Gevolgen scheiden van wonen en zorg Goeree-Overflakkee

Gevolgen scheiden van wonen en zorg Goeree-Overflakkee 2013-2025 Inleiding Als we nu al weten hoeveel ouderen in 2025 in een verzorgingshuis wonen, is het mogelijk om hierop te anticiperen. Voor beleidsmakers zou het heel handig zijn om eens een kijkje in de toekomst te kunnen nemen. Dit behoort helaas niet tot de mogelijkheden. Wat wel mogelijk is, is op basis van de huidige gegevens een indicatie van de vraag naar wonen met zorg in 2025 en tussenliggende jaren te maken. De basis voor het berekenen van de cijfers is het Ramingsmodel wonen met zorg (Ramingsmodel) van het Tympaan Instituut. Het beleid rondom scheiden van wonen en zorg is een onderdeel van het Ramingsmodel. Hierdoor kan een indicatie worden gegeven van wat de gevolgen van scheiden van wonen en zorg zijn voor de vraag naar verschillende woonvormen, zorg en ondersteuning.

Uitgangspunten in Ramingsmodel De raming in deze factsheet is gebaseerd op: • de huidige vraag (CIZ-gegevens over zorggebruik 2013 en WoonOnderzoek Nederland 2012); • de bevolkingsontwikkeling (ABF Primos-prognoses); • voorgestelde beleidsveranderingen: minder mensen komen in aanmerking voor verblijf in een instelling (Ministerie VWS 2013). Deze drie indicatoren veranderen ieder jaar, soms weinig, soms iets meer. Het Ramingsmodel Wonen met Zorg wordt daarom regelmatig door het Tympaan Instituut bijgesteld. Hierdoor wijken huidige verwachtingen wellicht af van de ramingen uit oudere publicaties. Het is ook belangrijk te realiseren dat de indicatoren afgeleid zijn van de gegevens van heel Zuid-Holland. Als de lokale situatie veel afwijkt van het gemiddelde van de provincie, kunnen de ramingen te hoog of te laag uitvallen. In deze factsheet wordt hier ook aandacht aan besteed. De gegevens uit deze factsheet kunt u gebruiken bij het opstellen of bijstellen van beleid rond wonen met zorg en de Wmo. Mocht u behoefte hebben aan precieze uitleg over de berekeningen van het Ramingsmodel, kunt u die vinden in de publicatie Toelichting berekening kengetallen Ramingsmodel Wonen met Zorg. In het Regionaal Informatiesysteem Samenleving (RIS) vindt u gegevens op gemeenteniveau van een aantal gegevens uit deze factsheet.

Gevolgen scheiden van wonen en zorg Goeree-Overflakkee 2013-2025 - Tympaan Instituut - [email protected]

Demografische ontwikkelingen Figuur 1

Bevolkingsontwikkeling Goeree Overflakkee 2010-2025

30.000 25.000 20.000 15.000 10.000 5.000 0 2013

2015 65+

2020 0-17

2025

18-64

bron: CBS 2013, ABF Research 2012; bewerking Tympaan Instituut 2013

In vergelijking met de provincie Zuid-Holland wonen er op dit moment meer 65-plussers op Goeree-Overflakkee. De totale bevolking blijft nagenoeg gelijk. Het aantal jongeren en volwassenen van 18-64 jaar neemt af, het aantal 65-plussers neemt toe (figuur 1). Bevolkingsprognoses bepalen voor een belangrijk deel de ramingen van de vraag naar wonen met zorg. Ouderen hebben de grootste vraag naar zorg. Kaart 1 geeft een prognose van het aantal ouderen per voormalige gemeenten van Goeree-Overflakkee in 2025. In alle voormalige gemeenten van Goeree-Overflakkee neemt het aantal ouderen binnen de bevolking toe tussen 2013 en 2025 (kaart 1 en tabel 1). Oostflakkee heeft te maken met de grootste stijging van het aandeel ouderen. De meeste ouderen wonen in Middelharnis in 2025. Kaart 1 Prognose aantal 65-plussers per wijk in Goeree-Overflakee in 2025

bron: ABF Research 2012; bewerking Tympaan Instituut 2013

2 Gevolgen scheiden van wonen en zorg Goeree-Overflakkee 2013-2025 - Tympaan Instituut - [email protected]

Tabel 1 Aandeel 65-plussers in de voormalige gemeenten van Goeree-Overflakkee in 2012 en 2025, in percentages 2012

