Reiskosten Scheiden Wonen en Zorg

Reiskosten Scheiden Wonen en Zorg Economische waarde creëren door Combineren Wonen en Zorg

Definitieve Master Thesis                   

  Ing. B. (Björn) Smits Van Beijeren Bergen en Henegouwen Bsc RVGME [email protected] Amsterdam School of Real Estate MSRE - Master of Science in Real Estate Specialisatievak: Real Estate Valuation

  1e Beoordelaar: Dr. J. (Jan) Vis MBA CMC RV 2e Beoordelaar: Drs. W. (Wim) van der Post Datum: 31 Maart 2015     

   

   

   

   

Reiskosten Scheiden Wonen en Zorg Economische waarde creëren door Combineren Wonen en Zorg

 

Managementsamenvatting 

i 

Managementsamenvatting “Those who have the privilege to know have the duty to act“  Vertaald: “Zij die het voorrecht hebben om te weten hebben de verantwoordelijkheid om te handelen” 

Albert Einstein (1879‐1955) 

 ‘Zorg wordt niet meer geleverd onder één dak, maar cliënten moeten in hun eigen woning blijven wonen. Én toch  wordt de zorg goedkoper? Hoe kan dat?’ Die vraag is de aanleiding voor dit onderzoek. Met de maatregel  Scheiden Wonen en Zorg (SWZ) is het de bedoeling dat mensen met een lichte zorgvraag langer thuis  blijven wonen. Dit besluit heeft als gevolg dat zorgpersoneel moet gaan reizen tussen cliënten, terwijl  deze reistijd niet nodig zou zijn als mensen samenwonen in één gebouw (Combineren Wonen en Zorg)  (CWZ). De waarde die deze reistijd vertegenwoordigt is nooit kwantitatief onderzocht. Daarom is de  centrale vraagstelling van dit onderzoek: ‘Wat is de toegevoegde waarde voor (zorg)vastgoed door het  Combineren van Wonen en Zorg, uitgaande van het efficiënter benutten van reistijd?’.    In deze samenvatting komen drie onderwerpen aan bod, namelijk  het theoretisch kader, de  onderzoeksopzet en op hoofdlijnen de resultaten en de conclusie. 

Theoretisch kader De totale doelgroep van SWZ bestaat uit zeventigduizend cliënten. In 2012 werd door Nederland 93  miljard euro uitgegeven aan alle zorg, waarvan drie miljard euro aan zorg voor cliënten waarvoor nu  SWZ is ingevoerd. Als een klein percentage van die drie miljard bespaard zou kunnen worden doordat  reizen niet nodig is, dan is dat nog steeds een relatief groot bedrag.    De hoogte van de kosten in de ouderenzorg worden bepaald middels een budgetsysteem. Bij een  budgetsysteem worden de kosten niet door marktwerking bepaald, maar door de overheid. De  economische waarde van reistijd is in een budgetsysteem is niet te bepalen omdat de prijzen geen  grondslag vinden in vrij handelen in de maatschappij. Bij een budgetsysteem is het creëren van waarde  ook niet relevant, omdat met name gestuurd wordt op het beperken van de kosten binnen het budget.    Het paradigma van de Oostenrijkse school is daarentegen wel een economische theorie waarmee de  economische waarde van reistijd is te bepalen. Binnen de Oostenrijkse School staat waarde los van een  beschikbaar budget. Men gaat over tot koop of verkoop wanneer men meer waarde hecht aan hetgeen  met krijgt (meestal een product) dan aan hetgeen men ervoor moet afstaan (meestal geld) en  omgekeerd. De gemaakte kosten zijn bij het nemen van de beslissing minder relevant. In tegenstelling  tot een budgetsysteem is met behulp van het waardebegrip ‘economische waarde’ uit de Oostenrijkse  School wél mogelijk om reistijd te waarderen. Dit waardebegrip en deze economische theorie is dus  gebruikt voor deze thesis. 

Onderzoeksopzet Vanuit de centrale vraagstelling zijn drie parameters te destilleren, te weten ‘Reiskosten per cliënt Zorg  Thuis’, een ‘Omrekeningsfactor voor ‘SWZ & Zorg Thuis’’ en de ‘Vermogenskostenvoet’. De toegevoegde  waarde door CWZ, uitgaande van het efficiënter benutten van reistijd is met de volgende vergelijking te  bepalen:     Reiskosten per cliënt Zorg Thuis * Omrekeningsfactor ‘SWZ & Zorg Thuis’ / Vermogenskostenvoet    Door de gevonden toegevoegde waarde te vermenigvuldigen met het aantal personen dat zorg krijgt op  basis van SWZ is ook een grove uitspraak te doen over de toegevoegde waarde voor een  (zorg)vastgoedobject. Onder toegevoegde waarde wordt in deze thesis de extra kwaliteit verstaan die  ontstaat door het efficiënter benutten van reistijd. 

Managementsamenvatting 

ii 

  Theoretisch kan de mate van verstedelijking invloed hebben op de hoeveelheid reistijd. De reistijd in  een grote stad kan anders zijn dan op het platteland, doordat de gebouwde omgeving anders is  vormgegeven. Om de invloed van de mate van verstedelijking te onderzoeken zijn twee parameters  onderzocht, namelijk ‘Mate van verstedelijking’ en ‘Sterkte samenhang mate van verstedelijking’, waarin de  sterkte van de samenhang tussen de verschillende maten van verstedelijking is uitgedrukt.    De gebruikte dataset is verkregen uit de ‘Benchmark in de Zorg’ van ActiZ. In de onderzochte dataset  zit ongeveer 25% van alle cliënten uit de populatie. De dataset wordt zorgvuldig beheerd door een  professionele onderneming, namelijk PWC. De steekproefomvang in de Benchmark in de Zorg is groot  genoeg om statistisch gevonden verbanden te mogen generaliseren naar de gehele populatie. Ook is de  steekproef aselect, waardoor generalisatie mogelijk is.    In hoofdstuk drie staat uitgebreid beschreven welke analysemethodes zijn toegepast om antwoord te  kunnen geven op de centrale vraagstelling. In deze samenvatting wordt daar niet verder op ingegaan. 

Resultaten en Conclusie Bovengenoemde vergelijking bestaat uit drie parameters, te weten 1) ‘Reiskosten per cliënt Zorg Thuis’, 2)  ‘Omrekeningsfactor voor ‘SWZ & Zorg Thuis’’ en 3) de ‘Vermogenskostenvoet’. Hieronder zijn de resultaten  van de analyses van deze drie parameters verder uitgewerkt.  1) Reiskosten per cliënt Zorg Thuis  Om de bovengenoemde vergelijking in te kunnen vullen zijn eerst de (gewogen) gemiddelde reiskosten  per cliënt Zorg Thuis vastgesteld. Het gewogen gemiddelde is 279 euro. Opgemerkt dient te worden dat  AWBZ‐zorgdiensten en huishoudelijke verzorging vrijgesteld zijn van btw.  2) Omrekeningsfactor voor ‘SWZ & Zorg Thuis  In de onderzochte dataset zitten alleen gegevens van Zorg Thuis. Omdat bij SWZ meer uren zorg  geleverd wordt dan bij Zorg Thuis is een omrekenfactor uitgerekend zodat de gevonden reiskosten bij  Zorg Thuis kunnen worden omgerekend naar de doelgroep SWZ. Het gemiddeld aantal uren zorg bij  Zorg Thuis is 3,17 en bij SWZ 9,45. Daarmee wordt de omrekenfactor 2,98 (9,45/3,17).    De gewogen gemiddelde reiskosten per cliënt per jaar die bespaard kunnen worden door CWZ zijn dan  831 euro per cliënt per jaar (279 x 2,98). Deze kosten zijn bepaald door de gewogen gemiddelde  reiskosten per cliënt Zorg Thuis te bepalen (279) en die te corrigeren met de ‘Omrekeningsfactor ‘SWZ  & Zorg Thuis’.    Bovenstaande geschatte reiskosten van 831 euro kunnen gebruikt worden voor de steekproef. Om met  95% zekerheid een uitspraak te kunnen doen over individuele cliënten moet rekening gehouden  worden met de standaard deviatie. De standaard deviatie is voor dit onderzoek dusdanig groot dat het  niet mogelijk is om uitspraken te doen voor individuele cliënten.  3) Vermogenskostenvoet  Voor de vermogenskostenvoet wordt in dit onderzoek 5,0% aangehouden. Voor deze thesis is geen  verder onderzoek gedaan naar de vermogenskostenvoet. De 5,0% is de laatste openbaar bekend  gemaakte rentevergoeding die zorginstellingen krijgen voor hun kapitaalslasten op huisvesting. In die  publicatie is geen risico‐opslag gehanteerd. Een vermogenskostenvoet bestaat normaliter uit de reële  rente, de verwachte inflatie en een risico‐opslag. Binnen het paradigma van de Oostenrijkse School zou  voor elke individuele stakeholder een eigen vermogenskostenvoet moeten worden bepaald, omdat elke  individuele stakeholder op elk moment een ander subjectief beeld heeft op de economische waarde van,  in dit geval, de reiskosten bij CWZ. Dit is niet gedaan. Ondanks de bezwaren tegen het rekenen met  5,0% geeft dit wel een richting van de mogelijke waarde van de reiskosten. De mogelijke economische 

Managementsamenvatting 

iii 

waarde van het efficiënter benutten van reistijd per cliënt bij CWZ is daarmee afgerond 16.500 euro  (831/5,0%). Zoals eerder genoemd vallen 70.000 cliënten onder de nieuwe regelgeving SWZ. Daarmee  zou de totale economische waarde voor de gehele zorgketen ongeveer 1 miljard euro zijn. In  vergelijking met de eerder genoemde drie miljard die uitgegeven wordt aan zorg voor de doelgroep  SWZ is dat relatief veel.    Om de economische waarde van reistijd in perspectief te plaatsen van een (zorg)vastgoedobject zijn de  gemiddelde reiskosten per cliënt ook vergeleken met de prijs van een gemiddeld appartement in  Nederland. De gemiddelde transactieprijs van een appartement in Nederland is 158.000. De  economische waarde van reistijd à 16.500 euro is daarmee ongeveer 10% van de gemiddelde  transactieprijs van een appartement in Nederland (16.500/158.000=10,44%). Dat is wederom relatief veel.  Schaalvoordelen  Om uit te sluiten dat schaalvoordelen een storend effect hebben op de uitkomsten is  een  regressieanalyse uitgevoerd. Uit de regressieanalyse blijkt niet dat reiskosten correleren met het aantal  cliënten. Daarmee is de grootte van een zorginstelling niet van invloed op de reiskosten en hoeven de  gevonden resultaten niet te worden gecorrigeerd.  Mate van verstedelijking & Sterkte samenhang mate van verstedelijking  Ook is onderzocht of de bebouwde omgeving van invloed is op de hoogte van de reiskosten. Hiervoor  zijn twee parameters onderzocht, te weten ‘Mate van verstedelijking’ en ‘Sterkte samenhang mate van  verstedelijking’ verder uitgewerkt.    Uit de samenhanganalyse met behulp van de Spearman rangcorrelatie blijkt een sterke samenhang  tussen de mate van verstedelijking en de reiskosten per cliënt. De correlatiecoëfficiënt is zowel op basis  van het rekenkundig gemiddelde (0,58) als op basis van het gewogen gemiddelde (0,89) sterk (op een  schaal van ‐1 en +1). Beide correlatiecoëfficiënten zijn significant (4,62% en 0,01%). Dit betekent dat hoe  landelijker het gebied is waar zorg geleverd wordt, des te hoger zijn de reiskosten.    Dit betekent dat de gevonden gewogen gemiddelde reiskosten van 831 euro per cliënt per jaar nader  kunnen worden opgesplitst in vier mate van verstedelijking. Hieruit volgt de volgende tabel.  Tabel 1 ‐ Gewogen gemiddelde reiskosten per mate van verstedelijking 

Mate van verstedelijking  gewogen gemiddelde reiskosten 

G4  €507 

Stedelijk  €808 

Overig  €1.028 

Landelijk  €1.255 

Voorwoord 

iv 

Voorwoord Eindelijk afgerond! Ik ben weer een hele ervaring rijker. Met het inleveren van deze thesis heb ik mijn  studie MSRE aan de ASRE afgerond. Ik heb een fantastische tijd gekend waarin ik met veel  vastgoedprofessionals van gedachten heb mogen wisselen, veel geleerd heb en vrienden voor het leven  heb gemaakt.    Het komen tot een onderwerp voor deze thesis was heel eenvoudig. Ik ben werkzaam in het  zorgvastgoed en toen de minister besloot om ouderen thuis te laten verzorgen in plaats van in een  verzorgingshuis dacht ik: “Huh, is dat goedkoper?”. Met dit onderzoek kom ik erachter dat een en  ander complex is en moeilijk letterlijk te duiden.    Toen ik begon aan deze scriptie‐module was mijn gemiddelde een 7,9 en bleek ik tot mijn verbazing niet  ver van een cum laude af te zitten. Dit inspireerde mij om een stapje extra te doen en de tijd te nemen  om in ieder geval zelf heel erg tevreden te zijn met dit eindresultaat.    Wat misschien niet helpt is dat ik eigenwijs ben geweest met de alineaopbouw. Voor deze thesis heb ik  me verdiept in het schrijven van teksten. Eén van de dingen die mij opviel is dat in Amerikaanse teksten  alinea’s worden opgesplitst met behulp van een witregel. In Europa is de norm om bij een nieuwe  alinea de eerste regel te laten inspringen. Persoonlijk vind ik dat niet mooi, dus daarvoor heb ik het  Amerikaanse systeem aangehouden.    De leermomenten die ik tegen ben gekomen en wil delen met anderen is om je tijdig te concentreren op  een goede dataset. Zonder goede gegevens heb je geen onderzoek. Zelf gegevens verzamelen is niet in  alle gevallen haalbaar en kost ook veel tijd, dus let daar op.    Ook is het plannen van een huwelijk en het krijgen van een tweede kindje niet goed voor de planning.  Het is wel goed voor de inspiratie. Het geeft veel positieve energie en zorgt voor afleiding.    Als laatste wil ik heel veel mensen bedanken. In de eerste plaats mijn vrouw en mijn twee dochters voor  al het geduld dat ze me hebben gegeven. Ook wil ik de ASRE bedanken voor de fantastische opleiding  en de goede organisatie waarop ik kon terugvallen. Jan Vis wil ik bedanken voor de mooie gesprekken  die we hebben gehad en het delen van zijn enorme kennis (niet alleen de Oostenrijkse School). En ik wil  mijn werkgever Habion Vastgoed Zorgsector bedanken voor de kansen die ik krijg.    Ook wil ik ActiZ speciaal bedanken voor het beschikbaar stellen van de dataset. Met de Benchmark in  de Zorg hebben zij een prachtige bron van kennis in handen. Het is bijzonder om er gebruik van te  mogen maken. PWC heeft mij goed ondersteund in het verzorgen van de feitelijke gegevens, daar ben  ik ook erg dankbaar voor.    Als laatste wil ik de mensen met veel kennis vanuit de zorg of zorgvastgoed bedanken met wie ik heb  mogen sparren. Ik wil daarbij in het bijzonder Bouwina Schuttel, Bram Vunderink, Ko Hemminga en  Theo Klarenbeek noemen. 

Inhoudsopgave 

v 

Inhoudsopgave   Managementsamenvatting  Voorwoord  Inhoudsopgave 

i  iv  v 

1  Inleiding....................................................................................................................................................... 1  1.1  Aanleiding .............................................................................................................................................. 1  1.2  Probleemstelling en doelstelling ......................................................................................................... 2  1.3  Centrale vraagstelling ........................................................................................................................... 2  2  Literatuuronderzoek .................................................................................................................................. 4  2.1  Bestaande literatuur centrale vraagstelling ....................................................................................... 4  2.2  Combineren Wonen en Zorg ............................................................................................................... 6  2.3  Toegevoegde waarde .......................................................................................................................... 10  3  Onderzoeksopzet ..................................................................................................................................... 14  3.1  Operationaliseren ................................................................................................................................ 14  3.2  Onderzoekstructuur ........................................................................................................................... 16  3.3  Dataset .................................................................................................................................................. 17  3.4  Analysemethodes ................................................................................................................................ 21  4  Resultaten analyses .................................................................................................................................. 24  4.1  Reiskosten per cliënt Zorg Thuis ...................................................................................................... 24  4.2  Omrekeningsfactor en het aantal cliënten ....................................................................................... 27  4.3  Vermogenskostenvoet ........................................................................................................................ 28  4.4  Regressieanalyse cliënten versus reiskosten ................................................................................... 28  4.5  Mate van verstedelijking en de sterkte van die samenhang ......................................................... 29  4.6  Antwoorden deelvragen .................................................................................................................... 31  4.7  Toegevoegde waarde door CWZ ...................................................................................................... 32  4.8  Expertreflectie ...................................................................................................................................... 33  5  Conclusie en discussie, evaluatie, aanbevelingen en suggesties voor verder onderzoek .............. 34  5.1  Conclusie en discussie ........................................................................................................................ 34  5.2  Evaluatie ............................................................................................................................................... 36  5.3  Aanbevelingen ..................................................................................................................................... 38  5.4  Suggesties voor verder onderzoek ................................................................................................... 39    Bibliografie  Afkortingen  Bijlagen    Bijlage 1 – Zorgzwaartepakketten    Bijlage 2 – Definities    Bijlage 3 – Uitkomsten beschrijvende statistiek    Bijlage 4 – Inhoud van de Benchmark in de Zorg    Bijlage 5 – Datacontrole    Bijlage 6 – Frequentieanalyse

vi  viii  ix 

Inleiding    1 

1

 

Inleiding “Wer ein WARUM zum Leben hat, erträgt fast jedes WIE.“  Vertaald: “Wie een WAAROM heeft waarvoor hij kan leven, kan bijna elk HOE verdragen” 

Friedrich Nietzsche (1844‐1900) 

  In deze inleiding wordt beknopt ingegaan op het doel en onderwerp van deze thesis. Daarin komen  vier aspecten aan de orde, namelijk 1.1 de aanleiding, 1.2 de probleemstelling en doelstelling en 1.3 de  centrale vraagstelling. De gebruikte methoden en technieken worden breder uitgewerkt in hoofdstuk  ‘3 Onderzoeksopzet’. 

1.1

Aanleiding

Zorgkosten zijn lager als cliënten thuis blijven wonen in plaats van samen in één gebouw. Dit is één  van de conclusies die de staatssecretaris van Volksgezondheid Welzijn en Sport in haar kamerbrief  trekt om ‘scheiden van wonen en zorg’ (SWZ) in de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ)  in te voeren (Veldhuijzen van Zanten‐Hyllner, 2012). Het paradoxale van deze conclusie is dat het  logischer zou zijn dat zorg juist duurder wordt, omdat zorgpersoneel zich over grotere afstand moet  gaan verplaatsen tussen cliënten.    De Nederlandse Zorgautoriteit (NZA) heeft de staatssecretaris geadviseerd over SWZ, ook wel  extramuraliseren genoemd. In het advies  onderkent de NZA dat de kosten voor een uur extramurale  zorg hoger zullen zijn dan in een intramurale setting, als gevolg van onder andere extra reistijd  (Homan, 2012). Desondanks concluderen zij dat door het totaal aan effecten toch een besparing zal  optreden. Het specifieke effect van de extra reistijd is hiervoor echter niet gemeten en wordt niet  verder onderbouwd.    Zoals Homan al concludeerde treden meer effecten op dan alleen het ontstaan van reistijden (Homan,  2012). Cliënten zullen bijvoorbeeld zelf huur gaan betalen en in aanmerking komen voor huurtoeslag.  Ook is een psychologisch effect niet uit te sluiten, omdat cliënten mogelijk minder zorgbehoevend zijn  wanneer zij thuis kunnen blijven wonen. Homan onderkent dat de effecten op macroniveau complex  zijn en dat de verwachting van de werkelijke besparingen door SWZ daardoor moeilijk zijn te  voorspellen.    SWZ staat tegenover de gedachte om zorgbehoevenden te concentreren op één locatie. Het bij elkaar  wonen in één complex wordt in deze thesis het Combineren van Wonen en Zorg genoemd (CWZ).  Doordat zorgbehoevenden bij elkaar wonen in één complex is de reistijd voor zorgverleners nihil.  Daarmee is CWZ efficiënter in reistijd dan SWZ. 

Bestaande literatuur In de bestaande wetenschappelijke literatuur is nauwelijks geschreven over SWZ en helemaal niet  over reistijden bij SWZ. Hoewel het onderwerp al sinds 1995 op de agenda van de overheid staat  dateert het gevonden wetenschappelijk onderzoek van 2012. Bij de ASRE zijn vijf theses geschreven  over dit onderwerp, allemaal na 2012. Desbetreffende onderzoeken zijn met name gericht op de  risico’s en strategie van zorgvastgoed dan wel op organisatieculturen en waarde creatie door  zorgspecifieke investeringen (Jansen, 2012; Oomen 2013; Velde, 2012; Brand, 2013; Jacobi, 2014). Naast  de wetenschappelijke literatuur  is veel vakliteratuur beschikbaar. De betrokken ministeries,  belangenorganisaties, de Nederlandse Zorgautoriteit en vele anderen hebben gepubliceerd over SWZ.  De vakliteratuur gaat niet in op reistijden of eventuele efficiencynadelen van SWZ. 

Inleiding    2      De enige gevonden bron over reistijden zijn de publicaties van ActiZ over de Benchmark in de Zorg.  Daarin wordt op hoofdlijnen gerapporteerd over reistijden in de zorg. Dit onderzoek beoogt bij te  dragen aan het kleiner maken van de geconstateerde kennisleemte.    De inhoud van de gevonden literatuur wordt breder behandeld in de literatuurstudie in hoofdstuk  twee, paragraaf 2.1. 

1.2

Probleemstelling en doelstelling

Het uitgangspunt in deze thesis is dat bij CWZ geen reistijd nodig tussen cliënten in tegenstelling tot  SWZ. Dit resulteert in lagere reiskosten en die kunnen een effect hebben op de waarde van het  (zorg)vastgoed, omdat het (zorg)vastgoed de voorwaarde is om geen reistijd te hebben. Deze thesis  richt zich op het kwantificeren van de economische waarde van reistijd bij CWZ. Daarbij wordt  rekening gehouden met verschillende mate van verstedelijking. Immers mag verwacht worden dat de  reistijd bij het leveren van zorg in stedelijk gebied anders zal zijn dan op het platteland.    Dit leidt tot de volgende probleemstelling: ‘In de bestaande literatuur zijn geen gegevens gevonden om de  toegevoegde waarde voor (zorg)vastgoed te berekenen door het Combineren van Wonen en Zorg, uitgaande van  het efficiënter benutten van reistijd’. En daarmee wordt de doelstelling van dit onderzoek: ‘Inzicht  verkrijgen in de toegevoegde waarde voor (zorg)vastgoed door het Combineren van Wonen en Zorg, uitgaande  van het efficiënter benutten van reistijd’. 

1.3

Centrale vraagstelling

Gezien bovenstaande probleem‐ en doelstelling luidt de centrale vraagstelling van dit onderzoek:     ‘Wat is de toegevoegde waarde voor (zorg)vastgoed door het Combineren van Wonen en Zorg, uitgaande van  het efficiënter benutten van reistijd?’     Deze vraagstelling zal beantwoord worden middels het ontwikkelen van een rekenkundige  vergelijking waarmee reistijd kan worden omgezet in toegevoegde waarde, afhankelijk van de mate  van verstedelijking waarin het (zorg)vastgoed zich bevindt. De centrale vraagstelling is uitgesplitst in  voorbereidende vragen en deelvragen. Het onderzoek naar de voorbereidende vragen geeft inzicht in  de bestaande literatuur, het gekozen onderwerp en het gebruikte theoretisch kader. De  voorbereidende vragen worden behandeld in hoofdstuk twee. Het onderzoek naar de deelvragen is  een kwantitatief onderzoek naar reistijden in de zorg en worden behandeld in hoofdstuk drie en vier. 

