Conferentie
Scheiden van wonen en zorg in een vergrijzende samenleving Slim samenwerken door woningcorporaties, zorginstellingen en gemeenten
12 juni 2012 – TU Delft
Onderzoeksinstituut OTB
Faculteit Bouwkunde
Conferentie
Scheiden van wonen en zorg in een vergrijzende samenleving Slim samenwerken door woningcorporaties, zorginstellingen en gemeenten
12 juni 2012 – TU Delft, Faculteit Bouwkunde
De toenemende vergrijzing van de Nederlandse bevolking heeft grote consequenties voor wonen en zorg. Het aantal ouderen neemt in de komende decennia sterk toe, maar ook het aantal ouderen met een beperking en met een zorgbehoefte. Het is een opgave van formaat om onze wijken en onze samenleving zo in te richten, dat ouderen - als zij dat willen - in hun vertrouwde omgeving kunnen blijven wonen, (lokale) contacten kunnen blijven onderhouden en tegelijk de zorg ontvangen waar ze behoefte aan hebben. Dit kan alleen dan tot stand komen, wanneer we de combinatie wonen en zorg nadrukkelijk samen op de agenda zetten en concrete stappen en afspraken maken over duurzame woon-zorg oplossingen. Hierbij zijn burgers, woningcorporaties, projectontwikkelaars, gemeenten en aanbieders van zorg en andere dienstverlening nadrukkelijk aan zet. De overheid wil doorpakken op het reeds ingezette beleid van het scheiden van de budgetten voor wonen en zorg en kiest voor een forse hervorming van de AWBZ. De AWBZ zal uiteindelijk alleen nog maar de langdurige zorg aan mensen met ernstige beperkingen vergoeden en niet meer de huisvestingskos-
ten. Dat heeft gevolgen voor de huisvesting van ouderen en andere mensen die zorg nodig hebben. Daarom krijgen behalve zorgorganisaties, ook woningcorporaties hier steeds meer mee te maken. Gemeenten zijn in het kader van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) verantwoordelijk voor ondersteuning en regievoering; zij zijn ook verantwoordelijk voor het opstellen van een woonvisie en een Wmobeleidsplan. Gemeenten en woningcorporaties kunnen dit niet afzonderlijk; ze hebben elkaar nodig. Minstens zo belangrijk zijn de inzet van zorg- en welzijnsorganisaties, particuliere ontwikkelaars en vertegenwoordigers van consumentenorganisaties. Samen kunnen zij de voorwaarden creëren om mensen langer thuis te laten wonen, in een veilige woonomgeving en met voldoende voorzieningen in de buurt.
kende bestuurders over de werkagenda voor wonen en zorg voor nu en de nabije toekomst. De conferentie biedt ruimschoots de gelegenheid tot netwerken en uitwisseling van informatie met professionals van instellingen en organisaties uit de zorg- en corporatiesector. Tijdens het middagprogramma kunt u in interactieve workshops kennis en inspiratie opdoen over succesfactoren, instrumenten en methoden voor lokale samenwerking, bouwen voor ouderen met uiteenlopende leefstijlen, eHealth en Domotica, de effecten van woonservicegebieden en over flexibele zorg op maat en beweegvriendelijke buurten. Diverse praktijkvoorbeelden laten zien dat slimme samenwerking loont en dat goede resultaten mogelijk zijn, ook met de schaarser wordende middelen bij gemeenten en corporaties.
Voor wie is de conferentie bedoeld? Het Onderzoeksinstituut OTB van de TU Delft en BOB Advies organiseren in samenwerking met Aedes en ActiZ een 1-daagse conferentie over wonen en zorg. Tijdens de conferentie ontvangt u de laatste informatie over trends en ontwikkelingen op het terrein van wonen en zorg. U krijgt inzicht in de uitdagingen die er liggen. U kunt debatten volgen met spraakma-
De conferentie is bedoeld voor bestuurders, managers, beleidsmakers en medewerkers van gemeenten, woningcorporaties, zorginstellingen en –ondernemers en overige organisaties die direct betrokken zijn bij wonen en zorg in de wijk. Maar ook andere geïnteresseerden zijn van harte welkom om deel te nemen.
