Genomineerde FPZ-prijs 2010, Chronische Medicatie Service, Apotheek Flevowijk

Genomineerde FPZ-prijs 2010, Chronische Medicatie Service, Apotheek Flevowijk Inleiding De directe aanleiding voor het starten met de Chronische Medicatie Service (CMS) dateert uit 2006. Aan het einde van dat jaar zijn de huisartsen in Kampen begonnen met de herhaallijn: via de telefoon kunnen patiënten hun herhaalmedicatie op een bandje inspreken. Al snel bleek dit inspreken voor veel patiënten een grote barrière te zijn. Ze vonden het onpersoonlijk of hadden moeite met het inspreken van de moeilijke medicijnnamen. Het gevolg was dat er herhaaldelijk geen of de verkeerde medicijnen voor hen klaarstonden. Het gaf voor alle partijen extra werk en onnodige irritatie om toch het juiste geneesmiddel op tijd te krijgen. Dit kwam de therapietrouw niet ten goede. Daarnaast hebben wij het volgende in onze missie staan: “Geneesmiddelen zijn (zeer) sterk werkende stoffen, die bij juist gebruik genezend zijn en/of heilzaam werken. Bij onjuist gebruik daarentegen kunnen ze veel schade veroorzaken. Het is uit onderzoek gebleken dat in de westerse wereld in ongeveer 50 procent van de gevallen patiënten hun geneesmiddelen niet op de beste wijze gebruiken. In het Nederlandse HARM-onderzoek is onderzoek gedaan naar geneesmiddelgerelateerde ziekenhuisopnames in 22 Nederlandse ziekenhuizen. Hieruit is gebleken dat in Nederland ongeveer 16.000 mensen per jaar in het ziekenhuis worden opgenomen vanwege vermijdbare incidenten met geneesmiddelen.” Een belangrijke risicofactor in het HARM-onderzoek blijkt slechte therapietrouw te zijn. Reden voor ons om de therapietrouw van onze patiënten te verbeteren. Visie van de apotheek Apotheek Flevowijk is een apotheek waar zorg, professionaliteit en kwaliteit centraal staan. We verzorgen ongeveer 11.500 patiënten, hetgeen boven het landelijk gemiddelde ligt. In het verzorgingsgebied van de apotheek wonen veel ouderen en dus ook veel patiënten die chronische zorg met medicatie nodig hebben. De apothekers en assistentes van het team van Apo theek Flevowijk beseffen dat voor een goed gebruik van geneesmiddelen veel begeleiding nodig is. Onze apotheek heeft het karakter van een praktijk in de gezondheidszorg. Dit betekent dat we ons primair richten op het bieden van zorg; kenmerkend is dan ook dat we 23 zorgmodules hebben. Door een ruim personeelsbestand is er voldoende tijd beschikbaar voor zorgverlening en informatievoorz iening. De apotheek biedt veel gelegenheid voor individueel contact tussen patiënt en medewerkers. Het is de ambitie van Apotheek Flevowijk ervoor te zorgen dat patiënten op de beste wijze hun geneesmiddelen verkrijgen en gebruiken. Analyse van het probleem Na de invoering van de herhaallijn merkten we dat het op de juiste manier inspreken van de herhaalmedicatie veel problemen opleverde. Dit gaf meer druk op de apotheek, maar ook meer druk op de huisartsen. We vroegen ons af hoe we dit konden stroomlijnen. Apotheek Flevowijk werkte toen al met levering van weekmedicatie, waarbij maandelijks een door de apotheek vervaardigd autorisatieoverzicht ter ondertekening naar de artsen wordt gestuurd. Alle apotheken en huisartsen in Kampen en omgeving werkten hieraan mee. Dit weekmedicatiesysteem werkte goed, daarom hebben we in januari 2007 besloten om dit overzicht ook voor andere groepen patiënten te gaan gebruiken. Zo is de