Voorbereidende vragen In de centrale vraagstelling staan twee onderzoekselementen, namelijk ‘toegevoegde waarde’ en  ‘combineren van wonen en zorg’. Om die elementen te kunnen duiden zijn vijf voorbereidende  vragen opgesteld. Deze vijf voorbereidende vragen zorgen voor begripsafbakening. Tegelijkertijd  ontstaat op deze wijze een conceptualisatie van het onderzoek. De daadwerkelijke methodologie  wordt dan ook pas in hoofdstuk ‘3 Onderzoeksopzet’ nader uiteengezet.     De eerste en tweede voorbereidende vraag zijn: ‘Wat is Scheiden van Wonen en Zorg?’ en ‘Wat is Combineren  van Wonen en Zorg?’. SWZ is een overheidsmaatregel en CWZ is een zelf geformuleerd begrip dat als  tegenpool daarvan dient. De antwoorden op deze vragen vormen het kader waarbinnen dit onderzoek  gedaan wordt. Dit deel is een beschrijvend onderzoek, uitgaande van de bestaande kennis over SWZ.    De reiskosten die gemaakt moeten worden voor het leveren van zorg bij SWZ en bij CWZ zijn  verschillend. In het huidige budgettaire systeem van AWBZ zorg is het verschil in waarde van deze  kosten niet zichtbaar. De reden hiervoor is dat budgetten niet direct wijzigen bij een verandering in de 

Inleiding    3    kosten. Tevens zijn de budgetten voor zorg in het hele land gelijk en is de reistijd in dat budget niet  specifiek benoemd. Hierdoor is het niet mogelijk om uit de AWBZ budgetten het budget voor reistijd  te destilleren. Voor diepgaander onderzoek hiertoe is de derde voorbereidende vraag geformuleerd:  ‘Wat is een budgetsysteem?’.    In tegenstelling tot een budgetsysteem is de waardeleer van de Oostenrijkse School wél een  theoretisch model waarbij het mogelijk is om een verschillende economische waarden te berekenen bij  verschillende kosten. Daarom is de Oostenrijkse School een geschikt theoretisch model om reistijd te  waarderen. Het verschil in waarde dat ontstaat door het efficiënter benutten van reistijd wordt binnen  de Oostenrijkse School toegevoegde waarde genoemd. Dit leidt tot de vierde en vijfde voorbereidende  vraag: ‘Wat betekent economische waarde specifiek binnen het paradigma van de Oostenrijkse School?’  en ‘Wat  is toegevoegde waarde?’. Om antwoord te geven op deze twee vragen is een beschrijvend onderzoek  gedaan. Dit onderzoek geeft op hoofdlijnen inzicht in de Oostenrijkse School. 

Literatuuronderzoek    4 

2

 

Literatuuronderzoek “Knowledge is power. Information is liberating. Education is the premise of progress, in every society, in every family” 

Kofi Annan (1997) 

In de inleiding is de aanleiding, de probleemstelling, de doelstelling en de centrale vraagstelling  besproken. De centrale vraagstelling is uitgesplitst in voorbereidende vragen. In dit hoofdstuk wordt  de bestaande literatuur over SWZ behandeld en worden de voorbereidende vragen onderzocht en  beantwoord. Deze antwoorden geven inzicht in het gekozen onderwerp en het gebruikte theoretisch  kader.    De belangrijkste constatering uit het vorige hoofdstuk de ‘Inleiding’ is dat bij het invoeren van SWZ  niet is onderzocht hoe groot de waarde is van het efficiënter benutten van reistijd bij CWZ in  tegenstelling tot SWZ. In deze thesis wordt dit wel gedaan.    Dit hoofdstuk is opgebouwd uit vier paragrafen. De eerste paragraaf geeft een overzicht van de  bestaande literatuur. De tweede en derde paragraaf beantwoorden de voorbereidende vragen. Elke  paragraaf eindigt met een samenvatting.    Het theoretisch kader bestaat uit twee onderzoekselementen, namelijk CWZ en de toegevoegde  waarde vanuit de Oostenrijkse School. Omdat voorondersteld wordt dat deze onderwerpen bij de  meeste vastgoedkenners niet voldoende bekend zijn, is een korte introductie van deze onderwerpen  opgenomen in de literatuurstudie. 

2.1

Bestaande literatuur centrale vraagstelling

In deze paragraaf wordt beschreven wat bekend is in de bestaande literatuur over reistijden bij SWZ.  Deze thesis zal een aanvulling zijn op deze bestaande literatuur over dit onderwerp en dan vooral  over de waarde die reistijd vertegenwoordigt bij SWZ. 

Reistijden niet onderzocht bij definitief besluit SWZ In het advies dat de minister van VWS gebruikt om definitief te besluiten over SWZ wordt gesproken  over reistijd, maar de omvang van de reistijd wordt niet gespecificeerd (Homan, 2012). Het advies  onderkent dat de kosten voor zorg per uur stijgen. Daarvoor worden twee redenen aangewezen. De  eerste reden is de extra reistijd die nodig is om iemand buiten een instelling te verzorgen en de tweede  reden is het ontbreken van schaalvoordelen bij het gebruiken van medische apparatuur. SWZ levert  volgens het eerder genoemde advies toch een besparing op, omdat zorg minder vanzelfsprekend  beschikbaar zou zijn bij SWZ. 

Onderzoek naar deelonderwerpen bij SWZ Naar SWZ zijn de afgelopen jaren verschillende onderzoeken gedaan. Echter gaat geen enkel  onderzoek over reistijden of het effect van reistijd bij SWZ. De vijf gevonden onderzoeken zijn allen  uitgevoerd door studenten van de ASRE. De onderzoeken worden hier genoemd om het reeds in  hoofdstuk 1 geschetste beeld van de bestaande literatuur over SWZ compleet te maken.    Het eerste onderzoek gaat over de risico’s van SWZ op het vastgoed van een zorginstelling en hoe  zorginstellingen om kunnen gaan met die risico’s (Jansen, 2012). Interessant is dat SWZ als groot risico  genoemd wordt. Voor 2011 was er sprake van een redelijk risicoloze vastgoedportefeuille en na 2011 is  dit compleet anders. Dit is een gevolg van politieke keuzes. Als zorginstelling heb je daar nagenoeg  geen invloed op, maar je moet het risico wel dragen. Het tweede onderzoek gaat over de mate waarin  waarde wordt gegenereerd door te investeren in zorgspecifieke facetten voor marktpartijen (Oomen, 

Literatuuronderzoek    5    2013). Voor SWZ betekent dit dat het mogelijk is om zorgwoningen te realiseren die ruimer zijn om  rolstoeltoegankelijk te worden. De extra kosten hiervan worden in de markt terugverdiend. Overige  investeringen in de zorg moeten grotendeels onrendabel worden geïnvesteerd vanuit de WMO.  Echter gemeentes hebben maar beperkt budget. Het derde onderzoek is gedaan naar de vraag hoe  omgegaan moet worden met zorgvastgoed als gevolg van SWZ (Velde, 2012). Hierin wordt duidelijk  dat de strategie van beleggers afhangt van degene die zij zien als spelbepaler. De spelbepaler is dan de  overheid of de cliënt. Door de onduidelijkheid over de toekomst van intramuraal vastgoed is dat  complex en dat zorgt voor veel extra risico’s. Het vierde onderzoek is gedaan naar de samenhang van  organisatiecultuur met de keuze in vastgoedstrategieën door het invoeren van SWZ (Brand, 2013).  Hoewel geen samenhang is aangetoond tussen de organisatiecultuur en vastgoedstrategie verschuift  de focus vanaf 2013 van intern naar extern. Dit betekent dat de cliënt steeds meer centraal komt te  staan. Dit sluit goed aan bij SWZ. En het vijfde en laatste onderzoek is gedaan naar de invloed van  SWZ op de manier van taxeren van woonzorgcomplexen (Jacobi, 2014). De conclusie hiervan is dat  taxaties voor SWZ uit gingen van een inkomstenbenadering. Na SWZ moeten meerdere  taxatiemethodieken gebruikt worden om tot een goede waardering te komen. Over de invloed van  reistijden wordt in deze thesis niet gesproken. 

Reistijdbesparing bij gebruik domotica In het magazine Digizine geeft Zorginstelling Sensire twee voorbeelden van besparingen van reistijd  (van der Heijden & Vogel, 2012). Deze besparingen komen voort uit het gebruiken van de  domoticavoorziening beeldbellen. Deze domoticavoorziening houdt in dat zorgpersoneel niet in  dezelfde ruimte hoeft te zijn als de cliënt, omdat zij via een soort telefoonverbinding met camera en  beeldvoorziening contact heeft met de cliënt. Zo duurt het aflezen van één insulinepen bij  slechtzienden slechts twee minuten in plaats van zestien minuten. Die zestien minuten zijn opgesplitst  in een gemiddelde reistijd van tien minuten en een behandeling van zes minuten bij een cliënt thuis.  Het tweede voorbeeld is een controle bij het innemen van medicatie. Bij dit voorbeeld wordt een  behandeling van achttien minuten verkort tot twee minuten. De reistijd voor deze behandeling is  gemiddeld negen minuten. 

Reistijden geregistreerd in Benchmark in de Zorg In de publicaties van ActiZ over de Benchmark in de Zorg staat de gemiddelde reistijd bij Zorg Thuis  gepubliceerd. Deze reistijden worden opgesplitst naar grote steden en niet grote steden. De conclusie  is dat de reistijd en reiskosten in grote steden lager zijn dan in niet grote steden. In de volgende tabel  staat een overzicht van de gepubliceerde waardes.  Tabel 2 ‐ Reistijd&‐kosten uit benchmarkrapporten en achtergrondrapportages 2011‐2013 Benchmark in de Zorg  (gecombineerd door auteur) 

Type regio:  Jaar:  Aandeel reistijd als % van het totaal aan  betaaluren (Zorg Thuis)  Aandeel reiskosten als % van het totaal aan  personeelskosten (Zorg Thuis) 

Grote steden  2010  2011  2012 

Niet grote steden  2010  2011  2012 

6,4% 

5,8% 

6,2% 

6,8% 

7,7% 

6,5% 

2,3% 

2,4% 

 

3,8% 

4,0% 

 

  Tabel 3 ‐ Branchecijfers verpleging, verzorging en thuiszorg uit achtergrondrapportage 2013 Benchmark in de Zorg 

  Concern  Gemiddeld aantal uren per  cliënt (Zorg thuis)  Directe personeelskosten per  fte (VVT)   

 

Grootteklasse  M  L 

XL 

165 

163 

154 

150 

€41.726 

€42.538 

€44.865 

€44.783 

Sector 

Kopgroep 

S 

153 

243 

€44.318 

€41.343 

Literatuuronderzoek    6    In grote steden is de reistijd gemiddeld 6,1% ten opzichte van het totaal aantal betaaluren en in niet  grote steden is dat 7,0%. Een relatief verschil van vijftien procentpunt. In grote steden zijn de  reiskosten als percentage van de personeelskosten 2,4% en in niet grote steden is dat 3,9%. Een relatief  verschil van zeventig procentpunt. Daarmee is het verschil in reiskosten tussen grote steden en niet  grote steden groter dan het verschil in reistijden. De reden hiervoor is volgens ActiZ dat in grote  steden veel meer uitzendkrachten moeten worden ingezet dan in niet grote steden waardoor de  personeelskosten veel hoger zijn. 

Kwalitatieve effecten SWZ In 2008 heeft het Ministerie van VWS aan Research voor Beleid opdracht gegeven om een ex‐ante  onderzoek te doen naar de effecten van twee beleidskeuzes bij SWZ (Hollander, van Vree, Mutsaers,  & Driest, 2008). De eerste was het stimuleren van het langer thuis wonen, de tweede keuze was SWZ.  Dat onderzoek concludeert dat ouderen zo lang mogelijk in hun eigen woning willen blijven wonen.  Wanneer dat niet meer kan wil een kwart van de ouderen naar een verzorgingshuis, ruim de helft  naar een aanleunwoning en een klein percentage naar een afdelingswoning. Het liefst blijft men  samenwonen met de partner en wonen binnen de eigen woonplaats. Ook wordt geconcludeerd dat  ouderen het belangrijker vinden om een compleet aanbod te hebben aan zorg, welzijn en diensten,  dan de vrije keuze voor een zorgaanbieder. Hiermee zijn de kwalitatieve aspecten van SWZ  onderzocht. Deze onderzoeken vertellen niets over het effect van extra reistijd voor zorgverleners op  de keuze voor een type woonvorm. 

Samenvatting  Reistijden in de zorg zijn het nauwkeurigst onderzocht door ActiZ, dat blijkt uit de publicaties over  de Benchmark in de Zorg. Dit is echter onvoldoende om een uitspraak te kunnen doen over de  centrale vraagstelling.   Over het onderwerp SWZ zijn verschillende wetenschappelijke onderzoeken uitgevoerd, maar niet  over reistijden in de zorg. Sensire geeft een aantal reistijdbesparingen aan bij het gebruik van  domotica, echter de wetenschappelijke basis hiervan is onbekend.   De kwalitatieve effecten van SWZ zijn onderzocht. Dat onderzoek concludeert dat ouderen zo lang  mogelijk in hun eigen woning willen blijven wonen en dat ouderen het belangrijker vinden om een  compleet aanbod te hebben aan zorg, welzijn en diensten dan de vrije keuze voor een  zorgaanbieder. 

2.2

Combineren Wonen en Zorg

In deze paragraaf wordt antwoord gegeven op de eerste en tweede voorbereidende vraag: ‘Wat is  Scheiden van Wonen en Zorg’ en ‘Wat is Combineren van Wonen en Zorg?’. Antwoord geven op deze  vragen gebeurt door het bespreken van zes onderwerpen, namelijk 1) de kosten van de zorg op  macroniveau, 2) de wijze waarop de huisvestingslasten van een zorginstelling worden vergoed,  daarna wordt beschreven wat 3) een budgetsysteem is, 4) de consequenties van SWZ, 5) de gevolgen  van CWZ en 6) de effecten van schaalvoordelen. Deze zes onderwerpen zijn gekozen om snel inzicht  te verschaffen in de achterliggende problematiek, financiële omvang van SWZ en CWZ en de  complicaties om reiskosten te berekenen binnen een budgetsysteem. 

1) Kosten van de zorg op macroniveau In totaal werd in 2012 voor 93 miljard euro uitgegeven aan gezondheidszorg en welzijnszorg (CBS,  2013). Het Budgettair Kader Zorg (BKZ) betaalde hiervan 67 miljard. De overige 26 miljard kwam uit  aanvullende verzekeringen. Van de 93 miljard werd 24 miljard besteed aan ziekenhuiszorg, 18 miljard  aan ouderenzorg en de rest aan andere zorgactiviteiten, zoals huisartsen, tandartsen,  gehandicaptenzorg en geestelijke gezondheidszorg. Aan cliënten waarvoor nu SWZ wordt  doorgevoerd werd ongeveer drie miljard euro uitgegeven (Argumentenfabriek, 2012, p. 31). De  andere vijftien miljard werd uitgegeven aan zware zorg en thuiszorg. 

Literatuuronderzoek    7      Er zijn vier wetten in Nederland die burgers recht geven op zorg, namelijk de Zorgverzekeringswet  (ZVW), de Wet op Zorgtoeslag (WZT), de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) en de Wet  Maatschappelijke Ondersteuning (WMO). De ouderenzorg wordt vergoed vanuit de ZVW, de AWBZ  en de WMO. De ZVW regelt vanaf 1 januari 2014 de geriatrische revalidatie en vanaf 1 januari 2015 de  wijkverpleging. De AWBZ financiert de langdurige zorg voor chronisch zieken, gehandicapten en  ouderen. Het is een vangnet constructie die zorgt dat verzorging, behandelingen of verpleging altijd  verzekerd is. De WMO zorgt voor ondersteuning bij gehandicapten, mensen met psychische  problemen en ouderen. Zij krijgen bijvoorbeeld huishoudelijke hulp of een rolstoel. Met name oudere  mensen maken gebruik van de AWBZ. De AWBZ is ingedeeld in drie sectoren, namelijk de  Gehandicaptenzorg (GHZ), de Geestelijke Gezondheidszorg (GGZ) en de Verpleging & Verzorging  (V&V). SWZ geldt voor alle sectoren in de AWBZ. Deze thesis richt zich specifiek op de V&V en in  bijzonder op de ouderenzorg.  

2) Wijze waarop de huisvestingslasten van een zorginstelling worden vergoed Tot 2009 bestond een systeem waarbij de huisvestingslasten voor zorginstellingen werden  gegarandeerd door de overheid, namelijk middels het zogenaamde bouwregime (Nederlandse  Zorgautoriteit, Kapitaallasten Care, 2013). Dit hield in dat een zorginstelling een vergunning kon  aanvragen wanneer zij een nieuw gebouw wilden bouwen. Wanneer zij goedkeuring kregen werden  de kapitaallasten (rente en afschrijving) gegarandeerd vergoed door de overheid vanuit de AWBZ.  Van 2009 tot 2012 was het mogelijk voor zorginstellingen om op basis van nacalculatie de  huisvestingslasten vergoed te krijgen. Per 1 januari 2012 is de gegarandeerde vergoeding voor de  kapitaalslasten vervangen door een integraal tarief, de normatieve huisvestingscomponent (NHC). Dit  betekent dat in het ZZP tarief (zorgkosten) een deel wordt opgenomen ter vergoeding van de  huisvestingslasten. De belangrijkste wijzing voor zorginstellingen is dat zij geen gegarandeerde  vergoeding meer krijgen voor hun totale huisvestingslasten, maar dat deze afhankelijk worden  gemaakt van de zorgproductie. Daarmee komen leegstandskosten voor rekening van de  zorginstelling. Tussen 2012 en 2018 kunnen zorginstellingen beroep doen op een overgangsregeling.  Grofweg betekent dit dat zij het eerste jaar 5 6e deel (2018‐2012 = 6 jaar) van hun huisvestingslasten  nog vergoed krijgen op basis van de vergunning uit het bouwregime en 1 6e deel van hun  huisvestingslasten vergoed krijgen op basis van de NHC. De bedoeling is om na 2018 de  zorgverzekeraars vrij te laten om zorg in te kopen. Daarmee zal een ‘markt’ ontstaan op basis van  geleverde kwaliteit en prijs. Oud inefficiënt (zorg)vastgoed zal dan minder opleveren dan nieuw  geschikt (zorg)vastgoed (Homan, 2013).  Zorgzwaartepakketten  De AWBZ is ingedeeld in drie sectoren, namelijk de Gehandicaptenzorg (GHZ), de Geestelijke  Gezondheidszorg (GGZ) en de Verpleging & Verzorging (V&V). Binnen de V&V zijn tien  verschillende zorgzwaartepakketten (ZZP). (Voor een overzicht van de tien verschillende ZZP’s zie  ‘Bijlage 1’). Grofweg zijn de eerste vier ZZP’s voor lichte zorg en de laatste zes ZZP’s voor zware zorg.  SWZ wordt volgens de laatste stand van zaken (zorgakkoord 2013) ingevoerd bij mensen met een  lichte zorgvraag. Dit zijn alle cliënten met een ZZP één tot en met drie en de helft van de cliënten met  een ZZP vier (Min. VWS, 2013). De hoogte van de vergoeding voor de huisvestingslasten (NHC) zijn  gedifferentieerd naar de verschillende ZZP’s. Elke ZZP heeft zijn eigen vergoeding en wordt jaarlijks  geïndexeerd en herijkt. De huisvestingslasten staan de laatste jaren sterk onder druk en zijn  veelvuldig gewijzigd (Meusen‐den Ouden, 2013). 

3) De zorg is een budgetsysteem De AWBZ ouderenzorg is in Nederland gereguleerd. De wijze van regulering wordt uitgebreid  beschreven in de CIZ indicatiewijzer (CIZ, 2012). Hier volgt een korte samenvatting van de  indicatiewijzer waarin de belangrijkste aspecten worden toegelicht. Als een verzekerde aanspraak wil 

Literatuuronderzoek    8    maken op AWBZ gefinancierde zorg moet zij een aanvraag doen bij het Centrum Indicatiestelling  Zorg (CIZ) voor een indicatie. Deze indicatie dient dan als grondslag voor zorg en wordt uitgedrukt in  een ZZP. Voor hulp in de huishouding (thuiszorg) is geen sprake van ZZP’s, maar wordt het aantal  uren en type zorg bepaald. De kosten c.q. het budget voor een ZZP wordt gereguleerd door de  overheid, de NZA. Een ZZP bevat het budget voor het verkrijgen van zorg die aansluit op de  behoeftes aan zorg van een verzekerde. Er zijn drie opties voor uitvoering van de zorg. De verzekerde  kan kiezen voor Zorg in Natura, Volledig Pakket Thuis (VPT) of een Persoon Gebonden Budget  (PGB). Bij alle drie de opties worden de kosten en daarmee de budgetten voor zorginstellingen en  cliënten door de overheid gereguleerd.    Een budgetsysteem is een top‐down benadering van sturen op kosten. De hoogste laag (in dit geval de  overheid) stelt een hoofdbudget vast (rijksbegroting onderdeel AWBZ). Het Ministerie maakt een  verdeling voor alle AWBZ zorg. De zorgkantoren verdelen dat budget onder zorginstellingen. En  zorginstellingen verdelen het budget in potjes voor onder andere personeel, materialen en  huisvestingslasten. Regelmatig vinden controles plaats om te controleren of de budgetten afdoende  zijn. Als dat niet zo is dan worden corrigerende maatregelen genomen (Jorissen & Roodhooft, 2006).  Een voordeel van een budgetsysteem is dat een heldere structuur ontstaat met heldere doelen. Een  nadeel volgens Hopmans is het ontstaan van vaak tijdrovende onderhandelingen (Hopmans, 2007).  Een budgetsysteem werkt traag en is arbeidsintensief. Daardoor ontstaan niet productieve overhead  kosten. Dertig procent van de functionele tijd van managers wordt besteed aan budgetteren (Groot,  2006). Dit budgetteren is gericht op financieel‐economische doelstellingen zonder daarbij strategische  kwesties te betrekken. Van die dertig procent gaat tachtig procent op aan informatieverzameling en  slechts twintig procent aan analyse en planning (Padt, 2004). Een ander nadeel is dat door deze  traagheid de budgetten al achterhaald kunnen zijn voordat ze gereed zijn.    Deze thesis gaat met name over de economische waarde van reistijd. Reistijd zit feitelijk in een ZZP‐ tarief verdisconteerd, anders gezegd, in een ZZP‐tarief is het niet duidelijk welk deel gebudgetteerd is  voor reistijd. Voor reistijd is geen afzonderlijk tarief opgenomen, maar reistijd is onderdeel van het  totale ZZP‐tarief. Dit tarief is gelijk over heel Nederland (Nederlandse Zorgautoriteit, 2013). Het is  onmogelijk dat overal in Nederland evenveel reistijd nodig is om bij een cliënt te komen. Daarom is  het vreemd dat middels deze macrobenadering daar in het budget geen rekening mee wordt  gehouden. Het komt voor dat op het ZZP‐tarief een korting wordt gegeven omdat bijvoorbeeld één  zorgorganisatie alle zorg in één aanleuncomplex levert. Dit kwam ter sprake in een voorbereidend  interview voor deze thesis met Mevrouw Schuttel van zorginstelling HanzeHeerd (persoonlijke  communicatie, 20 november, 2013).  