Programma dinsdag 12 juni 2012
9.00
Registratie en ontvangst
9.30
Welkom en opening door de dagvoorzitter Peter Boelhouwer, wetenschappelijk directeur Onderzoeksinstituut OTB, TU Delft
9.35
De vergrijzing in cijfers en beeld Leo van Wissen, directeur van het Nederlands Interdisciplinair Instituut
10.00
Veranderingen in de zorg: gevolgen voor het vastgoed en de noodzaak tot samenwerking Michiel Wentges, algemeen directeur BOB Advies
10.25
wonen en zorg: probleem of uitdaging? Lysbeth van Valkenburg-Lely, lid van de VNGcommissie Gezondheid & Welzijn Hamit Karakus, wethouder Wonen gemeente Rotterdam Ids Thepass, voorzitter Adviescommissie Vastgoed van ActiZ Erik Jan van Kempen, manager Publieke Zaak van Aedes
11.15
Koffie-/theepauze
11.45
Discussie: Scheiden van wonen en zorg in de praktijk: kansen door samenwerking Yvonne Witter, adviseur Aedes-ActiZ Kenniscentrum Wonen-Zorg , directeur-bestuurder Habion Henk Cornelissen, directeur Landelijk Samenwerkingsverband Aandachtswijken Marijn Snijders, directeur Capital Value Juan Seleki, beleidsadviseur gemeente Breda Met stellingen voor publiek
12.45
Lunch
13.45
Parallelle workshops: ronde I Keuze uit diverse workshops
14.45
Wisseling van workshops
15.00
Parallelle workshops: ronde II Keuze uit diverse workshops
16.00
Koffie-/theepauze
16.30
Conclusies en afsluiting door de dagvoorzitter
17.00
Netwerkborrel
Workshops
In het programma worden 12 workshops aangeboden. U kunt aan twee workshops deelnemen.
A) Lokale vraag en aanbod van woningen voor ouderen in beeld Met behulp van het Piramidemodel wordt de toekomstige vraag en het huidig aanbod van geschikte woningen voor ouderen en mensen met functiebeperkingen geraamd. Het Piramidemodel deelt de inwoners van een gebied in vier mobiliteitsklassen in. De woningen van het gebied staan aan de rechterkant van de piramide, ingedeeld in klassen die lopen van ‘ongeschikt voor mensen met een beperking’ tot en met ‘geschikt voor mensen met een rolstoel’. De piramide onderscheidt eengezinswoningen (aangegeven met dakjes) en appartementen (aangegeven met sterren), vanwege de grote fysieke verschillen tussen die soorten woningen. Roland Goetgeluk van ABF Research belicht de vraagkant; Eric Schellekens van Schellekens Advies presenteert de werking van de aanbodraming. B) Transformatie van een overheids- en zorgkantoor gestuurd zorgbedrijf naar een in de lokale samenleving genestelde onderneming van welzijn en zorg Presentatie en dialoog door Ids Thepass, voorzitter Raad van Bestuur van Laurens Rotterdam, met als thema ‘een paradigmashift in de zorg?!’. De oudere burger wil en kán veel langer in zijn eigen vertrouwde domein verblijven. Met de trends en vergezichten op het gebied van deze klantwensen en de aanstaande hervormingen in het (financiële) stelsel, herijken zorgorganisaties opnieuw hun strategische keuzes. Laurens, een grote ouderenzorginstelling in de stadsregio Rotterdam, kiest voor twee strategische lijnen: de buurtgerichte oriëntatie en de complexe revalidatiezorg. Wat zijn de vraagstukken en dilemma’s van dit transformatieproces? Wat vraagt dat van de eigen organisatie, de besturingsprincipes, de beleidsbeïnvloeding in de werkomgeving en van de vastgoedstrategie? C) Bouwen voor de leefstijlen van de nieuwe ouderen Remko Remijnse van 2by4-architects stelt zich de vraag hoe er gebouwd kan worden voor de nieuwe generatie ouderen. Mondige postmoderne ouderen hebben andere wensen en een andere leefstijl dan de eerdere generaties. Ze willen vaak langer in hun eigen omgeving blijven wonen, maar is de huidige woningvoorraad wel geschikt voor ouderen die zorgbehoevend worden? En als deze nieuwe ouderen dan uiteindelijk toch moeten verhuizen, hoe willen ze dan wonen? In samenwerking met de SEV heeft 2by4-architects de Nederlandse woningvoorraad onder de loep genomen om te kijken hoe deze op verschillende