apr - GRATIS magazine van uw Service Apotheek

leef! N o. 67 - feb/mr t/ap r - GRAT I S m a g a z in e v a n u w S e r v ic e A po th eek

Presentatrice

Cilly Dartell Ik vind roken de meest onderschatte verslaving en... Puzzel mee Je weet niet wat je mist als je doorgaat met roken Geneesmiddelen via internet Actueel Op bezoek in een Service Apotheek En nog meer...

ww w.serviceap o t h eek.n l - w w w. l e e s l e e f . n l - ge dre v e n door ge z o nd he i d

Adem in. Adem uit.

alleen verkrijgbaar in uw

Apotheek

Adem in. Adem uit. Hoeveel keer per dag doen wij dat eigenlijk? Als je geen problemen hebt met je ademhaling, sta je daar eigenlijk nooit bij stil. Mijn kleine is nu vier maanden. Als ik ’s nachts wakker word, denk ik heel vaak: ademt hij wel? Dan loop ik even naar z’n kamer en houd ik mijn hand op z’n borstkasje of ik voel bij z’n neus of hij ademt. Ik begin dat nu wel los te laten. Na al die maanden vertrouw je er op dat het wel goed zit. Voor de meer dan 300.000 Nederlanders met de chronische longaandoening COPD is ademhaling niet altijd vanzelfsprekend. COPD staat in deze Leef! centraal. Als Service Apotheek ondersteunen wij uw leven met COPD door een goede begeleiding van uw geneesmiddelengebruik, waaronder inhalatiemedicatie. Als u goed inhaleert, kunnen de geneesmiddelen goed hun werk doen. Dat lijkt eenvoudig, maar blijkt in de praktijk toch vaak lastig te zijn. Bij Service Apotheek nemen wij de tijd voor een goede inhalatie-instructie en daarnaast kunt u er altijd naar vragen. Bij de behandeling van COPD staat stoppen met roken met stip op de eerste plaats bij de behandeling. Veel mensen zijn op 1 januari gestopt met roken… en velen zijn daarna weer begonnen. In deze Leef! leest u dat u daar beslist niet moedeloos over hoeft te worden. Roken is waanzinnig verslavend. Gemiddeld doen mensen meer dan vijf stoppogingen voordat het lukt. Service Apothekers kunnen u hierin begeleiden. Vraag er naar in uw Service Apotheek. Informeer daarnaast bij uw zorgverzekeraar. Stoppen met roken wordt onder bepaalde voorwaarden vergoed. Leef! ging op bezoek bij twee bevlogen longartsen in het Rode Kruis Ziekenhuis in Beverwijk: Pauline Dekker en Wanda de Kanter. Misschien kent u ze wel van de AVRO-serie ‘Onder Specialisten’. Zij hebben zelf vroeger gerookt en hielpen al duizenden patiënten van het roken af. Wij waren overdonderd door het enthousiasme van Pauline en Wanda. Tijdens het interview deden de artsen in een rollenspel voor hoe ze vroeger tegen een patiënt zeiden: ‘Ik zou absoluut meteen stoppen met roken’. Dat had vrijwel nooit effect. In deze Leef! leest u wat wel effect heeft. Nadat wij anderhalf uur hadden geluisterd naar Wanda en Pauline, zeiden ze: ‘Hebben we nu jullie eerste vraag goed beantwoord waarom we zo bevlogen zijn?’ Pauline en Wanda hebben een heel toegankelijk en aantrekkelijk boek geschreven: ‘Nederland stopt! Met roken’. Als lezer van Leef! krijgt u met de bon uit dit blad een aantrekkelijke korting op dit boek. Ook een aanrader als u niet zo’n lezer bent! Cilly Dartell presenteert dit jaar vijftien jaar ‘Hart van Nederland’, het nieuwsprogramma van SBS 6 waar dagelijks meer dan één miljoen mensen naar kijken. In deze Leef! leert u haar beter kennen, en dat levert verrassingen op. Een nieuwsprogramma in Nederland presenteren en wonen in Dubai, hoe doe je dat? Zij vertelt openhartig over de enorme strijd die het voor haar was om te stoppen met roken en over haar leven met een longaandoening. Adem in. Adem uit. U was de tel toch niet kwijtgeraakt? Veel leesplezier!

Ook dáárvoor kunt u terecht bij uw Service Apotheek

Emma Vogels-Giesen, Service Apotheker

leef!

3

In deze leef! Presentatrice Cilly Dartell Ik vind roken de meest onderschatte verslaving 6 Een rokershoestje is niet normaal! Een rokershoestje, vastzittend slijm of wekenlange verkoudheid is niet normaal 9 Waarom is voeding zo belangrijk voor mensen met COPD? Ondervoeding bij mensen met COPD kan leiden tot complicaties 10 Geneesmiddelen bij COPD Een persoonlijk inhalatieadvies van Service Apotheek geeft opluchting! 11 Je weet niet wat je mist als je doorgaat met roken Roken is waanzinnig verslavend 12 Goed nieuws! Stoppen met roken wordt vergoed door uw basisverzekering 15

Stoppen met roken is moeilijk. Maar er zijn behandelingen die je kunnen helpen om het roken achter je te laten. Je huisarts kan je er alles over vertellen.

CHA-10-069

LAAT HET ROKEN ACHTER JE

Geneesmiddelen via internet Hoe weet ik zeker of een internetapotheek betrouwbaar is? 16 Bescherming van de huid: nu al! De huid moet even wennen aan de zon 18 Puzzel mee Maak kans op mooie prijzen 19

Vraag je huisarts hoe. En stop.

Als u het ons vraagt... Medische vragen 20

Kijk voor meer informatie op www.ikkanstoppen.nl

Actueel Maak kans op gratis boeken 23 550758_PFI_Adv_man.indd 1

16-11-10 16:16

Stoppen met roken?

Op bezoek in een Service Apotheek Service Apotheek Bouwlust in Den Haag 24 Vitamines en geneesmiddelen Niet altijd een goede combinatie 26 En dan nog even dit... Nieuwtjes en wetenswaardigheden 27 Bijsluiters Wat staat er allemaal in de bijsluiter? 28

Vernieuwde verpakking, handig in gebruik!

Lezersactie Spaarlampen 30 Waar vindt u uw Service Apotheek? Apotheken op plaatsnaam 31

Nicotinell® is een geneesmiddel. Lees voor gebruik de bijsluiter. Werkzame stof: Nicotine. Niet te gebruiken bij zwangerschap, borstvoeding en hartproblemen of als u jonger dan 18 jaar of niet-roker bent. KOAG-nr.: 112-0710-0948 PQC: 2010-194

leef! is een gratis magazine van Service Apotheek en verschijnt vier keer per jaar. Uitgever: Nederlandse Service Apotheek Beheer B.V. Eindredactie: Emma Vogels-Giesen, apotheker. Redactie-/postadres: Leef!, Vughterweg 47-b, 5211 CK ’s-Hertogenbosch. E-mail: [email protected] Internet: www.leesleef.nl Aan dit nummer werkten mee: Marianne Schepers, Jeroen Mentink, Olga van Vemde en Boris van Wijk, apothekers. Fred Verdult/Volle Maan, Michiel Tent en Anita Meulenbroek. Fotografie: Gerard de Haan, Marjolein Annegarn en FARMAidee. Vormgeving: Chris Brander/FARMAidee. Druk: Groen Offset Hoofddorp B.V. Informatie: In Nederland zijn ruim 275 Service Apotheken. Voor adressen en meer informatie kunt u terecht bij: Nederlandse Service Apotheek Beheer B.V., Postbus 19, 7468 ZG Enter. Tel: 088 - 276 84 84. E-mail: [email protected] Internet: www.serviceapotheek.nl Oplage: 900.000. Aan de inhoud van leef! wordt de grootst mogelijke zorg besteed. Aan de artikelen kunnen geen rechten worden ontleend. Niets uit deze uitgave mag, op welke wijze dan ook, worden verveelvoudigd zonder voorafgaande toestemming van de uitgever en andere auteursrechthebbenden.

leef!

5

Presentatrice van ‘Hart van Nederland’ Cilly Dartell

Ik vind roken de meest onderschatte verslaving Cilly Dartell viert in september samen met Milika Peterzon haar vijftienjarig jubileum als presentatrice van ‘Hart van Nederland’, het nieuwsprogramma van SBS 6 dat dagelijks meer dan een miljoen kijkers trekt. Als kind wist ik al dat ik het podium op wilde. Ik wilde zingen en dansen en acteren. Na de middelbare school heb ik zestien jaar in het theater gestaan. Ik speelde bij verschillende theater- en cabaretgroepen en later in musicals. Mijn hoofdrol in de Annie M.G. Schmidt-musical ‘De dader heeft het gedaan’ was een dream come true, omdat ik samen met de vorig jaar overleden Conny Stuart speelde. Sinds mijn kindertijd was zij mijn heldin. Het was geweldig om een duet met haar te doen. Ze was zó professioneel. Ze was mijn inspiratiebron, omdat ze altijd de volle honderd procent gaf.

Tekst: Fred Verdult Foto: Gerard de Haan

Journalistiek

6

leef!

Twintig jaar geleden kreeg ik de kans om bij de AVRO kunst- en cultuurprogramma’s voor de radio en later ook voor televisie te maken. Dat was het begin van mijn journalistieke carrière. Ik moest interviewtechniek natuurlijk nog leren, maar dat is me goed bevallen. Vijf jaar later heeft mijn goede vriend Albert Verlinde mij voorgesteld bij Hart van Nederland, dat toen een jaar bestond.

No way back Wat mij aanspreekt bij Hart van Nederland is dat we nieuws brengen dat bij jou en mij op de hoek kan gebeuren. Het staat heel dicht bij de mensen. En het is live televisie. Als we beginnen, dan beginnen we ook echt. No way back. Dat levert elke avond weer een gezonde spanning op. Als je aandacht zou verslappen, merken kijkers dat meteen. Televisie is genadeloos.

Woestijn We wonen nu al weer vier jaar in Dubai, omdat mijn man vanuit daar als piloot werkt. De anonimiteit die ik daar heb vind ik heerlijk. In de twee weken per maand dat ik Hart van Nederland presenteer, logeer ik in een appartement in Amsterdam. Het mooie van deze tijd is dat afstand geen rol meer speelt. Als ik in Dubai ben, volg ik de Nederlandse media via internet. Ik kan het journaal en De wereld draait door gewoon in de woestijn zien.

Persiflage bij TV Kantine Irene Moors heeft me bij de TV Kantine gepersifleerd. Ze had me vooraf een foto gestuurd van zichzelf als mij.

Ik schoot verschrikkelijk in de lach. Ik dacht: ik ben dit, maar ik ben dit niet. Ik was er ook wel gespannen over: o mijn god, wat hebben ze van me gemaakt? Maar ik moest er ontzettend om lachen. Ik vind de Irene-versie van mezelf goed gelukt, haha.

Sinds mijn dertiende veel gerookt Ik heb sinds mijn dertiende veel gerookt. Een paar jaar geleden kreeg ik het heel benauwd en enorme hoestaanvallen. Op een gegeven moment dacht ik echt dat ik stikte. Ik bleef in een hoestbui. Ik schrok er enorm van. Nu moest het echt afgelopen zijn met het roken. Ik ben toen gestopt. Een jaar later hoestte ik nog steeds. Natuurlijk was ik totaal vergeten dat ik daarvoor nog veel meer moest hoesten en ben toen weer begonnen met roken. Als ik toch hoest, dan maakt het niet uit, was mijn naïeve gedachte. Toen ik weer rookte werd het hoesten zo erg dat het meteen duidelijk was wat het roken voor invloed op mij en m’n longen had.

leef!

7

Uiteindelijk ben ik er vijf jaar geleden definitief mee gestopt. Ik heb nooit meer een trekje genomen. Ik weet ook dat ik dat nooit meer moet doen, want je zet natuurlijk dan zo’n verslaving meteen weer in gang.

‘Stop maar gewoon’ Na die enorme hoestaanval ben ik naar de huisarts gegaan. Het bleek dat mijn longinhoud lang niet meer was wat hij zou moeten zijn. De dokter zei heel makkelijk dat ik maar moest stoppen. Zo van: ‘stop maar gewoon’. Ik vind roken de meest onderschatte verslaving. Ik heb echt honderd keer geprobeerd om te stoppen.

Het is nog steeds een big issue in mijn leven. Ik weet precies hoeveel maanden ik gestopt ben.

Aan de bel trekken Mijn longfunctie is verminderd. Ik heb dus COPD. Ik weet dat er veel mensen zijn die dat hebben, maar ik ken zelf niemand anders. Er wordt niet veel over gepraat. Wonderlijk hè? Ik vind het eigenlijk niet prettig om het erover te hebben. Het is niet dat ik me ervoor schaam. Ik heb geen spijt dat ik zo lang heb gerookt. Dat is geweest. Ik praat er nu toch over, omdat ik het heel belangrijk vind om aan de bel te

Ik heb sinds mijn dertiende veel gerookt. Een paar jaar geleden kreeg ik het heel benauwd en enorme hoestaanvallen. Op een gegeven moment dacht ik echt dat ik stikte. Ik bleef in een hoestbui. Ik schrok er enorm van. Nu moest het echt afgelopen zijn met het roken. Ik ben toen gestopt. Ik redde het gewoon niet. Het is gewoon een hele serieuze verslaving. Ik was een probleemgeval. Ik heb van alles geprobeerd: nicotinepleisters, een cursus, het boek van Allan Carr, pilletjes, acupunctuur, magneetjes in mijn oren, op eigen kracht. Alles hielp één of twee weken en daarna ging het weer mis. Ik ben eigenlijk nog steeds verslaafd. Ik betrap mezelf er weleens op dat ik denk: als er echt iets heel ergs gebeurt, dan mag ik weer een sigaret.