4) Consequenties van SWZ In paragraaf 2) is aangegeven dat het risico op leegstand bij de zorginstelling kwam te liggen, maar  dat de huisvesting nog wel betaald werd uit de AWBZ. Vanaf 1 januari 2013 verandert dit en worden  de huisvestingslasten voor cliënten met een lichte zorgvraag (SWZ) niet meer vergoed vanuit de  AWBZ. Met de invoering van SWZ moeten cliënten zelf huur gaan betalen. Dit geldt niet voor  bestaande cliënten, maar alleen voor nieuwe cliënten. In ‘Figuur 1’ is de supply chain voor langdurige  zorg in Nederland afgebeeld. Aan de linkerkant staat de supply chain vóór SWZ en aan de  rechterkant staat de supply chain na SWZ. Deze supply chain is een vereenvoudigd en door de auteur  bewerkt model dat het Ministerie van VWS gebruikt in de informatiekaart ‘Hoe werkt de AWBZ?’  (ArgumentenFabriek, 2012). 

Literatuuronderzoek    9 

 

Figuur 1 ‐ Supply chain vóór SWZ (links) en ná SWZ (rechts) 

  Burgers (met een inkomen) betalen een inkomensafhankelijke AWBZ premie aan de overheid (14,7  miljard). Daarnaast moeten cliënten (mensen die zorg nodig hebben) een eigen bijdrage betalen (1,7  miljard) aan de overheid. Deze eigen bijdrage is ook inkomensafhankelijk (Rijksoverheid, 2013). Een  eventueel tekort wordt vergoed vanuit het Algemeen Fonds Bijzondere Ziektekosten (AFBZ) (1,6  miljard). De overheid vergoedde vóór invoering van SWZ de zorgkosten en de huisvestingslasten. Ná  invoering van SWZ wordt alleen nog de zorg vergoed. De eigen bijdrage van de cliënt wordt daarbij  meestal veel lager (afhankelijk van het inkomen), maar de cliënt moet daarvoor in de plaats wel zelf  huur gaan betalen.    In Nederland zijn ongeveer tweehonderdduizend verzorgingshuiseenheden (Centrum  indicatiestelling zorg, 2013). SWZ wordt volgens de laatste stand van zaken ingevoerd bij mensen met  een beperkte ZZP (1‐3 en 50% van 4) (Min. VWS, 2013). Voor nieuwe cliënten betekent dit dat zij geen  indicatie meer krijgen voor zorg én verblijf, maar een alleen een indicatie voor zorg die zij dan thuis  ontvangen. De groep cliënten die behoort tot SWZ bestaat uit ongeveer zeventigduizend mensen.    In de kamerbrief van 28 september 2012 van de staatssecretaris van VWS staat dat de regering ervan  uitgaat dat SWZ een structurele besparing zal opleveren van vierhonderd miljoen euro (Veldhuijzen  van Zanten‐Hyllner, 2012). Aanvullend op de kamerbrief van 28 september 2012 heeft de  staatssecretaris afspraken gemaakt over ZZP 4. In de kamerbrief van 24 april 2013 schrijft zij dat het  extramuraliseren van de helft van ZZP 4 een structurele besparing op zal leveren van driehonderd  miljoen. Bij elkaar levert SWZ op dit moment (op papier) een structurele besparing op van  zevenhonderd miljoen vanaf 2018.     In de eerste helft van 2014 is in de Tweede Kamer besproken om de langdurige zorg vanuit de AWBZ  over te hevelen naar twee nieuwe wetten, waardoor de AWBZ verdwijnt. De lichte zorg (SWZ) zal  opgaan in de nieuwe WMO 2015 (Staatssecretaris M.J. Van Rijn, 2014). De zware zorg zal opgaan in  een nieuwe Wet langdurige zorg (WLZ). De WMO 2015 is op 9 juli 2014 gepubliceerd in het staatsblad  en daarmee van kracht. Dit wetsvoorstel veroorzaakt zeer waarschijnlijk dat cliënten minder zorg  gaan ontvangen, omdat zij taakstellend moeten gaan bezuinigen.  Het effect van de overheveling van  de licht zorg (SWZ) vanuit de AWBZ naar de WMO is niet meegenomen in deze thesis. De nieuwe  WLZ is op 1 januari 2015 ingevoerd.  

5) Gevolgen van CWZ De economische waarde van reistijd voor CWZ kan alleen worden berekend met een scherpe definitie  van CWZ. Onder CWZ wordt in deze thesis een wooncomplex verstaan waarbij cliënten dusdanig bij 

Literatuuronderzoek    1 0    elkaar wonen dat geen sprake is van reistijd als een zorgverlener naar een andere cliënt gaat. Dit is een  duidelijke tegenstelling met SWZ waarbij wél sprake is van reistijd. 

6) Effecten van schaalvoordelen Om uit te sluiten dat grotere zorginstellingen lagere reiskosten hebben door schaalvoordelen is in  deze thesis dat mede onderzocht. De theorie achter schaalvoordelen is dat de gemiddelde kosten, in  dit geval per cliënt, zullen dalen bij het verzorgen van meerdere cliënten, doordat de vaste kosten  gespreid kunnen worden over meer cliënten. Bij CWZ is dit het geval. Immers wordt niet één cliënt in  de wijk verzorgd, maar alle cliënten in één gebouw in één keer. Interessant voor dit onderzoek is om  te kijken of de schaalvoordelen ook op organisatieniveau bestaan. Als dit effect bestaat, dan zou de  waarde van reistijd gecorrigeerd moeten worden met dit effect per zorginstelling. 

Samenvatting  Het antwoord op de eerste voorbereidende vraag: ‘Wat is Scheiden van Wonen en Zorg’, is dat  cliënten met een lichte zorgvraag zelf huur moeten gaan betalen. De zorg word nog wél vergoed  wordt vanuit de AWBZ, maar de huisvestingslasten niet.   Het antwoord op de tweede voorbereidende vraag: ‘Wat is Combineren van Wonen en Zorg?’ is  het voorkomen van reistijd doordat cliënten niet in een wijk verspreid wonen, maar bij elkaar in  een woonzorgcomplex. 

2.3

Toegevoegde waarde

In deze paragraaf wordt antwoord gegeven op de derde en vierde voorbereidende vraag: ‘Wat betekent  economische waarde specifiek binnen het paradigma van de Oostenrijkse School?’ en ‘Wat is toegevoegde  waarde?’. In deze paragraaf  wordt allereerst beknopt de geschiedenis van het economisch denken  behandeld om de Oostenrijkse School te kunnen positioneren. Daarin wordt duidelijk dat in het  verleden meerdere opvattingen zijn geweest over waarderen en prijsvorming. Als laatste wordt het  waarderen volgens de Oostenrijkse School toegelicht, omdat de Oostenrijkse School wél een methode  kent om economische waarde te bepalen door efficiëntere bedrijfsprocessen zoals het ontbreken van  reistijd in tegenstelling tot het budgetsysteem binnen de AWBZ. 

Geschiedenis van economisch denken In het verleden zijn veel manieren geweest om het waardevraagstuk te benaderen. De geschiedenis  van het economische denken gaat over de ontwikkeling van de economie als wetenschap. Adam  Smith wordt met ‘An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations’ uit 1776 vaak  gezien als de grondlegger van de economische wetenschap, maar ook hij bouwde voort op eerdere  kennis (Smith, 1776). In deze paragraaf wordt op hoofdlijnen de methoden om te komen tot waarde  behandeld.    Van de late middeleeuwen tot de achttiende eeuw bekleedt de arbeidswaardeleer een prominente  positie. In de dertiende eeuw was het Thomas van Aquino die veel invloed had op prijs‐ en  waardevorming en de daarbij behorende waardetheorie. Hij werd later tot de Scholastici gerekend.  Thomas van Aquino was van mening dat het immoreel was voor verkopers om de prijs van een goed  te verhogen als de vraag hoger was dan het aanbod. Dit principe hanteerde hij om sociale gelijkheid  na te streven. Van de zestiende eeuw tot de achttiende eeuw was het mercantilisme gemeengoed. Het  mercantilisme houdt in dat de welvaart van een land afhankelijk is van het aanbod van kapitaal, en  dat het volume van de internationale handel ʺonveranderlijkʺ is. Wat de ene partij wint, verliest de  andere. Thomas Mun (1571‐1641)  en James Stuart (1713‐1780) zijn belangrijke scheppers van het  mercantilistische denken. Eind achttiende eeuw kwam het fysiocratisme in zwang. Het fysiocratisme  houdt in dat de rijkdom van een land haar oorsprong vindt in de waarde van de voor landbouw  beschikbare grond. Rijkdom zal dan groeien bij het verkrijgen van meer grond of het verbeteren van  die grond. Deze economische stroming werd met name gedomineerd door François Quesnay (1694‐

Literatuuronderzoek    1 1    1774) en Turgot (1727‐1781).  Ook kwamen de klassieken aan het einde van de achttiende eeuw op. De  klassieken gaan ervan uit dat vrije markten zichzelf kunnen reguleren. Belangrijke  vertegenwoordigers van de klassieke economie waren (onder andere) Adam Smith (1723‐1793), David  Ricardo (1772‐1823), en Karl Marx (1818‐1883). Na de klassieke economie kwam (onder andere) de  Oostenrijkse School in gebruik.    De Oostenrijker Carl Menger publiceerde in 1871 het boek ‘Grundsätze der Volkswirthschaftslehre’  (Menger, 1871). Daarmee begon de Weense School die nu bekend staat als de Oostenrijkse School.  Menger vond dat de waarde van een goed afhing van de subjectieve afweging van een individu. Dit  boek bracht een revolutie teweeg in het economisch denken. Hij vond dat prijzen ontstonden door het  marginale nut. Marginaal nut betekent het extra nut dat men verkrijgt bij het hebben van een extra  product. Het marginaal nut neemt normaliter af. De eerste schoenen die iemand koopt zijn heel nuttig,  maar het extra nut van een derde paar schoenen (voor hetzelfde doel) is al een stuk kleiner. 

Oostenrijkse School In de paragraaf ‘3) De zorg is een budgetsysteem’ op pagina 7  is uitgelegd waarom de AWBZ zorg  gezien moet worden als een budgetsysteem. In dit budgetsysteem is het niet mogelijk om de  economische waarde van reistijd te waarderen. In tegenstelling tot een budgetsysteem is de  Oostenrijkse School een stroming binnen de economische wetenschap die wél geschikt is om de  economische waarde van reistijd te bepalen. Dit komt omdat de Oostenrijkers kijken naar het  werkelijke handelen in de maatschappij. Binnen dit werkelijke handelen zijn twee begrippen  essentieel, namelijk vrijheid in handelen en een subjectief waardebegrip. De noodzaak van beide  begrippen wordt in de komende paragrafen verklaard.     Zoals al eerder aangegeven begint de Oostenrijkse School bij Carl Menger. De Oostenrijkse School  heeft geen mechanisch beeld van de wereld en kan niet in één wiskundig model worden gevat. Zij  gaat uit van de wensen en opvattingen die mensen zichtbaar maken door te handelen. De individuele  mens maakt voor zichzelf een afweging wat op dát moment één goed voor hém waard is. Als dat  meer is dan de prijs, dan zal hij in de regel overgaan tot de aankoop. Dit heeft tot gevolg dat de  Oostenrijkse School niet uitgaat van regulerende instanties. Een vrije markt, waarin individuen vrije  keuzes maakt, reguleert zichzelf.    Sinds Keynes is het gebruikelijk om mathematische economische modellen te construeren waarin  vooronderstelt wordt dat zij de werkelijkheid representeren. In die modellen zijn het aantal kopers en  verkopers perfect, de prijzen weerspiegelen de kosten van de productie en er zijn geen buitensporige  winsten. Met de factor tijd wordt zelden rekening gehouden. Als een conventionele econoom dit zou  moeten beoordelen zou die direct concluderen dat deze modellen niet realistisch zijn. Het  tegenstrijdige is echter dat dezelfde conventionele economen dezelfde modellen gebruiken voor  beleidsadviezen.    Jan Vis heeft in zijn proefschrift de Oostenrijkse School vervat in vier enkelvoudige begrippen en  twaalf samengestelde begrippen (Vis, 2010). De samenhang van die begrippen leiden uiteindelijk tot  waarde, de economische waarde. In de volgende alinea’s worden de begrippen behandeld om  zodoende meer inzicht te geven in de Oostenrijkse School. De enkelvoudige begrippen bestaan uit  subject, object, tijd en calculeren. Deze vier begrippen zijn de kenmerkende aspecten van het menselijk  handelen. De handelende mens wordt gezien als het subject. Hij handelt met andere subjecten in  objecten. Voor de mens zijn bijvoorbeeld goederen nuttige objecten. Voor de meeste mensen geldt dat  zij in een zo kort mogelijk tijd in een meer geprefereerde positie of situatie willen komen. Zij willen  dus de voor hen nuttige goederen zo snel mogelijk bezitten. Om de waarde van de geprefereerde  positie te bepalen kan word van calculeren gebruik gemaakt. Een voorbeeld van calculeren is onder  andere het rekenkundig bepalen van vrije kasstromen. De samengestelde begrippen bestaan uit 

Literatuuronderzoek    1 2    subjectiviteit, praxeologie, onzekerheid, risico, economisch goed, kapitaalgoed, geld, markt, prijs,  evenwicht, ondernemerschap en waarde. De samengestelde begrippen zijn in tegenstelling tot de  enkelvoudige begrippen niet los van elkaar te onderscheiden. De samengestelde begrippen kunnen  elkaar beïnvloeden. Mensen nemen beslissingen vanuit hun eigen positie en situatie. Op basis van het  eigen perspectief wordt de te bereiken (betere) positie en situatie beoordeeld. Zo kan een glas water in  een woestijn voor iemand meer waard zijn dan een diamant. Dit wordt subjectiviteit genoemd. De  wetenschap die gaat over handelende mensen wordt praxeologie genoemd. Handelende mensen zijn  zich bewust van hun huidige situatie en zullen handelen als zij daardoor in een betere uitgangspositie  komen. Met het begrip onzekerheid wordt iets anders bedoeld dan risico. Hoewel hierover  verschillende gangbare theorieën zijn wordt hier het volgende onderscheid gemaakt. Onzekerheid is  een kwaliteit en risico een kwantiteit. Dat betekent dat onzekerheid niet gecalculeerd kan worden.  Risico is wél in geld uit te drukken en wél te calculeren. Als bijvoorbeeld twee procent van een goed in  een productieproces niet geschikt is voor zijn doel, dan kan bij het bepalen van de verkoopprijs  daarmee rekening worden gehouden. Die twee procent kan ingecalculeerd worden als onbruikbaar.  Daarmee wordt de kostprijs twee procent hoger. Dit voorbeeld van een productiefout is daarmee een  risicobegrip en niet een onzekerheid.    Economische goederen kunnen worden onderverdeeld in goederen van een lagere of hogere orde.  Consumentengoederen zijn van een lagere orde omdat zij een directe behoefte bevredigen voor de  mens. Een kapitaalgoed daarentegen is van een hogere orde omdat een kapitaalgoed andere goederen  kan voortbrengen, zoals een machine. Omdat het direct ruilen van goederen niet praktisch is erkennen  de Oostenrijkers geld als een nuttig intermediair. Op de markt kunnen consumenten hun persoonlijke  voorkeuren leren kennen, goederen verdelen en aangemoedigd worden om te handelen. Ook ontstaan  daar prijzen. Prijzen zijn een slotakkoord van een individueel onderhandelingsproces waarmee een  subjectieve ruilverhouding ontstaat. Dit betekent dat de hoogte van een prijs afhankelijk is van de  personen die aan het handelen zijn. Op de markt is het moeilijk om een perfect evenwicht te hebben. In  de natuurkunde is evenwicht als een balans aan beide zijde gelijk is. Maar de markt is nooit in  evenwicht, daarvoor is het te complex. Evenwicht zou op moeten treden als een vraag‐ en  aanbodcurve elkaar kruisen, maar een moment later kan deze verhouding alweer anders zijn.  Ondernemers zijn mensen die handelen onder onzekerheid. Ondernemers zien de toekomst op een  andere manier en zijn bereid, in tegenstelling tot consumenten, om op basis van die andere visie te  handelen.  Een mens stelt op elk moment in de tijd voor zijn specifieke situatie een bepaalde  waardeschaal vast. Deze waardeschaal bestaat alleen in zijn hoofd. Van een universele waarde is in de  Oostenrijkse School geen sprake. Waarde is het belang dat een handelende mens hecht aan het  bereiken van een specifiek doel. Rekenkundig kan economische waarde worden uitgedrukt als de  huidige subjectieve waarde van een reeks vrije geldstromen.    Binnen de Oostenrijkse School staat de term opportunity costs centraal. Opportunity costs zijn de  kosten van een keuze weergegeven in termen als ‘de beste gemiste kans’. Het waardeert de niet  gerealiseerde opbrengst van de beste gemiste kans ten opzicht van de genomen keuze. De  Oostenrijker Friedrich von Wieser had het in zijn boek ‘Theorie der gesellschaftlichen Wirtschaft’ als  eerste over opportunity costs. Ook de fransman Frédéric Bastiat schreef in zijn essay ‘What Is Seen  and What Is Not Seen’ hierover. Een voorbeeld van ‘opportunity costs’ is het nemen van een besluit  over nieuwbouw van een kantoor op een eigen stuk grond of het aankopen van een bestaand  kantoorgebouw. Stel dat nieuwbouw 1 miljoen kost en een bestaand kantoor 1,2 miljoen, dan lijkt  nieuwbouw goedkoper. Echter wordt de waarde van het stuk grond in deze redenering vergeten. Als  bij verkoop het stuk grond bijvoorbeeld 0,3 miljoen zou opleveren, dan kost nieuwbouw op basis van  opportunity costs in dit geval 1,3 miljoen en niet 1 miljoen. En daarmee wordt de aankoop van een  bestaand kantoorgebouw goedkoper. In de term ‘opportunity costs’ worden ook eventuele  schaalvoordelen zichtbaar. Door meer eenheden te produceren is het mogelijk om de vaste kosten  over meer eenheden te verdelen. Dit zorgt voor een lagere kostprijs per eenheid. In bovenstaand 

Literatuuronderzoek    1 3    rekenvoorbeeld zou het (theoretisch) mogelijk zijn om niet één maar vijf kantoorgebouwen te  realiseren in één keer, waardoor de kostprijs van 1 miljoen misschien daalt naar 0,8 miljoen. Daarmee  kost nieuwbouw op basis van opportunity costs 1,1 miljoen. In dat geval is juist nieuwbouw weer  beter dan de aankoop van het bestaande gebouw.    Bovenstaande is een summiere samenvatting van de Oostenrijkse School. In het boek ‘Ondernemend  waarderen: waarderend ondernemen’ heeft Jan Vis in 2010 zeer uitgebreid en veel over de  Oostenrijkse School onderzocht en geschreven. Deze thesis heeft niet de pretentie om dit beter te doen.  

Samenvatting  Het antwoord op de derde voorbereidende vraag: ‘Wat betekent economische waarde specifiek binnen  het paradigma van de Oostenrijkse School?’, is voor deze thesis de huidige (subjectieve) waarde van  een reeks vrije geldstromen.   Het antwoord op de vierde voorbereidende vraag: ‘Wat is toegevoegde waarde?’ is het rekenkundig  verschil in economische waarde en de te maken kosten.   Beide antwoorden zijn slechts de kern van dat wat de Oostenrijkse School inhoudt, maar voor deze  thesis zijn de antwoorden voldoende om de centrale vraagstelling te beantwoorden. 

Onderzoeksopzet    4 

3

1  

Onderzoeksopzet “A journey of a thousand miles starts with one step” 

Lao‐tzu (6e eeuw v.Chr.) 

In het vorige hoofdstuk is de bestaande literatuur behandeld en zijn de voorbereidende vragen  onderzocht en beantwoord. De antwoorden op de voorbereidende vragen zijn nodig als theoretisch  kader om verder onderzoek te doen naar de centrale vraagstelling. De belangrijkste constatering bij  het literatuuronderzoek is dat bij CWZ geen reistijd noodzakelijk is in tegenstelling tot SWZ en dat de  Oostenrijkse School een economisch model is waarmee het efficiënter benutten van reistijd kan  worden gewaardeerd.    In dit hoofdstuk is de opzet en uitvoering van het onderzoek naar de centrale vraagstelling  uitgewerkt. Allereerst is de centrale vraagstelling geoperationaliseerd en daarna onderverdeeld in  deelvragen. De deelvragen gaan met name over reistijden in de zorg, de waardebepaling daarvan en  de samenhang van reistijd met de mate van verstedelijking.    Dit hoofdstuk is opgedeeld in vier paragrafen, namelijk het operationaliseren van de te onderzoeken  variabelen, de onderzoekstructuur, een beschrijving van de dataset en de gebruikte  analyseprocedures. 

3.1

Operationaliseren

In de centrale vraagstelling worden verschillende begrippen gebruikt. Voor de overzichtelijkheid  wordt de probleemstelling, doelstelling en centrale vraagstelling hier herhaald.    Probleemstelling: ‘In de bestaande literatuur zijn geen gegevens gevonden om de toegevoegde waarde voor  (zorg)vastgoed te berekenen door het Combineren van Wonen en Zorg, uitgaande van het efficiënter benutten  van reistijd’  Doelstelling: ‘Inzicht verkrijgen in de toegevoegde waarde voor (zorg)vastgoed door het Combineren van  Wonen en Zorg, uitgaande van het efficiënter benutten van reistijd’.  Centrale vraagstelling: ‘Wat is de toegevoegde waarde voor (zorg)vastgoed door het Combineren van Wonen  en Zorg, uitgaande van het efficiënter benutten van reistijd?’    In de centrale vraagstelling staan de begrippen ‘toegevoegde waarde voor (zorg)vastgoed)’ en ‘efficiënter  benutten van reistijd’. Deze twee begrippen worden in deze paragraaf geoperationaliseerd, beschreven  en afgebakend. Operationaliseren heeft als doel om te definiëren welke onderzoekseenheden  (parameters) worden onderzocht en de manier waarop deze parameters worden gemeten. De  begrippen SWZ, CWZ en de Oostenrijkse School zijn in hoofdstuk twee behandeld en daarnaar zal in  voorkomende gevallen worden verwezen. 