manieren ‘levensloopbestendig’ te maken is. Een voorbeeld is de nieuwe woonservice zone ‘Eltheto’ in Rijssen waar de postmoderne ouderen een nieuwe en uitdagende woonomgeving wordt geboden. D) Tools bij het werken aan langer zelfstandig wonen van ouderen: de Woonzorgwelzijns-verkenner en de Woonservice-monitor Martin van der Beek van Object Vision BV presenteert de WoonZorgWelzijn Verkenner die ondersteunt bij gebiedsgericht beleid voor wonen, zorg en welzijn. De Verkenner confronteert de huidige en toekomstige vraag met het huidige en geplande aanbod van geschikte woningen en voorzieningen, op een voor bereikbaarheid relevant schaalniveau (loopafstanden). Dit resulteert in een beeld van aandachtsgebieden, waar aanpassingen noodzakelijk zijn om vraag en aanbod (nog) beter op elkaar af te stemmen. De beelden blijken met name relevant als communicatiemiddel in de ondersteuning van de lokale samenwerking. Marijke van den Ham van RIGO Research en Advies vertelt over het hoe en waarom van de Woonservice-monitor. Dit instrument is ontwikkeld om de effecten in kaart te brengen van beleid dat
sinds een aantal jaren specifiek is gericht op senioren met het doel om deze groep langer zelfstandig in hun eigen wijk te laten wonen. In de Woonservice-monitor zijn voor veel voorkomende gewenste effecten, indicatoren opgenomen. Met behulp van de monitor kan per wijk in beeld worden gebracht hoe het de senioren vergaat en of zij tevreden zijn over belangrijke aspecten van het leven in de wijk. E) Flexibele zorg op maat en voor elkaar Patrick Anthonissen, oprichter Zorgvoorelkaar, legt uit hoe een combinatie van Marktplaats.nl en Facebook kan leiden tot meer zelfredzaamheid, burgerparticipatie en eigen regie van burgers. Internet toepassingen zoals Marktplaats.nl en Facebook hebben een grote invloed op de samenleving. Wat gebeurt er als we deze concepten toepassen op zorg en welzijn? In hoeverre past dit bij Welzijn Nieuwe Stijl, de Wmo en Wmo-project De Kanteling? Zorgvoorelkaar is een online platform waarmee in meerdere gemeenten ervaring is opgedaan en dat eerste antwoorden biedt op deze vragen. Niels Kortleve van pensioenverzekeraar PGGM werkt aan de flexibilisering van pensioenen. Het doel is de ontwikkeling van producten die het beter mogelijk moeten maken om het pensioen flexibel in te zetten, afgestemd op de uitgaven voor zorg en wonen en afhankelijk van de mate waarin men actief blijft op de arbeidsmarkt. F) Effecten van woonservicegebieden voor ouderen – en hoe nu verder? George de Kam, professor aan de Radboud Universiteit, laat op grond van de uitkomsten van een uitgebreid kwantitatief en kwalitatief onderzoek in tien woonservicegebieden zien wat de effecten zijn van deze initatieven voor het (langer) zelfstandig wonen van ouderen en in hoeverre de arrangementen die in woonservicegebieden worden aangeboden aansluiten bij de vraagpatronen van ouderen. Op grond daarvan gaat hij met de workshopdeelnemers in gesprek en ontwikkelt hij aanbevelingen voor de toekomst van een gebiedsgerichte aanpak van wonen, welzijn en zorg. G) De beweegvriendelijke wijk en het generatiebestendige centrumgebied Een gezonde en vitale leefstijl, fit blijven en sociale contacten zijn belangrijke aspecten in een generatiebestendige wijk. Maartje Kunen, adviseur Beweegruimte bij het Nederlands Instituut voor Sport en Bewegen, vertelt over het programma Beweegruimte en put uit inspirerende voorbeelden in diverse gemeenten waar sport en bewegen geoptimaliseerd en gestimuleerd worden door de inrichting van een beweegvriendelijke omgeving. Fysieke elementen zoals een veilige en aantrekkelijke route naar de buurtwinkel en een beweegtuin bijvoorbeeld, worden daarbij optimaal afgestemd op sociale activiteiten die gericht zijn op ontmoeting en ontspanning. Margarette Neep van RPHS-architecten geeft haar visie op de kansen die