Pagina 1 van 8

FPZ-prijs 2010, Chronische Medicatie Service, Apotheek Flevowijk Chronische Medicatie Service (CMS) ontstaan. Apotheek Flevowijk is de enige apotheek in Kampen en omgeving die deze service aanbiedt. CMS werkt als volgt: Na overleg tussen apotheker en assistente wordt aan de patiënt gevraagd of hij/zij gebruik wil maken van onze Chronische Medicatie Service. Vervolgens wordt in het AIS een aanschrijfbuffer gemaakt en een medicatieoverzicht geprint. De apothekersassistente kijkt samen met de patiënt of dit volledig is en hoeveel van de verschillende geneesmiddelen de patiënt nog op voorraad heeft. Na instemming van de patiënt wordt de medicatie gesynchroniseerd, door een aanvullende medicatieaanvraag te sturen naar de huisarts. Gelijk met de aanvullende medicatie krijgt de patiënt een autorisatieoverzicht mee, dat hij zelf bij de huisarts kan inleveren op het moment dat de geneesmiddelen bijna op zijn. De patiënt kan er ook voor kiezen de apotheek de herhaling van de medicatie te laten verzorgen. De apothekersassistente bespreekt dan, een week voordat de medicatie op is, telefonisch met de patiënt wat er nodig is en of er nog wijzigingen zijn. Daarna wordt de medicatie bij de huisarts aangevraagd en desgewenst bij de patiënt thuisbezorgd. Meestal wordt de medicatie voor een periode van drie maanden geleverd. Desgewenst kan er voor een kortere periode gekozen worden, bijvoorbeeld wanneer er regelmatig wijzigingen zijn, of wanneer de patiënt het overzicht dreigt te verliezen. Wanneer er nieuwe geneesmiddelen worden voorgeschreven, wordt bij de tweede aflevering de hoeveelheid aangepast aan het schema van de overige medicatie. Mogelijke barrières: Voor het welslagen van deze service is het belangrijk dat de apotheekmedewerkers bereid zijn om met veranderingen mee te gaan. Ook moeten zij gesprekken met de betreffende patiënten aankunnen én willen aangaan. De medewerkers van onze apotheek hebben al een aantal jare n aangetoond dat ze goed in staat zijn met veranderingen om te gaan. Dit is beschreven in het Kwaliteitsjaarverslag van Apotheek Flevowijk. Het synchroniseren van medicatie is relatief veel werk, terwijl de voordelen voor de apotheek pas na drie maanden voor het eerst merkbaar zijn. Bij het opstarten van deze service is daarom bewust gekozen voor een geleidelijke invoering. We wilden de dagelijkse werkzaamheden niet te veel of te snel veranderen. Er is vooraf geen potentiële doelgroep geselecteerd. De apotheekmedewerkers bieden patiënten deze service aan, wanneer het vermoeden bestaat dat een patiënt moeite heeft met het beheer van zijn medicatie of wanneer de patiënt dit zelf aangeeft. Op deze wijze definieert de doelgroep zich in de dagelijkse praktijk. Bovendien maken ook veel patiënten om gemaksredenen gebruik van de CMS. Verwachtingen: Wanneer de CMS eenmaal goed wordt uitgevoerd, is de verwachting dat de therapietrouw en de tevredenheid van deze patiëntengroep toeneemt. Ook verwachten wij dat we er met deze service aan bijdragen dat de patiënt zo lang mogelijk zelfstandig thuis kan functioneren. Apotheek Flevowijk Page 2 of 8 17-10-2010 1:39:21 C:\Users\JORAMM~1\AppData\Local\Temp\FPZ-prijs 2010 Chronische Medicatie Service.doc