8

leef!

trekken hoe verslavend roken wel niet is. Je hebt echt intensieve begeleiding nodig om ermee te stoppen.

Buiten adem Ik leef nu en ik functioneer goed. Op mijn werk heb ik er geen enkele last van, maar privé heb ik wel beperkingen. Ik hoest nog steeds veel, ik ben al buiten adem als ik twee trappen op loop. Even naar de tram hollen is eigenlijk niet mogelijk. Dan stik ik daarna bijna in een hoestbui.

Ik moet het dus wel iets rustiger aan doen. Ik weet dat het belangrijk is om voldoende te bewegen als je longfunctie verminderd is. Ik doe dat niet altijd van harte, maar ik wandel en fiets in goed tempo.

Wel eens frustrerend Het is weleens frustrerend als ik een hoestaanval heb, dat mensen dan vragen: ‘Ben je verkouden?’ ‘Ben je ziek?’ ‘Ben je niet lekker?’ ‘Rook je?’ Je moet altijd uitleg geven, dat irriteert me weleens. Maar het is niet anders. Ik zeg dan vaak: ‘Och, het is chronisch’. Dan hoop ik dat ik er vanaf ben. Vooralsnog blijft mijn longfunctie stabiel. Ik heb het een plek in m’n leven gegeven. Voorheen werd ik er depressief van als ik halverwege een trap moest stoppen of toch doorging en dan een enorme hoestbui kreeg. Nu heb ik het geaccepteerd. Maar dat is best weleens lastig.

Toekomstplannen Ik ben nog steeds niet uitgekeken bij Hart van Nederland. Maar ik heb ook ideeën voor andere programma’s. Een idee wat ik al heel lang heb is dat ik een internationale serie wil maken over vrouwen die emigreren in verband met de carrière van hun man. Zij moeten dan vaak hun eigen carrière opgeven om voor de kinderen te zorgen. In mijn omgeving zie ik nogal eens dat vrouwen in zo’n situatie doodongelukkig kunnen zijn. Maar ik ken ook vrouwen die heel actief invulling geven aan hun eigen leven. Het lijkt me boeiend om die vrouwen wereldwijd in beeld te brengen.

Een rokershoestje is niet normaal! Wat is COPD? Er zijn in Nederland meer dan 300.000 mensen met COPD. COPD is een chronische longaandoening. Bij een deel van de patiënten met COPD zijn alleen de luchtwegen ontstoken. Bij andere COPD’ers zijn ook de longblaasjes en het steunweefsel ontstoken. COPD wordt vrijwel altijd door roken veroorzaakt.

Wat zijn de belangrijkste klachten bij beginnende COPD? Wekenlange verkoudheid, langdurige benauwdheid of kortademigheid, continu hoesten en kuchen, vastzittend slijm, opzwellende slijmvliezen en chronische bijholteontstekingen.

Soms krijgt iemand het zo benauwd, dat dagelijkse bezigheden als aankleden en een stukje lopen bijna onmogelijk worden. De ziekte kan daardoor ernstig invaliderend zijn. Longarts Pauline Dekker: ‘Iedereen weet wat een hartaanval is. Je hart is heel belangrijk en je kunt overlijden aan een hartaanval, dus je doet er alles aan om dat te voorkomen. Mensen met COPD lopen het risico op een longaanval. Artsen gebruiken daar het moeilijke woord exacerbatie voor. Dat is een aangrijpende periode, waarin de klachten ineens sterk verergeren. Na zo’n longaanval herstelt men weer, maar komt men niet meer terug op het oude niveau.’

Is een rokershoestje normaal? Nee! Een rokershoestje, vastzittend slijm of wekenlange verkoudheid is niet normaal! Veel mensen denken dat een rokershoestje er gewoon bij hoort. Het is echter vaak de eerste klacht van de chronische longaandoening COPD.

Wat moet ik doen als ik klachten heb die bij COPD horen? Het is dan beslist een aanrader om naar de huisarts te gaan. Hij of zij kan vaststellen of u COPD hebt, onder andere door uw longfunctie te bepalen.

Hoe verloopt de ziekte COPD? COPD begint vaak met lichte klachten, maar deze kunnen snel verergeren.

Waaruit bestaat de behandeling van COPD? COPD is niet te genezen, maar achteruitgang van de longen kan wel worden tegengegaan. De behandeling van COPD bestaat uit: 1. STOPPEN MET ROKEN. Met stip op één om u beter te voelen en verdere achteruitgang tegen te gaan. 2. VOLDOENDE BEWEGEN. Omdat uw longen het minder doen, is het juist extra belangrijk om aan uw conditie te werken.

3. GOEDE VOEDING. Om ondergewicht en overgewicht tegen te gaan. 4. GENEESMIDDELEN. Deze brengen verlichting en beperken de kans op een longaanval.

Voldoende bewegen Longarts Wanda de Kanter: ‘Veel mensen met COPD zijn bang voor benauwdheid en durven daarom niet veel te bewegen.

Maar als je in je stoel blijft zitten, gaat je conditie snel achteruit. Zo kom je in een neerwaartse spiraal. Veel mensen met COPD verwarren hun longfunctie met conditie. Laat ik het zo uitleggen: COPD betekent dat je longen het minder goed doen. Je krijgt dan minder zuurstof binnen. Je conditie wil zeggen hoe efficiënt je lichaam omgaat met de zuurstof die je binnen krijgt. Als je COPD hebt, is een goede conditie dus extra van belang. Dan ga je zuinig om met de zuurstof die je binnenkrijgt. Het goede nieuws is: je conditie kun je trainen! Bij mensen zonder COPD heb je getrainde atleten en mensen die elke dag op de bank hangen. Mensen die op de bank hangen hebben een slechte conditie. Kom van de bank af als je COPD hebt! Er zijn speciale beweegprogramma’s voor mensen met COPD. Uw huisarts kan u hierover informeren.’

leef!

9

Waarom is voeding zo belangrijk voor mensen met COPD? Chronic Obstructive Pulmonary Disease (COPD) is een verzamelnaam voor de longziekten chronische bronchitis en longemfyseem. Door de kortademigheid kan de dagelijkse voedselinname afnemen. Daarnaast is er vaak een sterk verhoogde energiebehoefte. Dan kan het zijn dat er meer energie (voeding) nodig is dan er wordt ingenomen, dit heet ‘ondervoeding’. Ondervoeding bij mensen met COPD kan leiden tot complicaties; spiermassa neemt af, kwaliteit van leven neemt af en het risico van sterfte neemt zelfs toe.

Wanneer is er sprake van ondervoeding? gewicht in kg Body Mass Index = lengte in meters x lengte in meters

Als de BMI lager is dan 21 kg/m2. Of als er ongewild meer dan 5 procent – circa drie kilo – in een maand of meer dan 10 procent – circa zes kilo – in een halfjaar aan gewicht wordt verloren, dan is dat te veel. Neem in deze gevallen contact op met uw behandelend arts of diëtist.

Hoe vaak komt ondervoeding voor? Ondervoeding komt vaak voor bij mensen met COPD: zo’n 25 procent van de mensen met COPD heeft last van ondervoeding.

10

leef!

Geneesmiddelen bij COPD

Een persoonlijk inhalatieadvies van Service Apotheek geeft opluchting!

Blijf bewegen Geneesmiddelen volgens voorschrift gebruiken

Beweging is erg belangrijk voor het verbeteren van de algehele conditie. Beweging zorgt ervoor dat de extra energie omgezet wordt in spierweefsel. Spieren zijn van belang voor een goede conditie en een goede ademhalingsfunctie. Elke dag een halfuur bewegen is genoeg; zo worden spieren elke dag een stukje sterker.

Bij COPD worden vooral luchtwegverwijders gebruikt. Soms bieden ook ontstekingsremmers uitkomst. Voor optimaal effect is het belangrijk dat deze middelen iedere dag volgens voorschrift worden gebruikt. In de meeste gevallen moeten de geneesmiddelen per inhalatie worden toegediend. Goed inhaleren is een kunst.

Eet gezond en gevarieerd Voeding levert de voedingsstoffen die nodig zijn om het lichaam gezond te houden. Gezond eten en drinken betekent vooral gevarieerd eten en drinken. Zo krijgt u allerlei verschillende voedingsstoffen binnen.

Drinkvoeding Als het moeilijk is om goed te eten. Bijvoorbeeld door kortademigheid en vermoeidheid, een slechte eetlust of door slijmvorming in de mond. Toch is het belangrijk om elke dag voldoende te eten. Dan kan dan aangepaste voeding soms noodzakelijk zijn. In die gevallen adviseert de arts, apotheker of diëtist om (aanvullend) drinkvoeding te gebruiken. Drinkvoeding is kant-en-klare drank in een pakje of flesje en bevat veel energie, vocht en alle belangrijke voedingsstoffen. Het is bedoeld ter vervanging van of als aanvulling op de normale dagelijkse voeding. Drinkvoeding is verkrijgbaar in verschillende varianten in vele smaken.

Wat kan uw Service Apotheek voor u doen? Een belangrijke doelstelling van Service Apotheek is optimalisering van de kwaliteit van leven van haar cliënten. Medicatie én intensieve medicatiebegeleiding nemen dan ook een centrale plaats in binnen het handelen van uw Service Apotheker. Maar ook op het gebied van dieetvoeding wil en kan Service Apotheek een toegevoegde waarde bieden. Ondervoeding is een serieus en onderbelicht probleem. Preventie van ondervoeding kan veel onnodige ziektelast voorkomen. Hebt u vragen over voeding of over ongewenst gewichtsverlies? Dan kunt u altijd bij ons terecht voor meer informatie.

Uw Service Apotheek leert u hoe u dit moet doen. Daarna is het verstandig om regelmatig uw inhalatietechniek te laten controleren. Want in de praktijk blijkt dat er bij veel mensen na verloop van tijd kleine foutjes insluipen bij het inhaleren. Hiermee kan het effect van het geneesmiddel verminderen.

Niet zonder advies pijnstillers kopen Sommige mensen met COPD reageren verkeerd op bepaalde pijnstillers (bijvoorbeeld ibuprofen of naproxen). Paracetamol is wel veilig te gebruiken (in normale doseringen). Vraag daarom altijd advies bij uw apotheker als u zonder recept pijnstillers wilt kopen.

Waarom moet je geneesmiddelen inhaleren? Mensen met luchtwegaandoeningen zoals astma en COPD moeten in de meeste gevallen hun geneesmiddelen inhaleren. Hierdoor komen de geneesmiddelen direct in de longen terecht. Dit heeft allerlei voordelen boven orale toediening (tabletten of drankjes):

• Lokale werking Dankzij inademing bereikt het geneesmiddel rechtstreeks de locatie waar het zijn werk moet doen. Hierdoor wordt niet het hele lichaam belast met het middel. • Sneller en meer effect Bij inhalatietherapie is het geneesmiddel direct ter plaatse. Een relatief lage dosis heeft snel en optimaal effect. • Minder bijwerkingen Lokale toediening beperkt het risico op bijwerkingen. Met name bij luchtwegbeschermers (corticosteroïden) heeft dit grote voordelen.

Is het makkelijk om te inhaleren? Het lijkt eenvoudig, maar onderzoek leert dat in de praktijk zes van de tien mensen niet op de goede manier inhaleren. En dan heeft inhaleren niet zoveel zin. Een persoonlijk inhalatieadvies van uw Service Apotheek zorgt dat u goed inhaleert, zodat de conditie van uw longen verbetert en uw benauwdheid vermindert. Ook mensen die in het begin goed inhaleerden, blijken vaak na verloop van tijd foutjes te maken. Daarom is het zinvol om het persoonlijk inhalatieadvies zo nu en dan te herhalen.

Wat heeft het astma/ COPD begeleidingsprogramma van Service Apotheek mij te bieden? U ontvangt drie tot vier keer per jaar een nieuwsbrief over astma en COPD met heldere informatie over klachten, behandelingen en nieuwe ontwikkelingen. Naast deze nieuwsbrieven bestaat het begeleidingsprogramma van Service Apotheek onder meer uit adviesgesprekken, waarbij wij ook uw geneesmiddelengebruik controleren. Tijdens zo’n adviesgesprek krijgt u van een speciaal opgeleide apotheekmedewerker antwoord op al uw vragen over uw luchtwegaandoening. U kunt dan ook laten controleren of u op de juiste manier inhaleert. Vraag ernaar in uw Service Apotheek!

leef!

11

Je weet niet wat je mist als je doorgaat met roken Veel mensen zijn op 1 januari gestopt met roken. De bevlogen longartsen Pauline Dekker (links) en Wanda de Kanter (rechts) van het Rode Kruis Ziekenhuis in Beverwijk: ‘Iedereen kan stoppen met roken, maar dat lukt vaak niet in één keer. Als je weer bent gaan roken, is dat geen reden om te somberen. Roken is waanzinnig verslavend. Gemiddeld doen mensen meer dan vijf stoppogingen voordat het lukt.’ Pauline: Wanda en ik hebben allebei fors gerookt. We zijn ooit begonnen om erbij te horen. Dan realiseer je je niet dat je eraan vast zit. Roken is verslavender dan heroïne, omdat je inhaleert en de nicotine binnen zeven seconden in je hersenen zit.