centrumgebieden in dorpen en steden bieden voor de woningmarkt in een vergrijzende samenleving. RPHS-architecten en –stedenbouwkundigen waren betrokken bij diverse centrumplannen, waarbij de zorgvuldige inpassing van maatschappelijke en woonzorg voorzieningen in de bestaande setting van commerciële voorzieningen nieuwe attractieve woonmilieus voor ouderen opleverden, waar bewoners - ook met een beperkte actieradius - volop deelgenoot kunnen blijven van deze levendige plekken. H) Ouderen langer zelfstandig met Domotica en eHealth De vergrijzing zal in de komende decennia wereldwijd fors toenemen waardoor de zorgvraag van ouderen en chronisch zieken exorbitant zal stijgen terwijl er minder mensen beschikbaar zijn die deze zorg kunnen leveren. In Nederland zal de zorgvraag de komende 15 jaar met 40% toenemen, terwijl het aanbod van personeel met 5% zal afnemen. Nick Guldemond, programma-
directeur Gezondheid bij faculteit 3ME van de TU Delft, licht toe hoe technologie kan helpen om deze grote sociaal-maatschappelijke uitdagingen aan te gaan. Hij laat zien hoe technologische oplossingen de gezondheid en zelfstandigheid van ouderen kunnen vergroten en welke rol technologie kan spelen bij het organiseren van sociale betrokkenheid en mantelzorg. I) Succesfactoren en belemmeringen bij lokale samenwerking Woningcorporaties, organisaties uit de wereld van zorg en welzijn, bewoners en gemeenten worden steeds afhankelijker van elkaar om schakels in de keten van wonen-zorg-welzijn met elkaar te verbinden. Dit zorgt voor veelal complexe besluitvormingsprocessen. Michael van der Velden van adviesbureau Andersson Elffers Felix (AEF) legt uit hoe met een maatschappelijke kosten-batenanalyse (het MKBA-model) de gevolgen zichtbaar gemaakt kunnen worden van investeringen die corporaties en hun lokale samenwerkingspartners doen in wonen. Gerard van Bortel van het Onderzoeksinstituut OTB, TU Delft, vertelt over zijn onderzoek naar ketensamenwerking - onder andere in de wijkaanpak - en hoe de lessen daaruit kunnen bijdragen aan de effectiviteit van de samenwerking en een hoger maatschappelijk rendement. J) Wonen en zorg: maatwerk voor leefstijlen Ieder mens heeft verschillende behoeften, waarden en normen, dit worden leefstijlen of ‘belevingswerelden’ genoemd. Mensen met dezelfde leefstijl vinden het vaak prettig om bij elkaar in de buurt te wonen. In deze workshop vertelt Deniz Ozkanli, coördinator van Sevkat, in een presentatie over Zorghuis Sevkat, een leefstijlgericht zorg/verpleeghuis voor Turkse en Marokkaanse ouderen. Eloy van Hal, facility manager van de Vivium zorggroep over de Hogeweijk in Weesp, gaat in op een kleinschalig woonproject in een gewone wijk met welzijnsvoorzieningen en verpleeghuiszorg, waar dementerende ouderen in hun eigen leefstijl kunnen wonen. K) Zorgwonen als beleggingsproduct: samenspel in de keten Woonzorginstellingen maken steeds meer de overstap van een systeem van nacalculatie naar vergoeding op basis van de Normatieve Huisvestingscomponent (NHC). Dit stelt niet alleen eisen aan het vastgoed, maar ook aan de wijze waarop zorginstellingen omgaan met de financiering van dit vastgoed. Tegelijkertijd doen woningcorporaties als belegger een stap terug. Dit geeft ruimte aan institutionele en private beleggers om samen met ontwikkelende partijen innovatieve woonzorgproducten te maken. Bert Krikke, directeur van 4TheCity en Marijn Snijders, directeur Capital Value en specialist op het gebied van woningbeleggingen, gaan in op de vraag op welke wijze de samenwerking tussen alle betrokkenen gestalte kan krijgen. zichten Tom Vroon, lector Zorggericht Bouwen en bestuurder van het College Bouw Zorginstellingen, René Middelkoop, directeur bij BOB Advies en Jeroen Sloof van Bureau Bos Architecten+Ing enieurs+Adviseurs uit Baarn spreken over de gevolgen die de enorme vergrijzing zal hebben