2025

dirksland

16

24

goedereede

19

28

middelharnis

18

25

oostflakkee

17

28

bron: CBS, ABF Research 2012; bewerking Tympaan Instituut 2013

Vraag naar wonen met zorg Wonen met zorg voor ouderen Wonen met zorg kan worden uitgesplitst in drie verschillende vormen. Beschermd wonen is wonen in een verzorgings- of verpleeghuis of een andere instelling waar 24 uurszorg gegeven wordt, verzorgd wonen is wonen in een zelfstandige woning met geplande zorg aan huis en geschikt wonen zijn woningen die geschikt zijn voor ouderen met beperkingen.

Figuur 2

Raming van de vraag naar beschermd en verzorgd wonen van 65-plussers op Goeree-Overflakkee

1.800 1.600 1.400 1.200 1.000 800 600 400 200 0 2013

2015 beschermd

2020

2025

verzorgd

bron: CIZ 2013, BZK/CBS, WoON 2012, DANS, ABF Research 2012; bewerking Tympaan Instituut 2013

Figuur 2 laat zien dat de vraag naar verzorgd wonen toeneemt tot 2025 op GoereeOverflakkee. De vraag naar beschermd wonen neemt door de beperktere toegang tot 2020 af en neemt daarna weer licht toe door de bevolkingstoename. De toename van verzorgd wonen is een combinatie van de bevolkingsgroei en het feit dat de toegang tot het verzorgingshuis voor ouderen met weinig beperkingen (nu geïndiceerd in ZZP 1-3) wordt beperkt in het huidige beleid.


Wonen met zorg voor mensen met een verstandelijke beperking Figuur 3

Raming van de vraag naar wonen met zorg voor mensen met een verstandelijke beperking op Goeree-Overflakkee

300 250 200 150 100 50 0 2013

2015 beschermd

2020

2025

begeleid zelfstandig

bron: CIZ 2013, ABF Research 2012; bewerking Tympaan Instituut 2013

Het totaal aantal volwassenen dat hulp nodig zal hebben vanwege een verstandelijke beperking, zal licht toenemen op Goeree-Overflakkee (figuur 3). Dit komt door de lichte groei van de volwassen bevolking. De verhouding tussen de mensen die hulp krijgen in een beschermde woonvorm en die begeleid zelfstandig in de buurt wonen, zal veranderen. Dit komt door het beleid om mensen pas bij ernstige beperkingen te laten instromen in een beschermde woonvorm. De vraag naar beschermde woonvormen neemt hierdoor naar verwachting met 22% af. De grootste daling vindt plaats tussen 2015 en 2020. Op dit moment is de vraag naar begeleid zelfstandig wonen op Goeree-Overflakee met 0,2% van de bevolking rond het gemiddelde van Zuid-Holland. Het aantal mensen dat vanwege een verstandelijke beperking intramuraal woont, is hoger dan gemiddeld in ZuidHolland. Dit betreft met name mensen die vanwege ernstige beperkingen wonen op instellingsterrein Hernesseroord in Middelharnis. Mensen met matige beperkingen - die niet langer in aanmerking gaan komen voor een indicatie - wonen minder vaak dan gemiddeld op Goeree-Overflakkee.


Wonen met zorg voor mensen met psychiatrische problematiek Figuur 4

Raming van de vraag naar wonen met zorg voor GGZ-cliënten op Goeree-Overflakkee

350 300 250 200 150 100 50 0 2013

2015

beschermd

2020

2025

begeleid zelfstandig


De groep van mensen met psychiatrische problematiek is in absolute aantallen op GoereeOverflakkee vergelijkbaar met het aantal mensen met een verstandelijke beperking en anders verdeeld over de woonvormen beschermd wonen en begeleid zelfstandig. Het aandeel cliënten beschermd wonen is in de GGZ namelijk veel kleiner dan in de verstandelijk gehandicaptenzorg. Door de beleidsvoornemens zal een kleinere groep mensen met GGZ-problematiek aanspraak kunnen maken op een beschermde woonvorm. Dit is ook te zien in figuur 4. De daling vindt plaats vanaf 2015. De vraag naar beschermd wonen neemt in deze raming met 50% af. De totale groep mensen met een psychiatrische problematiek die ondersteuning nodig heeft neemt door de bevolkingsontwikkeling waarschijnlijk toe. GGZ-cliënten met een beschermde woonvorm wonen minder vaak op Goeree-Overflakkee dan gemiddeld in Zuid-Holland (respectievelijk 0,1 en 0,3% van de volwassen inwoners). Begeleid zelfstandig wonen komt net zo vaak voor als gemiddeld in Zuid-Holland. Uit eerder onderzoek is bekend dat het GGZ-gebruik hoger is in stedelijke gemeenten. Met name in achterstandswijken is er een hogere vraag (Peen 2009). Uit onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) bleek ook dat veel mensen met een psychiatrische beperking vaker wonen in achterstandswijken (Kwekkeboom, Van Weert 2008).