Tekst: Fred Verdult

Toch is onze boodschap: iedereen kan stoppen met roken. Van de honderd Nederlanders roken er bijna dertig. Er zijn er ook dertig die in het verleden hebben gerookt, maar die is het gelukt om te stoppen. Je weet niet wat je mist als je doorgaat met roken. Veel mensen die zijn gestopt voelen zich beter en rustiger en krijgen een betere conditie.

12

leef!

’ Wanda: ‘Het is geen persoonlijke tekortkoming als een stoppoging mislukt. Mensen zeggen mij: Ik word gek van het roken. Mijn lichaam hunkert naar nicotine, terwijl het me eigenlijk niets oplevert. De verslaving is zo heftig, dat je er écht van overtuigd bent dat roken helpt tegen stress en dat je er creatiever en geconcentreerder van wordt. Maar het zijn juist de ontwenningsverschijnselen die stress opleveren.’

Wakker geschud Pauline: ‘Als ik weer een patiënt spreek die veel te jong kanker heeft gekregen

of ernstige COPD, dan denk ik: nu weet ik weer waarom ik het doe!’ Wanda: ‘Op een gegeven moment ben ik echt wakker geschud: ik ben als longarts vier dagen per week bezig met aandoeningen die door roken komen en maar één dag met andere longaandoeningen. En dat geldt niet alleen voor mij, maar voor álle longartsen in Nederland. En dan heb ik het nog niet over de schade aan hart en bloedvaten. De helft van de rokers gaat dood door het roken; vaak op een hele nare manier. Als arts ben je bezig met schade opruimen. Waarom zetten we ons niet in om schade te voorkomen?’

Wegens noodlottige verslaving veel te jong overleden Pauline: ‘De beeldvorming over roken wordt bepaald door doortrapte beïnvloeding door de tabaksindustrie. Dokters moeten het leed door roken zichtbaar maken. Je hoort bijna wekelijks in de media over de minder dan 800 Nederlanders die overlijden bij verkeersongelukken. In rouwadvertenties staat: Wegens een noodlottig ongeval veel te jong overleden. Je hoort bijna nooit dat jaarlijks meer dan 20.000 Nederlanders overlijden door roken. Je leest nooit: Wegens een

noodlottige verslaving veel te jong overleden. Je leest niet over longkanker, maar dan staat er dat het een uitzaaiing naar de hersenen of botten was. De sigaret zou nu nooit meer toegelaten worden op de markt. Als longarts is het heel moeilijk om een afspraak te maken met de minister van Volksgezondheid, maar politici hebben wel contacten met de tabaksindustrie. Ze ontvangen toch ook geen drugsdealers? Het is te zot voor woorden dat je sigaretten bij de supermarkt kunt kopen! Het is aangetoond dat kinderen die vaak met hun ouders meegaan naar de supermarkt, vaker verslaafd raken.’

Je rookt niet uit vrije wil Wanda: ‘Je rookt niet uit vrije wil. Roken is verslavender dan heroïne. Je hebt maar één moment waarop je kunt kiezen: als je begint en dat is vaak als je veertien of vijftien bent. Uit onderzoek naar het puberende brein weten we dat het deel van je hersenen dat weloverwogen beslissingen maakt dan wegens reorganisatie tijdelijk buiten gebruik is. En daarna ben je verslaafd. Daar zit niet voor niets het woord slaaf in, dat heeft weinig met vrije wil te maken. Ons advies aan ouders van pubers is om streng te zijn.

leef!

13

Ze moeten de functie van het geweten, dat tijdelijk niet werkt overnemen. Je moet grenzen aangeven: je mag gewoon niet drinken en niet roken. Klaar! Natuurlijk zal het gebeuren dat ze het een keer stiekem doen, maar als je toestemming geeft, gaan ze het alleen maar méér doen. Als je erachter komt op het moment dat je kind dagelijks rookt, heeft verbieden geen zin. Dan moet je in gesprek gaan: waarom rook je? Wat brengt het je? Zou je willen stoppen?’

mensen in beweging. Ik vraag eerst of de patiënt het goed vindt om het over roken te hebben. Die vraag zorgt dat je geen welles-nietesgesprek krijgt. Als iemand er niet over wil praten, komt het misschien een volgende keer. Als iemand het wel goed vindt, begin ik niet over de gevaren, maar ik vraag waarom iemand rookt. Dan krijg je antwoorden als: het is ontspannend, gezellig, lekker, een beloning, een rustmoment, het helpt me door een moeilijke periode heen.’

over wat je doet op moeilijke momenten. Als je impulsief stopt, gaat het op zo’n moeilijk moment vaak mis. Wat doe je als na drie maanden je kat doodgaat? Als je daar vooraf niet over nagedacht hebt, heb je twee problemen: een dode kat én je rookt weer. Die dode kat kan natuurlijk iets heel anders zijn, bijvoorbeeld ruzie met je partner, maar je hebt je dan vooraf voorgenomen: ook als ik grote stress heb, blijf ik van de sigaret af!’

Het is vijf voor twaalf

Waarom stoppen?

Pauline: ‘Als ik vroeger een patiënt met COPD bij me had, zei ik: Uw longfunctie ziet er niet best uit. Het is vijf voor twaalf. Ik kan er omheen praten, maar als u doorgaat met roken, eindigt u in een rolstoel vanwege de benauwdheid. Ik zou absoluut meteen stoppen met roken. Een patiënt begon dan tegen te sputteren over de luchtvervuiling die ook effect heeft bijvoorbeeld en over andere rokers die nergens last van hebben. Het enige waar de patiënt dan om vroeg was een recept voor pufjes en hij of zij bleef gewoon doorroken. Ik kwam over als een bitch. Ik had wel gelijk, maar het heeft geen zin om botweg te hameren op het belang van stoppen.’

‘Dan stel ik de gekke vraag hoe graag iemand wil stoppen. Een nul is: ik wil nooit stoppen. Een tien is: ik wil heel graag stoppen. Dan is het vaak verrassend dat mensen nogal eens op vijf of zes uitkomen. Iedereen heeft er zijn eigen redenen voor: ik hoest de longen uit mijn lijf; ik ben veel verkouden; ik zorg alleen voor mijn kinderen en ze kunnen me niet missen; het stinkt; je huid wordt er ouder van. Ik heb ook patiënten die stoppen omdat roken zo duur is en iemand die stopte omdat de vitrage zo vies bruin werd. Ik kon het niet nalaten om haar te vragen: hoe denkt u dat uw longen eruit zien? Dat interesseerde haar niet, want dat kon je niet zien. De redenen doen er niet toe, als het iemand maar motiveert om te stoppen.’

Waarom roken?

Goed voorbereid

De bevlogen longartsen Pauline Dekker en Wanda de Kanter hebben het boek ‘Nederland stopt! Met roken’ geschreven. Iedereen kan stoppen met roken. Als je maar gemotiveerd bent en de juiste methode gebruikt. Die is voor iedereen anders. Nederland stopt! Met roken is een eyeopener. Als je het boek leest, weet je hoe de rookverslaving werkt en hoe je je onbewuste hunkering de baas kunt worden. En hoe het zit met roken en concentratie bijvoorbeeld. En je leest wat je van nicotinepleisters en pillen kunt verwachten en wat niet. Het boek is echt een aanrader, ook voor mensen die eigenlijk nooit lezen. Het is een zapboek, geschreven in begrijpelijke taal; je kunt hier en daar een stukje lezen. Er staan ervaringen in van rokers en van mensen die het is gelukt om te stoppen.

‘Elk mens is anders. Daarom heeft iedereen andere redenen om te stoppen. We voeren nu een gesprek op een motiverende manier en dat zet

Wanda: ‘Het is aan te raden om je goed voor te bereiden op het stoppen. Dan weet je wat je te wachten staat en kun je van tevoren rustig nadenken

Het StoppenStappenPlan helpt je om goed voorbereid te stoppen, zodat je kans van slagen het grootst is.

Nederland stopt! Met roken!

Goed nieuws!

Stoppen met roken wordt, onder voorwaarden vergoed door uw basisverzekering Sinds januari 2011 zit begeleiding bij stoppen met roken in de basisverzekering. Acht van de tien rokers willen stoppen. Nu de begeleiding wordt vergoed, zijn er veel rokers die over de streep getrokken worden.

Zijn nicotinepleisters en geneesmiddelen bij stoppen met roken zinvol? Jazeker! De kans dat u stoppoging slaagt is veel groter als u daarbij een hulpmiddel gebruikt, zoals nicotinevervangers (meestal nicotinepleisters) of geneesmiddelen en u hierbij begeleid wordt.

Daarom krijgt u die middelen alleen vergoed van uw zorgverzekeraar als u ook ondersteuning krijgt. Dan heeft uw stoppoging veel meer kans van slagen.

Nicotinevervangers en geneesmiddelen zorgen voor minder ontwenningsverschijnselen. Maar deze hulpmiddelen maken niet dat u over twee jaar nog steeds rookvrij bent.

een sigaret hoort voor rokers gewoon bij een kopje koffie, na het eten, bij een telefoontje. Met persoonlijke begeleiding kunt u die gewoontes doorbreken.

Waarom is begeleiding zo belangrijk?

Wat voor ondersteuning is er bij stoppen met roken?

Die begeleiding is zo belangrijk, omdat nicotine zeer snel in uw hersenen komt.

Uw huisarts kan u over ondersteuning bij stoppen met roken informeren. De ondersteuning kan een groepstraining door een thuiszorgorganisatie zijn, of telefonische of persoonlijke coaching door praktijkondersteuners bij de huisarts. Methoden waarvan niet is aangetoond dat ze echt werken, zoals lasertherapie en Alan Carr, worden niet vergoed.

De verslaving is daardoor gekoppeld aan alles wat u doet: uw lichaam hunkert naar nicotine én het is de gewenning:

KORTINGSBON Nederland stopt! Met roken Pauline Dekker en Wanda de Kanter ISBN 9789072219329 Normale prijs: €19,95 Actieprijs (van 1 februari t/m 1 mei 2011) €16,50 Actiecode: 90183522

LAAT HET ROKEN ACHTER JE Stoppen met roken is moeilijk. Maar er zijn behandelingen die je kunnen helpen om het roken achter je te laten. Je huisarts kan je er alles over vertellen.

Vraag je huisarts hoe. En stop. Kijk voor meer informatie op www.ikkanstoppen.nl

550707_PFI_Adv_vrouw.indd 1

14

leef!

CHA-10-069

Als u deze bon inlevert, betaalt u bij de boekhandel geen € 19,95, maar slechts € 16,50 voor het boek Nederland stopt! Met roken van Pauline Dekker en Wanda de Kanter. Een stap dichterbij een rookvrije toekomst voor de prijs van minder dan vier pakjes sigaretten!

16-11-10 16:25

leef!

15

Geneesmiddelen via internet

Wat zijn de voordelen van een Service Apotheek ten opzichte van een legale internetapotheek in Nederland? •

• Zorgverzekeraars vergoeden sommige geneesmiddelen op recept niet. Ik kan deze geneesmiddelen via internet veel voordeliger bestellen. Dat is mooi meegenomen, toch? Dat moet u nog maar afwachten. Uit onderzoek van de Consumentenbond blijkt dat in vier op de tien van dit soort gevallen de geneesmiddelen die u bestelt en vooraf betaalt niet worden geleverd. Dan bent u alsnog duurder uit! Maar nog veel belangrijker: u zet uw gezondheid op het spel. Volgens de Consumentenbond wijkt de dosering van de werkzame stof vaak sterk af en zijn de geneesmiddelen soms sterk vervuild met stoffen die er niet in thuishoren.

Wat zijn de meest voorkomende vervalste geneesmiddelen?

U hebt dan dus een vervalst geneesmiddel in huis dat bovendien niet de werking heeft die u verwacht. Wat is het risico van een vervalst geneesmiddel?

Kan ik zelf checken of ik een echt geneesmiddel heb?

Ook kunnen geneesmiddelen reageren met andere geneesmiddelen die u slikt, en zo tot ongewenste en mogelijk ernstige bijwerkingen leiden. Als een vervalst geneesmiddel geen of te weinig werkzame stof bevat, gaat uw

16

leef!

U kunt dat niet zelf checken. Vervalste geneesmiddelen lijken op het oog steeds meer op echte geneesmiddelen. Het is erg moeilijk om echt van nep te onderscheiden. Vaak is de echtheid alleen via onderzoek in een laboratorium vast te stellen. Hoe kan ik dan zeker weten of ik een veilig geneesmiddel krijg? Als u geneesmiddelen bestelt bij een illegale website, loopt u risico’s. U weet zeker dat u een veilig geneesmiddel krijgt door dit te halen bij een apotheek of drogist in Nederland of

bij een website van een in Nederland gevestigde apotheek. Er zijn in Nederland namelijk strenge overheidsregels en -controles voor de fabrikanten, groothandels en apotheken. Dat begint al bij de beslissing of een nieuw geneesmiddel op de markt mag komen. Hoe weet ik zeker of een internetapotheek betrouwbaar is? De betrouwbaarheid van een internetapotheek kunt u controleren door drie dingen na te gaan: 1. Staat er een Nederlands adres op de website? Zo niet, dan weet u niet zeker of de internetapotheek betrouwbaar is. 2. Check op apotheek.nl of op dit adres daadwerkelijk een apotheek gevestigd is. 3. Als u weet dat normaal een recept nodig is voor het middel en de internetaanbieder biedt het aan zonder recept, dan hebt u in ieder geval te maken met een niet betrouwbare internetapotheek.

•

Service Apotheek geeft u een duidelijke instructie over het gebruik van uw geneesmiddelen (bijvoorbeeld bij oogdruppels en oogzalf) en bij inhalatiemedicijnen kunt u zo nodig oefenen. Service Apotheek biedt praktische hulp, bijvoorbeeld bij het openmaken van de verpakking van uw geneesmiddelen.

