmziekten
dan mensen die ‘zittend’ werk doen.
Deze ziekten kunnen ontstaan door het eten van:
Wat je eet, wanneer en hoeveel, lijkt iets wat je zelf
– te veel vet
uitmaakt. Toch is dat niet helemaal waar. Iedereen
– te veel suiker
heeft dagelijks een bepaalde hoeveelheid voedsel
– te weinig vezels
en bepaalde voedingstoffen nodig.
– schadelijke stoffen in het voedsel
2
Theoriemap leermethode vmbo consumptief
Gezonde voeding Ook kun je per groep of per land een bepaald eetpa-
ten en fruit worden gekweekt zonder het gebruik
troon ontdekken.
van bestrijdingsmiddelen en kunstmest.
In Nederland was het jarenlang de gewoonte om drie keer per dag te eten. Ook stond min of meer vast wat er tijdens zo’n maaltijd gegeten werd. Bij het ontbijt hoorde brood of pap. De warme maaltijd ’s middags of ’s avonds bestond uit aardappelen, groenten en vlees. De laatste dertig jaar is dat patroon sterk veranderd. We zijn andere dingen gaan eten, we eten op andere tijden en we eten ook veel vaker.
Factoren van invloed op de voedselkeuze
Light-producten bevatten minder vet of suiker.
Op dit moment zijn er zeker zo’n 8000 voedingsmiddelen op de markt waaruit je kunt kiezen. Dat
Spelregels voor gezonde voeding
lijkt onbegonnen werk, maar gelukkig hebben mensen een eigen smaak, waardoor ze er meestal
In ons land kun je meer dan genoeg lekker eten
wel uitkomen. Ook reclame nodigt mensen uit
kopen. Juist door dat grote aanbod valt het niet
bepaalde voedingsmiddelen te kopen.
mee om een gezonde voedselkeuze te maken. Toch gaan gezond en lekker eten goed samen.
Bij de voedselkeuze is je eigen smaak en overtuiging belangrijk. Iemand die erg van frites houdt,
Om gezond te leven hebben we dagelijks bepaalde
zal deze vaker eten dan iemand die daar een hekel
voedingsstoffen nodig.
aan heeft. Ook zijn voedingsgewoonten in het gezin van belang.
Om je te helpen bij een gezonde voedselkeuze
Binnen één gezin wordt vaak hetzelfde gegeten.
gebruikt het Voorlichtingsbureau voor de Voeding de Voedingswijzer. De Voedingswijzer geeft een
Beschikbaarheid, prijs en het bereidingsgemak tellen
indeling van voedingsmiddelen in vier groepen:
bij die keuze ook mee. Als er geen aardbeien te koop zijn, of als ze veel te duur zijn, dan eet je die waarschijnlijk niet. Als je geen zin of tijd hebt om te koken, is de “afhaalchinees” of een kant-en-klaarmaaltijd een prima oplossing. Gezondheid wordt steeds belangrijker. We eten bewuster en de kwaliteit van voeding moet goed zijn. Producenten van voedingsmiddelen houden ook rekening met het veranderende voedingsgedrag. Ze maken producten met minder vet, zout of suiker (‘light’) en met extra voedingsvezels. Groen-
3
Theoriemap leermethode vmbo consumptief
Gezonde voeding
Groepen
Voorbeelden van producten
Groep 1: Koolhydraten
Brood en aardappelen, rijst, macaroni of peulvruchten
Groep 2: Groente en fruit
Groente en fruit
Groep 3: Eiwitten
Melk, kaas of andere melkproducten en vlees, vis, kip, ei of een plantaardige vervanging hiervan
Groep 4: Vetten
Halvarine, margarine, boter, olie
Spelregels voor gezonde voeding 1. Eet gevarieerd. 2. Eet niet te veel vet. 3. Eet volop zetmeel en vezels. 4. Eet drie maaltijden per dag – en gebruik niet vaker dan viermaal iets tussendoor. 5. Gebruik niet te veel zout. 6. Drink dagelijks tenminste 1• liter vocht, maar wees matig met alcohol. 7. Let op je gewicht. 8. Voorkom voedselvergiftiging door goede hygiëne. 9. Houd rekening met de aanwezigheid van De schijf van vier.
schadelijke stoffen, wees matig met nitraatrijke groenten (zoals spinazie), orgaanvlees en
Daarnaast is het belangrijk iedere dag tenminste 1 • liter vocht te drinken.
zoetwatervis. 10. Lees wat er op de verpakking staat.