Toegevoegde waarde Onder toegevoegde waarde voor (zorg)vastgoed) wordt in deze thesis verstaan het rekenkundig  verschil in economische waarde van de vrije kasstromen die ontstaan door het ontbreken van reistijd  bij CWZ ten opzichte van SWZ. Als vergelijking kan de toegevoegde waarde door CWZ, uitgaande  van het efficiënter benutten van reistijd per cliënt, als volgt worden gedefinieerd:  Vergelijking 1 ‐ Toegevoegde waarde door CWZ per cliënt 

Reiskosten per cliënt Zorg Thuis * Omrekeningsfactor ‘SWZ & Zorg Thuis’ / Vermogenskostenvoet  waarbij de volgende drie parameters worden benoemd,  Reiskosten per cliënt Zorg Thuis  = de besparing aan reiskosten die gemaakt wordt voor cliënten met een  SWZ indicatie per jaar 

Onderzoeksopzet    1 5    Omrekeningsfactor ‘SWZ Zorg Thuis’ = een omrekeningsfactor om het aantal uren zorg bij SWZ gelijk te  stellen aan Zorg Thuis  Vermogenskostenvoet = de disconteringsvoet die gebruikt wordt bij het contant maken van de te  verwachten geldstromen, waarbij een disconteringsvoet in beginsel bestaat uit reële rente, verwachte  inflatie en een risico‐opslag    Een vermogenskostenvoet is binnen het paradigma van de Oostenrijkse School subjectief. Daarom  wordt bij deze vermogenskostenvoet het perspectief vanuit de overheid bedoeld. Die heeft immers  invloed op de zorgkosten. Hier is niet gekozen om per zorginstelling een individuele  vermogenskostenvoet vast te stellen. Hoewel individuele vermogenskostenvoeten complex zouden  zijn is dat ook niet nodig, omdat deze thesis over de totale zorgkosten gaat en niet over individuele  business cases.  Toegevoegde waarde voor (zorg)vastgoed  In de vorige paragraaf is de vergelijking gedefinieerd om te komen tot toegevoegde waarde per cliënt.  Om de toegevoegde waarde door CWZ per (zorg)vastgoedobject te berekenen kan dan de volgende  vergelijking worden aangehouden:  Vergelijking 2 ‐ Toegevoegde waarde door CWZ per (zorg)vastgoedobject 

Aantal cliënten SWZ in een (zorg)vastgoedobject * Toegevoegde waarde door CWZ per cliënt  Waarbij de volgende parameters worden benoemd,  Aantal cliënten SWZ in een (zorg)vastgoedobject = het aantal personen in een (zorg)vastgoedobject met  een lichte zorgvraag (SWZ)  Toegevoegde waarde door CWZ per cliënt = de gevonden waarde uit ‘Vergelijking 1’    Per (zorg)vastgoedobject kan dit natuurlijk sterk afwijken. Een klasse ZZP kan oververtegenwoordigd  zijn waardoor het gemiddeld aantal uren zorg zal afwijken. Eventuele leegstand drukt ook het  gemiddeld aantal uren zorg in een gebouw. Het aantal ZZP’s kunnen verschillen per jaar. In de  toekomst is de verwachting dat voor een lichte zorgvraag veel meer een beroep gedaan moet worden  op mantelzorgers. Dit zijn allemaal factoren waardoor afwijkingen kunnen ontstaan in het gemiddeld  aantal uren zorg in een gebouw. Desondanks wordt in deze thesis bovenstaande vergelijking  aangehouden. Dit is gedaan omdat een onderzoek hiernaar niet de kern van dit onderzoek is en dat  dit een eenvoudige manier is om een indruk te geven van de totale besparing aan reiskosten per  (zorg)vastgoedobject. Een belangrijk aandachtspunt daarbij is dat in deze methode bovengenoemde  onzekerheden zitten. Met deze vergelijking is ook de toegevoegde waarde door CWZ voor al het  zorgvastgoed in Nederland te bepalen. Dit kan door de toegevoegde waarde door CWZ per cliënt te  vermenigvuldigen met het totaal aantal cliënten in Nederland. Hiervoor dient de parameter ‘aantal  cliënten SWZ’ te worden onderzocht. 

Schaalvoordelen In het hoofdstuk ‘Literatuuronderzoek’ is de theorie over de schaalvoordelen behandeld. Dit houdt in  dat grotere zorginstellingen de vaste kosten over meer cliënten kunnen verspreiden. In de te  onderzoeken database zitten grote en kleine zorginstellingen. Om uit te sluiten dat grotere  zorginstellingen schaalvoordelen behalen in de reiskosten wordt de samenhang onderzocht tussen de  reiskosten en het aantal cliënten per zorginstelling. Hiervoor zijn de parameters ‘reiskosten’ en ‘aantal  cliënten per zorginstelling’ nodig. Wanneer schaalvoordelen bestaan kan het zijn dat de datagegevens  daarvoor gecorrigeerd moeten worden. Als in bepaalde steekproeven relatief veel grote of kleine  zorginstellingen zitten kan dat een vertekend beeld geven. 

Reiskosten Onder reiskosten bij SWZ wordt in deze thesis alle kosten verstaan die zorginstellingen hebben om  hun personeel te moeten verplaatsen om zorg te kunnen leveren bij cliënten thuis. Bij CWZ zijn deze 

Onderzoeksopzet    1 6    reiskosten nihil omdat de cliënten bij elkaar wonen. De directe besparing aan reiskosten bestaan voor  een zorginstelling uit twee delen, namelijk reistijd en vervoermiddelen. De indirecte besparing aan  reiskosten bestaan voor een zorginstelling ook uit overheaduren. Door efficiënter werken zijn  mogelijk minder managers, boekhouders of ander stafpersoneel  nodig. Voor dit onderzoek zijn in het  begrip ‘reiskosten’ bovenstaande factoren meegenomen. Dit is afgebakend in de definitie ‘reiskosten’  in ‘Bijlage 2’.    De reiskosten bij SWZ zijn niet direct te bepalen omdat SWZ een nieuwe overheidsmaatregel is. De  reiskosten zijn wel indirect te bepalen door onderzoek te doen naar de reiskosten die gemaakt worden  bij Zorg Thuis. Daarmee wordt van de vooronderstelling uitgegaan dat de reiskosten bij SWZ  vergelijkbaar zijn aan de reiskosten bij Zorg Thuis. Hierbij is een belangrijk verschil tussen SWZ en  Zorg Thuis genegeerd, namelijk het aantal keren dat zorg geleverd wordt. De mogelijke invloed  hiervan kan groot zijn omdat het aantal uren zorg per behandeling kan verschillen. hierdoor kunnen  ook de reiskosten verschillen. Dit verschil wordt voor dit onderzoek genegeerd, omdat dit niet  kwantitatief kan worden bepaald op basis van de gebruikte dataset. De invloed op de geconcludeerde  waarde kan groot zijn. 

Mate van verstedelijking Reistijd kan beïnvloed worden door de mate van verstedelijking. Hiervoor zijn twee overwegingen.  De gebouwde omgeving, zoals de wegenstructuren van gemeenten, zijn verschillend. Een stad is  compacter gebouwd dan een dorp, maar heeft misschien meer verkeerslichten die remmend kunnen  werken. Om het effect van de gebouwde omgeving te onderzoeken is een vierdeling aangebracht in  de mate van verstedelijking, namelijk G4, stedelijk, overig en landelijk. Dit is dezelfde indeling als  ActiZ aanhoudt in de Benchmark in de Zorg. Om een uitspraak te kunnen doen over reistijd en de  mate van verstedelijking dienen de volgende twee parameters onderzocht te worden, namelijk ‘Mate  van verstedelijking’ en ‘Sterkte samenhang mate van verstedelijking’. 

Samenvatting  Met het onderzoeken van de parameters ‘Reiskosten per cliënt Zorg Thuis’, een ‘Omrekeningsfactor  voor ‘SWZ & Zorg Thuis’’ en de ‘Vermogenskostenvoet’ is het mogelijk om de toegevoegde waarde te  bepalen van de kasstromen die bespaard worden doordat reistijd efficiënter benut worden bij CWZ  per cliënt.    Door de gevonden toegevoegde waarde te vermenigvuldigen met het ‘Aantal cliënten SWZ in een  (zorg)vastgoedobject’  is een grove uitspraak te doen over de toegevoegde waarde voor een  (zorg)vastgoedobject.   Om uitspraak te kunnen doen over de mate van verstedelijking zijn twee parameters onderzocht,  namelijk ‘Mate van verstedelijking’ en ‘Sterkte samenhang mate van verstedelijking’. 

3.2

Onderzoekstructuur

In de vorige paragraaf zijn acht parameters gebruikt in de vergelijkingen om de toegevoegde waarde  door CWZ te berekenen. Om deze parameters te onderzoeken zijn zeven deelvragen geformuleerd.  Elke deelvraag geeft invulling aan een parameter. In ‘Figuur 2’ zijn de voorbereidende vragen en de  deelvragen grafisch weergegeven. Daarbij staan de onderzochte begrippen, de analysemethode en het  hoofdstuk waar de analyse is terug te lezen. 

Onderzoeksopzet    7 

1  

Figuur 2 ‐ Schematische weergave van dit onderzoek 

Vraag Parameter Analysemethode Hfdst. centrale vraagstelling: ‘Wat is de toegevoegde waarde voor (zorg)vastgoed door het Combineren van Wonen  en Zorg, uitgaande van het efficiënter benutten van reistijd?’  Eerste voorbereidende vraag: ‘Wat is  SWZ  Literatuurstudie  H2.2  Scheiden van Wonen en Zorg?’  Tweede voorbereidende vraag: ‘Wat is  CWZ  Literatuurstudie  H2.2  Combineren van Wonen en Zorg?’  Derde voorbereidende vraag: ‘Wat is een  Budgetsysteem  Literatuurstudie  H2.2  budgetsysteem?’  Vierde voorbereidende vraag: ‘Wat betekent  Economische waarde  Literatuurstudie  H2.3  economische waarde specifiek binnen het  Oostenrijkse School  Literatuurstudie  H2.3  paradigma van de Oostenrijkse School?’  Vijfde voorbereidende vraag ‘Wat is  toegevoegde waarde?’  Deelvraag één: ‘Wat zijn de reiskosten bij  Zorg Thuis?’  Deelvraag twee: ‘Wat is de omrekeningsfactor  ‘SWZ & Zorg Thuis’?’  Deelvraag drie: ‘Wat is de  vermogenskostenvoet voor het berekenen van de  waarde van reiskosten?’  Deelvraag vier: ‘Wat is het aantal cliënten dat  zorg ontvangt bij SWZ?’  Deelvraag vijf: ‘Hoe sterk is de samenhang  tussen reiskosten en het aantal cliënten per  zorginstelling?’  Deelvraag zes: ‘Hangen reiskosten en de mate  van verstedelijking samen bij Scheiden van  Wonen en Zorg?’  Deelvraag zeven:  ‘Hoe sterk is de samenhang  van reiskosten en de mate van verstedelijking?’ 

3.3

Toegevoegde waarde 

Literatuurstudie 

H2.3 

Frequentieanalyse 

H4.2 

Literatuurstudie 

H4.1 

Vermogenskostenvoet 

Literatuurstudie 

H4.3 

Aantal cliënten SWZ 

Literatuurstudie 

H4.2 

Aantal cliënten per  zorginstelling 

Regressieanalyse 

H4.5 

Mate van  verstedelijking 

Samenhanganalyse  Significantie 

H4.4 

Sterkte samenhang  reiskosten / verstedel. 

Samenhanganalyse   H4.5  Spearmans ρ 

Reiskosten per cliënt  Zorg Thuis  Omrekeningsfactor  ‘SWZ & Zorg Thuis’ 

Reiskosten 

Dataset

In hoofdstuk twee is te lezen dat de Benchmark in de Zorg de enige gevonden bron is met landelijke  gegevens over reiskosten in de zorg. Deze database is gebruikt voor dit onderzoek. In deze paragraaf  staat meer achtergrondinformatie over de database, de inhoud van de database en de manier waarop  met de gegevens is omgegaan. 

Achtergrondinformatie Benchmark in de Zorg ActiZ is de branchevereniging voor organisaties die werkzaam zijn in de verpleeg‐ en  verzorgingshuizen en thuiszorg. Zij hebben in samenwerking met PwC de Benchmark in de Zorg  ontwikkeld. Het project kost 13 miljoen euro (Koolen, 2009). Dit bedrag wordt hier genoemd ter  indicatie van de omvang en belang dat partijen blijkbaar hechten aan de Benchmark in de Zorg. De  Benchmark in de Zorg is een instrument voor zorgorganisaties om meer inzicht te krijgen in de eigen  prestaties om zodoende hun eigen presteren te verbeteren. Sinds 2010 publiceren zij elk jaar een  benchmarkrapport en een achtergrondrapportage. Hierin rapporteren zij ook over reistijden in de  zorg. Tot op heden heeft ActiZ vier rapporten gepubliceerd. Van het meest recente rapport (2013)  waren geen gegevens beschikbaar bij de start van dit onderzoek. Het is niet te verwachten dat het 

Onderzoeksopzet    1 8    laatste rapport een ander beeld geeft dan de eerdere jaren. Daarom is het laatste rapport niet  meegenomen in deze thesis.     Om inzicht te krijgen in de representativiteit van de database is het aantal cliënten zoals opgenomen  in de Benchmark in de Zorg afgezet tegen het totaal aantal cliënten extramurale zorg (Centrum  indicatiestelling zorg, 2013). Een overzicht hiervan is te vinden in ‘Tabel 3’. Hieruit blijkt dat in de  Benchmark in de Zorg ongeveer een kwart van alle cliënten die Zorg Thuis ontvangen zijn  opgenomen.   Tabel 4 ‐ Aantal cliënten Zorg Thuis  

  Benchmark  Totaal  Percentage 

2010  109.096  388.930  28,1% 

2011  93.176  411.310  22,7% 

2012  110.064  429.435  25,6% 

Gemiddeld      25,5% 

  Het verzamelen van eigen gegevens over reistijden en reiskosten in de zorg zou veel tijd kosten om tot  dezelfde omvang van de steekproef te komen. Daarnaast is niet te verwachten dat de kwaliteit van de  te verkrijgen gegevens hoger zou worden dan het databestand van ActiZ. Voor dit onderzoek kan dus  geconcludeerd worden dat het databestand van ActiZ een valide en (op dit moment) de meest  betrouwbare bron is van datagegevens.     De inhoud van de Benchmark in de Zorg is uitgebreider omschreven in ‘Bijlage 4’. Daarbij vallen twee  dingen op. Ten eerste dat de database veel gegevens bevat over stedelijk gebieden die bediend  worden vanuit intramurale voorzieningen. Ten tweede dat de Zorg Thuis met name is gericht op  persoonlijke verzorging (PV dominant). 

Datacontrole Voor dit onderzoek wordt gebruik gemaakt wordt van een bestaand databestand van ActiZ. Daarom   is het van belang om deze gegevens zorgvuldig te controleren. Eventuele foutieve gegevens  kunnen  dan hersteld of verwijderd worden. Om de gegevens te controleren is per inputvariabele een  histogram gemaakt. In deze histogrammen zijn de gegevens grafisch weergegeven ten opzichte van  elkaar, waardoor afwijkende gegevens  zichtbaar worden. De histogrammen zijn visueel beoordeeld,  waarbij gekeken is of gegevens buiten de standaard normale verdeling vallen. Hoewel dit niet de  nauwkeurigste manier is is dit wel een effectieve manier om snel afwijkende gegevens inzichtelijk te  maken. In ‘bijlage 5’ staat een beschrijving van de datacontrole. De uitkomst van de datacontrole is dat  alle gegevens als juist worden geclassificeerd en worden behouden in de dataset. 

Mogelijkheden Benchmark in de Zorg In deze paragraaf staat informatie over de statistische mogelijkheden van de dataset om te gebruiken  in dit onderzoek. Als eerste wordt aangegeven hoe de gegevens zijn beoordeeld en zijn geprepareerd  middels codering. Daarna worden de mogelijkheden besproken om te kunnen generaliseren. En als  laatste wordt beschreven hoe de gegevens zijn gecontroleerd en of gevonden samenhang ook uit een  causaal verband voorkomt.  Codering  De dataset bevat gegevens met verschillende meetschalen. In onderstaande tabel staan de meetschalen  van alle variabelen weergegeven. 

Onderzoeksopzet    9 

1  

Tabel 5 ‐ Overzicht meetschalen in de database Benchmark in de Zorg 

Variabele  Inputvariabele  (per zorginstelling)  Concerncluster  Grootteklasse  Cluster Zorg Thuis  Werkgebied  Outputvariabele  (per zorginstelling)  Reistijd als % van de betaaluren  Reiskosten als % van de totale personeelskosten  Aantal cliënten zorg thuis  Aantal geleverde zorguren zorg thuis  Directe personeelskosten zorg thuis  Totale personeelskosten zorg thuis  Aantal directe fte zorg thuis  Productiviteit zorg thuis 

meetschaal   nominaal  ordinaal  nominaal  ordinaal     ratio  ratio  ratio  ratio  ratio  ratio  ratio  ratio 

  Voor statische berekeningen worden vier meetschalen gebruikt om gegevens te onderscheiden:  nominaal, ordinaal, interval en ratio. Elke meetschaal heeft zijn eigen unieke eigenschappen. De  nominale schaal bestaat om gegevens te kunnen benoemen (bijvoorbeeld roepnamen). Bij een ordinale  schaal kunnen de gegevens ook geordend worden (bijvoorbeeld onderwijsniveaus). Daarna volgt de  intervalschaal waarbij het nulpunt niet van speciaal belang is, maar verschillen wel (bijvoorbeeld  temperatuur). En het hoogste niveau van ordenen is de ratio meetschaal waarbij een absoluut nulpunt  bestaat (bijvoorbeeld gewicht). Bij een ratio meetschaal hebben verhoudingen betekenis (bijvoorbeeld  veertig kilo is twee keer zo zwaar als twintig kilo).    Om statistische berekeningen te kunnen uitvoeren met deze gegevens is de meetschaal van de input  en output variabelen bepaald. Om analyses te kunnen maken van ordinale gegevens zijn de ordinale  gegevens gecodeerd met getallen, waardoor de ordinale gegevens ook in een rangorde zijn te  plaatsen. De manier van coderen is belangrijk. Voor de grootteklassen is dat eenvoudig. Die zijn al  geordend van klein naar groot.    Drie maten van verstedelijking zijn logisch te ordenen, namelijk G4, stedelijk en landelijk. Elke mate  van verstedelijking heeft een ander aantal inwoners. Het werkgebied ‘overig’ is niet logisch te  ordenen. Daarvoor moet een keuze gemaakt worden. Voor ‘overig’ is gekozen om deze tussen  stedelijk en landelijk in te plaatsen. Hiervoor zijn twee afwegingen gemaakt. De eerste afweging is of  het werkgebied ‘overig’ scherp genoeg gedefinieerd is om in de berekeningen op te nemen. Deze is als  positief beoordeeld, omdat de definitie duidelijk is afgebakend. (Alle definities zijn terug te vinden in  ‘Bijlage 2’.) De tweede afweging is de positie van ‘overig’ in de codering. ’Overig’ is geplaatst tussen  stedelijk en landelijk, omdat een zorgportefeuille met een mix tussen G4 en stedelijk niet veel  voorkomt en een zorgportefeuille met een mix tussen stedelijk en landelijk wel.  Steekproefomvang  Om wetenschappelijke uitspraken te kunnen doen zijn volgens Baarda en De Goede minimaal  vijfentwintig gegevens nodig per niveau (Basisboek methoden en technieken, 2006). Zowel Baarda als  De Goede zijn een betrouwbare bron. Zij doceren al dertig jaar aan een universiteit. De één statistiek  en onderzoeksmethoden en de ander methoden en technieken.     Voor het bepalen van de economische waarde van reistijd leidt dit tot een onderverdeling in vier  niveaus, namelijk G4, landelijk, stedelijk en overig. Een verklaring hiervoor staat in ‘3.1  Operationaliseren’ bij paragraaf ‘Mate van verstedelijking’ op pagina 15. Elk niveau vereist minimaal 

Onderzoeksopzet    2 0    vijfentwintig gegevens om wetenschappelijke uitspraken te kunnen doen. In totaal is dus een  minimum van honderd gegevens nodig (4x25).    De totale dataset van de Benchmark in de Zorg bestaat uit 346 dataregels. Echter niet alle dataregels  zijn volledig ingevuld en daarmee valide. In totaal zijn 170 dataregels volledig ingevuld. Dat is meer  dan de eis van minimaal honderd gegevens (4x25). Daarmee wordt geconcludeerd dat de steekproef  in de Benchmark in de Zorg van voldoende omvang is voor wetenschappelijk onderzoek.  Generalisatiemogelijkheden  Volgens Baarda en De Goede moet een steekproef volledig willekeurig zijn getrokken (Basisboek  methoden en technieken, 2006, p. 149) om uitspraken te doen over een gehele populatie. Elke  zorginstelling zou dus evenveel kans moeten maken om in de database terecht te komen. Om te  beoordelen of elke zorginstelling evenveel kans maakt om in de database te worden meegenomen, is  gekeken hoe groot de drempel is om mee te doen aan de Benchmark in de Zorg. Elke zorginstelling  die lid is van ActiZ kan meedoen aan de Benchmark in de Zorg. Als een zorginstelling geen lid is, dan  kan dat altijd nog. De zorginstellingen die meedoen schrijven zich vanuit eigen overwegingen in. Het  is onduidelijk of zorginstellingen vaker meedoen wanneer zij bijvoorbeeld slecht presteren of juist  goed presteren. De helft van de deelnemers doen één keer in de drie jaar mee en een derde doet één  keer in de twee jaar mee (Actiz, 2013, p. 11). Met de analyse in de voorgaande alinea is geconcludeerd  dat de database gebaseerd op redelijk toevallige deelname van willekeurige zorginstellingen. De  steekproef is daarmee redelijk aselect en de resultaten mogen met enige voorzichtigheid worden  gegeneraliseerd over de gehele populatie van de steekproef. 

Toets randvoorwaarden Oostenrijkse School In hoofdstuk ‘2.3 Toegevoegde waarde’ is de randvoorwaarde ‘vrijheid in handelen’ beschreven die  nodig is om te komen tot economische waarde van reistijd. In deze paragraaf wordt beschreven of de  gebruikte dataset voldoet aan de voorwaarde ‘vrijheid in handelen’ van de Oostenrijkse School. Dit  wordt gedaan door het bespreken van drie bronnen, namelijk 1) openbare aanbestedingen, 2)  concurrentie in de thuiszorg en 3) de voorlichtingsbrochure van de Nederlandse  Mededingingsautoriteit.  1) Openbare aanbestedingen  De eerste bron komt uit 2009. De SER Noord‐Nederland heeft onderzoek laten doen naar  aanbestedingen van de zorg uit de WMO (Zorg Thuis) in Noord‐Nederland (Tamminga, 2009). Hierin  staat dat het rijk de inhoudelijke, bestuurlijke en financiële kaders meegeeft aan de Gemeentes.  Nagenoeg elke Gemeente in Nederland is verplicht om de zorg in te kopen op basis van Europese  Richtlijnen. De Europese Richtlijnen hebben als doel om een vrije markt te creëren voor  overheidsopdrachten. De inkoop van werken, leveringen en diensten moeten verlopen via een  voorgeschreven procedure. Daardoor kan economisch machtsmisbruik en corruptie worden  tegengegaan. Zo kan het beste product voor de beste prijs worden verkregen (Robbe, 2007). Uiteraard  bestaan in Gemeentes niet oneindig veel aanbieders, maar de manier van aanbesteden zorgt voor een  grote mate van ‘vrijheid in handelen’.  2) Concurrentie in de thuiszorg  De tweede bron is van TILEC. TILEC heeft in 2010 namens ActiZ een onderzoek uitgevoerd naar de  concurrentie in de thuiszorg (Zorg Thuis) (Damme, 2010). Daarin staat dat de zorgsector en de  Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa) van mening verschillen over de mate van samenwerking  die benodigd is om kwalitatief goede zorg te leveren in het belang van de cliënt en de onderlinge  concurrentie van zorgaanbieders. De Zorgaanbieders stellen dat de zorg van de verschillende  aanbieders op elkaar afgestemd moeten worden om de kwaliteit te kunnen verhogen voor de cliënten.  In hoeverre dat invloed heeft op de mate van concurrentie is niet vast te stellen zonder diepgravend  onderzoek. Dit is in dit rapport ook niet gedaan. De NMa heeft overigens twee keer een boete in 2008 

Onderzoeksopzet    2 1    uitgedeeld aan zorgaanbieders voor het maken van prijsafspraken. Die boetes zijn bij de rechter  aangevochten en ongegrond verklaard. De NMa heeft met deze ongegrond verklaring geen nieuwe  boetes meer opgelegd. Hieruit mag met enige mate van voorzichtigheid geconcludeerd worden dat de  NMa vindt dat thuiszorg in voldoende mate vrij handelt.  3) Voorlichtingsbrochure van de Nederlandse Mededingingsautoriteit.  De derde en laatste bron is van de NMa. Zij geeft in haar voorlichtingsbrochure over ‘Samenwerken  en concurreren in de zorgsector’ informatie over wat wel en wat niet mag bij samenwerking tussen  zorgaanbieders (Mededingingsautoriteit, 2010). Indien een zorgaanbieder niet zelfstandig een cliënt  kan helpen, mag de samenwerking aangegaan worden met concurrenten. En zorgaanbieders mogen  samenwerken als de maatschappelijke voordelen groter zijn dan de nadelige effecten op de  concurrentie. Zorgaanbieders mogen geen prijsafspraken maken, de markt verdelen, andere partijen  gezamenlijk boycotten of vooroverleg plegen bij aanbestedingen.    De gebruikte dataset bevat reistijdgegevens die gemeten zijn bij het leveren van Zorg Thuis. Dit is  belangrijk om te constateren, omdat reistijdgegevens over SWZ nog niet bestaan en omdat SWZ  budgetgestuurd is. Daarmee kan SWZ gezien worden als een beperking op de vrijheid van handelen.  In tegenstelling tot SWZ bestaat bij het leveren van Zorg Thuis wél een grote mate van vrijheid van  handelen, namelijk in de vorm van openbare aanbestedingen. De gebruikte dataset bevat gegevens  van Zorg Thuis en niet direct van SWZ. Daarmee is in de gebruikte dataset de vrijheid van handelen  niet beperkt. 

