Wethouder van Verkeer, Binckhorst en Vlietzone
P.W.M. Smit
Gemeente Den Haag
Retouradres: Postbus 12600, 2500 DJ Den Haag
De voorzitter van de Commissie Leefomgeving
Uw brief van Uw kenmerk Ons kenmerk
DSO/2012.1610 – RIS 256219 Doorkiesnummer
070 - 353 41 80 E-mailadres Aantal bijlagen Datum
16 januari 2013 Onderwerp
Visie Fietsparkeren binnenstad
1. Inleiding Den Haag is een echte fietsstad aan het worden. Tegelfietspaden krijgen een comfortabele asfaltlaag. In 2013 wordt de honderdste kilometer bereikt. Hoofdwegen hebben veilige vrijliggende fietspaden gekregen. Denk aan de Carnegielaan, de Valkenboslaan, de Thorbeckelaan en de De La Reyweg. De komende jaren komen daar nog de Zuiderparklaan, de Laan van Meerdervoort, het Finnenburg en de Groot Hertoginnelaan bij. Er wordt gewerkt aan comfortabele en duidelijk herkenbare sterfietsroutes voor de wat langere afstanden. Met het ‘Trekfietstracé’ is daar dit jaar het begin mee gemaakt. Dit alles wordt ondersteund door verschillende educatieprogramma’s waarin kinderen op een veilige manier leren fietsen en jongeren worden gestimuleerd om vaker de fiets te pakken. Met de invoering van het Verkeerscirculatieplan voor het Centrumgebied heeft Den Haag zich al op de kaart gezet als stad met het grootste autoluwe voetgangersgebied van Nederland. De investeringen in de fiets hebben hun vruchten afgeworpen, want het gebruik van de fiets is zichtbaar toegenomen. Zichtbaar door de grote hoeveelheid gestalde fietsen in de omgeving van de stations en in de binnenstad. Door het toegenomen fietsgebruik is er behoefte aan meer stallingen en maatregelen om de overlast van gestalde fietsen in de openbare ruimte tegen te gaan. Het doel is om Den Haag te profileren als fietsstad met een adequate aanpak van het fietsparkeerprobleem. Deze aanpak richt zich enerzijds op een forse uitbreiding van het aantal fietsenstallingen en anderzijds op een efficiënt gebruik van de stallingen en het tegengaan van de overlast van fietsen in de openbare ruimte. Dit vergt een integrale aanpak waarbij een positieve communicatiestrategie en een goede organisatie van de handhaving belangrijk zijn. In deze brief wordt u die aanpak voorgesteld. Daarbij wordt voortgebouwd op de basis die al gelegd is in o.a. het Meerjarenprogramma Fiets 2011-2014 (RIS 181944) en de Visie Fietsparkeren Den Haag Centraal (RIS 246408). Verdere uitwerking en vervolgstappen zijn uiteraard nodig om het fietsenstallingsprobleem aan te pakken en op te lossen. Deze brief is bedoeld als een eerste stap waarin de verschillende aspecten in onderling verband worden geplaatst.
Inlichtingen bij
J.A.A.M. Pieters Postadres: Postbus 12600, 2500 DJ Den Haag Bezoekadres: Spui 70, Den Haag Internetadres: www.denhaag.nl
Telefoon: 070 - 353 2751 Fax: 070 - 353 3601
DSO/2012.1610
2
De aanpak richt zich in deze brief op de gebieden waar de problemen het grootst zijn, namelijk primair op het voetgangersgebied (pollergebied) van de binnenstad en daarnaast op de omgeving van de stations Den Haag Centraal en Den Haag Hollands Spoor. Oplossing van het fietsparkeerprobleem vraagt om een integrale aanpak en vereist ook structurele financiering. Voorgesteld wordt om beleidsmatig (onder andere fietsparkeernormen) en financieel een verband te leggen tussen autoparkeren en fietsparkeren. Leeswijzer De brief begint met een korte visie. Vervolgens wordt stapsgewijs weergegeven wat de aanpak is om dit te bereiken. Daarbij komen de volgende onderwerpen aan de orde: Uitbreiding stallingen (paragraaf 3) Beter benutten van de bestaande stallingen (paragraaf 4) Het juridisch aanwijzen van gebieden waar niet gestald mag worden (paragraaf 5) De communicatiestrategie (paragraaf 6) De organisatie van de handhaving en handhavingscenario’s (paragraaf 7) Financiering (paragraaf 8) Actieprogramma en planning (paragraaf 9) Voor acties met juridische en financiële consequenties worden aparte bestuurlijke voorstellen opgesteld. 