Een online werkende arts schrijft een recept voor. Is dat betrouwbaar? Er zijn webartsen die via een online consult een recept uitschrijven. U moet dan meestal een vragenlijstje invullen. Dit is echter niet aan te raden. De Nederlandse artsenorganisaties en de Inspectie voor de Gezondheidszorg vinden dat webartsen geen inhalatiegeneesmiddelen moeten voorschrijven aan patiënten van wie ze de achtergrond en de voorgeschiedenis niet kennen. Een vragenlijstje kan een echt consult en onderzoek bij de huisarts nooit vervangen.

aandoening niet over. Dat kan bijvoorbeeld bij infecties ernstige gevolgen hebben.

De meest voorkomende vervalste geneesmiddelen zijn erectiemiddelen, middelen tegen overgewicht, middelen om te stoppen met roken, kalmeringsmiddelen, slaapmiddelen, anti-depressiemiddelen en middelen tegen kaalheid.

Een vervalst geneesmiddel heeft niet de werking die u verwacht en bovendien kunnen er stoffen in zitten die niet in het middel thuishoren. Deze stoffen kunnen vervelende bijwerkingen geven waardoor u ziek kunt worden. Daarom waarschuwt de overheid via internetpillen.nl nadrukkelijk voor het risico van het bestellen van geneesmiddelen via internet.

Service Apotheek kan u snel helpen als u met spoed geneesmiddelen nodig hebt. Service Apotheek geeft persoonlijk advies, ook mogelijk onder vier ogen in de spreekkamer van de apotheek, over uw geneesmiddelgebruik en bijvoorbeeld over kleine kwalen, zoals acne en voetschimmel.

•

Zonder de patiënt te kennen kan een webarts slechts algemene informatie geven over een bepaalde aandoening. Het kan natuurlijk wel handig zijn om met de arts die u al kent of met een vervangend arts (die toegang heeft tot uw medisch dossier) via e-mail en internet contact te hebben. Bijvoorbeeld over laboratoriumuitslagen, informatie over een behandeling, adviezen, het maken of verzetten van een afspraak of herhaalrecepten. Bij bestelling via internet hoef je de deur niet uit. Kan Service Apotheek mijn geneesmiddelen ook thuisbezorgen? Jazeker. Elke Service Apotheek heeft een bezorgservice. Ik word gek van alle spam met aanbiedingen van vervalste geneesmiddelen. Hoe kan ik dit stoppen? Tips om spam te verminderen vindt u op spamklacht.nl. Daar kunt u ook een klacht indienen over spam bij de overheidsorganisatie die toeziet op het spamverbod.

Nieuw! Makkelijk te openen dop speciaal ontwikkeld voor mensen met gewrichtspijn!

Voltaren Emulgel is een verzachtende gel die: ®

GEZIE

N OP

TV

De ontsteking remt

De gewrichtspijn verlicht

In de kern van de pijn werkt

Lees voor gebruik aandachtig de bijsluiter. Voltaren® Emulgel 1.16% gel (diclofenac diethylammonium) is een geneesmiddel. Niet gebruiken als u ooit een allergische reactie heeft gehad voor diclofenac of andere medicijnen om pijn, koorts of ontstekingen te behandelen.

Voltaren K: ®

2

VOUDIGE WERKING!

Verlicht bij pijn KOAG-nr.: 112-1210-1550 PQC: 2010-331

Remt de ontsteking

Snelle werking

Verlicht de pijn en remt de ontsteking.

Lees voor gebruik de bijsluiter. Voltaren® K (diclofenac kalium) is een geneesmiddel. Niet gebruiken bij een maag- of darmzweer, maagdarmbloedingen of andere bloedingen, nierinsufficiëntie of in combinatie met antistollingsmiddelen.

leef!

17

Bescherming van de huid: nu al!

Puzzel mee Win een TUINKAS van ACD!

De huid moet even wennen aan de zon

verschijning lichaamsoefeningen doen

Het is voorlopig nog geen zomer, maar toch kan de zon al sterker zijn dan u denkt. Bovendien is de huid, met de winter net achter ons, nog niet gewend aan de zon. Daarom kan zonneallergie en zelfs zonnebrand nu al om de hoek komen kijken, en kan het verstandig zijn een zonnebrandproduct te gebruiken. Vooral mensen met een allergische en/ of gevoelige huid doen er goed aan om tijdig en goed te gaan insmeren. De gevoelige huid kan allergisch op de zon reageren. Er kunnen blaasjes en rode bultjes ontstaan en de huid gaat jeuken. De emulgatoren en vetten die in veel zonnecrèmes en lichaamsverzorgende producten zitten, kunnen de allergische reactie versterken. Het is daarom belangrijk dat mensen met een gevoelige huid emulgator- en vetvrije producten gebruiken.

Kleine kinderen Vooral kleine kinderen hebben een zeer gevoelige huid: de lichaamseigen bescherming is nog niet volledig ontwikkeld.

Zij kunnen daarom ook al in het voorjaar de bescherming van een zonnebrandproduct gebruiken. Voor kinderen wordt vaak bescherming geadviseerd met SPF 30 of nog hoger. Toch wordt al vanaf factor 20 meer dan 90% van alle UVB-straling gefilterd. Hoe hoger de factor, des te beter de bescherming. Hogere factoren hebben echter ook een nadeel. Naast de minder goede smeerbaarheid kunnen bepaalde lichamelijke reacties onderdrukt worden. Denk aan het rood worden van de huid of een gevoel van oververhitting.

Infraroodstraling

voetbalclub klankbekken

Fries water

13 filmachtergrond

schenking bedwelmend genotmiddel rivier in Frankrijk

naar omlaag zijrivier van de Rijn

halssnoer

7

Zon verstandig, zon met mate!

Portugese wijn plaats in Italië anders genaamd

11

spanning

niet raak plaats in Frankrijk

gewiekst persoon

Amsterdamse universiteit

parasiet

heidemeer

stil!

8

10

heilwens

honingbij

partij in een rechtsgeding 9

4 inwoner van Sardinië

bridgeterm 2

voor kinderen is speciaal ontwikkeld voor de tere baby- en kinderhuid voor volwassenen is zeer geschikt voor de allergische huid

formule tegen infrarode-A-straling (IR-A)

• Zonder geur-, conserveringsstoffen en emulgatoren, dus mild voor uw huid

leef!

14

5

• Bescherming tegen UV-A, UV-B aangevuld met een beschermende

18

12

zonder kleren

godin van het haardvuur orgaan

Speciaal voor de overgevoelige huid

550761_CEN_AdvLadival_186x86.indd 1

wijnkoeler

klem voor wasgoed publieke omroep

15 losgeraakte naad gedachtelezeres

1

handelsgebruik

opgeld

Los het Zweedse raadsel op. De letters in de gekleurde, genummerde vakjes vormen de oplossing. Uw oplossing kunt u vóór 2 mei 2011 doorbellen via 0909-202 70 77 (80 ct. p.m.) de opbrengst is bestemd voor de Nederlandse Hartstichting.

jonge vrouw

Een zonnebrandmiddel dat beschermt tegen UV-A, UV-B én IR-A laat u dus pas echt zorgeloos genieten van de zon.

zonnebrandproducten

Exclusief verkrijgbaar bij de beter adviserende apotheek

6 plezier

3

2

3

4

5

6

Bel 0909-202 70 77

•

sprookjesfiguur

dopheide

paling

1

•

overeind zijn kleine platvis

pand zonder de grond

Peruaans heerser

Naast UV-A- en UV-B-stralen hebben ook IR-A (infrarood)-stralen van de zon invloed op de huid. IR-A-stralen dringen diep de huid binnen en kunnen zo bijdragen aan vroegtijdige veroudering van de huid.

onmeetbaar getal

draagwijdte omkoopbaar

juist

NeoCare BV, Postbus 253, 4870 AG Etten-Leur, www.neocare.nl

De opbrengst van deze puzzel is bestemd voor de Nederlandse Hartstichting. Hart- en vaatziekten zijn niet alleen een mannenziekte. Wist u dat er elk jaar meer vrouwen dan mannen aan overlijden? Hart- en vaatziekten zijn doodsoorzaak nummer één bij vrouwen. Met de campagne We hebben je hart nodig vraagt de Hartstichting u om een gift, waarmee we wetenschappelijk onderzoek naar hart- en vaatziekten financieren bij vrouwen. Kijk ook op www.wehebbenjehartnodig.nl.

7

8

9

10

11

12

13

14

15

Tuinieren onder glas is voor de meeste hobbykwekers een echte passie. Het is niet alleen leuk om te doen, maar zelf gekweekte groente is ook heel gezond! Met de kaskraker-serie bewijst ACD dat met een minimale investering een maximum kan gekweekt worden. Alle glazen tuinkassen uit deze serie hebben een schuifdeur van 60 cm breed en zijn voorzien van een effectievere kweekoppervlakte dan bij vergelijkbare tuinkassen. Glas en constructie vormen een geheel waardoor de kas wind- en waterdicht is. Een winnaar ontvangt deze kas met afmeting 193 x 161 x 216 cm.

e 499,-

Kijk voor meer informatie op www.acd-kassen.nl

18-11-10 15:34

leef!

19

Als u het ons vraagt... De 495 apothekers en meer dan 2.750 apothekersassistenten van de 275 Service Apotheken in Nederland beantwoorden dagelijks vele vragen. Wij staan altijd voor u klaar om u zo goed mogelijk te ondersteunen bij uw genees- en/of hulpmiddelengebruik. In deze rubriek beantwoorden wij een aantal vragen die regelmatig worden gesteld aan onze apothekers en apothekersassistenten. Hebt u ook een vraag, stel deze dan aan uw eigen apotheek of mail de redactie van leef!: [email protected].

HOOIKOORTS De naam hooikoorts is eigenlijk verkeerd: de klachten worden niet alleen door hooi (gedroogd gras) veroorzaakt én je krijgt er geen koorts van! De naam hooikoorts komt van de tijd waarin de klachten oorspronkelijk voorkwamen: het hooiseizoen. Hooikoorts komt voor bij tien tot twintig procent van alle Nederlanders. Wat is hooikoorts precies? Hooikoorts is een allergie voor (kleine hoeveelheden) stuifmeelkorrels van bepaalde grassen, planten of bomen. Stuifmeel wordt in de volksmond ook wel pollen genoemd. Het gaat daarbij om pollen van planten die hun stuifmeel via de wind laten verspreiden. Het stuifmeel van planten die door insecten worden bestoven is te zwaar om weg te waaien. Bij een allergie reageert je afweersysteem niet goed. Je afweer is normaal gesproken bedoeld om schadelijke stoffen die in je lichaam komen onschadelijk te maken. Bij een allergie valt je afweer ook stoffen aan die niet schadelijk zijn. Bij deze aanval komt een stofje vrij (histamine) dat de klachten van een allergie veroorzaakt. Wat zijn de verschijnselen van hooikoorts? Een nies- en slijmreactie, waardoor ademhaling door de neus lastiger wordt en ogen gaan irriteren of jeuken. Sommige mensen hebben maar last van één klacht; anderen hebben meerdere klachten. Klachten die vaak optreden zijn: • Neusklachten. Het neusslijmvlies raakt gezwollen en er ontstaat een branderig en jeukend gevoel, waardoor niesbuien kunnen ontstaan. Door de gezwollen neusslijmvliezen

20

leef!

•

•

•

•

•

raakt de afvoer van de neusbijholtes naar de neus vaak verstopt. Dit geeft dan een vol gevoel in het hoofd en een zeurderige hoofdpijn boven de neusbrug en de ogen. Zonder behandeling kan een voorhoofdsholteontsteking ontstaan. De neusklachten lijken meestal op die van een verkoudheid die steeds erger wordt. Jeukende ogen of een branderig gevoel in uw ogen, met tranen als gevolg. De oogleden kunnen opzwellen, het oogwit wordt rood en u kunt overgevoelig raken voor licht. In de mond, keel en oren kan een jeukend of kriebelend gevoel optreden. U kunt ook een droog en branderig gevoel in uw keel hebben. Droge kriebelhoest, kortademigheid of een piepende ademhaling. Er kan zelfs een astma-aanval ontstaan. Jeukende en geïrriteerde huid. Ook kan de huid rood en opgezwollen worden (netelroos). Mensen met hooikoorts raken sneller vermoeid en hebben vaak last van hoofdpijn en lusteloosheid.