Samenvatting  De database Benchmark in de Zorg is representatief voor de totale populatie, hiervoor zijn twee  redenen. In de database zijn 25% van alle cliënten die Zorg Thuis ontvangen vertegenwoordigd. En  de database wordt zorgvuldig en professioneel beheerd.   Om twee redenen is voor dit onderzoek gekozen om gebruik te maken van de database Benchmark  in de Zorg. De eerste is omdat de verwachting is dat het zelf verzamelen van gegevens voor dit  onderzoek niet tot kwalitatief hogere gegevens zal leiden. De tweede reden is dat de database  Benchmark in de Zorg representatief is.   Bij de controle van de database zijn geen fouten geconstateerd. Daarom zijn de gegevens niet  hersteld voor fouten. Voor de codering zijn de ordinale inputvariabele ‘werkgebied’ is de volgende  rangschikking aangehouden: G4, stedelijk, overig en landelijk. De steekproefomvang in de  Benchmark in de Zorg is groot genoeg om statistisch gevonden verbanden te mogen generaliseren  naar de gehele populatie. Ook is de steekproef aselect, waardoor generalisatie mogelijk is.   Om een uitspraak te doen over economische waarde binnen het paradigma van de Oostenrijkse  School is het zeer belangrijk dat de gebruikte dataset gegevens bevat die tot stand kwamen met  vrijheid van handelen.   Bij SWZ is er weinig vrijheid van handelen, dat komt door het budgetsysteem waarmee de kosten  onder controle worden gehouden.   Bij Zorg Thuis is in tegenstelling tot SWZ wel sprake van een grote mate van vrijheid van  handelen. Door Europese Regelgeving zijn Gemeenten verplicht om hun bestedingen in  concurrentie op de markt in te kopen. Daarmee is de gebruikte dataset geschikt om binnen het  paradigma van de Oostenrijkse School een uitspraak te doen over economische waarde. 

3.4

Analysemethodes

Bij het operationaliseren in paragraaf 3.1 op pagina 14 zijn acht parameters gedefinieerd waar  onderzoek naar nodig is om antwoord te kunnen geven op de centrale vraagstelling of de deelvragen. 

Onderzoeksopzet    2 2    In deze paragraaf wordt meer achtergrondinformatie gegeven over de analysemethodes die gebruikt  zijn om deze parameters te onderzoeken. 

Frequentieanalyse De frequentieanalyse is gemaakt met Microsoft Excel 2010, omdat dit eenvoudig beschikbaar is voor  dit onderzoek in plaats van bijvoorbeeld SPSS. Een andere reden is dat de gebruikte dataset ook in  Excel‐formaat aangeleverd is. De frequentieanalyse is gemaakt met behulp van de functie  ‘Beschrijvende statistiek’ die in Excel staat onder ‘Gegevensanalyse’. Hiervoor moet  de  invoegtoepassing ‘Analysis ToolPak’ geïnstalleerd zijn. Om deze frequentieanalyse te kunnen  toepassen wordt voorondersteld dat de gegevens standaard normaal verdeeld zijn (Gauss kromme).  Een standaard normale verdeling vooronderstelt dat de kansdichtheid rond het rekenkundig  gemiddelde groot is en bij hoge of lagere waarde de kansdichtheid afneemt zonder nul te worden.  Deze frequentieanalyse is een eenvoudige manier om statische uitspraken te kunnen doen over  gemiddelde waarden van reiskosten bij SWZ. Met de frequentieanalyse is de parameter ‘Reiskosten per  cliënt Zorg Thuis’ onderzocht. 

Literatuurstudie Deze thesis richt zich met name op het onderzoek naar de reiskosten bij SWZ. Om een uitspraak te  kunnen doen over de waarde van die reistijd zijn twee extra parameters nodig, zoals te lezen was in  paragraaf 3.1 ‘Operationaliseren’ op pagina 14. Deze parameters zijn ‘Omrekeningsfactor ‘SWZ & Zorg  Thuis’’ en de ‘Vermogenskostenvoet’.  Naar deze parameters is geen statistisch onderzoek gedaan. In de  bestaande literatuur is op hoofdlijnen hierover informatie te vinden. Ook de parameter ‘Aantal cliënten  SWZ’, welke nodig is om de gevonden waarde te kunnen extrapoleren naar een vastgoedobject, is  onderzocht middels een literatuurstudie. Al deze informatie is onderzocht middels een  literatuurstudie en is verwoord in hoofdstuk vier.  

Regressieanalyse De regressieanalyse is ook gemaakt met Excel 2010. Voor de regressieanalyse is gebruik gemaakt van  de functie ‘Regressie’ die in Excel staat onder ‘Gegevensanalyse’. Hiervoor moet  de invoegtoepassing  ‘Analysis ToolPak’ geïnstalleerd zijn. Om deze regressieanalyse te kunnen toepassen wordt wederom  voorondersteld dat de gegevens standaard normaal verdeeld zijn (Gauss kromme). Deze  regressieanalyse is een eenvoudige manier om statische uitspraken te kunnen doen over de invloed  van het aantal cliënten op de hoogte van de reiskosten. Met de regressieanalyse is met behulp van de   parameters ‘Reiskosten’ en ’Aantal cliënten per zorginstelling’ de sterkte van de samenhang tussen de  reiskosten en cliënten beantwoord. 

Samenhanganalyse De samenhanganalyse is gemaakt op basis van de Spearman rangcorrelatie. De Universiteit van  Delaware heeft een sjabloon ontwikkeld dat de berekeningsmethodiek versimpeld heeft tot alleen het  invoeren van de input. Het sjabloon zorgt voor de benodigde berekeningen om te komen tot de  Spearman rangcorrelatie. Het model is terug te vinden op  http://udel.edu/~mcdonald/statspearman.html. Dit model is gevalideerd op basis van gegevens uit het  basisboek Statistiek met SPSS (Baarda, Goede, & Dijkum, 2011, p. 127). In dit boek is een voorbeeld  opgenomen om de Spearman rangcorrelatie te berekenen. De uitkomsten van het model van Delaware  en de uitkomsten in het boek komen overeen, waardoor de conclusie is getrokken dat het Excel‐ sjabloon zeer waarschijnlijk juist werkt. De mate van samenhang van de vier werkgebieden G4,  stedelijk, overig en landelijk is te meten met de Spearman rangcorrelatie. Een alternatief is de  rangcorrelatie van Kendall. Echter is daarbij een voorwaarde dat de gegevens jaarlijks gemeten  worden. Omdat niet elke zorginstelling elk jaar mee deed, is de rangcorrelatie Kendall niet mogelijk  en is gekozen voor de Spearman rangcorrelatie. De Spearmans rangcorrelatiecoëfficiënt wordt  afgekort als Spearmans ρ (rho). De Spearmans ρ is gebaseerd op de rangnummers van de gegevens  in plaats van op de gegevens zelf. Daarmee is de Spearmans ρ een verdelingsvrije maat voor 

Onderzoeksopzet    2 3    correlatie en is geschikt voor de mate van verstedelijking die op ordinale schaal gemeten is. Uit de  samenhanganalyse komen twee waardes, namelijk de significantie en de correlatiecoëfficiënt. De mate  van significantie geeft aan of reiskosten samenhangen met de mate van verstedelijking. De  correlatiecoëfficiënt geeft de mate van samenhang weer. Met de samenhanganalyse zijn de parameters  ‘Mate van verstedelijking’ en ‘Sterkte samenhang mate van verstedelijking’ beantwoord. 

Intersubjectieve navolgbaarheid Bovenstaande analyses leiden tot uitkomsten. Deze uitkomsten zijn per definitie subjectief omdat  slechts één bron gebruikt is, namelijk de Benchmark voor de Zorg. Middels datatriangulatie zijn de  conclusies uit de analyses van dit onderzoek besproken met een expert uit het bedrijfsleven. Dit is een  vorm van falsificatie waarmee de subjectieve blik van de onderzoeker is verminderd. Andere  wetenschappers zouden dit onderzoek moeten kunnen herhalen en tot dezelfde conclusies komen. In  hoofdstuk ‘Fout! Verwijzingsbron niet gevonden. Fout! Verwijzingsbron niet gevonden.’ worden  de uitkomsten van deze reflectie beschreven. 

Samenvatting  Om antwoord te geven op de deelvragen is gebruikt gemaakt van een frequentieanalyse, een  samenhanganalyse, een regressieanalyse en een literatuurstudie.   Alle statistische analyses zijn uitgevoerd met Microsoft Excel.   Voor de samenhanganalyse is de Spearman rangcorrelatie gebruikt met behulp van een Excel‐ sjabloon van de universiteit van Delaware. Het Excel‐sjabloon is gevalideerd op fouten.   Deze thesis richt zich met name op het onderzoeken van de reiskosten bij SWZ. Het onderzoek  naar de vermogenskostenvoet, welke nodig is om een uitspraak te doen over de waarde van de  reistijd, is alleen gedaan op basis van een literatuurstudie. 

Resultaten  analyses    4 

4

2  

Resultaten analyses “An ounce of practice is better than tons of theory” 

Sivānanda Saraswati (1887‐1963) 

De belangrijkste constatering bij het vorige hoofdstuk ‘Onderzoeksopzet’ is dat de dataset van  voldoende kwaliteit is. Tevens is aangegeven dat acht parameters onderzocht moeten worden om  antwoord te kunnen geven op de centrale vraagstelling en de deelvragen. De analyses van deze  parameters worden in dit hoofdstuk behandeld. Deze acht parameters zijn ‘Reiskosten per cliënt Zorg  Thuis’, ‘Omrekeningsfactor ‘SWZ & Zorg Thuis’, ‘Aantal cliënten SWZ’, ‘Vermogenskostenvoet’, ‘Reiskosten’,  ‘Aantal cliënten per zorginstelling’, ‘Mate van verstedelijking’ en ‘Sterkte samenhang reiskosten en mate van  verstedelijking’.    Dit hoofdstuk geeft het resultaat weer van het onderzoek naar bovenstaande parameters. In elke  paragraaf is een of meer parameters uitgewerkt. De paragraaf ‘4.6 Antwoorden deelvragen’ is een  samenvatting van de uitkomsten van de acht parameters en daarmee de antwoorden op de  deelvragen. In de voorlaatste paragraaf ‘4.7 Toegevoegde waarde door CWZ’ wordt de centrale  vraagstelling beantwoord. In de laatste paragraaf staat een samenvatting van de reflectie van deze  thesis met een expert uit het bedrijfsleven. 

4.1

Reiskosten per cliënt Zorg Thuis

In deze paragraaf is het rekenkundig gemiddelde, een frequentieanalyse en het gewogen gemiddelde  van de parameter ‘Reiskosten per cliënt Zorg thuis per jaar’ opgenomen. Dit zijn drie verschillende  methoden om reiskosten te bepalen. 

Rekenkundig gemiddelde Met beschrijvende statistiek is het rekenkundig gemiddelde berekend van de reiskosten ‘per cliënt per  jaar  per zorginstelling’, namelijk 254 euro. Opgemerkt dient te worden dat AWBZ‐zorgdiensten en  huishoudelijke verzorging vrijgesteld zijn van btw. In ‘Tabel 6’ staat de samenvatting van de  beschrijvende statistiek. In ‘Bijlage 3’ staat dezelfde tabel, maar met meerdere niveaus zichtbaar met  als doel om de intersubjectieve navolgbaarheid te vergroten. 

Resultaten  analyses    5 

2  

Tabel 6 ‐ Samenvatting beschrijvende statistiek ʹreiskosten per cliënt per jaar’ in euro’s 

Input‐  variabele  Niveau  Rekenkundig  gemiddelde  Standaardfout  Mediaan  Standaarddeviatie  Kurtosis  Scheefheid  Minimum  Maximum  Som  Aantal  Grootste(1)  Kleinste(1)  ‐1,96SD  +1,96SD 

Werkgebied  G4  Stedelijk  Overig Landelijk 155 

245 

390 

22  28  54  150   176   378   99   264   273   4   8   4   2   2   2   10   5   74   462   1.463   1.327   3.100   22.284   10.148  20   91   26   462   1.463   1.327   10   5   74   ‐39   ‐273   ‐145   349   763   926  

Totaal   

234 

254 

71  55   410   7   3   4   1.758   7.732   33   1.758   4   ‐569   1.038  

22  163   292   8   2   4   1.758  43.264  170   1.758  4   ‐318   827  

  In bovenstaande tabel geven zowel de kurtosis als de scheefheid aan dat de gevonden waarden niet  een standaard normale verdeling kennen. De kurtosis is bij alle vier de werkgebieden hoger dan 1. Dit  duidt op een sterke piek in de verdeling van de waarden. De waarde bij scheefheid geeft aan dat bij  alle werkgebieden de waarden zodanig verspreid zijn dat een ‘buik’ (in de standaard normale  verdeling) naar links optreedt.  Rekenkundig gemiddelde reiskosten populatie  De waardes in ‘Tabel 6’ doen een uitspraak over de steekproef in de database. Om een uitspraak te  doen over het rekenkundig gemiddelde voor de gehele populatie moet een bandbreedte aangehouden  worden middels de standaardfout.    De rekenkundig gemiddelde reiskosten per cliënt Zorg Thuis per jaar is voor deze aselecte steekproef  254 euro en de standaardfout is 22. Daarmee is het mogelijk om met 95% zekerheid uitspraak te doen  dat de gemiddelde reiskosten per cliënt Zorg Thuis per jaar voor de gehele populatie ligt tussen 211 en  297 euro (gemiddelde +/‐ 1,96*standaardfout). Anders gezegd liggen de gemiddelde reiskosten van de  populatie tussen de 254 +/‐ 17% = 211 t/m 297 euro.  Geschatte reiskosten steekproef  De standaarddeviaties zijn bij alle werkgebieden groot ten opzichte van de gemiddelden. Voor alle  werkgebieden zijn de onder‐ en bovengrens af te lezen in ‘Tabel 6’ bij ‐1,96SD en +1,96SD. Dus de  reiskosten per cliënt per jaar bij Zorg Thuis ligt met 95% zekerheid tussen ‐318 euro (opbrengst) en 827  euro. De spreiding is daarmee groot. Zelfs zo groot dat de reiskosten theoretisch negatief zouden  kunnen zijn.  Een schatting van de reiskosten voor een willekeurige cliënt is daardoor niet mogelijk. 

Frequentieanalyse(s) In deze paragraaf zijn de uitkomsten uit de frequentieanalyses opgenomen van de totale steekproef en  onderverdeeld per werkgebied. De frequentieanalyse is opgenomen om grafisch weer te geven hoe de  spreiding verdeeld is en staan in ‘Bijlage 6’. Wat opvalt is dat de waarden voor het rekenkundig  gemiddelde (265), de mediaan (225) en de modus (75) sterk verschillen. Dat komt doordat de  verdeling van de reiskosten niet ‘standaard normaal verdeeld’ zijn (Figuur 6). Deze conclusie was ook  al zichtbaar in de beschrijvende statistiek bij de berekening van het rekenkundig gemiddelde. Het 

Resultaten  analyses    2 6    rekenkundig gemiddelde van de frequentieanalyse wijkt af van het rekenkundig gemiddelde van de  beschrijvende statistiek omdat bij de frequentieanalyse gebruik is gemaakt van een klasseindeling. De  verdeling is positief scheef verdeeld. In de verdeling komen relatief veel lage reiskosten voor en veel  zorginstelling met reiskosten in de klasse 225, de mediaan is namelijk 225, terwijl de maximumscore  1.575 is; ruim twee derde van de zorginstellingen hebben reiskosten onder de  375 of lager. 

Gewogen gemiddelde Het eerder uitgerekende rekenkundig gemiddelde doet een uitspraak over de reiskosten voor een  zorginstelling. In deze paragraaf is het gewogen gemiddelde onderzocht. Met het gewogen  gemiddelde zijn de reiskosten ‘per cliënt’ berekend, waarbij het rekenkundig gemiddelde een  uitspraak doet over de reiskosten voor een zorginstelling. In ‘Tabel 7’ staan voor alle werkgebieden  het totaal van de som van de gewogen gemiddelde reiskosten per cliënt. In deze berekening is  meegewogen dat zorginstellingen met minder cliënten minder gewicht in de schaal leggen om te  komen tot de gewogen gemiddelde reiskosten. Dit is een reële vooronderstelling omdat de centrale  vraag gaat over reiskosten per cliënt en niet over reiskosten voor een zorginstellingen. Het gewogen  gemiddelde is tot stand gekomen door de volgende vergelijking:    ‘reiskosten per cliënt per jaar’ * ‘aantal cliënten Zorg Thuis’  totaal aantal cliënten Zorg Thuis    Onderstaande tabel geeft de gewogen gemiddelde reiskosten per cliënt per jaar weer per mate van  verstedelijking, per jaar en in totaal.  Tabel 7 – Gewogen gemiddelde ʹreiskosten per cliënt per jaar’ in euro’s 

   2010  2011  2012  2010‐2012 

G4  239   180   100   170  

Stedelijk  Overig  Landelijk 261   291   370   308   442   446   233   310   422   271   345   421  

Totaal  263   329   247   279  

  De gewogen gemiddelde reiskosten per cliënt bij Zorg Thuis per jaar zijn 279 euro. De gewogen  gemiddelde reiskosten verschillen daarmee 10% van de rekenkundig gemiddelde reiskosten (279  versus 254 euro, zie paragraaf ‘Rekenkundig gemiddelde’). 

Samenvatting  De uitkomsten van de beschrijvende statistiek en de frequentieanalyse geven aan dat de waarden  in de Benchmark in de Zorg op het niveau van zorginstellingen niet standaard normaal verdeeld  zijn. De verdelingen zijn positief scheef verdeeld.   Ook is de spreiding erg groot. Dit is zichtbaar in de hoge waardes van de standaard deviaties ten  opzichte van het rekenkundig gemiddelde.   De rekenkundig gemiddelde reiskosten voor de onderzochte populatie zijn met 95% zekerheid 254  euro plus of min 43 euro.   Het gewogen gemiddelde is een methode om de reiskosten per cliënt te berekenen in plaats van de  reiskosten voor een  zorginstelling per cliënt (rekenkundig gemiddelde).   Het gewogen gemiddelde is 279 euro.   Bij een gewogen gemiddelde is het niet mogelijk om een bandbreedte aan te geven om met 95%  zekerheid een schatting te doen die geldt voor de gehele populatie. 

Resultaten  analyses    7 

4.2

2  

Omrekeningsfactor en het aantal cliënten

In deze paragraaf worden de parameters ‘Omrekeningsfactor ‘SWZ & Zorg Thuis’ en ‘Aantal cliënten  SWZ’ onderzocht. Uit onderstaande tabel is af te lezen dat per cliënt ZZP 1‐4 (SWZ) gewogen  gemiddeld 9,45 uur zorg per week wordt geleverd.  Tabel 8 ‐ Aantal cliënten en gemiddeld aantal uren zorg per ZZP (Nederlandse Zorgautoriteit, 2013) 

      ZZP1  ZZP2  ZZP3  ½ ZZP4    

Aantal cliënten  2010  10.675  27.085  17.580  11.860    

Uren zorg per week 

2011  2012  Gemiddeld  Min.  Max.  8.910  7.090  8.892  3  5  27.300  24.985  26.457  5,5  7,5  20.935  24.035  20.850  9,5  11,5  13.618  15.545  13.674  11  13,5     Totaal  69.873       

Gem.  4  6,5  10,5  12,25  Totaal

Totaal uren  zorg per ZZP  per week*  35.568  171.971  218.925  167.509  593.972 

Gewogen  gemiddeld**   0,24  1,88  3,87  3,45  9,45 

* = Gemiddeld aantal cliënten * Gemiddelde uren zorg per week  ** = Gemiddelde uren zorg per week per ZZP / Totaal uren zorg alle ZZP per week * Totaal uren zorg per ZZP per week 

  De waardes in bovenstaande tabel zijn gemiddelden en kunnen per locatie afwijken. Daarvoor zijn  een aantal redenen. Ten eerste kan een klasse ZZP oververtegenwoordigd zijn waardoor het  gemiddeld aantal uren zorg zal afwijken. Ten tweede kan eventuele leegstand het gemiddeld aantal  uren zorg in een gebouw drukken. Ten derde kan het aantal ZZP’s verschillen per jaar. En de laatste  reden is dat bovenstaande waardes een gewogen gemiddelde is over de jaren 2010 tot 2012 en dat in  de toekomst de verwachting is dat voor een lichte zorgvraag (ZZP 1‐4) veel meer een beroep gedaan  moet worden op mantelzorgers. Dit zijn allemaal redenen waardoor afwijkingen kunnen ontstaan in  het gemiddeld aantal uren zorg in een gebouw. Ondanks deze bezwaren wordt in deze thesis  uitgegaan van bovenstaande waardes. Dit is gedaan omdat een onderzoek hiernaar niet de kern van  dit onderzoek is en dat dit een eenvoudige manier is om de reiskosten per cliënt om te rekenen naar  de totale besparing aan reiskosten per locatie.    Een uitgangspunt voor deze thesis is dat de gemiddelde zorg bij een lichte zorgvraag (SWZ) in de  toekomst gelijk blijft, echter daar zijn geen voorspellingen voor te doen en dat wordt in deze thesis  ook niet nader onderzocht. Op het uitgangspunt dat de gemiddelde zorg bij SWZ gelijk blijft in de  toekomst zijn een aantal bezwaren. In de praktijk kan het voorkomen dat meer of minder reisuren en  daarmee reiskosten gemaakt worden omdat vaker of minder vaak naar een cliënt gereisd moet  worden. Ook kan het zijn dat bij meer of minder cliënten bij SWZ andere reistijden en daarmee andere  reiskosten gemaakt worden. In een voorbereidend interview voor deze thesis gaf Mevrouw Schuttel  van zorginstelling HanzeHeerd aan dat thuiszorgteams de zorg voor SWZ ZZP 1‐4 grotendeels over  zullen nemen (persoonlijke communicatie, 20 november 2013). Dit zou betekenen dat in de toekomst  de zorg bij SWZ niet door intramurale instellingen wordt geleverd, maar door thuiszorgorganisaties.  Dit zijn allemaal verschillen van de situatie onder de AWBZ ten opzichte SWZ.    Het aantal cliënten in de gebruikte dataset Benchmark in de Zorg per zorginstelling is gemiddeld  1.416 (240.712 /170) en het aantal zorguren per zorginstelling is gemiddeld 234.630 (39.887.158/170).  Daaruit kan geconcludeerd worden dat elke zorginstelling gemiddeld 165 zorguren per jaar levert aan  een cliënt. Dat zijn per week 3,17 zorguren bij Zorg Thuis (165/52).    Bij SWZ worden gemiddeld meer uren zorg geleverd dan bij Zorg Thuis (9,45 versus 3,17). Dus om de  gegevens in de dataset te kunnen gebruiken voor SWZ is het logisch om een omrekeningsfactor te  hanteren. In ‘Tabel 8’ staat dat bij de zorgzwaartepakketten voor SWZ gewogen gemiddeld 9,45 uur  zorg geleverd wordt. 