Vraag naar zorg en ondersteuning Naast de veranderingen rond scheiden van wonen en zorg is er een aantal andere beleidsontwikkelingen. Een daarvan is de decentralisatie van de AWBZ en de herinrichting van de Wmo. Onder meer begeleiding en een klein gedeelte van de persoonlijke verzorging gaan over naar gemeenten. Het gaat dan om mensen die om cognitieve redenen hulp nodig hebben. Voor de doelgroepen die te maken gaan krijgen met scheiden van wonen en zorg hebben we ook geraamd in hoeverre behoefte is aan persoonlijke verzorging (pv), individuele begeleiding (bgi) en groepsbegeleiding (bgg). Dit is gedaan op basis van de inhoud van de huidige zorgzwaartepakketten.


Figuur 5

Raming van vraag naar pv, bgi en bgg op GoereeOverflakkee voor ouderen met lichamelijke beperkingen of dementie

1.200 1.000 800 600 400 200 0 pv

bgi

bgg

pv

2013

bgi

bgg

pv

2015 huidige vraag

bgi

bgg

pv

2020

bgi

bgg

2025

extra vraag door extramuralisatie


Figuur 5 laat zien dat de vraag naar extramurale zorg en ondersteuning zal toenemen op Goeree-Overflakkee. Met name na 2015 zal de vraag naar persoonlijke verzorging 1 en individuele begeleiding in gemeenten toenemen doordat ouderen met matige beperkingen (ZZP 3) niet langer in aanmerking komen voor een beschermde woonvorm. Op basis van het huidige pakket dat wordt verstrekt in instellingen, valt op te maken dat ze aan deze vormen van ondersteuning behoefte hebben. Er komen dan ook meer ouderen die deze twee vormen van ondersteuning combineren in de thuissituatie.

Figuur 6

Raming van de vraag naar persoonlijke verzorging, begeleiding en dagbesteding voor GGZ-cliënten op Goeree-Overflakkee

250 200 150 100 50 0 pv

bgi

bgg

pv

2013

bgi 2015

huidige vraag

bgg

pv

bgi

bgg

pv

2020

bgi

bgg

2025



1

Het valt op basis van de huidige informatie niet te bepalen welk gedeelte van de persoonlijke verzorging voor rekening komt van gemeenten en welk gedeelte voor de Zorgverzekeringswet.


Bij de GGZ-cliënten neemt met name de vraag naar individuele begeleiding en persoonlijke verzorging toe na 2015. De vraag naar groepsbegeleiding lijkt slechts licht toe te nemen. Hierbij moet wel worden opgemerkt dat dit geraamd is op basis van cliënten die nu een aparte indicatie hiervoor hadden binnen hun intramurale indicatieverblijf. Doordat de vaste dagstructurering in een beschermde woonvorm wegvalt als mensen begeleid zelfstandig gaan wonen, is de vraag naar groepsbegeleiding zoals dagbesteding wellicht groter. Nu is dat in veel gevallen een integraal onderdeel van het pakket.

Figuur 7

Raming van vraag naar persoonlijke verzorging, individuele begeleiding en groepsbgeleiding voor mensen met een verstandelijke beperking op Goeree-Overflakkee