In welke periode komt hooikoorts voor? Hooikoorts komt voor van januari tot oktober. Allergie voor pollen van gras komt het meest voor en is het ergst in juni. Echter, allerlei andere planten en bomen kunnen óók allergische klachten veroorzaken. Door de warme herfsten en winters wordt de hooikoortsperiode steeds langer. Is hooikoorts leeftijdsgebonden? Hooikoorts bouwt zich net zoals andere allergieën meestal langzaam op. Meestal treden de eerste verschijnselen tussen het achtste en 25e jaar op. Het komt zelden

Als u allergisch bent, krijgt u binnen een halfuur een allergische reactie rond de prikplaats. Ik heb het hele jaar door hooikoortsverschijnselen. Wat kan er aan de hand zijn? Hooikoorts is een allergische reactie tegen bloeiend gras en bloeiende planten en bomen. Als u het hele jaar verschijnselen van hooikoorts hebt, kan er iets anders aan de hand zijn. Wellicht reageert u allergisch op andere stoffen.

voor dat iemand ouder dan veertig jaar voor het eerst hooikoorts krijgt. Na de eerste keer komen de klachten doorgaans elk jaar terug. Hooikoorts vermindert met het ouder worden. Meestal zijn de klachten een stuk minder na het veertigste levensjaar en zijn de klachten op de leeftijd van 55 grotendeels verdwenen. Wanneer is het aan te raden om met hooikoorts naar de huisarts te gaan? Wanneer u klachten hebt die op hooikoorts kunnen duiden, is het aan te raden om naar de huisarts te gaan. Hij of zij kan vaststellen dat het hooikoorts is of dat er mogelijk iets anders aan de hand is. Uw medische voorgeschiedenis, lichamelijk onderzoek en uw klachten kunnen uw arts voldoende informatie opleveren om de diagnose hooikoorts te stellen en een mogelijke behandeling te bespreken. Soms is niet duidelijk of u een allergie hebt en/of welke allergie u precies hebt. Dan kunt u worden doorverwezen naar een specialist. Hooikoorts gaat vaak samen met voedselallergie. Er is dan sprake van een kruisallergie, waarbij de allergie voor pollen de oorzaak is van een allergie voor een bepaald voedingsmiddel, of andersom. Er zijn twee manieren om via nader onderzoek vast te stellen waar u allergisch op reageert, namelijk via bloedonderzoek of via een priktest. Bij een priktest worden kleine hoeveelheden pollenextracten op uw huid gedruppeld en op die plek wordt een klein gaatje geprikt of krasje gemaakt.

• • •

• •

huis regelmatig met een vochtige doek af. Laat gedragen kleding niet over een stoel hangen. Was uw haar voor u gaat slapen. Als u op vakantie gaat: aan zee of in hooggebergte hebt u veel minder last. Zet buiten een zonnebril op om uw ogen tegen stuifmeel te beschermen. Neem felgekleurde bloemen in uw tuin, bijvoorbeeld hortensia’s, azalea’s, lobelia en leliesoorten. Het stuifmeel hiervan wordt namelijk overgebracht door insecten, en niet door de wind.

Naast de bovenstaande maatregelen, kan hooikoorts natuurlijk ook behandeld worden met geneesmiddelen. Door juist gebruik van medicatie kunnen klachten goed worden onderdrukt en kan iemand prima functioneren. Allergieën die nogal eens voorkomen zijn huisstofmijtallergie, allergie voor haren, veren en huidschilfers van dieren en allergie voor schimmels. Wat kan ik doen om klachten tegen te gaan als ik hooikoorts heb? De belangrijkste maatregel is het vermijden van stuifmeel. U hebt waarschijnlijk zelf ervaren in welke maanden er stuifmeel is waar u allergisch voor bent. Een aantal mogelijkheden om stuifmeel te vermijden zijn: • Houd in die periode ramen en deuren zoveel mogelijk dicht. • Het weer speelt een belangrijke rol. Bij droog weer met veel wind is het meeste stuifmeel in de lucht. Houd het hooikoortsweerbericht in de gaten op radio, tv of op www. serviceapotheek.nl. • Op het platteland is ’s ochtends meestal het meeste stuifmeel; in de stad meestal tegen de avond. • Neem meubels en oppervlakken in

Hoe kan hooikoorts worden behandeld? Afhankelijk van de ernst van de klachten bieden verschillende geneesmiddelen verlichting. Aan de hand van uw klachten adviseert uw Service Apotheek welk middel voor u het meest geschikt is. De meeste geneesmiddelen bij hooikoorts zijn in de apotheek vrij verkrijgbaar.

Anti-allergiemiddelen (‘antihistaminica’) zijn de meest gebruikte middelen. Antihistaminica blokkeren de werking van histamine. Histamine komt bij een allergische reactie vrij en veroorzaakt klachten. Antihistaminica kunt u ook bij allergie voor huisdieren of huisstofmijt gebruiken. Antihistaminica in tablet-, drank- en druppelvorm werken ongeveer 24 uur tegen oog-, oor-, neus- en huidklachten. Daarom hoeft u ze meestal maar één keer per dag in te nemen. Voorbeelden zijn cetirizine en loratadine. Toegediend als neusspray verminderen antihistaminica neus-, maar ook oogklachten. Er bestaan ook oogdruppels. Oogdruppels doen alleen iets tegen oogklachten. De werking van neus- en oogdruppels begint binnen een kwartier en houdt ongeveer 12 uur aan. U zult de druppels of spray dus meestal twee keer per dag gebruiken. Een voorbeeld is azelastine. Wanneer naar de huisarts? Als de klachten door een zelfzorggeneesmiddel niet minder worden, bij benauwdheid of kortademigheid, bij een rood, opgezwollen en pijnlijk oog, bij aanhoudende oorpijn of hoofdpijn of als u uitsluitend aan één kant van het hoofd klachten hebt, adviseren wij u contact op te nemen met uw huisarts. Ook kinderen kunnen last van hooikoorts krijgen. Wanneer uw kind jonger dan 8 jaar is en voor het eerst klachten heeft, doet u er verstandig aan om bij uw huisarts langs te gaan. Meer informatie Voor meer informatie over de verschillende soorten geneesmiddelen bij hoorkoorts, vraag naar onze folder. Ook kunt u met uw vragen altijd bij uw Service Apotheek terecht of op de website www.serviceapotheek.nl.

Uw vragen worden beantwoord door:

Olga van Vemde Apotheek Epe te Epe.

Boris van Wijk Apotheek Nieuw Gastel te Oud Gastel.

Jeroen Mentink Apotheek Carnisselande te Barendrecht.

leef!

21

Actueel

Mooi meegenomen Antibacteriële

Handgel Deze handgel reinigt snel en effectief. Binnen enkele seconden zijn uw handen schoon, droog en voor 99% bacterievrij. De formule bevat ondermeer glycerine en pro-vitamine B5 ter voorkoming van uitdroging van de huid. 100 ml

2.

95

Ibuprofen gel Ibuprofengel kunt u gebruiken bij zwelling en pijn in spieren of gewrichten, ontstaan na een verzwikking of verstuiking. Het geeft een verkoelend effect. De gel is helder, kleurloos en plakt niet. Airless dispenser à 100 ml

11.

95

Uit de ban van emotie-eten Door Joanna Kortink en Greta Noordenbos

Visolie

Voor huid, bloedvaten en gewrichten

90 capsules

10.

95

leef!

VOORDEEL Bij inlevering van deze bon ontvangt u

10% korting op deze Service Apotheek producten Geldig t/m 30 april 2011 Handgel Visolie Ibuprofen gel

Kun je beslist niet meer zonder een reep chocolade als je verdrietig bent? Grijp je steevast naar vette snacks bij boosheid, stress en verveling? Gaat je gewicht op en neer en heb je een haat-liefdeverhouding met eten? Dan is de kans groot dat je een typische emotie-eter bent en daarmee, schrik niet, iemand met een eetprobleem. Dit unieke zelfhulpboek leert je weer normaal omgaan met voedsel. Stap-voorstap en in negen weken! Mindful eten is het toverwoord bij eet- en gewichtsproblemen. Rustig, met aandacht voor wat je in je mond stopt in plaats van wat er door je hoofd spookt. Dat klinkt makkelijk, maar is het vaak niet. In het boek ‘Uit de ban van emotie-eten’ komen alle valkuilen, uitvluchten en smoezen voorbij, die jouw ingewikkelde relatie met eten handhaven. Niet leuk, maar wél effectief, omdat je juist in die spiegel de oplossing vindt voor je problemen. Uit de ban van emotie-eten biedt een compleet programma van negen weken. Gebaseerd op de nieuwste psychologische inzichten en met veel praktijkvoorbeelden plus duidelijke richtlijnen. Dat werkt bijzonder motiverend, zeker in combinatie met de mindful-oefeningen op de bijgeleverde cd. Leer je lichaam en geest weer samen te brengen zodat eten weer eten iets wordt waar je van kunt genieten … zonder zorgen! Leef! geeft i.s.m. Uitgeverij Servire tien boeken weg

Jong van geest Optimistisch ouder worden is geen kunst

Ze zijn zo knap tegenwoordig Over-leven met kanker

Door Jan Auke Walburg

Door Frederike Krommendijk

Er gaat onvoorstelbaar veel maatschappelijk kapitaal verloren door de onterechte aannames over ouder worden, zoals: oplopen in leeftijd vergroot de kans op ziekte, depressie en cognitieve achteruitgang, maakt eenzaam en kost de maatschappij handen vol geld.

Een indringend relaas door journaliste Frederike Krommendijk over de ervaringen die zij en haar man hadden vanaf het moment dat bij hem de diagnose longkanker werd gesteld. In die periode hield Frederike aantekeningen bij die de basis zijn voor ‘Ze zijn zo knap tegenwoordig’, afgewisseld met praktische tips over het overleven van kanker en alles wat daarbij komt kijken.

‘Jong van Geest’ herinnert de 55+’ers op de drempel van een nieuwe levensfase aan de oude idealen uit hun jeugd. Jan Auke Walburg laat zien dat er niets in de weg staat om op latere leeftijd een zinvol, productief en plezierig leven te leiden en een mooie bijdrage te leveren. Veel mensen hebben vanaf hun pensionering nog minstens twintig tot vijfentwintig jaar in goede gezondheid voor zich, kennen een grotere vrijheid dan voorheen en hebben voldoende levenservaring om verstandige keuzes te maken. Alle reden om eens goed na te denken over de invulling van die tijd. Een optimistisch boek dat afrekent met de mythes over ouder worden.

In 2005 werd bij haar man Peter longkanker geconstateerd. De tumor had zich uitgezaaid, en in het ziekenhuis van Hengelo werd hij door de longarts schouderophalend opgegeven. Omdat Peter en Frederike (net twee jaar getrouwd en ouders van een zoontje van anderhalf) zich hier niet zomaar bij wilden neerleggen, gingen ze voor een second opinion naar het ziekenhuis in Enschede, 15 kilometer verderop. Daar bleek dat genezing wel degelijk mogelijk was, maar met een zwaar traject van behandelingen: drie chemokuren, verwijdering van een long en 28 nabestralingen. Meer dood dan levend voltooide Peter deze klus, maar met succes: in januari 2010 was het vijf jaar geleden dat de ziekte werd geconstateerd en alles wijst erop dat hij bij de overlevenden hoort, against all odds. Een waardevol boek voor iedereen die de diagnose kanker heeft gekregen, en hun dierbaren.

Leef! geeft i.s.m. Uitgeverij Nieuw Amsterdam tien boeken weg.

Leef! geeft in samenwerking met Uitgeverij Terra Lannoo tien boeken weg.

Wilt u kans maken op één van deze boeken? Schrijf dan voor 1 mei 2011 naar Leef!, Vughterweg 47-b, 5211 CK ’s-Hertogenbosch, of mail naar [email protected], onder vermelding van de betreffende titel.

leef!

23

Op bezoek in een Service Apotheek...

Ilse van der Haak

Apothekersassistente, Service Apotheek Bouwlust in Den Haag

‘Toch goed dat je het even hebt voorgedaan’

Onwennig Ik heb nascholing in astma en COPD gevolgd. Ik vind het leuk om iemand instructie te geven als men voor de eerste keer inhalatiemiddelen komt halen. Ik nodig de klant dan uit om even mee te komen naar onze spreekkamer. Het komt nogal eens voor dat mensen daar onwennig op reageren: Ik lees thuis de bijsluiter wel door. Dan zeg ik: ik wil het toch graag even voordoen, want het werkt alleen als u goed inhaleert. Dan loopt iemand vaak wel even mee. Achteraf hoor ik dan meestal: toch goed dat je het even hebt voorgedaan!

Oefenen In de spreekkamer hebben we diverse oefensets. Deze bestaan uit een inhalator met nepinhalatiemiddel.

24

leef!

Zal ik zo’n inhalatie-instructie voordoen? De capsule met poeder in de inhalator kapot maken, rechtop zitten, een beetje achterover, goed uitademen, diep inademen, vijf tellen je adem inhouden, via je neus uitademen en als het geneesmiddel inhalatiecorticosteroïden bevat is naspoelen met water erg belangrijk. Daarna vraag ik de patiënt om het zelf te doen.

Het lijkt heel makkelijk Het lijkt heel makkelijk, maar de praktijk leert dat veel mensen het toch net niet goed doen. Als je niet diep genoeg inademt komt het niet in je longen en kan het geneesmiddel z’n werk niet doen. Of iemand spoelt niet goed na met water en dan kan men een schimmelinfectie in de mond krijgen.

Inhalatiediploma voor kinderen Omdat het in de praktijk lastig blijkt te zijn, probeer ik meteen een afspraak voor over twee weken te maken om te horen hoe het is gegaan. Zo leef je echt mee met het ziekteproces van een klant.

Voor kinderen is het best moeilijk. Om hen te stimuleren hebben we een inhalatiediploma.

Gemengde wijk Ik woon niet in deze wijk, maar ik reis hier graag naar toe, omdat ik het leuk vind om te werken in een apotheek in een gemengde wijk met zowel allochtonen als autochtonen. Er zijn nogal wat oudere allochtonen die geen Nederlands spreken en dat is voor mij een uitdaging. Meestal neemt men zelf iemand mee die wel goed Nederlands spreekt, maar niet altijd. We proberen er in eerste instantie toch met Nederlands uit te komen. De gezondheid van de klant staat echter voorop. We hebben twee assistentes van Marokkaanse afkomst, dus als er echt instructie gegeven moet worden, haal ik één van hen er soms even bij.

Fons Alberti: ‘Toen we dertien waren rookten we stiekem, want onze ouders mochten het niet weten. We kenden elkaar toen nog niet. We hebben elkaar bijna veertig jaar geleden op de dansschool leren kennen.’