Resultaten  analyses    8    Daarmee wordt de ‘omrekeningsfactor ‘SWZ zorg thuis’ 2,98 (9,45/3,17). 

2  

Aantal cliënten SWZ In deze paragraaf wordt de parameter ‘Aantal zorgvragers SWZ’ onderzocht. In tabel ‘Tabel 8’ staat bij  ‘aantal cliënten’ genoemd dat ongeveer zeventigduizend (69.873) cliënten SZW zorg ontvangen. Dit  aantal is noodzakelijk voor beantwoording van de centrale vraagstelling aan het einde van dit  hoofdstuk. 

4.3

Vermogenskostenvoet

Deze paragraaf is de uitkomst van het onderzoek naar de parameter ‘Vermogenskostenvoet’. Voor het  bepalen van de vermogenskostenvoet wordt in dit onderzoek 5,0% aangehouden. Hier zijn vier  overwegingen voor gemaakt. De eerste is dat de 5,0% de laatste openbaar bekend gemaakte  rentevergoeding is die zorginstellingen krijgen voor hun kapitaallasten van (zorg)vastgoed  gerelateerde investeringen (Nederlandse Zorgautoriteit, 2011). In die publicatie is geen risico‐opslag  gehanteerd. De tweede overweging is dat een vermogenskostenvoet voor de bedrijfsvoering van  zorginstellingen niet gevonden is. Deze zal uiteraard hoger zijn, omdat het risico op bedrijfsvoering  hoger is dan voor (zorg)vastgoed. De derde overweging is dat deze thesis de nadruk legt op het  inzichtelijk maken van de kasstromen en niet op de vermogenskostenvoet. En de vierde overweging is  dat de vermogenskostenvoet gebruikt wordt om de economische waarde van reistijd te bepalen.  Reistijd ontstaat doordat een andere keuze wordt gemaakt in de vorm van huisvesting. Waarde van  (zorg)vastgoed is afhankelijk van de bebouwde omgeving. De waarde van logistiek (zorg)vastgoed is  bijvoorbeeld hoger als deze dichter bij een vliegveld ligt. Een ander voorbeeld is dat de waarde van  (zorg)vastgoed hoger is bij winkels die dicht bij bewoonde gebieden liggen. Daarmee is de reistijd  afhankelijk van de gekozen vastgoedoplossing.     Bovenstaande overwegingen geven aan dat het gebruiken van een (zorg)vastgoed gerelateerde  vermogenskostenvoet voor de economische waarde van reistijd verdedigbaar is. Daarbij moet wel  opgemerkt worden dat de vermogenskostenvoet geldt voor de totale zorgketen en niet voor  individuele stakeholders. De vermogenskostenvoet van 5,0% geldt voor de gehele zorgketen omdat de  overheid die de totale kosten betaald gebruik de 5,0% voorschrijft voor (zorg)vastgoed gerelateerde  kapitaalslasten.    Een hogere of lagere vermogenskostenvoet heeft grote invloed op economische waarde. Een drie keer  hogere vermogenskostenvoet levert een drie keer lagere waarde op. 

Reflectie voorwaarden Oostenrijkse School Het bepalen van een vermogenskostenvoet zal binnen het paradigma van de Oostenrijkse School  verschillen per stakeholder. Normaliter bestaat een vermogenskostenvoet uit de reële rente, de  verwachte inflatie en een risico‐opslag. Elke stakeholder (overheid, belegger, zorginstelling en klant)  hebben een eigen risicoprofiel en een eigen afweging om te komen tot een vermogenskostenvoet en  daarmee tot de economische waarde van toekomstige kasstromen. Ook binnen de groep van  stakeholders is een verschil in vermogenskostenvoet mogelijk. Elke belegger heeft bijvoorbeeld een  eigen risicoprofiel. 

4.4

Regressieanalyse cliënten versus reiskosten

In deze paragraaf wordt de parameters ‘Reiskosten’ en ‘Aantal cliënten per zorginstelling’ onderzocht.  Om te toetsen of het aantal cliënten per zorginstelling van invloed is op de reiskosten is een  regressieanalyse gemaakt. Bij schaalvoordelen is een efficiency te behalen bij het leveren van zorg aan 

Resultaten  analyses    9  meer cliënten. In de regressieanalyse zijn het aantal cliënten per zorginstelling vergeleken met de  reiskosten. In onderstaande drie tabellen zijn de uitkomsten van de regressieanalyse weergegeven. 

2  

Tabel 9 ‐ Gegevens voor de regressie 

Meervoudige  correlatiecoëfficiënt R  0,05 

R‐kwadraat  0,00 

Aangepaste  Standaard‐ kleinste kwadraat  fout  0,00  292,63 

Waarnemingen  170 

  Tabel 10 ‐ Variantieanalyse 

  Vrijheidsgraden  Kwadratensom  Regressie  1  34462,91  Storing  168  14386157,58  Totaal  169  14420620,49 

Gemiddelde kwadraten  34462,91  85631,89   

F  0,40     

Significantie F  52,67%     

  Tabel 11 ‐ Coëfficiënten 

   Snijpunt   aantal cliënten zorg thuis  

Coëfficiënten  Standaardfout 246,20  25,98  0,01  0,01 

T‐ statistische  gegevens  9,48  0,63 

P‐waarde  0,00  0,53 

  De significantie van de analyse is hoger dan 2,5%, namelijk 52,67%. Daarmee is de kans dat de  samenhang op toeval berust groot. De R‐kwadraat is 0. Dat betekent dat de reiskosten voor 0%  verklaard kunnen worden uit het aantal cliënten.  Figuur 3 ‐ Regressieanalyse cliënten versus reiskosten 

  In bovenstaande ‘Figuur 3’ zijn de uitkomsten van de regressieanalyse ook grafisch weergegeven.  Daarbij valt op dat de puntenwolk verspreid is, zoals in de uitkomst van de regressieanalyse staat  aangegeven. 

Samenvatting  Uit de regressieanalyse blijkt niet dat reiskosten correleren met het aantal cliënten.   Daarmee is het totaal aantal cliënten van een zorginstelling niet van invloed op de reiskosten. 

4.5

Mate van verstedelijking en de sterkte van die samenhang

In deze paragraaf zijn de parameter ‘Mate van verstedelijking’ en ‘Sterkte samenhang reiskosten en mate  van verstedelijking’ onderzocht. Om te onderzoeken of de mate van verstedelijking invloed heeft op de  reiskosten is een samenhanganalyse gemaakt op basis van het rekenkundig gemiddelde en de  gewogen gemiddelde reiskosten per cliënt. Ook is de sterkte van die samenhang onderzocht. 

Resultaten  analyses    0 

3  

Samenhang op basis van het rekenkundig gemiddelde Tabel 12 ‐ Rekenkundig gemiddelde ʹreiskosten per cliënt Zorg Thuis per jaarʹ 

  

G4  169   163   126   155  

2010  2011  2012  2010‐2012 

Stedelijk  Overig  Landelijk 347   413   268   236   379   213   190   390   236   245   390   234  

Totaal  298   245   234   254  

 

In ‘Figuur 4’ hieronder is ‘Tabel 12’ grafisch weergegeven.  Figuur 4 ‐ Lijngrafiek rekenkundig gemiddelde ʹreiskosten per cliënt per jaarʹ 

500 450 400 350 300 250 200

2010

150

2011

100

2012

50

2010‐2012

0 G4

Stedelijk

Overig

Landelijk

  Middels een Spearman rangcorrelatie is onderzocht wat de mate van samenhang is in bovenstaande  uitkomsten. In ‘Tabel 13’ staan de resultaten van de Spearman rangcorrelatie.  Tabel 13 ‐ Samenvatting samenhanganalyse ʹreiskosten per cliënt per jaarʹ obv rekenkundig gemiddelde 

Correlatiecoëfficiënt  Aantal  Significantie 0,58  10  4,62%   De uitkomst van de samenhanganalyse geeft aan dat de reiskosten per cliënt per jaar en de mate van  verstedelijking sterk positief samenhangen. Dit blijkt uit een correlatiecoëfficiënt van 0,58 met een  significantie van 4,62%, bij 95% waarschijnlijkheid (<5%). De correlatiecoëfficiënt geeft aan dat  reiskosten en de mate van verstedelijking sterk lineair samenhangen.  

Samenhang op basis van het gewogen gemiddelde Om te onderzoeken of de mate van verstedelijking invloed heeft op de reiskosten is een  samenhanganalyse gemaakt van de uitkomsten uit de berekening van de gewogen gemiddelde  reiskosten per cliënt. Voor de overzichtelijkheid wordt hier ‘Tabel 7’ herhaald.    Herhaling Tabel 7 – Gewogen gemiddelde ʹreiskosten per cliënt per jaar’ in euro’s 

   2010  2011  2012  2010‐2012 

G4  239   180   100   170  

Stedelijk  Overig  Landelijk 261   291   370   308   442   446   233   310   422   271   345   421  

Totaal  263   329   247   279  

  In ‘Figuur 5’ hieronder is ‘Tabel 7’ grafisch weergegeven. 

Resultaten  analyses    1 

3  

Figuur 5 ‐ Lijngrafiek Gewogen gemiddelde ʹreiskosten per cliënt per jaarʹ 

  Middels een Spearman rangcorrelatie is onderzocht wat de mate van samenhang is in bovenstaande  uitkomsten. In de tabel hieronder staan de resultaten van de Spearman rangcorrelatie.  Tabel 14 ‐ Samenvatting samenhanganalyse ʹreiskosten per cliënt per jaar’ o.b.v. gewogen gemiddelde 

Correlatiecoëfficiënt  Aantal  Significantie 0,89  10  0,01%    De uitkomst van de samenhanganalyse geeft aan dat de reiskosten per cliënt per jaar en de mate van  verstedelijking sterk positief samenhangen. Dit blijkt uit een correlatiecoëfficiënt van 0,89 met een  significantie van 0,01%, bij 95% waarschijnlijkheid (<5%). De correlatiecoëfficiënt geeft aan dat  reiskosten en de mate van verstedelijking sterk lineair samenhangen. Dit betekent dat de reiskosten  lager zijn in meer stedelijk gebied dan landelijk gebied.    Het aantal waarden waarop de correlatiecoëfficiënt is gebaseerd is tien. Dit is meer dan zeven en is  volgens Brown voldoende voor wetenschappelijk onderzoek (Bio Factsheet nr 144). De Royal  Geographical Society houdt echter een minimum aan van 15, welke niet wordt behaald (Spearman’s  Rank Correlation Coefficient – Excel Guide, 2014). 

Samenvatting  Uit de samenhanganalyse met behulp van de Spearman rangcorrelatie blijkt een sterke samenhang  tussen de mate van verstedelijking en de reiskosten per cliënt.   De correlatiecoëfficiënt is zowel op basis van het rekenkundig gemiddelde (0,58) als op basis van  het gewogen gemiddelde (0,89) sterk.   Beide correlatiecoëfficiënten zijn significant (4,62% en 0,01%).  

4.6

Antwoorden deelvragen

Deze paragraaf geeft de resultaten weer van het onderzoek naar de zeven deelvragen die nodig zijn  om de centrale vraagstelling te beantwoorden. In deze paragraaf wordt elke deelvraag een‐voor‐een  beantwoord.    Het antwoord op deelvraag één: ‘Wat zijn de reiskosten bij Zorg Thuis?’ is gewogen gemiddeld 279 euro  per jaar. De standaarddeviaties bij het rekenkundig gemiddelde zijn groot ten opzichte van de  gemiddelden. Hier kunnen twee redenen voor zijn. De eerste is dat het kan komen doordat elke  zorginstelling op een andere manier de Benchmark in de Zorg invult. Dit is niet te verwachten omdat 

Resultaten  analyses    3 2    PWC zorginstellingen helpt om de Benchmark in te vullen en de definities van de gegevens die  ingevuld moeten worden zijn bekend. Zie ook de definities in Bijlage 2. De tweede reden kan zijn dat  de bedrijfsvoering van zorginstellingen sterk afwijken van elkaar. Dit zou goed kunnen omdat  zorginstellingen tot op heden redelijk solitair van elkaar opereren en een prikkel om te kijken naar de  bedrijfsvoering van andere zorginstellingen ontbreekt. Dit heeft tot gevolg dat de spreiding groot is en  dat daarmee alleen een uitspraak gedaan kan worden over reiskosten voor de totale populatie en niet  voor individuele zorginstellingen.    Het antwoord op deelvraag twee: ‘Wat is de omrekeningsfactor ‘SWZ & Zorg Thuis’?’ is 2,98. Dit geeft  aan dat cliënten met een lichte zorgvraag die vallen onder de overheidsmaatregel SWZ, 2,98 keer meer  zorg ontvangen dan de huidige groep zorgvragers die vallen onder de categorie Zorg Thuis.    Het antwoord op deelvraag drie: ‘Wat is de vermogenskostenvoet voor het berekenen van de waarde  van reiskosten?’ is voor dit onderzoek 5,0%. Dit is de voorgeschreven rentevergoeding door de  overheid die zorginstellingen ontvangen voor hun kapitaalslasten. Binnen het paradigma van de  Oostenrijkse School zal de vermogenskostenvoet per zorginstelling of stakeholder verschillen. Omdat  deze thesis zicht richt op het inzichtelijk maken van de reiskosten en niet op de vermogenskostenvoet  wordt met 5,0% gerekend. Hierbij moet in acht gehouden worden dat een afwijkende  vermogenskostenvoet een groot effect op de waarde kan hebben.    Het antwoord op deelvraag vier: ‘Wat is het aantal cliënten dat zorg ontvangt bij SWZ?’ is  zeventigduizend. Dit blijkt uit de gegevens van de NZA.    Het antwoord op deelvraag vijf: ‘Hoe sterk is de samenhang tussen reiskosten en het aantal cliënten  per zorginstelling?’ is nihil. Uit de regressieanalyse blijkt niet dat de reiskosten per zorginstelling  correleren met het aantal cliënten. Daarmee is vastgesteld dat door meer cliënten te verzorgen geen  schaalvoordelen zijn te behalen.    Het antwoord op deelvraag zes: ‘Hangen reiskosten en de mate van verstedelijking samen bij  Scheiden van Wonen en Zorg?’ is ja. De significantie van de samenhanganalyse is erg laag, namelijk  0,01 (<5%) op basis van het gewogen gemiddelde.    Het antwoord op deelvraag zeven: ‘Hoe sterk is de samenhang van reiskosten en de mate van  verstedelijking?’ is erg sterk. De correlatiecoëfficiënt van de samenhanganalyse is erg hoog, namelijk  0,89 op basis van het gewogen gemiddelde. 

4.7

Toegevoegde waarde door CWZ

Met de antwoorden op de deelvragen is de vergelijking in te vullen die is geformuleerd in hoofdstuk  ‘3.1 Operationaliseren’ op pagina 14. Het invullen van de vergelijking geeft het kwantitatieve  antwoord op de centrale vraagstelling. Hieronder worden de vergelijkingen herhaald en ingevuld met  de antwoorden uit de deelvragen.  Herhaling Vergelijking 1 ‐ Toegevoegde waarde door CWZ per cliënt 

reiskosten per cliënt Zorg Thuis * omrekeningsfactor ‘SWZ & Zorg Thuis’ / vermogenskostenvoet  =  279 euro per jaar * 2,98 / 5,0%  =  16.628 euro ≈ 16.500 (afgerond)

Resultaten  analyses    3 3    Uit de uitkomsten van bovenstaande vergelijking blijkt dat de economische waarde van elke cliënt  CWZ ongeveer 16.500 euro is door het efficiënter benutten van reistijd.     In de gebruikte dataset zit 25% van alle cliënten. Om de gevonden economische waarde te  extrapoleren naar de gehele populatie is het nodig om een foutmarge aan te brengen. De  standaardfout bij het rekenkundig gemiddelde is 66 euro voor de reiskosten per cliënt CWZ per jaar  (standaardfout Zorg Thuis 22 * 2,98). Daarmee zijn de reiskosten per cliënt CWZ per jaar met 95%  zekerheid tussen de 702 en 960 euro. (831plus of min 66 * 1,96). De economische waarde van de  reiskosten per cliënt CWZ per jaar voor de gehele populatie ligt daarmee tussen de 14.040 en 19.200  euro (702/5% en 960/5%).    Het antwoord op de centrale vraagstelling: ‘Wat is de toegevoegde waarde voor (zorg)vastgoed door het  Combineren van Wonen en Zorg, uitgaande van het efficiënter benutten van reistijd?’ is 1,16 miljard euro  (16.500*70.000). Rekening houdend met de bovengenoemde foutmarge is de totale economische  waarde van CWZ met 95% zekerheid tussen de 0,98 miljard en de 1,34 miljard euro (14.040*70.000 &  19.200*70.000). 

4.8

Expertreflectie

Op 11 juni 2014 zijn de onderzoeksresultaten besproken met de heer Klarenbeek. De heer Klarenbeek  werkt bij Carante, een samenwerkingsverband van twaalf zelfstandige zorgorganisaties. Hij heeft daar  een brede functie op het gebied van (zorg)huisvesting. Ook doceert hij en begeleidt hij scripties aan de  Amsterdam School of Real Estate. Hij herkende de effecten van SWZ zoals verwoord in deze thesis. In  zijn optiek zal de economische waarde van het efficiënter benutten van reistijd echter substantieel  lager uitpakken dan verwoord in deze thesis. Zijn argument voor de lagere economische waarde is dat  in de nieuwe WMO 2015 (die 9 juli 2014 van kracht is geworden) cliënten die lichte zorg nodig hebben  veel minder zorg ontvangen van de overheid. Zij zullen veel meer een beroep doen moeten doen op  mantelzorgers. Dit is een bezuinigingsmaatregel die los staat van SWZ, maar wel een effect zal  hebben. Dit effect zal inderdaad optreden. Echter deze thesis gaat over het besluit van de  staatssecretaris om SWZ in te voeren en het effect van de maatregel SWZ. Dat daarnaast ook  bezuinigingsmaatregelen worden ingevoerd staat daar los van. Het zou kunnen zijn dat de  staatsecretaris SWZ aangrijpt om tegelijk bezuinigingen door te voeren, maar dat is in deze scriptie  niet onderzocht. 

Conclusie en discussie, evaluatie, aanbevelingen en suggesties voor verder  onderzoek    4 

5

3  

Conclusie en discussie, evaluatie, aanbevelingen en suggesties voor verder onderzoek “Problems cannot be solved by the level of awareness that created them”  Vrij vertaald: “Nieuwe problemen vragen nieuwe oplossingen” 

Albert Einstein (1940) 

In het vorige hoofdstuk zijn de acht parameters onderzocht die antwoord geven op de deelvragen. En  in de op een na laatste paragraaf (‘4.7 Toegevoegde waarde door CWZ’) van het vorige hoofdstuk is  antwoord gegeven op de centrale vraagstelling. Uit de analyses blijkt dat de economische waarde van  elke cliënt CWZ ongeveer 16.500 euro is door het efficiënter benutten van reistijd. (831 euro/jaar)    In dit hoofdstuk worden de conclusies van dit onderzoek getrokken en de onderzoeksresultaten  bediscussieerd. Daarna volgt een evaluatie van de resultaten. In de derde paragraaf staan de  aanbevelingen aan alle stakeholders die betrokken zijn bij SWZ. En in de laatste paragraaf suggesties  voor verder onderzoek. 

5.1

Conclusie en discussie

In de theorie in hoofdstuk twee is aangegeven dat door SWZ zorgverleners moeten gaan reizen tussen  cliënten en bij CWZ niet. Na meerdere analyses kan geconcludeerd worden dat de gemiddelde reistijd  relatief hoog is, waardoor bij CWZ een substantiële besparing mogelijk is op de zorgkosten. In de  volgende paragrafen worden vier uitkomsten besproken, namelijk 1) de reiskosten per cliënt, 2) de  waarde van het efficiënter benutten van reistijd, 3) de invloed van schaalvoordelen en 4) de invloed  van de bebouwde omgeving. 

1) Gemiddelde reiskosten per cliënt De gewogen gemiddelde reiskosten per cliënt per jaar die bespaard kunnen worden door CWZ zijn  831 euro per jaar. Deze kosten zijn bepaald door in een databestand van ActiZ de gewogen  gemiddelde reiskosten te bepalen (279) en die te corrigeren, omdat bij SWZ meer uren zorg geleverd  wordt dan bij Zorg Thuis (2,98 keer meer).    De beschrijvende statistiek en de frequentieanalyse geven aan dat de gegevens niet standaard normaal  verdeeld zijn. De waarden zijn zodanig verspreid zijn dat een ‘buik’ naar links optreedt. De waarden  zijn positief scheef verdeeld. Dit betekent dat de gevonden standaarddeviatie in de beschrijvende  statistiek niet ongewijzigd mag worden overgenomen om een schatting te maken van reiskosten per  cliënt.    De gevonden standaarddeviatie is relatief hoog, namelijk 870 euro (292*2,98). Om met 95% zekerheid  een schatting te kunnen doen over de reiskosten voor een individuele cliënt in Nederland moet het  gevonden gemiddelde vermeerderd en verminderd worden met ongeveer twee keer de  standaarddeviatie. Dus een schatting van de reiskosten voor een individuele cliënt in Nederland ligt  dan tussen de ‐874 en 2.550 euro (831‐1,96*870 en 831+1,96*870).  Het gevolg van de grote  standaarddeviatie is dat de spreiding groot is en dat daarmee alleen een uitspraak gedaan kan worden  over reiskosten voor de totale populatie en niet voor individuele zorginstellingen.    In de onderzochte dataset zit ongeveer 25% van alle cliënten Zorg Thuis. De dataset wordt zorgvuldig  beheerd door een professionele onderneming, namelijk PWC. De steekproefomvang in de Benchmark  in de Zorg is groot genoeg om statistisch gevonden verbanden te mogen generaliseren naar de gehele  populatie. Ook is de steekproef aselect, waardoor generalisatie naar de gehele populatie mogelijk is. 

Conclusie en discussie, evaluatie, aanbevelingen en suggesties voor verder  onderzoek    3 5    Bij de generalisatie dient rekening gehouden te worden met de standaardfout in de statistiek. Die is  berekend in hoofdstuk ‘4.1 Reiskosten per cliënt Zorg Thuis’ paragraaf ‘Rekenkundig gemiddelde  reiskosten populatie’. De standaardfout is de gemiddelde reiskosten van de steekproef plus of min  17%. Dus tussen de 690 en 972 euro (831 +/‐ 17%). 