140 120 100 80 60 40 20 0 pv

bgi

bgg

pv

2013

bgi

bgg

2015 huidige vraag

pv

bgi

bgg

pv

2020

bgi

bgg

2025



De huidige groep zelfstandig wonende personen met een verstandelijke beperking heeft bijna uitsluitend een begeleidingsvraag. Door de extramuralisatie komt er na 2015 een groep cliënten bij die ook behoefte heeft aan persoonlijke verzorging. Ten opzichte van de andere doelgroepen zorgt de extramuralisering van mensen met een matige verstandelijke beperking tot een sterkere groei van de vraag naar zorg en ondersteuning dan bij de andere twee doelgroepen. Wel is het in absolute aantallen de kleinste groep. Omdat het niet bekend is wat de leeftijdsverdeling is van GGZ-cliënten en mensen met een verstandelijke beperking, is de raming gemaakt op alle inwoners van 18 jaar en ouder. Dit zorgt ervoor dat de groei van de vraag wellicht is overschat. De bevolkingsgroei zit met name bij de 65-plussers. Van mensen met een verstandelijke beperking is bekend dat zij een lagere leeftijdsverwachting hebben dan gemiddeld, hoewel deze wel toeneemt (Ras et al 2010).

Geschikt wonen Vraag naar geschikte woningen De vraag naar geschikt wonen kan op twee manieren worden geraamd: op basis van de zorgbehoefte en op basis van persoonlijke voorkeuren. De eerste methode gaat ervan uit dat alle zelfstandig wonende inwoners met matige of ernstige lichamelijke beperkingen behoefte hebben aan een geschikte woning. Bij de tweede methode wordt, uitgesplitst naar huur- en koopwoningen, op basis van het WoonOnderzoek Nederland bepaald hoeveel 55plussers nu geschikt wonen en wat hun eventuele verhuisbehoefte is en hoeveel 557 Gevolgen scheiden van wonen en zorg Goeree-Overflakkee 2013-2025 - Tympaan Instituut - [email protected]

plussers die ongeschikt wonen willen verhuizen naar een geschikte woning, ongeacht hun beperkingen. Tabel 2 Raming van het aantal personen met behoefte aaneen geschikte woning op Goeree-Overflakkee1 2015

2020

2025

zorgbehoefte (65-plussers)

2.658

3.247

3.655

zorgbehoefte (18-64-jarigen)

1.373

1.349

1.295

persoonlijke voorkeur (huur) 55-plussers

2.122

2.363

2.582

persoonlijke voorkeur (koop) 55-plussers

4.007

4.462

4.875

1

Dit is geraamd op basis van de respondenten uit de regio’s Alblasserwaard-Vijfheerenlanden, Goeree-Overflakkee en Hoeksche Waard. De aantallen zijn te klein om deze raming te kunnen maken voor het aantal 65-plussers. bron: BZK/CBS, WoON 2012, CIZ 2013, ABF Research 2012; bewerking Tympaan Instituut 2013

Op basis van zorgbehoefte kan worden geraamd dat ongeveer 27% van de 65-plussers behoefte heeft aan een geschikte woning (inclusief de mensen die behoefte hebben aan een verzorgde woonvorm). Daarnaast heeft 5% van de inwoners van 18-64 jaar behoefte aan een geschikte woning op basis van zorgbehoefte. Op basis van de tweede manier van ramen heeft 13% van de 55-plussers behoefte aan een geschikte koopwoning en 24% behoefte aan een geschikte huurwoning (bron: BZK/CBS, WoON 2012). Op dit moment woont 13% van de 55-plussers in een geschikte koopwoning en 18% in een geschikte huurwoning. Voor ouderen die in een ongeschikte woning wonen, kan de gemeenten een belangrijke rol spelen bij het opplussen van deze woningen. Het Kenniscentrum Wonen-Zorg (KCWZ) heeft hier goede tips en praktische handvatten voor.

Woningvoorraad Er zijn geen gegevens beschikbaar over het aantal geschikte woningen. Er is daarom geen goede inschatting te maken van het tekort van geschikte woningen op Goeree-Overflakkee. Wat opvalt is dat, in vergelijking met de provincie Zuid-Holland, Goeree-Overflakkee zeer weinig appartementen heeft in de woningvoorraad en veel koopwoningen (figuur 8 en tabel 3). Appartementen zijn zeer waarschijnlijk eerder geschikt (te maken) dan eengezinswoningen, omdat ze vaker volledig gelijkvloers zijn. Tussen de voormalige gemeenten op Goeree-Overflakkee loopt het aantal appartementen dat bestemd is voor de sociale huur nogal uiteen (tabel 3). Wel is het zo dat over het algemeen een groter deel van de appartementen bestemd is voor de sociale huur dan gemiddeld in Zuid-Holland.