2. Visie Van oudsher is de fiets een vervoermiddel waarvoor weinig regels gelden en de individuele vrijheid groot is. Dat geldt zeker ook voor het stallen van de fiets. Zolang toegangsdeuren niet geblokkeerd zijn en etalageruiten niet bedreigd worden kan je je fiets vrijwel overal neerzetten, lijkt het devies. Op zichzelf is dat een verworvenheid en een vrijheid waar we niet onnodig aan willen tornen. Al was het maar omdat deze vrijheid het fietsen juist zo aantrekkelijk maakt en we het fietsen waar mogelijk willen bevorderen. Maar er zijn ook grenzen waar individuele vrijheden, de vrijheid van anderen gaan belemmeren. Juist in de binnenstad en rond de stations zijn die grenzen de laatste jaren in zicht gekomen. Dat geldt niet alleen in Den Haag maar ook in de andere grote steden in Nederland. We bevinden ons mogelijk op een ‘kantelpunt’ zoals Maarten Huygen in het NRC van 8 december 2011 schreef: “Aan het vrije fietsen komt een einde, net als dertig jaar geleden aan het vrije autorijden. Net als de automobilist moet de fietser lang rondcirkelen voor een parkeerplaats om de fiets vast te zetten. Er zullen fietsparkeermeters komen, verplichte stallingen. We zullen met weemoed terugkijken naar de tijd dat je de fiets snel tegen de gevel kun gooien van het pand waar je moest zijn. Dat kan dan alleen nog in de film.” Voor de binnenstad wordt het volgende beeld voorgesteld: De binnenstad van Den Haag is een aantrekkelijk, comfortabel en veilig verblijfsgebied dat vrij is van weesfietsen en fietswrakken. Het is een voetgangersgebied waarin fietsers, openbaar vervoer en taxi’s als gasten zijn toegestaan. Het gebied is optimaal bereikbaar met de fiets, te voet en per openbaar vervoer. Ook met de auto is de binnenstad goed bereikbaar. Autoverkeer is weliswaar niet toegestaan in het voetgangersgebied, maar men kan vanaf de parkeerroute diverse parkeergarages bereiken in de binnenstad. Gedurende de venstertijden in de ochtend is het voetgangersgebied toegankelijk voor motorvoertuigen om te laden en te lossen. Fietsers bereiken de binnenstad via veilige en comfortabele fietspaden langs hoofdwegen of via sterroutes. Bij de entrees van het voetgangersgebied zijn voldoende bewaakte fietsenstallingen, die gratis zijn voor de dagbezoeker. Wie langer dan een dag zijn fiets wil stallen, moet daar voor betalen. Voor wie slechts een kort bezoekje brengt aan de binnenstad is er voldoende plaats om de fiets gratis neer te zetten in de duidelijk herkenbare fietsparkeervakken (zonder aanbindmogelijkheden).
DSO/2012.1610
3
In de Grote Marktstraat en op de Grote Markt is het niet toegestaan om de fiets te stallen, om de lopende bezoekers niet te hinderen, de doorgang voor de nood- en hulpdiensten te garanderen en de kwaliteit van de openbare ruimte op orde te houden. Iedere fietser weet waar hij wel en niet zijn fiets kan stallen. Hij weet ook dat zijn fiets wordt weggehaald als deze op een plek staat waar fietsparkeren niet is toegestaan en dat hij deze tegen betaling kan op halen bij het Regionaal Fietsdepot Haaglanden (dit is ondergebracht bij de Haeghe Groep) in de Binckhorst. De Grote Markt en Grote Marktstraat worden dus ‘aangewezen’ gebied1. Dit staat duidelijk aangegeven met borden en er wordt over gecommuniceerd via de (social) media. Er wordt adequaat gehandhaafd op fout gestalde fietsen. Om de gebruiker tegemoet te komen wordt de fiets eerst naar een zogenaamd tijdelijk minidepot op een centrale plek in de binnenstad gebracht (bijvoorbeeld in eerste instantie Stalling De Laan). Na een of enkele dagen worden de fietsen naar het Regionaal Fietsdepot Haaglanden in de Binckhorst gebracht. Samenvattend is het fietsparkeerbeleid voor de binnenstad gestoeld op vier hoekpunten: U mag overal fietsen U mag gratis stallen Er zijn voldoende stallingen U mag niet stallen op de Grote Markt en in de Grote Marktstraat Hoe wordt dit aangepakt? 1. Zorg voor voldoende stallingscapaciteit. 2. Verwijder aanbindmogelijkheden om de bestaande capaciteit beter te benutten. 3. Wijs de Grote Markt en de Grote Marktstraat aan in de APV als gebied waar (buiten de daarvoor bestemde voorzieningen) niet gestald mag worden, stapsgewijs zodra er voldoende stallingscapaciteit is. 4. Maak een communicatieplan. 5. Organiseer de handhaving. 6. Regel structurele financiering. 7. Start met een pilot op de Grote Markt. 