Joke en Fons Alberti (57)

‘Ze staan altijd voor ons klaar’ ‘We wonen bijna dertig jaar in deze wijk en zo lang komen we al bij Apotheek Bouwlust. We zijn heel tevreden over de apotheek. De meiden die hier werken zijn altijd belangstellend: hoe gaat het met u? Als we medicijnen nodig hebben mailen we altijd en als we dan een dag of wat later langskomen om ze op te halen, staat alles al klaar. Natuurlijk is er weleens een misverstandje, maar ze staan altijd voor ons klaar.’

Pluim van de dokter ‘Ik heb al zeker tien jaar ernstige COPD, Joke in wat mindere mate. ’s Zomers is het wel te doen, maar als het waait en koud is, heb ik er veel last van. Vorige zomer kreeg ik een hartoperatie. Ik moest van de dokter vóór die operatie stoppen met roken. Dat is me gelukt. Daar kreeg ik een pluim voor van de dokter. Sindsdien blijft mijn COPD stabiel.’

Winkelcentrum ‘Mijn COPD komt van het roken natuurlijk, maar je moet er ook wel aanleg voor hebben. Ik ken mensen die hun leven lang roken en geen COPD hebben. Ik heb geen zin om zielig thuis op de bank te zitten. Dat werkt alleen maar tegen je. Als het slecht weer is, blijven we lekker thuis.

Maar in de zomer pakken we de fiets nogal eens en lopen we een halfuur naar het winkelcentrum. Dat doen we bewust om genoeg beweging te krijgen. Dan pakken we meteen een terrasje en maken we er gewoon een leuke dag van. We zijn nog mobiel en als we de kans hebben gaan we op vakantie. Ik gebruik twee à drie keer per dag een pufje. Na zo’n pufje worden mijn luchtwegen ruimer en kan ik weer een aantal uren vooruit. Ik ga twee keer per jaar naar de longarts om mijn longen te laten testen. De eerste keer is dat vervelend, maar ik weet nu hoe het werkt en dan is het niet meer zo’n probleem.‘

Nou zou ik wel een sigaretje lusten Joke Alberti: ‘We zijn uiteindelijk samen met onze dochter gestopt. Het is nog steeds moeilijk om het stoppen vol te houden. Komende zaterdag komt familie bij ons eten. Dan zeggen we niet van: je mag hier niet meer roken. Dus dan heb je zoiets van: nou zou ik ook wel een sigaretje lusten. We zijn er eerder meer dan vier jaar mee gestopt, maar toen we stress kregen omdat ik ziek werd, pakten we toch weer een sigaret. We proberen het nu vol te houden. Dat is een mooi streven. Ik zie weleens dat mensen een

hartoperatie krijgen en tot de dag van de operatie nog zitten te roken. Dan heb ik zoiets van: dan ben je wel een beetje verkeerd bezig.’

Oefeningen ‘Ik ga twee keer per week naar de fysiotherapeut. Eerst masseerde ze me, maar op een gegeven moment zei ze dat het beter was om oefeningen op de loopband of fiets te doen. En buikoefeningen om alles soepel te houden. Daar voel ik me goed bij. Fons gaat nu aan zijn cardioloog vragen of hij ook mee mag. Je wordt er goed in de gaten gehouden. Sinds ik ben gestopt met roken, heb ik veel meer uithoudingsvermogen.’

leef!

Tekst: Fred Verdult Foto’s: Marjolein Annegarn

Ik werk nu vier jaar in deze apotheek. Hiervoor heb ik ander werk gedaan, maar zorg verlenen aan klanten in de apotheek trekt me toch het meeste. Daarom ben ik zo blij dat onze apotheek sinds kort Service Apotheek is, zodat we nog meer aandacht aan zorg gaan besteden.

25

Zoals geneesmiddelen andere geneesmiddelen kunnen beïnvloeden, zo kunnen ook vitamines de werking van geneesmiddelen veranderen, en andersom. Het beste is: altijd goed de bijsluiter lezen, en vragen gerust aan de apotheker voorleggen.

Vooral wanneer de ‘r’ in de maand zit, nemen veel mensen wat extra vitamines om hun weerstand op peil te houden. Daar is niets op tegen, maar wie daarnaast één of meer geneesmiddelen gebruikt, moet toch even opletten. Er is namelijk wisselwerking mogelijk. Vitamines en voedingssupplementen kunnen de werking en opname van sommige geneesmiddelen verzwakken of juist versterken. Omgekeerd kunnen sommige geneesmiddelen de opname van bepaalde vitamines verminderen. Risico beperken Soms kan het daarom beter zijn een geneesmiddel niet te combineren met een voedingssupplement, vooral niet in hoge doseringen. Hoge doseringen vitamines zijn sowieso niet verstandig: het baat niet, maar schaadt mogelijk wel. Volgens het kenniscentrum de Natura Foundation kunt u het risico op interacties zelf op twee manieren beperken. Ten eerste door het supplement en geneesmiddel niet tegelijkertijd in te nemen (tenzij dat juist gunstig is). Ten tweede door de dosering van het voedingssupplement langzaam op te voeren.

Voorbeelden Supplementen met vitamine B6 kunnen de werking van het parkinsonmiddel levodopa (Sinemet®, Madopar®) verminderen. Vitamine K en antistollingsmiddelen zijn een ander voorbeeld. Vitamine K is belangrijk voor de bloedstolling. Zonder vitamine K geen bloedstolling, want vitamine K helpt bij de aanmaak van stollingsfactoren. Vandaar dat vitamine K de werking van antistollingsmiddelen kan verminderen. Opname vitamines Zoals gezegd kan door (chronisch gebruik van) geneesmiddelen ook de hoeveelheid van bepaalde vitamines in het lichaam veranderen. Chronisch gebruik van metformine, een middel bij diabetes, kan leiden tot gebrek aan vitamine B12. Metformine zorgt ervoor dat het vitamine minder goed wordt opgenomen in de darmen. Dit vitaminetekort kan klachten veroorzaken, zoals vermoeidheid. Het zou nuttig zijn als diabetespatiënten die metformine gebruiken regelmatig hun vitamine B12spiegel door de huisarts laten controleren,

zeker als ze vermoeidheidsklachten hebben. Ook het preventief nemen van een vitamine B12-supplement is een mogelijkheid. Statines kunnen leiden tot een vitamine D-tekort. Statines verlagen het cholesterolgehalte in het lichaam. Bij ongeveer 10% van de statinegebruikers komen spierklachten voor. Uit onderzoek blijkt dat een tekort aan vitamine D samenhangt met deze klachten. Vragen staat vrij Belangrijke en bewezen wisselwerkingen tussen vitamines en geneesmiddelen staan in de bijsluiter van de betreffende geneesmiddelen. Nog een reden om de bijsluiter goed te lezen. Hebt u vragen over wisselwerkingen, of klachten waarvan u denkt dat een wisselwerking ze misschien veroorzaakt, ga dan even praten met uw (Service) apotheker. Dat is bij uitstek degene die hier alles van weet!

Een vol neusje is heel vervelend. Het bemoeilijkt de ademhaling en daardoor gaat de baby misschien minder goed drinken en slapen. Omdat het kind nog niet zelf kan snuiten, helpen onze olifantjes graag een handje. Met de Otrivin Baby Methode kan het kind in twee simpele stappen weer vrij ademen.

Het plezier om vrij te ademen

Stap 1: spoel en hydrateer de neusholten met Otrivin Baby Monodose

Zoutoplossing*. Deze verzacht en verdunt het overtollig slijm. Bovendien helpt de zoutoplossing het vochtgehalte bij uitgedroogd neusslijmvlies herstellen. Vanaf één jaar kun je hiervoor Otrivin Baby Neusspray* gebruiken.

Stap 2: verwijder het slijm met de Otrivin Baby Aspirator

Neusjesreiniger. Dit apparaatje haalt het verdunde slijm zachtjes uit de neus door gecontroleerd te zuigen. Dankzij de wegwerpdoppen kan de infectie niet overgedragen worden. Handig, effectief én hygiënisch.

leef!

Teken Hoe kan ik een teek verwijderen? Verwijder de teek in ieder geval binnen 24 uur. Hierdoor is de kans op de ziekte van Lyme vrijwel uitgesloten.

1

2

3

Let hierbij op het volgende: 1. Druppel of smeer niets op de teek (geen alcohol, enz.) en verwijder de teek bij voorkeur met een tekenpincet. 2. Pak de teek zo dicht mogelijk bij de huid vast. 3. Trek de teek voorzichtig uit de huid. Druk de teek hierbij niet plat. Een achterblijvend stukje van de monddelen van de teek kan geen kwaad; het verdwijnt vanzelf uit het wondje.

4. Ontsmet het wondje met 70% alcohol of jodium. 5. Noteer de datum van de beet in uw agenda. Let tot 3 maanden na de beet op ziekteverschijnselen (bijv. rode vlek/kring op de plaats van de beet of grieperig gevoel met koorts en spierpijn). In dat geval is het raadzaam naar uw huisarts te gaan en te vertellen dat u een tekenbeet hebt opgelopen. In het beginstadium kan de 4 5 ziekte van Lyme goed behandeld worden met antibiotica.

Een persoonlijk advies in uw Service Apotheek Uiteraard kunt u altijd bij uw Service Apotheek terecht voor informatie over het voorkomen van een tekenbeet, de ziekte van Lyme en voor advies. Daarnaast zijn tekenpincetten, evenals insectenwerende middelen verkrijgbaar bij uw Service Apotheek.

√

Enquête

Uw mening telt!

Wij vinden de kwaliteit van onze dienstverlening erg belangrijk. Vandaar dat wij graag willen weten wat uw mening daarover is. Op www.serviceapotheek.nl vindt u een korte enquête, onder de knop ‘Uw mening telt!‘. Wij zouden het op prijs stellen als u deze wilt invullen.

Kijk ook eens op www.serviceapotheek.nl! Onze website is compleet vernieuwd, u vindt er uitgebreide informatie over bijvoorbeeld veilig op reis, geneesmiddelen, aandoeningen en zelfzorg. En u kunt er uw vragen stellen, nieuws lezen en de Service Apotheek bij u in de buurt vinden. Dit is natuurlijk nog lang niet alles, maar kijkt u zelf eens rond op www.serviceapotheek.nl...

‘Gezond bewegen en samen met Service Apotheek de mooiste plekjes van Nederland ontdekken’

Breng verlichting met de Otrivin Baby Methode!

26

En dan nog even dit...

SERVICE APOTHEEK HOUDT NEDERLAND IN BEWEGING

Vol neusje ?

www.Otrivinbaby.nl

Tekst: Michiel Tent

Vitamines en geneesmiddelen: niet altijd een goede combinatie

*Dit zijn medische hulpmiddelen. Lees voor gebruik de gebruiksaanwijzing. KOAG-nr.: 112-1110-1531 PQC: 2010-143

Op de website www.beweegactief.nl biedt Service Apotheek in iedere provincie prachtige fiets- en wandelroutes. Daarnaast is de website gericht op actuele informatie en wetenswaardigheden over bewegen en gezondheid en het delen van ervaringen. Omdat regelmatig bewegen van groot belang is voor zowel mensen met een chronische aandoening als gezonde mensen, biedt Service Apotheek de mogelijkheid om eenvoudig online bij te houden welke routes men op een bepaalde datum heeft gefietst of

gewandeld. Met één klik wordt iedere afgelegde route eenvoudig toegevoegd aan de persoonlijke ‘beweeg pagina’ van de deelnemer. Bewegen als preventief ‘geneesmiddel’ Service Apotheek heeft als motto ‘Gedreven door gezondheid’. ‘Beweeg Actief’ is een even praktische als prettige toepassing van dit motto. Elke Service Apotheker helpt mensen graag bij het juiste gebruik van genees- en/of hulpmiddelen. Maar nog liever houdt hij zijn klanten gezond.

Om dat streven kracht bij te zetten, wil Service Apotheek heel Nederland in beweging krijgen en houden. Actief en ontspannen met www.beweegactief.nl

leef!

27

Bijsluiters Wat staat er allemaal in de bijsluiter? In de bijsluiter staat onder andere: • voor welke aandoening of ziekte het geneesmiddel is bedoeld. Dit wordt ook wel indicatie genoemd; • welke inhoudsstoffen in het geneesmiddel zitten; • hoeveel en hoe vaak het geneesmiddel ingenomen moet worden; • wanneer het geneesmiddel niet gebruikt mag worden, bijvoorbeeld bij bepaalde aandoeningen, in combinatie met bepaalde andere geneesmiddelen of bij overgevoeligheid; • waarschuwingen en voorzorgen bij het gebruik, bijvoorbeeld wat u moet doen als u teveel van het geneesmiddel genomen zou hebben; • welke bijwerkingen kunnen optreden; • of u het geneesmiddel kunt gebruiken als u zwanger bent of borstvoeding geeft. Waarom moet ik de bijsluiter lezen? Geneesmiddelen werken het beste als u ze op de juiste manier inneemt. Het is ook van belang dat u weet op welke bijwerkingen u eventueel alert moet zijn. Zo kunt u een bijwerking tijdig herkennen en gezondheidsschade voorkomen. Door de bijsluiter te lezen, zorgt u dat u de geneesmiddelen op de juiste manier inneemt en voorkomt u onnodige risico’s. Als u een bijwerking heeft, meld dit dan altijd aan uw arts of apotheker. Ik begrijp de bijsluiter niet! Moet ik de geneesmiddelen dan maar innemen zonder de bijsluiter te lezen? Veel mensen vinden bijsluiters moeilijk leesbaar. Als u de bijsluiter niet begrijpt, is het aan te raden om dit

met uw arts of Service Apotheker te bespreken voordat u de geneesmiddelen gaat innemen. Hij of zij kan dan de informatie die u niet begrijpt uitleggen. Zo weet u zeker dat u de geneesmiddelen op de juiste manier kunt innemen en dat u geen onnodige risico’s loopt. Veel Service Apotheken geven in plaats van de bijsluiter van de fabrikant een eigen goed leesbare bijsluiter mee.