FPZ-prijs 2010, Chronische Medicatie Service, Apotheek Flevowijk

Doel van het project  Het voor de patiënt, huisarts (en eventueel specialist) en apotheekmedewerker overzichtelijker maken welke medicatie gebruikt wordt, opdat er minder onvolkomenheden en/of fouten optreden.  De therapietrouw van patiënten vergroten, door een beter zicht op het medicijngebruik.  Persistentie. Dit wil zeggen dat noodzakelijke medicatie, zoals is beschreven in de diverse standaarden, niet wegvalt vanwege gebrek aan inzicht bij de patiënt (bijvoorbeeld acetosal bij nitraatgebruikers, maagbescherming bij NSAID-gebruikers, enzovoort).  Het bereiken van een grotere tevredenheid van onze patiënten.  De zelfredzaamheid van patiënten bevorderen. Netwerk We hebben de huisartsen schriftelijk op de hoogte gebracht van deze nieuwe service. We voorzagen geen problemen, omdat de huisartsen door de weekmedicatie al met deze manier van werken bekend waren. Bovendien ging de invoering ervan zeer geleidelijk. De huisartsen staan achter het initiatief en werken er aan mee. Wij nemen ze werk uit handen. De thuiszorg is niet vooraf geïnformeerd, maar merkt gaandeweg het verschil. De thuiszorg verwijst tegenwoordig ook regelmatig patiënten voor deze service naar onze apotheek. Het wordt gezien als een logische tussenstap. Het geheel uit handen geven via het systeem van weekmedicatie is voor veel patiënten een brug te ver. Tegenwoordig worden de lijsten ook wel door specialisten ondertekend en wordt de lijst soms gebruikt als medicijnpaspoort. Randvoorwaarden De apotheekmedewerkers moeten goed op de hoogte zijn van de manier waarop de CMS in het Apotheek Informatie Systeem (AIS) moet worden ingebracht. Hiervoor is een duidelijke werkinstructie opgesteld. Daarnaast mo eten zij bereid zijn om mee te gaan met veranderingen en nieuwe uitdagingen. Met name de manier waarop de gesprekken - aan de balie, in de spreekkamer of via de telefoon - over de medicatie van de betreffende patiënten gevoerd worden, zijn van belang voor het welslagen van deze service. Hiervoor hebben de apotheekmedewerkers twee cursussen gevolgd: “communicatie via de telefoon” en “motivational interviewing”. Door de geleidelijke invoering, de toename van de tevredenheid van de patiënten en de overzichtelijkheid van de werkzaamheden raken de apotheekmedewerkers steeds meer gemotiveerd. Naast het opstellen van een artsenbrief (bijlage 1), een patiëntenfolder (bijlage 2) en een werkinstructie (bijlage 3) zijn er organisatorisch in de apotheek nauwelijks aanpassingen nodig geweest. Indicatoren  Farmaceutische patiëntenzorg: Kwalitatieve gegevens van de patiënten worden tijdens de diverse consultaties in het EPD vastgelegd, bijvoorbeeld de informatie dat de patiënt een stoma heeft of behandeld wordt voor kanker. Met deze informatie kun je niet alleen beter inspelen op de behoeften van de Apotheek Flevowijk Page 3 of 8 17-10-2010 1:39:21 C:\Users\JORAMM~1\AppData\Local\Temp\FPZ-prijs 2010 Chronische Medicatie Service.doc




 

patiënt, ook verloopt het gesprek met de patiënt beter. Deze indicator wordt gebruikt als een sturingsmechanisme voor het farmacotherapeutisch plan en voor de individuele zorg voor de patiënt. Tevredenheid: Deze wordt om de paar jaar gemeten met behulp van een patiënttevredenheidsonderzoek door Apotheek Monitoring Program (AMP). Deze keer is voor een opzet gekozen waarmee de CMS-patiënten extra in kaart worden gebracht. Zie tabel 1. Therapietrouw: Met behulp van de medicatiehistorie is de therapietrouw gedurende de verschillende periodes bepaald door De Boer Consultancy, Amsterdam. Zie tabel 2. Synchronisatiegraad: Met behulp van de SFK-search Synchronisatiegraad, die gedurende de invoering van de CMS beschikbaar kwam, worden indicatoren verschaft. Daarnaast verschaft deze module ook sturingselementen voor verdere doorvoering van de synchronisatie in de apotheek. Zie bijlage 4.