voor de huisvesting van ouderen. Zij gaan in op het feit dat het concept van de verzorgingshuizen is vervangen door het concept van zelfstandige ouderenhuisvesting, terwijl tegelijkertijd een groot aantal serviceflatappartementen leegstaan. In de workshop worden de oorzaken van deze discrepantie bloot gelegd en oplossingen aangedragen. Tom Vroon zal ingaan op de omvang van de vergrijzing en de woonbehoeften van ouderen, René Middelkoop besteedt aandacht aan de organisatorische kaders en randvoorwaarden die een belangrijke bijdrage leveren aan een succesvolle toekomst van de serviceflats, terwijl Jeroen Sloof de bouwkundige kanten belicht.
Aanmeldformulier Conferentie Scheiden van wonen en zorg in een vergrijzende samenleving, dinsdag 12 juni 2012 Graag aankruisen wat van toepassing is Ja, ik meld mij aan voor bovengenoemde conferentie.
Deelnamekosten:
€ 395,-*
Ja, ik meld mij aan voor bovengenoemde conferentie en maak gebruik van de kortingsregeling voor: NETHUR-promovendi Studenten. Mijn studentnummer is: …………………….
Deelnamekosten: Deelnamekosten:
€ 100,-* € 50,-*
* Het bedrag dient 10 werkdagen vóór aanvang van het conferentie ontvangen te zijn.
Voorkeur workshops:
In het programma worden 12 verschillende workshops aangeboden. U kunt tijdens de conferentie deelnemen aan 2 workshops. Hieronder kunt u 4 voorkeuren aangeven.
Voorkeur 1: .................................................................................... Voorkeur 2: .................................................................................... Voorkeur 3: .................................................................................... Voorkeur 4: ....................................................................................
GRAAG MET BLOKLETTERS INVULLEN!
Gegevens deelnemer:
Naam: ..................................................................... Titel(s), voorletter(s): ..................................................................... Voornaam: ..................................................................... Organisatie: ..................................................................... Functie: ..................................................................... Afdeling: ..................................................................... Postadres: ..................................................................... Postcode en plaats: ..................................................................... Telefoon/mobiel nr: ..................................................................... E-mail: .....................................................................
Indien uw organisatie een centraal factuuradres heeft s.v.p. hieronder aangeven: Gelijk aan bovenstaande ingevulde adresgegevens Anders, namelijk: Organisatie: ..................................................................... Afdeling: ..................................................................... Adres: ..................................................................... Postcode en plaats: ..................................................................... Kenmerk/ordernummer: ..................................................................... (indien van toepassing) Opmerkingen: .....................................................................
..................................................................... Datum: ..................................................................... Handtekening:
Dit formulier sturen naar:
Onderzoeksinstituut OTB Bureau Opleidingen en Kennisoverdracht t.a.v. Angélique Dersjant Postbus 5030 2600 GA Delft Inschrijven kan eveneens via de internetsite www.otb.tudelft.nl/agenda Projectcode: H53241-2012
Mailing Door het gebruik van verschillende adresbestanden is het mogelijk dat u meer dan één folder ontvangt. Wilt u in dit geval een exemplaar aan uw collega geven?