2) Waarde van het efficiënter benutten van reistijd De economische waarde van het efficiënter benutten van reistijd per cliënt bij CWZ is afgerond 16.500  euro (831/5,0%). Zoals in de vorige paragraaf als is aangegeven is dit een gemiddelde per cliënt. Voor  een individuele cliënt kan dit sterk afwijken.    De economische waarde is bepaald op basis van een vermogenskostenvoet van 5,0%. Deze 5,0% is  aangehouden omdat op dit moment de budgetten (van onder andere de reiskosten) worden bepaald  door de overheid. Diezelfde overheid hanteert 5,0% voor het berekenen van de NHC vergoeding voor  cliënten. De NHC vergoeding is de vergoeding die zorginstellingen ontvangen voor de  huisvestingslasten van intramuraal geïndiceerde cliënten.    Binnen het paradigma van de Oostenrijkse School zou voor elke individuele stakeholder een eigen  vermogenskostenvoet moeten worden bepaald, omdat elke individuele stakeholder op elk moment  een ander subjectief beeld heeft op de economische waarde van, in dit geval, de reiskosten bij CWZ.  Dit is niet gedaan. De gehanteerde 5,0% voor de vermogenskostenvoet geeft het beeld hoe de overheid  de economische waarde van reistijd bij CWZ zou kunnen bepalen. De overheid zal zelf eigen  overwegingen hebben en mogelijk een andere vermogenskostenvoet vaststellen. Een andere  vermogenskostenvoet heeft grote invloed op de economische waarde van de reiskosten bij CWZ.    Ongeveer 70.000 cliënten vallen onder de nieuwe regelgeving SWZ. Daarmee is de totale economische  waarde voor de gehele zorgketen ongeveer 1 miljard euro (70.000*16.500=1.155.000.000). Een aantal  effecten zijn daarbij niet onderzocht. Bij SWZ wordt meer zorg geleverd dan bij Zorg Thuis, waardoor  mogelijk juist meer of minder bezoeken nodig zijn. Ook het effect van ander soortig personeel en/of  machines en hulpmiddelen is niet meegenomen, maar kan wel invloed hebben op de hoogte van de  reiskosten en daarmee op de economische waarde. De spreiding in de gegevens is groot, dus lijkt het  aannemelijk dat andere effecten een grote invloed hebben op de reiskosten. In de literatuurstudie is  aangegeven dat de totale uitgaven aan zorg voor de cliënten SWZ drie miljard is. De maximale  mogelijke reistijdbesparing is dan ongeveer een derde van de totale omvang aan zorg.  Reiskosten in relatie tot (zorg)vastgoed  Om de economische waarde van reistijd in perspectief te plaatsen van een vastgoedobject zijn de  gemiddelde reiskosten per cliënt vergeleken met de prijs van een gemiddeld appartement in  Nederland. De gemiddelde transactieprijs van een appartement in Nederland is 158.000 (NVM, 2e  kwartaal 2013, p. 7). De economische waarde van reistijd à 16.500 euro is daarmee ongeveer tien  procent van de gemiddelde transactieprijs van een appartement in Nederland  (16.500/158.000=10,44%). 

3) Schaalvoordelen In de theorie in hoofdstuk twee is aangegeven dat grotere zorginstellingen mogelijk lagere reiskosten  hebben, omdat zij hun vaste kosten over meer cliënten kunnen spreiden. Uit de regressieanalyse blijkt  echter dat reiskosten niet correleren met het aantal cliënten. De significantie van de regressieanalyse is  hoger dan 2,5%, namelijk 52,67%. Daarmee is de kans dat de samenhang op toeval berust groot.  Daarbij is de R‐kwadraat 0. Dat betekent dat de reiskosten voor 0% verklaard kunnen worden uit het  aantal cliënten. De regressieanalyse geeft aan dat door meer cliënten te verzorgen geen  schaalvoordelen zijn te behalen. In de theorie van de schaalvoordelen werd dit wel verwacht.   

Conclusie en discussie, evaluatie, aanbevelingen en suggesties voor verder  onderzoek    3 6    Voor dit onderzoek betekent dit dat eventuele schaalvoordelen geen storende factor zijn in het  bepalen van de economische waarde van reistijd. Een hogere economische waarde van reistijd in een  stedelijk gebied komt dus niet doordat in datzelfde stedelijke gebied toevallig grotere zorginstellingen  actief zijn. 

4) Invloed bebouwde omgeving Ook is onderzocht of de bebouwde omgeving invloed heeft op de reistijd. De reistijd tussen cliënten  kunnen langer of korter zijn op het platteland ten opzichte van een stedelijke omgeving. Uit de  samenhanganalyse met behulp van de Spearman rangcorrelatie blijkt een sterke samenhang tussen de  mate van verstedelijking en de reiskosten per cliënt. De correlatiecoëfficiënt is zowel op basis van het  rekenkundig gemiddelde (0,58) als op basis van het gewogen gemiddelde (0,89) sterk. Beide  correlatiecoëfficiënten zijn significant (4,62% en 0,01%). Dit betekent dat hoe landelijker het gebied is  waar zorg geleverd wordt, des te hoger zijn de reiskosten. In de vier grote steden is de gewogen  gemiddelde reiskosten 507 euro per cliënt per jaar. Bij een stedelijk werkgebied zijn de gewogen  gemiddelde reiskosten 808 euro, bij ‘overig’ 1.028 euro en bij een landelijk werkgebied 1.255 euro.  Bestaande literatuur  In de bestaande literatuur zijn twee uitspraken gevonden over reiskosten bij SWZ. Namelijk door  ActiZ in de jaarlijkse achtergrondrapportage over de Benchmark in de Zorg. En in het advies dat de  minister van VWS gebruikt heeft om te definitief te besluiten over SWZ. ActiZ heeft aangegeven dat  de reistijd en reiskosten in grote steden lager zijn dan in niet grote steden. Dat wordt met dit  onderzoek onderschreven. De tweede bron doet geen uitspraak waarmee de onderzoekresultaten  kunnen worden gespiegeld. Het is wel opvallend dat in het advies aan de minister wordt onderkend  dat zorg door SWZ duurder wordt, maar dat de maatregel SWZ toch een besparing oplevert (Homan,  2012). De opgegeven reden hiervoor is dat de zorg minder vanzelfsprekend beschikbaar zou zijn. 

5.2

Evaluatie

Met dit onderzoek zijn de gemiddelde reiskosten per cliënt op heldere wijze aangetoond. De  bandbreedte waarbinnen de gemiddelde reiskosten voor de gehele populatie ligt is beperkt.  Daarentegen is geen uitspraak te doen over de reiskosten voor een specifieke cliënt, maar alleen over  het gemiddelde van de totale populatie. De oorzaak hiervan is dat de spreiding van de waardes in de  database te groot is. De samenhang tussen reiskosten en mate van verstedelijking is sterk.  Daarentegen zegt dat weinig over een specifieke cliënt of locatie. Dit komt wederom doordat de  spreiding in de gegevens te groot is.    Bovenstaande reiskosten zijn vertaald naar een economische waarde middels het paradigma van de  Oostenrijkse School. De berekende economische waarde van (gewogen) gemiddeld 16.500 euro is de  economische waarde voor de gehele zorgketen en niet alleen voor de vastgoedbelegger. In de  zorgketen zijn grofweg vier stakeholders actief, namelijk de overheid, de zorginstellingen, de  vastgoedbeleggers en de cliënten. Binnen het paradigma van de Oostenrijkse School is vrijheid van  handelen een voorwaarde. De vastgoedbelegger heeft daarmee niet het recht of de mogelijkheid om  de economische waarde op te eisen. Dat betekent dat elke stakeholder opnieuw moet afwegen waar  de voorkeuren liggen en welke waarde zij voor zichzelf toekennen aan CWZ. De toekomst zal leren of  CWZ effect zal hebben op de waarde van (zorg)vastgoed. De stakeholdersanalyse in hoofdstuk ‘5.3  Aanbevelingen’ geeft meer inzicht in de gedachtengangen van de stakeholders.    Naast het evalueren van de harde uitkomsten zijn tijdens dit onderzoek ook twee (leer)ervaringen  ontstaan waar vervolgonderzoekers mogelijk profijt van kunnen hebben. De eerste leerervaring was  het hebben van de benodigde kennis over de analysemethodes. Het doel vooraf was om middels een  regressieanalyse samenhang aan te tonen tussen reiskosten en mate van verstedelijking. De enige 

Conclusie en discussie, evaluatie, aanbevelingen en suggesties voor verder  onderzoek    3 7    gevonden dataset met gegevens over reistijd en mate van verstedelijking van ActiZ geeft geen  mogelijkheden voor regressie. De enige manier om een verband aan te tonen is middels de Spearman  Rangcorrelatie. De kennis over deze methode was niet beschikbaar bij de onderzoeker. Hierdoor heeft  het onderzoek langer geduurd. De tweede leerervaring was het verkrijgen van gegevens. Gegevens  zijn kostbaar en privacygevoelig. Het bedrijfsleven wil onderzoekers helpen, maar heeft daarvoor een  afweging te maken over het ‘openbaar’ maken van vertrouwelijke gegevens. Dit vergt tijd en zou een  vervolgonderzoeker rekening mee kunnen houden.    Het laatste evaluatieonderwerp is een opmerking van Mevrouw Bruijns van ActiZ. Zij vraagt zich of  reiskosten in de toekomst sterk beïnvloed zullen worden door schaarste van arbeid (persoonlijke  communicatie, 12 juni, 2014). Schaarste van arbeid is niet onderzocht, maar zou mogelijk een factor  kunnen zijn. Door een tekort aan personeel is het misschien mogelijk dat het aantal uren zorg beperkt  wordt en ook daardoor de reiskosten beïnvloed worden. Hierover is geen uitspraak te doen met dit  onderzoek. 

Zorg-op-afstand Een ander aspect dat mogelijk invloed kan hebben op de uitkomsten zijn de technologische  ontwikkelingen in de zorg. In dit onderzoek is aangehouden dat de hoeveelheid zorg en het type zorg  in de toekomst niet veranderd. Echter de ontwikkelingen gaan snel. Een grote impact op reistijden in  de zorg kan Zorg‐op‐afstand zijn. Twee rapporten geven de impact van Zorg‐op‐afstand goed weer.  Het eerste rapport  is van Ter Berg en Schothorst (2010). Zij hebben de voor en nadelen van Zorg‐op‐ afstand onderzocht. Het tweede rapport is van Ten Have en Kesseler (2011). Zij hebben de ervaringen  van verzorgenden en verplegenden onderzocht met Zorg‐op‐afstand.    Ter Berg en Schothorst geven aan dat veel voordelen gezien worden in Zorg‐op‐afstand, namelijk tijd‐  en kostenbesparing, gemak, een veilig gevoel, verhoogde zelfredzaamheid en onafhankelijkheid,  vergroting sociaal verkeer, snellere geruststelling en de mogelijkheid tot contact met lotgenoten. Aan  Zorg‐op‐afstand zijn ook nadelen, namelijk privacy en de vertrouwensband onder een makkelijker  wisselende personeelsbezetting.    Ten Have en Kesseler geven aan dat Zorg‐op‐afstand in de literatuur als negatief wordt ervaren. Bij de  onderzochte zorginstellingen krijgen ze als reactie dat de kwaliteit van de Zorg‐op‐afstand niet onder  doet aan traditionele thuiszorg.    Deze twee rapporten over Zorg‐op‐afstand geven geen informatie over de impact van Zorg‐op‐ afstand op de reistijden in de zorg en ook niet op de hoeveelheid zorg. Op dit moment kan daarom  nog geen nauwkeurige uitspraak gedaan worden over de impact van de Zorg‐op‐afstand op de  reistijden in de zorg. 

Waarde van deze publicatie In 2005 heeft John Ioannidis, hoogleraar aan de Amerikaanse universiteit Stanford, een onderzoek  gepubliceerd met de conclusie dat de meeste wetenschappelijke onderzoeken bij herhaling geen  gelijke uitkomsten behaalden (Ioannidis, 2005). In bijvoorbeeld een laboratoriumonderzoek naar  nieuwe medicijnen bleek dat van de beste studies maar 11 tot 25 procent naderhand met succes  konden worden herhaald. Dit is schokkend vanuit het oogpunt van validiteit en betrouwbaarheid van  studies (intersubjectieve navolgbaarheid). Hij geeft als oplossing aan dat het goed zou zijn om bij elke  publicatie een waardeoordeel te schrijven over de kwaliteit van de conclusies. In onderstaande tabel  staat voor dit onderzoek de waarde van de getrokken conclusies. In de horizontale rijen staan de  belangrijkste onderzochte parameters en in de verticale kolommen staan de groepen waarop die  parameters betrekking hebben. Niet gearceerde cellen geven aan dat de gevonden waardes geschikt 

Conclusie en discussie, evaluatie, aanbevelingen en suggesties voor verder  onderzoek    3 8    zijn om te gebruiken voor de genoemde groep. Als de cel wél grijs gearceerd is, dan moeten  nuanceringen bij de gevonden waarde in acht gehouden moeten worden. In hoofdstuk ‘5.1 Conclusie  en discussie’ staan die nuanceringen genoemd.  Tabel 15 – Waardeoordeel gevonden uitkomsten 

 

Individuele cliënten/  (zorg)vastgoed 

Populatie  Steekproef  Van € 211  € 279  tot € 297  (gewogen 

(rekenkundig  gemiddeld)

Reiskosten Zorg Thuis per jaar  Mate van samenhang reiskosten / aantal cliënten  Mate van samenhang  verstedelijking/reiskosten  Omrekeningsfactor  Reiskosten SWZ per cliënt per jaar  Economische waarde CWZ per cliënt  Vermogenskostenvoet 

Economische waarde CWZ per cliënt 

Van € ‐874 tot € 2.550 

gemiddeld) 

0 

 

 

 

0,58‐0,89 

 

 

 

2,98 

 

 

 

€ 831 

 

 

  G4 

stedelijk 

overig 

landelijk 

€ 507 

€ 808 

€ 1.028 

€ 1.255 

   

5,0 % 

 

€ 16.500 

 

 

 

 

G4 

stedelijk 

overig 

landelijk 

€ 507 

€ 808 

€ 1.028 

€ 1.255 

   

  Bovenstaand schema laat zien dat de resultaten van dit onderzoek geschikt zijn als gemiddelde voor  de steekproef per mate van verstedelijking. Om de gevonden waardes te gebruiken voor de populatie  moet een kleine bandbreedte worden aangebracht. Om de gevonden waardes te mogen gebruiken  voor individuele cliënten moet een dusdanig grote bandbreedte worden aangebracht dat de gevonden  waarde niet bruikbaar is. Bij het berekenen van de totale waarde is een vermogenskostenvoet nodig.  Zoals eerder beargumenteerd is de gebruikte vermogenskostenvoet van 5,0% discutabel. Daarom zijn  de grijs gearceerde waardes alleen bruikbaar wanneer de eerder genoemde nuanceringen in acht  worden genomen. 

5.3

Aanbevelingen

De gevonden economische waarde is groot, namelijk ruim 1 miljard euro. Deze economische waarde  is van invloed op de maatschappij als geheel. Daarom zou het interessant zijn om een maatschappelijk  debat te voeren over hoe CWZ aangeboden kan worden en hoe producten zijn te bedenken die  aansluiten op de wensen van cliënten. In dat maatschappelijke debat zou elke stakeholder die  betrokken is bij CWZ vanuit eigen perspectief kunnen aangeven hoe SWZ in Nederland het best kan  worden georganiseerd. Om het debat op gang te helpen staat in de volgende paragraaf een  beschouwing over de mogelijke standpunten van de verschillende stakeholders. 

Stakeholdersanalyse Bij CWZ zijn vier stakeholders te benoemen, namelijk 1) de overheid, 2) de vastgoedbelegger, 3) de  zorginstelling en 4) de cliënt. Hieronder staat een uitwerking van die verschillende stakeholders.  

Conclusie en discussie, evaluatie, aanbevelingen en suggesties voor verder  onderzoek    3 9    1) de overheid  De overheid is een belangrijke stakeholder. Zij bepalen middels een budgetsysteem de hoeveelheid  kosten die gemaakt mogen worden door zorginstellingen aan SWZ. Daarmee heeft de overheid een  machtsmiddel in handen om de waarde te verdisconteren in de budgetten. In de praktijk gebeurt dit  ook al. Bij aanleunwoningen bij een intramurale voorziening wordt een korting op het budget  ingerekend omdat de kosten lager zijn om daar zorg te leveren (persoonlijke communicatie, 20  november, 2013).  2) de vastgoedbelegger  Ook de vastgoedbelegger is een belangrijke stakeholder. Zij zijn immers de partij (samen met de  zorginstelling) die CWZ faciliteert. Zonder vastgoedbelegger is het heel moeilijk om zorg geclusterd  aan te kunnen bieden. Hierbij een citaat van David Ricardo uit de 19e eeuw:    Corn is not high because a rent is paid, but a rent is paid because corn is high (Ricardo, 1821, paragraaf  2.15) Vrij vertaald: Waar veel wordt geoogst, is landbouwgrond duur.    De theorie over de ‘Ricardiaanse Rent’ impliceert dat de prijs van vastgoed hoger is naarmate in dat  vastgoed meer winst behaald kan worden op bijvoorbeeld het leveren van zorg. De extra winst door  het efficiënter benutten van reistijd is alleen mogelijk als cliënten in het (zorg)vastgoed zorg krijgen  van één zorginstelling. Wanneer meerdere zorginstellingen de zorg leveren zal de reistijd weer  toenemen.  3) de zorginstelling  Zorginstellingen en vastgoedbeleggers moeten daarbij wel rekening houden met het wettelijke  beginsel dat cliënten vrijheid hebben in de keuze van zorg. De jurisprudentie geeft aan dat een  koppeling van zorg en wonen mogelijk is mits het belang van de cliënten daarbij gebaat is (Is de  samenwerkingsovereenkomst tussen zorginstelling De Riethorst en woningstichting WSG in strijd  met de Mededingingswet (art. 6), 2004). Ook moeten zorginstellingen en vastgoedbeleggers rekening  houden met het woningwaarderingsstelsel. Het woningwaarderingsstelsel maximaliseert de huur  indien de kwaliteit van de woning onvoldoende is om vrij te verhuren.  4) de cliënt  Voor cliënten zou CWZ mogelijk nuttig zijn wanneer zij een financiële prikkel, in de vorm van korting  op zorg of wonen, daarvoor ontvangen. Of dat de economische waarde wordt ingezet om  welzijnsactiviteiten te organiseren waarmee de kwaliteit van wonen, zorg en leven wordt verhoogd.  De reiskosten bij CWZ door het efficiënter benutten van reistijd is jaarlijks 831 euro. Of dit een  voldoende groot incentive is voor stakeholders om CWZ te gaan organiseren zal de tijd leren. 

5.4

Suggesties voor verder onderzoek

Nieuwe regelgeving SWZ In dit onderzoek is naar voren gekomen dat na de invoering van SWZ ook twee andere maatregelen  zijn genomen, namelijk het wetsvoorstel voor de langdurige zorg (WLZ) van maart 2014  (Staatssecretaris M.J. Van Rijn) en de overheveling van de lichte zorg van de AWBZ naar de WMO  2015 van juli 2014  (Staatssecretaris M.J. Van Rijn). In de WLZ is opgenomen dat SWZ niet voor 50%  ingevoerd wordt voor ZZP 4, maar voor 25%. Deze vermindering van het aantal cliënten voor SWZ  zal weinig effect hebben op de economische waarde per cliënt. Voor de totale economische waarde  heeft dit wel effect, want ongeveer 3.600 cliënten zullen dan niet onder SWZ vallen. De totale  economische waarde zal dan ongeveer 5% lager uitvallen (3.600/70.000). De grootste wijziging voor  SWZ in de WMO 2015 is dat de regie naar de gemeenten gaat in plaats van de rijksoverheid. Het is  onduidelijk welk effect dat zal hebben op bijvoorbeeld het aantal uren zorg per cliënt en daarmee op 

Conclusie en discussie, evaluatie, aanbevelingen en suggesties voor verder  onderzoek    4 0    de reiskosten. De overgang naar de WMO 2015 is complex en heeft veel verschillende facetten. Het  zou interessant zijn om de effecten van de WMO 2015 te onderzoeken voor (zorg)vastgoed. 

Kwalitatief onderzoek Met dit onderzoek is in kwantitatieve zin vastgesteld wat de maximale economische waarde van het  efficiënter benutten van reistijd bij CWZ is. Deze economische waarde kan alleen optreden als alle  cliënten SWZ niet meer verspreid in een wijk wonen, maar bij elkaar. De vraag rijst óf cliënten bij  elkaar willen wonen en onder welke voorwaarden. Een kwalitatief woon‐/zorgwensen onderzoek zou  daar meer duidelijkheid over kunnen geven. 

Bibliografie  vi   

 

Bibliografie -

-

-

-

-

-

Is de samenwerkingsovereenkomst tussen zorginstelling De Riethorst en woningstichting  WSG in strijd met de Mededingingswet (art. 6), 137986/KG ZA 04‐506 (Breda november 12,  2004).  Actiz, o. v. (2013). In beweging, Achtergrondrapportage, Inzichten vanuit de Benchmark in de Zorg  2013. Utrecht: Actiz.  Argumentenfabriek, D. (2012). De verpleeg‐ en verzorgingshuiszorg en thuiszorg in kaart, Feiten,  financiering, kosten en opbrengsten. Utrecht: Actiz.  ArgumentenFabriek, D. (2012). Hoe werkt de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ)? Den  Haag: VWS, Minsterie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.  Baarda, D., & Goede, M. d. (2006). Basisboek methoden en technieken. Groningen/Houten:  Wolters‐Noordhoff.  Baarda, D., Goede, M. d., & Dijkum, C. v. (2011). Basisboek Statistiek met SPSS. Groningen:  Noordhoff Uitgevers.  Brand, A. (2013). Titel Scheiden van Wonen en Zorg, Kraak de Code van de Organisatiecultuur.  Amsterdam: Amsterdam School of Real Estate.  Brown, C. (onbekend). Bio Factsheet nr 144. Wellington: Curriculum Press.  CBS, C. b. (2013, mei 2013). Statline. Opgeroepen op november 13, 2013, van Zorgrekeningen;  uitgaven (in lopende en constante prijzen) en financiering:  http://statline.cbs.nl/StatWeb/publication/?DM=SLNL&PA=71914ned&D1=0‐ 23&D2=a&HDR=G1&STB=T&VW=T  Centrum indicatiestelling zorg. (2013). CIZ Basisrapportage AWBZ Nederland. Driebergen: CIZ.  CIZ. (2012). CIZ Indicatiewijzer, Toelichting op de Beleidsregels indicatiestelling AWBZ 2012, zoals  vastgesteld door het ministerie van VWS. Utrecht: Centrum Indicatiestelling Zorg.  Damme, E. v. (2010). Concurrentue op de thuiszorgmarkt in Nederland. Tilburg: Tilburg Law and  Economics Center.  Groot, T. (2006). Het budget op de korrel. Maandblad voor Accountancy en Bedrijfsadministratie,  Vol.80, 406‐407.  Hollander, M., van Vree, F., Mutsaers, H., & Driest, P. (2008). Ex‐ante evaluatie naar effecten van  beleid in relatie tot wensen van klanten Eindrapport Een onderzoek in opdracht van Ministerie van  VWS (research en beleid). Leiden: Research voor Beleid, onderdeel van Panteia.  Homan, M. (2012). Advies Scheiden van Wonen en Zorg in de AWBZ ‐ Extramuraliseren ZZPʹs.  Utrecht: Nederlandse Zorgautoriteit.  Homan, M. (2013). Advies, Contracteerruimte 2013, Advisering over de toereikendheid van de  contracteerruimte 2013. Utrecht: NZA.  Hopmans, M. P.‐D. (2007). Budgetten blijven belangrijk: een empirisch onderzoek naar de  relatie tussen budgetten en een turbulente omgeving,. Maandblad voor Accountancy en  Bedrijfsadministratie, Volume 81, 405‐413.  Ioannidis, J. (2005). Why Most Published Research Findings Are False. Stanford: Stanford  university.  Jacobi, B. (2014). ʺDe waarde van zorgʺ een gestapeld model voor woonzorgcomplexen. Amsterdam:  Amsterdam School of Real Estate.  Jansen, M. (2012). Zorg om inkomsten, Onderzoek naar bekostigingsstructuur van zorgvastgoed.  Amsterdam: Amsterdam School of Real Estate.  Jorissen, A., & Roodhooft, F. (2006). Management Accounting. Antwerpen: Uitgeverij de Boeck.  Koolen, R. (2009, november 15). ActiZ koopt PwC‐benchmark voor 13 miljoen euro. Opgeroepen  op januari 20, 2014, van Skipr ‐ Koersbepalend in de zorg: http://www.skipr.nl/actueel/id2657‐ actiz‐koopt‐pwc‐benchmark‐voor‐13‐miljoen‐euro.html  Mededingingsautoriteit, N. (2010). Samenwerken en concurreren in de zorgsector. Den Haag:  Nederlandse Mededingingsautoriteit. 