Stappenplan Er waren weinig voorbereidingen nodig. Deze zijn in januari 2007 gedaan en bestonden uit het geven van uitleg in een werkbespreking, het opstellen van een informatiefolder en het informeren van de huisartsen. Verder zijn de apothekersassistenten in diezelfde maand begonnen met de eerste communicatietrainingen. In februari 2007 kon de service al aan de eerste patiënten aangeboden worden. Zoals gezegd is er bij de opzet van deze service bewust voor een geleidelijke invoering gekozen. Nadat we inzicht hadden gekregen hoe een en ander in de praktijk functioneerde, hebben we in mei 2007 de werkinstructie geschreven (bijlage 3). Voor het op een juiste manier invoeren van de patiënt- en medicatiegegevens in het Apotheek Informatie Systeem Pharmacom, hebben de apotheekmedewerkers aan deze werkinstructie een goede leidraad. Nulmeting De tevredenheid van de patiënten die van CMS gebruik zijn gaan maken, is niet van te voren bepaald. Wel is de patiëntentevredenheid in 2006 vastgesteld met behulp van een AMP-onderzoek . Zie tabel 1. De therapietrouw en de synchronisatiegraad van de individuele CMS- patiënten voor en na de invoering van de CMS is bepaald met behulp van de medicatiehistorie. Zie tabel 2 en bijlage 4. Volgen en vastleggen voortgang Nadat de patiënt de begeleiding met behulp van CMS heeft geaccepteerd, wordt dit vastgelegd in het AIS en wordt steeds bij aflevering van de medicatie een autorisatieoverzicht (zie bijlage 5) meegegeven voor de volgende herhaling. Wanneer de apotheek voor de herhalingen zorgt, wordt er in een actiepunt vastgelegd wanneer er contact met de patiënt moet worden opgenomen en een nieuwe herhaling met de huisarts moet worden geregeld. Tijdens de werkbesprekingen wordt regelmatig feedback gegeven over de nieuwe activiteiten en ook in het management review en in het kwaliteitsjaarverslag wordt de voortgang beschreven.

Apotheek Flevowijk Page 4 of 8 17-10-2010 1:39:21 C:\Users\JORAMM~1\AppData\Local\Temp\FPZ-prijs 2010 Chronische Medicatie Service.doc

FPZ-prijs 2010, Chronische Medicatie Service, Apotheek Flevowijk Resultaten Momenteel, november 2009, maken circa 800 patiënten gebruik van de Chronische Medicatie Service. Hiervan zorgen ongeveer 550 patiënten zelf voor de ondertekening van het autorisatieoverzicht. Voor zo’n 250 patiënten verzorgt de apotheek, na telefonisch overleg, de herhaling van de medicatie. Farmaceutische patiëntenzorg De gesprekken met de patiënt resulteren in een sturingsmechanisme voor het farmacotherapeutisch plan en de opvolgende zorg. Tijdens de telefoongesprekken en ook tijdens de gesprekken aan de balie en de consultaties in de spreekkamer worden namelijk ook kwalitatieve gegevens voor het EPD verzameld. Tijdens deze gesprekken worden de farmacotherapeutische noodzaak en uitgangspunten gekoppeld aan de individuele situatie van de patiënt. De patiënt krijgt hierdoor vaak een beter begrip van het hoe en waarom van zijn medicatie. Tevredenheid Door middel van een patiënttevredenheidsonderzoek is vastgesteld of de tevredenheid bij deze specifieke groep van patiënten verschilt met de tevredenheid bij de gemiddelde patiënt. Er is ook een vergelijking gemaakt met het landelijk gemiddelde en met de situatie in Flevowijk in 2006. Zie tabel 1. Tabel 1. Tevredenheid patiënten CMS patiënten Flevowijk 2008