Meer informatie
Datum en tijdstip Dinsdag 12 juni 2012 Aanvang programma: 9.30 uur. Einde: 17.00 uur
Locatie conferentie Faculteit Bouwkunde Julianalaan 134 2628 BL Delft Tel. 015 – 278 9805
Kosten De deelnamekosten bedragen € 395,per persoon (over dit bedrag is geen BTW verschuldigd). NETHUR-promovendi kunnen tegen een gereduceerd tarief van € 100,- deelnemen. Studenten betalen € 50,-.
Workshops In het programma worden 12 verschillende workshops aangeboden. U kunt tijdens de conferentie deelnemen aan 2 workshops. Op het aanmeldformulier kunt u 4 voorkeuren aangeven. Uiteraard probeert de organisatie bij de workshopindeling zoveel mogelijk rekening te houden met uw eerste en tweede voorkeur. Tijdens de conferentie zelf wordt u geïnformeerd over de
met het Bureau Opleidingen en Kennisoverdracht van het Onderzoeksinstituut OTB van de TU Delft. Wij informeren u graag over de kosten en de mogelijkheden. Er is een beperkt aantal plekken voor stands beschikbaar.
Aanmelding en betaling U kunt zich voor deze conferentie aanmelden door het aanmeldformulier ingevuld en ondertekend op te sturen naar: Onderzoeksinstituut OTB, Bureau Opleidingen en Kennisoverdracht, t.a.v. Angélique Dersjant, Postbus 5030, 2600 GA Delft. Inschrijven kan eveneens via de internetsite www.otb.tudelft.nl/agenda. Bij de bevestiging van uw inschrijving ontvangt u tevens een routebeschrijving. U kunt online betalen of per factuur. Indien u kiest voor betaling per factuur wordt deze factuur apart toegezonden TU Delft. Het deelnamebedrag dient 10 werkdagen vóór aanvang van de conferentie ontvangen te zijn. Indien vanwege onjuist ingevulde gegevens de factuur opnieuw verzonden dient te worden, wordt € 25,- aan administratiekosten doorberekend.
Informatiestands Wij bieden kennisorganisaties en het bedrijfsleven de mogelijkheid om zich op de conferentie te presenteren middels een informatiestand. Voor meer informatie kunt u contact opnemen
Annulering U kunt alleen schriftelijk annuleren. Afmelding zonder verplichting tot betaling kan slechts indien de annulering schriftelijk is ontvangen uiterlijk 29
mei 2012. Bij afmelding na 29 mei wordt 100% van de kosten in rekening gebracht. Bij verhindering is het mogelijk een collega gebruik te laten maken van uw reservering. De organisatie behoudt zich het recht voor bij onvoldoende belangstelling de conferentie te annuleren. Hiervan ontvangt de deelnemer tijdig bericht. Bij annulering van de conferentie door de organisatie ontvangen de deelnemers direct het deelnamebedrag terug.
Informatie Voor meer informatie kunt u contact opnemen met het secretariaat van het Onderzoeksinstituut OTB: Tel. (015) 278 30 05 E-mail:
[email protected] Adres: Jaffalaan 9, 2628 BX Delft.
Cursus-/studiedagprogramma 2012 Cursus/studiedag
Data
Kosten
Woningkwaliteit2020-Manifestatie Woningcorporaties in beweging: duurzaamheid beleven bij de buren
6 september 2012
n.t.b.
4-daagse cursus De wijkaanpak: sociaal, fysiek en economisch
3/4 oktober en 14/15 november 2012
€ 2.195,-
2-daagse cursus Actuele thema’s in de woonruimteverdeling
5/6 november 2012
€ 1.095,-
2-daagse cursus De markt van koopwoningen: recente ontwikkelingen en perspectieven
21/22 november 2012
€ 1.095,-
4-daagse cursus Strategisch voorraadbeleid en beheerplannen bij woningcorporaties
28/29 november 2012 en 16/17 januari 2013
€ 2.195,-
4-daagse cursus Nieuwe wegen in technisch beheer van woningen
12/13 december 2012 en 30/31 januari 2013
€ 2.195,-
Kijk voor een actueel overzicht op:
www.otb.tudelft.nl/agenda