Als uw arts of Service Apotheker niet heeft verteld dat het in de bijsluiter anders vermeld staat, is het aan te raden om voordat u het geneesmiddel gaat gebruiken contact op te nemen

Er worden zóveel bijwerkingen genoemd in de bijsluiter. Zou ik het geneesmiddel wel gaan gebruiken? In de bijsluiter staat welke bijwerkingen een gebruiker zou kunnen krijgen. Dit betekent niet dat u die bijwerkingen ook zult krijgen. De ene gebruiker krijgt er wel last van en de andere niet. De fabrikant is namelijk verplicht om

alle bijwerkingen die ooit zijn opgetreden te vermelden in de bijsluiter. Als u er toch echt aan twijfelt of u het geneesmiddel dat uw arts heeft voorgeschreven wel gaat innemen of u denkt erover om ermee te stoppen, is het beslist aan te raden om dit met uw arts of Service Apotheker te bespreken. Stop in ieder geval niet met het innemen van uw geneesmiddelen zonder overleg met de voorschrijvende arts! Ik heb hetzelfde geneesmiddel als hiervoor, maar er staat net wat anders in de bijsluiter. Hoe kan dat? Het kan zijn dat er een nieuwe versie van de bijsluiter is verschenen, die meer informatie bevat of waarbij informatie duidelijker is gemaakt dan in de oude versie.

In de bijsluiter staat dat een bepaalde bijwerking ‘vaak’ voorkomt. Is het dan vrijwel zeker dat ik die bijwerking krijg? Het is beslist niet zeker dat u dan die bijwerking krijgt! De fabrikant is namelijk verplicht om alle bijwerkingen die ooit zijn opgetreden te vermelden in de bijsluiter. In bijsluiters betekent ‘vaak’ dat 1 op de 10 tot 1 op de 100 mensen die dat geneesmiddel gebruiken die bijwerking krijgt. Er zijn dus zeker 9 op de 10 mensen die die bijwerking niet krijgen! De andere woorden die in bijsluiters worden gebruikt: •

•

•

Zelden: die bijwerking komt voor bij 1 op de 1.000 tot 1 op de 10.000 mensen. Soms: die bijwerking komt voor bij 1 op de 100 tot 1 op de 1.000 mensen. Zeer vaak: die bijwerking komt voor bij meer dan 1 op de 10 mensen.

Ik heb de bijsluiter gelezen en er staat andere informatie in dan mijn arts of Service Apotheker heeft verteld. Wat moet ik doen? Het kan zijn dat uw arts of Service Apotheker weet dat u in uw situatie bijvoorbeeld de geneesmiddelen op een andere manier moet innemen dan in de bijsluiter staat. Of dat de aandoening waarvoor u het geneesmiddel moet gebruiken niet wordt genoemd in de bijsluiter.

gemaakt, die makkelijker leesbaar is. Lees bij het gebruik van een geneesmiddel dan ook regelmatig de bijsluiter door. Waarom worden bijsluiters niet makkelijker leesbaar gemaakt? Uit onderzoek van de Consumentenbond blijkt dat de meeste mensen informatie in een bijsluiter niet kunnen vinden of niet begrijpen. En veel mensen vinden de letters te klein. De tekst in de bijsluiter is wettelijk verplicht en wordt streng gecontroleerd door instanties in Europa en in Nederland door het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen. Er wordt aan gewerkt om de bijsluiters te verbeteren, maar het is lastig om een bijsluiter te maken die aan alle wettelijke eisen voldoet én door iedereen goed te begrijpen is. Veel Service Apotheken geven naast de bijsluiter van de fabrikant bovendien een eigen goed leesbare bijsluiter mee.

Het kan ook zijn dat uw Service Apotheek een eigen versie van de bijsluiter heeft

met uw arts of Service Apotheker. Uw gezondheid is daar belangrijk genoeg voor! Wat moet ik doen als ik de bijsluiter niet heb? Het is aan te raden om bijsluiters te bewaren, ook van geneesmiddelen die u al lang gebruikt. Als u bijvoorbeeld ergens last van krijgt, kunt u nazoeken of dat misschien een bijwerking van uw geneesmiddel kan zijn. Als u een bijsluiter niet hebt, kunt u naar de Service Apotheek gaan, informatie lezen op serviceapotheek.nl of de bijsluiter vinden op internet. Op het doosje van uw geneesmiddel staat een RVG-nummer. Op www.cbg-meb. nl kunt u via dit nummer de bijsluiter vinden.

Kriebelhoest? Gebruik DARO Retard slimme bolletjes

Werkt 8 uur lang

Het slimme bolletjes systeem: • • • •

In elke capsule zitten een heleboel kleine bolletjes met de werkzame stof dextromethorphan. Elk bolletje heeft een verschillende dikte. Zo komt de stof in kleine hoeveelheden vrij. Dus 8 uur lang slapen, spreken of werken zonder te hoesten!

Uitsluitend verkrijgbaar bij uw apotheek Bel voor meer informatie de DARO zelfzorglijn: 0900-1112223 (€ 0.25 p/m)

Lees voor het kopen eerst de aanwijzingen op de verpakking.

KAG-nr 1040-0910-1223

AdvRetardCapsules_186x86_3mmBleed.indd 1

28

leef!

11/19/10 3:35 PM

leef!

29

Waar vindt u uw Service Apotheek?

Lezersactie Spaarlampen Energiebesparing en goed voor het milieu. Bespaar maar liefst 477 euro! We kunnen er niet meer omheen: de spaarlamp. Veel zuiniger, waardoor u het aankoopbedrag al heel snel terugverdient en bovendien veel beter voor het milieu. De Europese Unie wil de verkoop van de gloeilamp zelfs stapsgewijs verbieden. Met als doel deze in 2012 in zijn geheel uit de verkoop te halen. Dit om energie te besparen en CO2 uitstoot te verminderen. Voor het opwekken van elektriciteit wordt namelijk gas of steenkool verbrand; dat veroorzaakt vervuiling en versterkt de klimaatverandering. Het is dus milieuvriendelijk en ook niet onbelangrijk, veel beter voor uw eigen portemonnee. De aanschafprijs van een spaarlamp is weliswaar hoger, maar dankzij de veel langere levensduur en lagere energiekosten is deze investering al snel terugverdiend. Met een investering van € 4,75 per spaarlamp van 8 Watt bespaart u tijdens de levensduur ongeveer € 58,00 als u een gloeilamp van 40 Watt vervangt (zie kader). U leest het goed, dat is maar liefst meer dan het tienvoudige van de aankoopprijs! Veel mensen wachten nog met het vervangen tot de gloeilamp defect is. Maar dat is dus eigenlijk zonde. Als u thuis uw lampen telt, zult u versteld staan van de besparing die u kunt realiseren met de spaarlampen. Een huishouden heeft gemiddeld 40 lampen thuis! Dus tel maar uit.

Aanbieding voor de lezers van Leef! Welke modellen kunt u het beste kopen? Samen met Megaman hebben wij een pakket bestaande uit 8 gangbare spaarlampen samengesteld. Compact Classic E27: 8, 11 en 15W.

Bij aankoop van 7 spaarlampen ontvangt u 1 spaarlamp GRATIS Speciaal voor de lezers van Leef! nu

Kaars E14: 7W. Compact Classic E14: 6 en 8W

€ 39,99

Dit pakket bevat de meest gangbare kaars en compact classic modellen met grote E27 en kleine E14 fitting, warmwit- en flamelicht en in diverse wattages, variërend van 5 t/m 15 Watt, vergelijkbaar met gloeilampen van 25 t/m 75 Watt *). Megaman Zenia spaarlampen: • 80% energiebesparing • Warm witte kleur • Voorzien van silicone sleeve • Geen vloeibare kwik • Compact formaat • 8000 branduren

Kaars Flame E14: 7W. Bol Flame E14: 6W

*)Deze lampen zijn niet geschikt bij gebruik van een lichtdimmer.

Bestelbon om € 477,00 te besparen! Hierbij bestel ik .... (aantal) x Megaman Zenia spaarlampenpakket á € 39,99 inclusief verzendkosten en verwijderingsbijdrage. 1 pakket bestaat uit 8 spaarlampen. Voorletters: …………. Naam: ……………………………………...................... ( ) M ( ) V Adres: ………………………………………………………………………….. Postcode: ……………… Plaats: ……………………………………... Geb.Datum: ……………. Telefoon: ………………………………….... E-mail: …………………………………………………………………………. Hierbij machtig ik FreAd B.V. om eenmalig het verschuldigde bedrag af te schrijven. Bank/girorekening: ……………………………………………………................ Datum: ………………….. Handtekening: ……………………………………… Stuur de volledig, in blokletters, ingevulde bon in een enveloppe naar Fread B.V. van Speykstraat 20, 7441 HV, Nijverdal. Bestellingen met bon: levertijd 10 werkdagen. Bestellingen op www.actiexl.nl/leef: levertijd 3 werkdagen.

30

leef!

De besparing Een MEGAMAN® Zenia spaarlamp van 8 Watt geeft net zo veel licht als een gloeilamp van 40 Watt. De spaarlamp verbruikt per jaar (uitgaande van 1000 branduren) 8 kWh elektriciteit, de gloeilamp 40 kWh. Dat is een besparing 32 kWh, ofwel van € 7,04 per jaar (bij een elektraprijs van € 0,22). Binnen een jaar heeft u de aanschafprijs van de spaarlamp er dus al uit. Vanaf dat moment gaat u verdienen op de spaarlamp. Een MEGAMAN® Zenia spaarlamp brandt gemiddeld 8.000 uren, dat is acht keer langer dan een gloeilamp (1000 branduren). In die 8.000 branduren betaalt u maar eenmaal de aanschafkosten van een spaarlamp (4,75 euro) en voor de gloeilamp doet u dat acht keer (8 X €0,90 = € 7,20). Energiebesparing 8x € 7,04: € 56,32 Besparing aanschaf € 7,20 – € 4,75: € 2,45 U bespaart dus totaal zo’n 58 euro op een levensduur van 8.000 branduren. Vermelde tarieven en branduren kunnen per leverancier verschillen dus zijn deze onder voorbehoud.

Meer informatie of

bestellen?

ef

www.actiexl.nl/le

ALMELO ALMELO ALPHEN A.D. RIJN AMERSFOORT AMERSFOORT AMERSFOORT AMERSFOORT AMSTERDAM AMSTERDAM AMSTERDAM AMSTERDAM AMSTERDAM AMSTERDAM AMSTERDAM APELDOORN ARNHEM ARNHEM ARNHEM ASSEN ASSEN ASSEN BAARN BARENDRECHT BARNEVELD BARNEVELD BENNEKOM BERGEN (LB) BERGEN OP ZOOM BERGSCHENHOEK BEUNINGEN BEVERWIJK BILTHOVEN BLADEL BLARICUM BORNE BOSKOOP BOXMEER BOXMEER BREDA BREDA BREDA BREDA BUSSUM CUIJK CUIJK DEN BURG DEN HAAG DEN HAAG DEN HAAG DEN HAAG DEN HAAG DEN HAAG DEN HAAG DEN HAAG DEN HAAG DEN HELDER DEURNE DEURNE DEVENTER DEVENTER DEVENTER DEVENTER DEVENTER DOETINCHEM DOKKUM DOKKUM DORDRECHT DORDRECHT DRACHTEN DRUTEN DUIVEN EDE EEMNES EERSEL EINDHOVEN EINDHOVEN EINDHOVEN EINDHOVEN EINDHOVEN EINDHOVEN EINDHOVEN ELIM ELST EMMEN EPE EWIJK FINSTERWOLDE FRANEKER

Acacia Service Apotheek Service Apotheek Van Goinga Service Apotheek Allart Berg Service Apotheek Service Apotheek Keyser Service Apotheek Schuilenburg Service Apotheek Soesterkwartier De Schinkel Apotheek Service Apotheek Koning B.V. Service Apotheek Mediport Rijn Service Apotheek Service Apotheek Sam van Houten Noordam Service Apotheek Schelde Service Apotheek Service Apotheek de Taling Service Apotheek Erckens Service Apotheek Kisters-Ascherman Service Apotheek Presikhaaf Service Apotheek Kloosterveen Service Apotheek Marturia Service Apotheek Themmen Service Apotheek Julius Service Apotheek Carnisselande Service Apotheek Asklepios Service Apotheek De Burgt Bennekomse Service Apotheek Service Apotheek Maasduinen Service Apotheek De Poort Service Apotheek Parkzoom Service Apotheek Blanckenburgh Service Apotheek Kroonenberg B.V. Noorder Service Apotheek Bilthoven Service Apotheek Bladel Gooische Service Apotheek Blaricum Service Apotheek Stoop Boskoopse Service Apotheek Service Apotheek Boxmeer Service Apotheek Rochus Service Apotheek Haagse Beemden Service Apotheek Kroeten Service Apotheekvan den Bergh en van den Reek Service Apotheek Woltermann De Gooise Service Apotheek B.V. Service Apotheek Cuijk Service Apotheek De Valuwe De Texelse Service Apotheek Alpha Service Apotheek Service Apotheek Bouwlust Service Apotheek Brusse Service Apotheek Den Heijer Service Apotheek Hofstad Service Apotheek Jager Bruining Regentesse Service Apotheek Waldeck Service Apotheek Zuiderpark Service Apotheek Service Apotheek Zuiderhaaks B.V. Service Apotheek de Schelde Service Apotheek In ‘t Groen Flora Service Apotheek Service Apotheek de Vijfhoek Service Apotheek Keizerslanden Service Apotheek Meindersma Service Apotheek Zandweerd Service Apotheek Hof van Cambridge Service Apotheek Dokkum bij het Ziekenhuis Service Apotheek Dokkum-centrum Service Apotheek Crabbehof Service Apotheek Galilea-Zuid Service Apotheek De Wiken Service Apotheek Druten Service Apotheek Duiven Acacia Service Apotheek Service Apotheek Eemnes Service Apotheek Eersel Service Apotheek Arnouts Service Apotheek De Roosten Service Apotheek Gestel Service Apotheek Haagdijk Service Apotheek Jansen Service Apotheek Lingmont Service Apotheek Ridas Service Apotheek Het Dwarsgat Park Service Apotheek Service Apotheek Emmen Service Apotheek Epe Service Apotheek Ewijk Service Apotheek Reiderland Service Apotheek Post