Door elke dag uit alle groepen wat te eten, krijg je alle voedingsstoffen binnen. Het is niet de bedoeling dat je uit elke groep evenveel eet.
Het Voorlichtingsbureau van de Voeding geeft ook
De voedingsmiddelen uit groep 3 en 4 bevatten
aanwijzingen voor de hoeveelheden die je op een
vaak veel vet. Daarvan heb je maar weinig nodig
bepaalde leeftijd nodig hebt.
per dag. Van de voedingsmiddelen uit groep 1 en 2 kun je flink eten, daar zitten veel vitaminen, mineralen en vezels in. Om de voedselkeuze makkelijker te maken heeft het Voorlichtingsbureau voor de Voeding tien spelregels opgesteld. We noemen dit de Spelregels voor gezonde voeding.
4
Theoriemap leermethode vmbo consumptief
Gezonde voeding
Hoeveelheden
Kinderen
Tieners
r 4-12 jaar
r 12-20 jaar
3-5 sneetjes
5-8 sneetjes
5-7 sneetjes
aardappelen (rijst, pasta, 1-4 stuks
4-6 stuks
3-5 stuks
peulvruchten)
(50-200 gram)
(200-300 gram)
(150-250 gram)
groente
2-3 groentelepels
3-4 groentelepels
3-4 groentelepels
(100-150 gram)
(150-200 gram)
(150-200 gram)
1-2 vruchten
2 vruchten
2 vruchten
(100-200 gram)
(ca. 200 gram)
(ca. 200 gram)
brood
fruit
Volwassenen
Hoeveelheden zetmeel- en vezelproducten die we elke dag nodig hebben.
Gezonde voeding in de horeca Niemand zal zeggen dat alleen horecabedrijven verantwoordelijk zijn dat je gezond eet. Je eet tenslotte niet alleen maar in horecabedrijven. Meestal eet je thuis en bepaal je dus zelf of je gezonde voeding gebruikt. Toch hebben horecabedrijven een bepaalde verantwoordelijkheid voor hun gasten. Daarbij hoort, dat ze ervoor zorgen, dat de voeding voldoet aan de spelregels voor gezonde voeding. Dit kan bijvoorbeeld door verse producten te gebruiken en deze op een gezonde manier te bereiden. Maar als een gast elke dag een grote portie patat frites met mayonaise en een fricandel speciaal wil eten, dan hoeft het horecabedrijf deze wens niet te weigeren. Wel kan het bedrijf andere, gezondere gerechten op een aantrekkelijke manier presenteren en aanprijzen. Maar de gast kiest uiteindelijk zelf!
5
Theoriemap leermethode vmbo consumptief
Gezonde voeding Vragen
Opdracht
1. * Noem drie betekenissen dat eten voor mensen
1. a. Groepsopdracht:
kan hebben.
b. Schrijf de 10 Spelregels voor gezonde voeding
2. Leg uit welk verband er bestaat tussen voeding en gezondheid?
c. Hang de flip-over vellen in de klas op.
3. a. Schrijf op wat welvaartziekten zijn. b. Schrijf op hoe welvaartsziekten kunnen ontstaan? sen beïnvloeden. 9 de vier groepen voedingsmiddelen van de voedingswijze. 6. Noem de tien Spelregels voor gezonde voeding. 7. Welke verantwoordelijkheid hebben horecabedrijven op het gebied van gezonde voeding? 8. * Leg in je eigen woorden uit waarom het belangrijk is dat mensen rekening houden met de spelregels voor gezonde voeding. 9. *Schrijf de volgende voedingsmiddelen bij in de juiste groep voedingsmiddel in de tabel 1. appel
10. macaroni
2. beschuit
11. margarine
3. boter
12. melk
4. brood
13. peer
5. ei
14. rijst
6. erwten
15. sinaasappel
7. kaas
16. vis
8. kip
17. vlees
9. kwark
2. 3. 4.
6
zich daar aan houdt. spelregel. f. Bespreek met elkaar wat jullie vinden van “het
5. Schrijf in de eerste kolom van de tabel bij vraag
1.
d. Iedere leerling vertelt per spelregel of hij/zij e. Schrijf dan een + of een - achter de betreffende
4. *Noem drie dingen die de voedselkeuze van men-
Groep voedingsmiddel
op twee flip-over vellen.
Welke producten – – – – – – – –
gemiddelde voedingspatroon” binnen de groep.