Figuur 8

Verdeling huur- en koopwoningen

120 100 80 60 40 20 0 goeree-overflakkee

zuid-holland

particuliere huur

sociale huur

koop

bron: Cijferwijzer bevolking en wonen, http://www.ris-zh.nl: Koopwoningen (aantal en % van de woningvoorraad) in ZuidHolland in 2006-2010, Particuliere huurwoningen (aantal en % van de woningvoorraad) in Zuid-Holland in 2006-2010, Sociale huurwoningen (aantal en % van de woningvoorraad) in Zuid-Holland in 2006-2010

Tabel 3 Verdeling appartementen over huur en koop op Goeree-Overflakke in 2010, in aantallen en percentages voormalige gemeenten totaal mgw

als deel woonvoorraad in %

sociale huurwoningen in %

particuliere huurwoningen in %

koopwoningen in %

180

5

76

12

13

goedereede

34

1

6

3

91

middelharnis

283

4

73

8

19

oostflakkee

136

3

84

6

10

goeree-overflakkee

633

8

72

9

19

1.460.664

47

50

17

33

dirksland

zuid-holland

bron: Cijferwijzer bevolking en wonen

Conclusie •

• • • •

•

Goeree-Overflakkee vergrijst en heeft nu al een hoger aandeel ouderen dan gemiddeld in Zuid-Holland. De gemeente krijgt daarom te maken met een hogere vraag naar verzorgd en geschikt wonen voor ouderen. De vraag naar beschermd wonen voor ouderen neemt tot 2020 af en zal na 2025 weer toenemen als gevolg van de toename van 65-plussers in de bevolking. De vraag naar beschermd wonen voor GGZ-cliënten neemt met 50% af. Op dit moment wonen al veel GGZ-cliënten begeleid zelfstandig. Deze groep neemt toe. Relatief veel mensen met een verstandelijke beperking wonen beschermd. Deze groep zal wel afnemen. De mensen die op dit moment op het instellingsterrein Hernesseroord wonen, hebben over het algemeen zulke ernstige beperkingen dat ze niet begeleid zelfstandig zullen gaan wonen. De zorg- en hulpbehoefte van de groepen die extramuraliseren, verschilt van de huidige cliënten die verzorgd of begeleid zelfstandig wonen. Bij ouderen is er bijvoorbeeld een 9

Gevolgen scheiden van wonen en zorg Goeree-Overflakkee 2013-2025 - Tympaan Instituut - [email protected]

toename van de vraag naar begeleiding. Bij GGZ-cliënten, en in beperkte mate, mensen met en verstandelijke beperking neemt de behoefte naar persoonlijke verzorging toe. Deze vormen van ondersteuning zullen daarom vaker gecombineerd worden in de thuissituatie. • Tussen de kernen loopt het woningaanbod nogal uiteen. Het aantal ouderen dat een geschikte woning nodig heeft op basis van zorgbehoefte, neemt toe. • Het is niet bekend hoe groot de voorraad geschikte woningen is op Goeree-Overflakkee, waardoor het moeilijk is te bepalen in hoeverre vraag en aanbod op elkaar zijn afgestemd.

Literatuur Schriftelijke documentatie Kwekkeboom MH, Weert CMC van. Meedoen en gelukkig zijn. Een verkennend onderzoek naar de participatie van mensen met een verstandelijke beperking of chronisch psychiatrische problemen. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau, 2008. Ministerie Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Brief aan de Tweede Kamer: Hervorming langdurige zorg. Den Haag: Ministerie van VWS, 2013. Peen J. Mental health and urbanization. An investigation of urban-rural and inner-city differences in psychiatric morbidity. Amsterdam: Vrije Universiteit, 2009. Ras M, Woittiez I, Kempen H van, Sadiraj K. Steeds meer verstandelijk gehandicapten? Ontwikkelingen in vraag en gebruik van zorg voor verstandelijk gehandicapten 1998-2008. Den Haag: Sociaal en Cultureel Planbureau, 2010.

Colofon december 2013 - A.M. van Essen, M.G.A. Ligtvoet-Janssen © Tympaan Instituut Dit is een gratis uitgave van het Tympaan Instituut en is onder vermelding van 0595 te bestellen bij het Tympaan Instituut. 10 Gevolgen scheiden van wonen en zorg Goeree-Overflakkee 2013-2025 - Tympaan Instituut - [email protected]

Gevolgen scheiden van wonen en zorg Goeree-Overflakkee

Recommend Documents