0546-816340 0546-456066 0172-421000 033-4613498 033-4632824 033-4768292 033-4615474 020-6157042 020-6131544 020-6824141 020 6444829 020-4489670 020-6366749 020-6799785 055-5419678 026-3272320 026-3612216 026-3612216 0592-461185 0592-461599 0592-357288 035-5412432 0180-699600 0342-412208 0342-401896 0318-414292 0485-348100 0164-213355 010-5249414 024-6774255 0251-230815 030 2283491 0497-386885 035-5383338 074-2661560 0172-217834 0485-574454 0485-520012 076-5416026 076-5493854 076-5217586 076-5653003 035-6914112 0485-315152 0485-321444 0222-312112 070-3662265 070-3665058 070-3662600 070-3540412 070-3464748 070-3456971 070-3451665 070-3911094 070-3022010 0223-623132 0493-311112 0493-313167 0570-654321 0570-511500 0570-625799 0570-612335 0570-640915 0314-394844 0519-297177 0519-292454 078-6173700 078-6181235 0512-584736 0487-512746 0316-261000 0318-631211 035-5382066 0497-514250 040-2111960 040-2122056 040-2529259 040-2432096 040-2410041 040-2414454 040 2518105 0528-352400 0481-372626 0591-635636 0578-627199 0487-524020 0597 332494 0517-395341

FRANEKER GELDROP GELEEN GENEMUIDEN GOOR GORINCHEM GORINCHEM GOUDA GOUDA GOUDA GOUDA GOUDA GRAVE HAARLEM HAARLEM HAARLEM HASSELT HEELSUM HEEMSKERK HEEMSTEDE HEERDE HEEZE HELLENDOORN HELMOND HELMOND HELMOND HELMOND HENGELO, GLD HETEREN HOEVEN HOLLANDSCHEVELD HOLTEN HOOFDDORP HOOG KEPPEL HOOGEVEEN HOOGEZAND IJMUIDEN IJSSELMUIDEN IJSSELSTEIN KAMPEN KAMPEN KAMPEN KERKRADE KERKRADE KERKRADE-WEST KRIMPEN A/D IJSSEL LANDGRAAF LANDGRAAF LANDGRAAF LAREN LEENDE LEERDAM LEERDAM LEERSUM LEEUWARDEN LEEUWARDEN LEKKERKERK LEUSDEN MAASBRACHT MAASTRICHT MAASTRICHT MAASTRICHT MAASTRICHT MAASTRICHT MALDEN MEPPEL MILL MOERGESTEL MOLENHOEK MUNTENDAM MUSSELKANAAL NAARDEN NEDERWEERT NEEDE NIEUWE PEKELA NIEUWLEUSEN NIJMEGEN NIJMEGEN NIJMEGEN NIJMEGEN NIJMEGEN NIJMEGEN NIJMEGEN NIJMEGEN NIJMEGEN NIJVERDAL NOOTDORP

Service Apotheek Saxenoord Service Apotheek Coevering Service Apotheek Kluis Service Apotheek de Muiden Goorse Service Apotheek Service Apotheek Laag Dalem Service Apotheek Poels Service Apotheek Driewegplein Service Apotheek Grendel B.V. (D) Service Apotheek Grendel B.V. (H) Service Apotheek Heerkens Service Apotheek Joh. Rond Service Apotheek Grave Marnix Service Apotheek Service Apotheek van Gogh Teyler Service Apotheek B.V. Service Apotheek Hasselt Service Apotheek Heelsum Service Apotheek Waterrijck BV Aerdenhout Service Apotheek B.V. Service Apotheek Heerde Service Apotheek Heeze Service Apotheek Schotman Service Apotheek De Bus Service Apotheek de Rijpel Service Apotheek Leliestraat Service Apotheek Leonardus Service Apotheek Hengelo Service Apotheek De Hoeve Service Apotheek Hoeven Service Apotheek Tjan

0517-391800 040-2854707 046-4742192 038-3855030 0547-285555 0183-648599 0183-660770 0182-591500 0182-520422 0182-512898 0182-537979 0182-533433 0486-472195 023-5256357 023-5367374 023-5353431 038-4773238 0317-350567 0251-206026 023-5240758 0578-692790 040-2264344 0548-654372 0492-552455 0492-511013 0492-543557 0492-508001 0575-461010 026-4722262 0165-504840 0528-342995

Service Apotheek Holten Service Apotheek Veen Service Apotheek Hummelo en Keppel Service Apotheek Duivenstede Service Apotheek Kranenborg B.V. IJmuider Service Apotheek Ledeboer Service Apotheek IJsselmuiden Service Apotheek Zenderpark Service Apotheek Brun Aqua Service Apotheek de Wetering Service Apotheek Ebbingepoort Service Apotheek MC de Linde Service Apotheek Terwinselen Service Apotheek M.C. West Kerkrade Service Apotheek Vrijhof

0548-361111 023-5617336 0314-381212 0528-262102 0598-393581 0255-514229 038-3314327 030-6868666 038-3312525 038-3322550 038-3312475 045-5466166 045-5667066 045-5415440 0180-515122

Service Apotheek Landgraaf Service Apotheek M.C. Putstraat Service Apotheek Nieuwenhagen Gooische Service Apotheek Laren Service Apotheek Leende Leerdamse Service Apotheek Service Apotheek Het Eiland Service Apotheek De Drie Leliën Service Apotheek Bilgaard Service Apotheek Boiten BV Service Apotheek Lekkerkerk Service Apotheek Leusden Service Apotheek Maasbracht Centrum Service Apotheek Schoepp Service Apotheek America Service Apotheek Caberg Service Apotheek Ten Horn Service Apotheek van Thoor Service Apotheek Malden Service Apotheek Rembrandt van Rijn Service Apotheek St. Willibrord Service Apotheek Moergestel Service Apotheek de Vuursteen Service Apotheek Eppinga Service Apotheek Musselkanaal Vesting Service Apotheek Service Apotheek Maar Service Apotheek Neede Service Apotheek Nieuwe Pekela Service Apotheek Nieuwleusen Apotheek Servicepunt Hees Service Apotheek Binnendijk Service Apotheek Dukenburg Service Apotheek Hazenkamp Service Apotheek Malvert Service Apotheek Neerbosch-Oost Service Apotheek Nijmegen-Oost Service Apotheek Van der Ploeg Zuider Service Apotheek Service Apotheek Mijnhardt Service Apotheek Nootdorp

045-5697900 045-5327888 045-5312294 035 5382124 040-2062915 0345-612620 0345-618183 0343-453855 058-2660609 058-2121825 0180-669193 033-4942303 0475-464636 043-3212964 043-3632255 043-3432217 043-3634840 043-3546333 024-3582418 0522-246576 0485-453127 013-5130757 024-3880411 0598-622729 0599-413100 035-6940633 0495-626930 0545-292575 0597-646812 0529-483622 024-3730208 024-3771462 024-3441700 024-3592535 024-3443738 024-3782312 024-3606437 024-3297060 024-3550300 0548-612345 015-3107227

NUENEN NUENEN OIRSCHOT OISTERWIJK OISTERWIJK OMMEN OOSTERBEEK OUD GASTEL OUDE PEKELA OUDENBOSCH OUDEWATER PURMEREND PURMEREND RAALTE REEUWIJK RENKUM REUSEL REUVER RHENEN RHOON RIDDERKERK RIDDERKERK RIDDERKERK RIJNSBURG ROTTERDAM ROTTERDAM ROTTERDAM ROTTERDAM ROTTERDAM SASSENHEIM SCHIEDAM SINT WILLEBRORD SITTARD SITTARD

Service Apotheek Aan de Berg Service Apotheek Nuenen Service Apotheek Oirschot Service Apotheek Oisterwijk Kliniek Service Apotheek De Voorste Stroom Ommer Apotheek Oosterbeekse Service Apotheek Service Apotheek Nieuw Gastel Pekelder Service Apotheek Service Apotheek Oudenbosch Service Apotheek Oudewater Kennedy Service Apotheek Service Apotheek Wheermolen Raalter Service Apotheek Service Apotheek Reeuwijk Service Apotheek Renkum Service Apotheek Reusel Service Apotheek Reuver Service Apotheek Deys Service Apotheek Portland Service Apotheek Bolnes Service Apotheek Plein Oost Service Apotheek Slikkerveer Service Apotheek Rijnsburg De Binnenweg Service Apotheek Dorpsweg Service Apotheek Ramleh Service Apotheek Service Apotheek Pendrecht Service Apotheek Van Waert Service Apotheek Sassenheim Service Apotheek Nieuwland Saturnus Service Apotheek Service Apotheek de Baandert Service Apotheek OverhovenHoogveld SNEEK Service Apotheek van der Sluis SPIJKENISSE Service Apotheek Bernisse STEIJL TEGELEN Service Apotheek de Goede SUSTEREN Service Apotheek Susteren t HARDE Service Apotheek ‘t Harde TER AAR Service Apotheek ter Aar TILBURG Service Apotheek de Quirijnstok TILBURG Service Apotheek Klijsen UTRECHT Service Apotheek Koert B.V. UTRECHT Service Apotheek Medisina VAASSEN Service Apotheek Vaassen VEENDAM Service Apotheek Sorghvliet VEENDAM Service Apotheek van Aken VEGHEL Service Apotheek ‘t Zuid VEGHEL Service Apotheek Veghel VENLO Service Apotheek Groenveld VENLO Service Apotheek Pans VENLO Service Apotheek Wolters VIJFHUIZEN Service Apotheek Vijfhuizen VLISSINGEN Service Apotheek De Singel VOORBURG Service Apotheek Savalle VOORSCHOTEN Service Apotheek de Meidoorn WAALRE Service Apotheek Aalst-Waalre WAGENINGEN Service Apotheek van Weringh WASPIK Service Apotheek Waesbeeck WASSENAAR Service Apotheek Langstraat WASSENAAR Service Apotheek Wassenaar-Zuid WATERINGEN Service Apotheek De Beemd WATERINGEN Wateringse Service Apotheek WEERT Service Apotheek Hupperetz B.V. WERKENDAM Service Apotheek de Kruijf BV WIJCHEN Service Apotheek van Poppel WILDERVANK Service Apotheek Wildervank WINSCHOTEN Service Apotheek Boschplein WINSCHOTEN Service Apotheek Hommesplein WOERDEN Service Apotheek Woerden WOLVEGA Service Apotheek De Griffioen WOLVEGA Service Apotheek West ZAANDAM Service Apotheek ‘t Kalf ZANDVOORT Service Apotheek Beatrixplantsoen ZEIST Service Apotheek van Zanten ZETTEN Service Apotheek Midden-Betuwe ZEVENAAR Anjer Service Apotheek BV ZEVENHUIZEN (ZH) Service Apotheek ZevenhuizenMoerkapelle ZOETERMEER Buytenwegh Service Apotheek ZOETERMEER Centrum Service Apotheek ZUIDBROEK Service Apotheek GHC Oosterbroek ZUIDLAND Service Apotheek Zuidland ZUIDWOLDE Service Apotheek Zuidwolde ZWOLLE Service Apotheek AA-Landen

leef!

040-2906030 040-2833335 0499-571923 013-5293090 013-5210999 0529-451519 026-3332770 0165-518821 0597-614101 0165-336363 0348-561382 0299-423661 0299-474945 0572-351397 0182-392042 0317-312900 0497-620310 077-4741210 0317-612481 010-4933355 0180-413022 0180-423302 0180-412570 071-4079114 010-4772237 010-4813376 010-4522704 010-2931440 010-4808636 0252-210169 010-7891620 0165-386373 046-4525499 046-4584950 0515-425050 0181-690551 077-3732767 046-4493326 0525-653701 0172-605000 013-4555933 013-4551333 030-2718585 030-2612516 0578-569900 0598-618050 0598-613714 0413-367468 0413-243130 077-3540726 077-3820523 077-3821355 023-5580895 0118-412730 070-3001920 071-5613350 040-2221414 0317-412531 0416-313777 070-5111350 070-5179144 0174-210450 0174-293973 0495-534152 0183-503222 024-6411222 0598-696737 0597-412331 0597-413361 0348-500294 0561-612708 0561-616888 075-6159228 023-5713073 030 6916956 0488-420911 0316-341500 0180-328008 079-3212300 079-3164646 0598-450775 0181-451605 0528-373022 038-4541997

31

ook

Uitgerookt?

Vraag het uw apotheker