Alle patiënten Flevowijk 2008

L andelijk gem. 2008

G emiddeld rapportcijfer voor de apotheek

8 ,60

8 ,50

8 ,20

Alle patiënten Flevowijk 2006 8 ,40

Een redelijk tot goed adviseur

87%

88%

74%

70%

Patiënt heeft wel eens geklaagd

21%

15%

23%

18%

Tevredenheid over des kundigheid

8 ,68

8 ,62

8 ,40

8 ,44

Tevredenheid over manier van uitleggen

8 ,52

8 ,34

8 ,16

8 ,44

Tevredenheid over manier van omgang

8 ,76

8 ,48

8 ,36

8 ,42

Therapietrouw Met behulp van de medicatiehistorie is de verandering in de therapietrouw vastgesteld. Hiervoor zijn zogenaamde .fto bestanden aangemaakt in het Pharmacomsysteem over de periode januari 2006 tot en met oktober 2009. De analyse is uitgevoerd door De Boer Consultancy in Amsterdam. De invloed van de interventies die in 2008 en 2009 hebben plaatsgevonden, is berekend. Randvoorwaarde is hierbij geweest dat na de laatste interventie nog 75 dagen historie is geanalyseerd. Voor de identificatie van de geneesmiddelen en de daarbij behorende data is gebruik gemaakt van de taxe van september 2009. De therapietrouw is berekend op GPK-niveau. Veranderingen binnen een GPK-groep zijn beschouwd als eenzelfde middel. Per patiënt is de therapietrouw voor elk middel berekend.


FPZ-prijs 2010, Chronische Medicatie Service, Apotheek Flevowijk Er zijn twee groepen geselecteerd. Een groep waarbij de patiënt vóór interventie minder dan 90 procent therapietrouw vertoonde voor het middel, en een groep waarbij méér dan 110 procent is gebruikt. De groepen zijn vervolgens verdeeld in een 2008-groep en een 2009-groep. Tenslotte zijn ze samengevoegd (2008+2009). Patiënten die moeite hebben met innemen, maar geen problemen met therapietrouw hebben, komen in deze analyse niet voor. Patiënten die in een herhaalperiode (meestal 3 maanden) therapietrouw zijn, behoeven op het microniveau van therapietrouw (dus per dag) niet goed te scoren. Hier hebben we geen gegevens over. Het staat echter wel vast, dat CMS ook voor deze patiënten een service is, die op microniveau de therapietrouw ondersteunt. Tabel 2. Therapietrouw

O ndergebruik <90% )

O vergebruik(>110% )

J aar

Voor interventie

N a interventie

2008 2009 2008 +2009 2008 2009 2008 +2009

71% 69% 71% 136% 161% 150%

90% 95% 92% 104% 134% 119%

Aantal patiënt-GPK c ombinaties 286 197 483 297 127 439

In bovenstaande tabel valt op dat in alle gevallen de therapietrouw sterk is verbeterd, maar dat deze niet op 100 procent uit komt. Wisselingen van therapieën en opnames in het ziekenhuis zijn hiervoor verantwoordelijk. Bovendien zijn mensen geen robots. De patiënten van 2008 zijn gemiddeld méér therapietrouw dan die van 2009. Dit heeft waarschijnlijk met de selectie van de patiënten te maken. Deze was op individuele basis en op basis van individuele behoefte. Er zijn nog meer analyses gedaan. Deze krijgen later nog een nadere beschouwing. Synchronisatiegraad De synchronisatiegraad is het percentage gesynchroniseerde geneesmiddelen ten opzichte van het totaal aantal te synchroniseren middelen. In november 2009 is de synchronisatiegraad 80,8 procent. Landelijk gezien heeft 90 procent van de apotheken een synchronisatiegraad die kleiner is dan 76,1 procent. Ook op dit punt scoort de Chronische Medicatie Service dus goed. Zie bijlage 4. De CMS wordt uitstekend ondersteund door het Pharmacomsysteem en nieuwe modules van Stichting Farmaceutische Kengetallen. Beschouwing De Chronische Medicatie Service leidt aantoonbaar tot een betere therapietrouw en een grotere tevredenheid van de patiënten. Daarnaast is ook aangetoond dat de synchronisatiegraad aanmerkelijk is toegenomen. We zullen deze service dan ook verder implementeren voor de overige patiënten die hiervoor in aanmerking komen. Aanvankelijk waren vijf of meer medicijnen het richtsnoer om een patiënt uit te nodigen voor de CMS. Inmiddels hanteren we geen minimum aantal medicijnen meer. Samen met de levering van medicatie in medicatiecassettes (wanneer de patiënt zelf niet meer in staat is de medicatie uit te Apotheek Flevowijk Page 6 of 8 17-10-2010 1:39:21 C:\Users\JORAMM~1\AppData\Local\Temp\FPZ-prijs 2010 Chronische Medicatie Service.doc