Bibliografie  v ii      Menger, C. (1871). Grundsätze der Volkswirthschaftslehre. Wenen: Wilhelm Braumuller.  Meusen‐den Ouden, B. (2013). Scheiden van Wonen en Zorg doet u zo! Alles wat u moet weten om  uw zorgvastgoed te verhuren. ’s‐Hertogenbosch: AAG.  Min. VWS, M. v. (2013). Resultaten zorgoverleg. Den Haag: Min. VWS.  Nederlandse Zorgautoriteit. (2011). Beleidsregel CA‐300‐507, Invoering en tarieven normatieve  huisvestingscomponent (NHC) en inventaris nieuwe zorgaanbieders. Utrecht: NZA.  Nederlandse Zorgautoriteit. (2013). Beleidsregel CA‐300‐540, Prestatiebeschrijvingen en tarieven  extramurale zorg 2013. Utrecht: NZA.  Nederlandse Zorgautoriteit. (2013, november 19). Kapitaallasten Care. Opgeroepen op  november 19, 2013, van Nederlandse Zorgautoriteit:  http://www.nza.nl/zorgonderwerpen/dossiers/kapitaallasten/  Nederlandse Zorgautoriteit. (2013). Zorgzwaartepakketten Sector V&V Versie 2013. Utrecht:  NZA.  onbekend. (2014, augustus 26). Spearman’s Rank Correlation Coefficient – Excel Guide.  Opgeroepen op augustus 26, 2014, van Royal Geographical Society with IBG:  http://www.rgs.org/NR/rdonlyres/4844E3AB‐B36D‐4B14‐8A20‐ 3A3C28FAC087/0/OASpearmansRankExcelGuidePDF.pdf  Oomen, P. (2013). Scheiden van wonen en zorg,investeren in zorgspecifieke facetten van zorgvastgoed.  Amsterdam: Amsterdam School of Real Estate.  Padt, F. (2004). Performance Management en de weg van sturen naar besturen. The mag.  Ricardo, D. (1821, paragraaf 2.15). On the Principles of Political Economy and Taxation.  London: John Murray.  Rijksoverheid. (2013, november 19). Betaal ik een eigen bijdrage als ik in een AWBZ‐instelling  verblijf? Opgeroepen op november 19, 2013, van Rijksoverheid.nl:  http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/algemene‐wet‐bijzondere‐ziektekosten‐ awbz/vraag‐en‐antwoord/betaal‐ik‐een‐eigen‐bijdrage‐als‐ik‐in‐een‐awbz‐instelling‐verblijf‐ zorg‐met‐verblijf.html  Robbe, T. (2007). Aanbesteden in Wet maatschappelijke ondersteuning, eerste terugblik op de  aanbestedingen van de hulp bij het huishouden. Amsterdam: Factum aanbestedingsadvies.  Smith, A. (1776). An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations. Londen: Printed  for W. Strahan; and T. Cadell, in the Strand.  Staatssecretaris M.J. Van Rijn. (2014). Wet maatschappelijke ondersteuning 2015. Den Haag:  Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.  Staatssecretaris M.J. Van Rijn. (2014). Wetsvoorstel Wet langdurige zorg. Den Haag: Ministerie  van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.  Tamminga, A. (2009). Aanbesteden van zorg, zoeken naar balans. Groningen: SER Noord‐ Nederland.  Ten Have, L., & Kesseler, N. (2011). Ervaringen van verpleegkundigen en verzorgenden met Zorg‐ op‐afstand in de thuiszorg. Groesbeek: ZZG zorggroep.  Ter Berg, J., & Schothorst, Y. (2010). Zorg op afstand: ethische overwegingen, Verslag van een  focusgroeponderzoek. Amsterdam: Veldkamp.  van der Heijden, J., & Vogel, T. (2012). Veilig en gezond thuis, Zorg op Afstand onmisbaar  onderdeel zorg Sensire. Varsseveld: Sensire en PAL4.  Velde, H. v. (2012). Sturen in een stroomversnelling? Hoe om te gaan met het zorgvastgoed als gevolg  van de invoering van “Scheiden van Wonen en Zorg”. Amsterdam: Amsterdam School of Real  Estate.  Veldhuijzen van Zanten‐Hyllner, m. (2012). Uitwerking extramuraliseren lichte  zorgzwaartepakketten. Den Haag: Ministerie van Volksgezondheid Welzijn en Sport.  Vis, J. (2010). Ondernemend waarderen: Waarderend ondernemen, de subjectieviteit van het begrip  economische waarde. Apeldoorn‐Antwerpen: Maklu. 

Bibliografie  iii     

v  

Afkortingen  x   

i  

Afkortingen AFBZ    ASRE    AWBZ   BKZ    BTW    CIZ    CWZ    EMZ    GGZ    GHZ    NHC    NMa    NZA    PGB    PWC    SCP    SWZ    VPT    V&V    VWS    WLZ    WMO    WZT    ZVW     ZZP   

Algemeen Fonds Bijzondere Ziektekosten  Amsterdam School of Real Estate  Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten  Budgettair Kader Zorg  Belasting over Toegevoegde Waarde  Centrum Indicatiestelling Zorg  Combineren van Wonen en Zorg  Extramurale zorg  Geestelijke Gezondheidszorg   Gehandicaptenzorg  Normatieve huisvestingscomponent  Nederlandse Mededingingsautoriteit  Nederlandse Zorgautoriteit  Persoon Gebonden Budget  Accountantskantoor (t/m 2010 bekend als PriceWaterhouseCoopers)  Sociaal en Cultureel Planbureau  Scheiden Wonen en Zorg  Volledig Pakket Thuis  Verpleging en verzorging  Volksgezondheid, Welzijn en Sport  Wet Langdurige Zorg  Wet Maatschappelijke Ondersteuning  Wet op Zorgtoeslag  Zorgverzekeringswet  Zorgzwaartepakket 

Bijlage  x   

Bijlage

 

Bijlage 1 –  Zorgzwaartepakketten       

     

Bijlage 1 – Zorgzwaartepakketten  De sector Verpleging en Verzorging (V&V) kent de volgende zorgzwaartepakketten (Nederlandse  Zorgautoriteit, Zorgzwaartepakketten Sector V&V Versie 2013, 2013):    Omschrijving  Aantal uren  Aantal indicaties  zorg per week  1 juli 2013  gemiddeld  ZZP 1  Beschut wonen met enige begeleiding  4  4.100  ZZP 2  Beschut wonen met begeleiding en verzorging  6,5  14.230  ZZP 3  Beschut wonen met begeleiding en intensieve  10,5  25.495  verzorging  ZZP 4  Beschut wonen met intensieve begeleiding en  12,25  33.605  uitgebreide verzorging  ZZP 5  Beschermd wonen met intensieve dementiezorg  18,25  57.735  ZZP 6  Beschermd wonen met intensieve verzorging en  18,25  27.375  verpleging  ZZP 7  Beschermd wonen met zeer intensieve zorg,  22,25  15.045  vanwege specifieke aandoeningen, met de nadruk  op begeleiding  ZZP 8  Beschermd wonen met zeer intensieve zorg,  27  2.765  vanwege specifieke aandoeningen, met de nadruk  op verzorging/ verpleging  ZZP 9B  Herstelgerichte verpleging en verzorging  20  1.310  ZZP 10  Beschermd verblijf met intensieve palliatief  29,5  1.265  terminale zorg    Het gemiddeld aantal uren zorg per week voor de extramurale doelgroep is op basis van  bovenstaande tabel 9,6 uur. (ZZP 1‐3 en de helft van 4). Op basis van alle ZZP’s is dat 15,4 uur.   

 

Bijlage 2 –  Definities       

Bijlage 2 – Definities 

     

 

Bijlage 2 –  Definities       

     

Het totaal aantal formatieplaatsen op de loonlijst, gemiddeld over het  jaar  De uitbetaalde uren aan de werknemer inclusief het saldo van de  Betaaluren  compensatie‐uren  Cluster Zorg thuis    Indien meer dan 70% van de omzet van de organisatie wordt behaald       PV dominant  met Persoonlijke verzorging en niet met behandeling of verpleging  Indien minder dan 70% van de omzet van de organisatie wordt behaald       PV niet dominant  met Persoonlijke verzorging en niet met behandeling of verpleging  Concerncluster    Indien de omzet van de organisatie voor meer dan 80% bestaat uit       Intramuraal  intramurale omzet valt de organisatie in cluster intramuraal  Indien de omzet van de organisatie voor meer dan 67% bestaat uit       Extramuraal  extramurale omzet (zorg thuis en hulp thuis) valt de organisatie in  cluster extramuraal  Indien de omzet van de organisatie niet in cluster intramuraal of       Gemengd  extramuraal valt, dan wordt de organisatie als gemengd aangemerkt  De personele uitvoeringskosten van personeel dat invulling geeft aan de  Directe  directe uitvoering van de  producten, zoals cb‐artsen, verpleegkundigen.  personeelskosten  Het betreft salarissen en sociale lasten  Grootteklasse         I  Indien de omzet van de organisatie minder is dan 10 miljoen       II  Indien de omzet van de organisatie tussen de 10 miljoen en 40 miljoen is       III  Indien de omzet van de organisatie tussen de 40 miljoen en 100 miljoen is       IV  Indien de omzet van de organisatie meer is dan 100 miljoen  Totale personeelskosten  De directe personeelskosten vermeerderd met de toegerekende overhead  Alles wat mensen gebruikelijk aan zelfzorg uitvoeren. Onder andere  Persoonlijke Verzorging  tandenpoetsen, wassen en aankleden  Productiviteit is de verhouding tussen de ingezette middelen en het  Productiviteit  daadwerkelijk behaalde resultaat  De uren die door een verzorgende gemaakt worden van de voordeur  Reistijd  van een cliënt naar de voordeur van een volgende cliënt. Dit is zonder  woon‐werk reistijd van de verzorgende  De gemaakte en gedeclareerde kosten om van de voordeur van een cliënt  naar de voordeur van een volgende cliënt te komen. Dit is inclusief  Reiskosten  eventuele benzine, parkeerkosten en overheadkosten. Volgens opgave in  de jaarrekening  Werkgebied  De mate van verstedelijking van het werkgebied van de instellingen       G4  Amsterdam, Den Haag, Rotterdam en Utrecht  De instellingen die meer dan 75% van hun huishoudelijke hulp leveren  in stedelijke gebieden (27 grootste steden na de G4 plus overige       Stedelijk  gemeenten met tussen de 25.000 en 100.000 inwoners zijn ingedeeld in de  klasse stedelijk  Instellingen die meer dan 75% van hun huishoudelijke hulp leveren in       Landelijk  landelijke gebieden (<25.000 inwoners) zijn ingedeeld in de klasse  landelijk       Overige  Een mix van de drie bovengenoemde klassen  Aantal directe fte 

 

Bijlage 2 –  Definities        Zorguren  Zorg thuis     

     

Het aantal uren dat een cliënt zorg krijgt  Het ontvangen van zorg in eigen huis in plaats van in een intramurale  instelling 

 

Bijlage 3 – Uitkomsten beschrijvende statistiek 

 

 

 

 

 

Bijlage 3 – Uitkomsten beschrijvende statistiek  Reiskosten Input‐  variabele 

Niveau  Gemiddelde  Standaardfout  Mediaan  Standaarddeviatie  Kurtosis  Scheefheid  Minimum  Maximum  Som  Aantal  Grootste(1)  Kleinste(1)  ‐1,96SD  +1,96SD 

Concern‐  cluster  Extra‐  muraal  428   61   355   327   4   2   88   1.463   12.426   29   1.463   88   ‐212   1.069  

Grootte‐  klasse 

Intra‐  muraal  Gemengd I  II  III  180   287   136   284   256   29   37   27   47   35   90   211   90   132   206   270   264   148   363   233   17   6   7   3   9   4   2   2   2   2   4   11   4   5   5   1.758   1.411   707   1.463   1.310  16.203   14.635   4.204  17.024  11.504  90   51   31   60   45   1.758   1.411   707   1.463   1.310  4   11   4   5   5   ‐350   ‐231   ‐154   ‐427   ‐201   710   805   426   994   712  

Cluster  Zorg Thuis 

IV  310   52   224   303   16   3   10   1.758  10.532  34   1.758  10   ‐284   903  

Werkgebied 

Totaal

PV  PV niet dominant  dominant G4  Stedelijk Overig Landelijk    254   256   155  245   390   234   254   28   27   22   28   54   71   22   148   201   150  176   378   55   163   319   165   99   264   273   410   292   7   ‐1   4   8   4   7   8   2   0   2   2   2   3   2   4   12   10   5   74   4   4   1.758   583   462  1.463   1.327   1.758   1.758  33.776   9.488   3.100  22.284   10.148  7.732   43.264  133   37   20   91   26   33   170   1.758   583   462  1.463   1.327   1.758   1.758  4   12   10   5   74   4   4   ‐371   ‐68   ‐39   ‐273   ‐145   ‐569   ‐318   879   581   349  763   926   1.038   827  

 

 

Bijlage 4 – Inhoud van de Benchmark in de  Zorg       

     

 

Bijlage 4 – Inhoud van de Benchmark in de Zorg  PwC heeft voor deze thesis de dataset uit de Benchmark in de Zorg aangeleverd met gegevens over  reistijden en andere relevante gegevens. In deze bijlage zijn nadere gegevens te vinden over de  benchmark in de Zorg.    De database is onder te verdelen in input‐ en outputvariabelen. Met inputvariabel worden de  elementen bedoeld die statisch zijn. Deze zijn door ActiZ gedefinieerd. Met outputvariabelen worden  de uitkomsten bedoeld. Deze worden door medewerkers van zorginstellingen ingevuld op basis van  gegevens die bijna altijd voortkomen uit elektronische hulpmiddelen, zoals Nedap Healthcare of  andere Ipad applicaties.    De gebruikte inputvariabelen zijn jaar, concerncluster, grootteklasse, cluster en werkgebied. Ten  behoeve van de betrouwbaarheid zijn de eigenschappen opgedeeld in verschillende niveaus. In  ‘Bijlage 2 – Definities’ staat een opsomming van de verschillende definities van de niveaus en  inputvariabelen.    Het aantal datagegevens is in onderstaande tabel opgenomen per inputvariabele. Dit geeft een beeld  van de inhoud van de dataset. In één oogopslag valt op welk niveau van een inputvariabele sterk  vertegenwoordigd is. De totale dataset bestaat uit 346 gegevens. Per inputvariabele zijn die 346  gegevens uitgesplitst.  Tabel 16 ‐ Aantal gegevens per inputvariabele 

 Inputvariabele 

Niveau  Extramuraal  Intramuraal  Concerncluster  Gemengd  I  II  Grootteklasse  III  IV  PV dominant  Cluster Zorg Thuis  PV niet dominant  Niet van toepassing  G4  Werkgebied 

 

Aantal inputgegevens  34  232 80  98  115  78  55  255 69  22  33 

Landelijk 

59 

Stedelijk 

197

Overig 

57  

Totaal  346 

346 

346 

346 

Bijlage 5 –  Datacontrole       

     

 

Bijlage 5 – Datacontrole  Op de dataset is een datacontrole uitgevoerd. In onderstaande tabel is een samenvatting opgenomen  van zichtbaar afwijkende gegevens. De afwijkingen zijn handmatig geconstateerd op basis van een  histogramanalyse.  Tabel 17 ‐ Afwijkende gegevens input op basis van visuele histogram analyse 

     

dataentry: 63  4643  4660  3949  3983  3995  output: 0,80% 20,00% 27,90% 22,00% 20,00%  27,00%  Extramuraal  x            Concerncluster  Intramuraal    x  x  x  x  x  Gemengd              I              II    x    x  x  x  Grootteklasse  III      x        IV              PV dominant    x    x  x    Cluster Zorg Thuis  PV niet dominant      x      x  G4              Werkgebied 

Landelijk 

 

 

 

 

 

 

Stedelijk 

 

 

x 

x 

 

x 

Overig 

  

  

  

  

  

  

  Bovenstaande tabel geeft aan dat dataentry 63, 4643, 4660, 3949, 3983 en 3995 afwijkende output  hebben ten opzichte van overige gegevens. Bij individuele beoordeling van de afwijkende  gegevens  valt op dat de meeste behoren tot de inputvariabele ‘intramuraal’, ‘grootteklasse II’ en ‘stedelijk’. De  afwijkende gegevens zijn daarna beoordeeld op afwijkingen. De beoordeling is gedaan door te  onderzoeken in hoeverre de dataoutput afwijkt van het gemiddelde. Als de afwijkende gegevens van  bijvoorbeeld outputvariabele ‘aantal cliënten zorg thuis’ ongeveer 10% is van het gemiddelde dan zou  bij outputvariabele ‘aantal geleverde zorguren Zorg Thuis’ of een van de andere outputvariabelen  daarmee in verhouding moeten staan. Bij deze beoordeling zijn geen bijzonderheden gevonden. Alle  gegevens in de dataset worden dus geclassificeerd als juist en worden behouden in de dataset.     

Bijlage 6 –  Frequentieanalyse       

     

 

Bijlage 6 – Frequentieanalyse  In de dataset zitten 139 verschillende waarden van in totaal 170. Om een overzichtelijke  frequentieanalyse te kunnen presenteren is een klasse indeling gemaakt met intervallen van 150 euro.  Dit interval is tot stand gekomen door uit te gaan van de hoogste waarde en maximaal twaalf klassen.  Twaalf is een praktische keuze om niet te grote tabellen te krijgen. 

Alle werkgebieden Tabel 18 ‐ Frequentieanalyse ʹreiskosten per cliënt per jaar, alle werkgebiedenʹ 

Reiskosten  0  75  225  375  525  675  825  975  1125  1275  1425  Meer 

N  0  78  43  19  16  6  1  1  1  2  2  1 

%  0,00%  45,88%  71,18%  82,35%  91,76%  95,29%  95,88%  96,47%  97,06%  98,24%  99,41%  100,00% 

Cumulatief  0,00%  45,88%  71,18%  82,35%  91,76%  95,29%  95,88%  96,47%  97,06%  98,24%  99,41%  100,00% 

Figuur 6 ‐ Histogram ʹreiskosten per cliënt per jaar, alle werkgebiedenʹ

   Tabel 19 ‐ Centrummaten ʹreiskosten per cliënt per jaar, alle werkgebiedenʹ 

Aantal  170 

Gemiddelde  Mediaan  265  225 

Modus  75 

 

Werkgebied G4 Tabel 20 ‐ Frequentieanalyse ʹreiskosten per cliënt per jaar, werkgebied G4ʹ 

Reiskosten  0  75  225  375  525  675  825  975  1125  1275  1425  Meer 

N  0  10  9  0  1  0  0  0  0  0  0  0 

%  0,00%  50,00%  45,00%  0,00%  5,00%  0,00%  0,00%  0,00%  0,00%  0,00%  0,00%  0,00% 

Cumulatief  0,00%  50,00%  95,00%  95,00%  100,00%  100,00%  100,00%  100,00%  100,00%  100,00%  100,00%  100,00% 

Figuur 7 ‐ Histogram ʹreiskosten per cliënt per jaar, werkgebied G4ʹ

  Tabel 21 ‐ Centrummaten ʹreiskosten per cliënt per jaar, werkgebied G4ʹ 

Aantal  Gemiddelde  Mediaan  Modus  20  165  150  75 

Bijlage 6 –  Frequentieanalyse           

     

 

 

Bijlage 6 –  Frequentieanalyse       

     

 

Werkgebied stedelijk Tabel 22 ‐ Frequentieanalyse ʹreiskosten per cliënt per jaar, werkgebied stedelijkʹ 

Reiskosten  0  75  225  375  525  675  825  975  1125  1275  1425  Meer 

N  0  41  25  10  8  4  0  1  0  0  2  0 

%  0,00%  45,05%  27,47%  10,99%  8,79%  4,40%  0,00%  1,10%  0,00%  0,00%  2,20%  0,00% 

Cumulatief  0,00%  45,05%  72,53%  83,52%  92,31%  96,70%  96,70%  97,80%  97,80%  97,80%  100,00%  100,00% 

Figuur 8 ‐ Histogram ʹreiskosten per cliënt per jaar, werkgebied stedelijkʹ

  Tabel 23 ‐ Centrummaten ʹreiskosten per cliënt per jaar, werkgebied stedelijkʹ 

Aantal  Gemiddelde  Mediaan  Modus  91  255  225  75   

Werkgebied ‘overig’ Tabel 24 ‐ Frequentieanalyse ʹreiskosten per cliënt per jaar, werkgebied overigʹ 

Reiskosten  0  75  225  375  525  675  825  975  1125  1275  1425  Meer 

N  0  6  4  6  7  1  1  0  0  1  0  0 

%  0,00%  23,08%  15,38%  23,08%  26,92%  3,85%  3,85%  0,00%  0,00%  3,85%  0,00%  0,00% 

Cumulatief  0,00%  23,08%  38,46%  61,54%  88,46%  92,31%  96,15%  96,15%  96,15%  100,00%  100,00%  100,00% 

Figuur 9 ‐ Histogram ʹreiskosten per cliënt per jaar, werkgebied overigʹ

  Tabel 25 ‐ Centrummaten ʹreiskosten per cliënt per jaar, werkgebied overigʹ 

Aantal  Gemiddelde  Mediaan  Modus  26  387  375  525     

 

Bijlage 6 –  Frequentieanalyse       

     

 

Werkgebied landelijk Tabel 26 ‐ Frequentieanalyse ʹreiskosten per cliënt per jaar, werkgebied landelijkʹ 

Reiskosten  0  75  225  375  525  675  825  975  1125  1275  1425  Meer 

N  0  21  5  3  0  1  0  0  1  1  0  1 

%  0,00%  63,64%  15,15%  9,09%  0,00%  3,03%  0,00%  0,00%  3,03%  3,03%  0,00%  3,03% 

Cumulatief  0,00%  63,64%  78,79%  87,88%  87,88%  90,91%  90,91%  90,91%  93,94%  96,97%  96,97%  100,00% 

Figuur 10 ‐ Histogram ʹreiskosten per cliënt per jaar, werkgebied landelijkʹ

  Tabel 27 ‐ Centrummaten ʹreiskosten per cliënt per jaar, werkgebied landelijkʹ 

Aantal  Gemiddelde  Mediaan  Modus  33  257  75  75