FPZ-prijs 2010, Chronische Medicatie Service, Apotheek Flevowijk zetten) is de CMS een uitgesproken manier om te voorkomen dat patiënten door ondoelmatig gebruik ziek worden of niet meer thuis kunnen blijven. Daarnaast merken we als bijkomend voordeel dat deze service de efficiëntie in de apotheek aanmerkelijk verhoogt. Doordat er minder contactmomenten zijn, is de werkdruk verminderd en beter te voorspellen en te spreiden, terwijl het contact tijdens de regelmatige herhaalgesprekken intensiever is en de apotheekmedewerkers meer betrokken zijn bij de patiënt. Momenteel worden plannen gemaakt om een Powerpointpresentatie over de CMS te maken, die aan de balie in de publieksruimte en in de spreekkamer, ter illustratie van het besprokene, op een computerscherm kan worden getoond. Dit is nu ook al gebruikelijk voor patiënten met bijvoorbeeld diabetes, reuma of hoge bloeddruk. Verankering De Chronische Medicatie Service is een receptgebonden activiteit, waardoor de continuïteit wordt gegarandeerd, vooral ook omdat een grote efficiencywinst is gemaakt. Daarnaast is CMS opgenomen in het kwaliteitssysteem. Apotheek Flevowijk is sinds 2001 gecertificeerd. Marketing  De apotheekmedewerkers zorgen voor de beste marketing door de gesprekken die zij dagelijks voeren aan de balie. Ook de informatiefolder draagt bij aan het bekend worden van de door Apotheek Flevowijk te leveren service aan patiënten die chronisch medicijnen gebruiken.  Een van de apothekers heeft op uitnodiging voor een patiëntengroep een lezing gehouden over dit onderwerp (bijlage 6).  Aandacht voor onze Chronische Medicatie Service is er ook via het programma Innovatieve Apotheken van de KNMP. Apotheek Flevowijk behoort tot deze groep.  De huisartsenpraktijken zijn vooraf schriftelijk op de hoogte gebracht van de aangeboden service. Bovendien worden de artsen dagelijks geconfronteerd met CMS door de autorisatieoverzichten die zij moeten ondertekenen. In februari 2009 hebben we de huisartsen een tweede brief geschreven over de voortgang. Daar staan ook enige uitkomsten in. Zie bijlage 7.  Andere (mede)zorgverleners, zorgverzekeraars en partijen als de lokale politiek worden op de hoogte gehouden van onze activiteiten door de verspreiding van het Kwaliteitsjaarverslag van Apotheek Flevowijk.  In augustus 2009 is een artikel verschenen in de regionale krant, de Stentor. Zie bijlage 8. Apotheek Flevowijk Kampen, 6 januari 2010 Mevr. Drs NG Pol-Tromp, apotheker



Bijlagen: 1. Artsenbrief 2. Patiëntenfolder 3. Werkinstructie 4. Synchronisatie graad SFK 5. Autorisatieoverzicht 6. Presentatie 7. Tweede artsenbrief 8. De Stentor


Genomineerde FPZ-prijs 2010, Chronische Medicatie Service, Apotheek Flevowijk

Recommend Documents