3. Uitbreiding stallingscapaciteit 3.1 Binnenstad 3.1.1 Inleiding Bij de vaststelling van de Haagse Nota Mobiliteit heeft de gemeenteraad het college de opdracht (amendement bij rv 115.2011/a, 22 september 2011) meegegeven ervoor te zorgen dat er in 2020 ten minste 2.500 extra fietsparkeerplaatsen zijn gerealiseerd in de Grote Marktstraat en omgeving. Verder wordt de Grote Marktstraat, na de herinrichting, vrijgehouden van gestalde fietsen. In de Grote Marktstraat staan nu op een representatieve zaterdagmiddag circa 1.250 fietsen opgesteld. Na afronding van de huidige nieuwbouw zal de straat in 2014 opnieuw worden ingericht. Voorafgaande aan de werkzaamheden, moet er in elk geval tijdig voor dat aantal (tijdelijke) alternatieve fietsparkeerruimte aanwezig zijn. Deze opgave impliceert dat er op korte termijn 1.250 fietsparkeerplaatsen in de directe omgeving van de Grote Marktstraat gerealiseerd moeten zijn en dat er op langere termijn op nog een aantal locaties nieuwe fietsenstallingen moeten komen, dan wel dat bestaande stallingen (fors) worden uitgebreid. De herinrichting van de Grote Marktsraat biedt kansen om de straat vanaf dat moment vrij van gestalde fietsen te houden. Daarvoor moet tussen nu en 2014 een integrale aanpak op stallen en handhaven worden ontwikkeld en opgestart. 1
Aanwijzing in de Algemene Plaatselijke Verordening is vereist om te kunnen optreden tegen fietsen die niet in stallingsvoorziening zijn geparkeerd.
DSO/2012.1610
4
Voldoende stallingscapaciteit is van essentieel belang om de overlast van her en der gestalde fietsen tegen te gaan. Als de stallingscapaciteit onvoldoende is, is het juridisch niet mogelijk om fout gestalde fietsen te verwijderen. Dit zou ook niet wenselijk zijn, omdat de bereikbaarheid per fiets dan in het geding komt. Het is belangrijk dat de fietsenstallingen gunstig zijn gelegen direct aan een fietsroute en bij de toegangen naar het voetgangersgebied in het kernwinkelgebied. De ruimte in de binnenstad is schaars en duur. Dit bemoeilijkt het vinden van geschikte locaties voor een fietsenstalling. Systematisch moeten kansrijke locaties voor het realiseren van een fietsenstalling worden afgetast. Kansrijke locaties zijn onder andere het parkeerterrein achter de Bijenkorf en de ambtenarenstalling van het stadhuis. Behalve het zoeken naar kansrijke locaties moet ook het realiseren van voldoende fietsparkeerplekken in nieuw- en verbouwplannen worden veilig gesteld. 3.1.2 Kansenkaart en quickscans In de afgelopen maanden is gewerkt aan het vinden en onderzoeken van mogelijke locaties voor fietsenstallingen. De eerste nieuwe stalling in de garage aan de Laan is in de zomer van 2012 geopend en biedt plaats aan 500 fietsen. Op de onderstaande kansenkaart zijn de meest kansrijke en gewenste locaties in kaart gebracht. Voor deze locaties is de haalbare capaciteitsuitbreiding met een ‘quick scan’ in beeld gebracht. De locaties worden nog verder onderzocht op uitvoerbaarheid en kosten. Figuur 1 Kansenkaart voor potentiële fietsenstallingen Grote Marktstraat e.o.
DSO/2012.1610
5
Onderstaande tabel geeft de potentiële capaciteitsuitbreiding en de stand van zaken weer. Locatie
Potentiële capaciteitsuitbreiding
P-Garage De Laan Bouwplan De Markies Bouwplan Sijthoff Stadhuis fietsenstalling/Spuiforum Uitbreiding Biesieklette Voldersgracht Uitbreiding Biesieklette Snoeptrommel Parkeerterrein achter Bijenkorf Uitbreiding straat parkeren Totaal
Stand van zaken 500 Geopend juni 2012 394 Anterieure overeenkomst juni 2012 321 Anterieure overeenkomst 1500 In onderzoek/Motie 70 Onderzoek afgerond, uitvoering in 2013 40 In onderzoek 1600 In onderzoek 600 In onderzoek, uitvoering in 2013 5025
In eerste instantie wordt gestreefd naar een uitbreiding met 2500 plekken in de binnenstad. In bovenstaande tabel is rekening gehouden met een overplanning om tegenvallers en extra vraag te kunnen opvangen. In ieder geval moeten er voor eind 2013 minmaal 1250 plekken gerealiseerd zijn in verband met de herinrichting van de Grote Marktstraat. Hieronder wordt een aantal kansrijke locaties nader toegelicht. Parkeerterrein achter de Bijenkorf In de afgelopen maanden zijn gesprekken gevoerd met de Bijenkorf en Q-park over het vrijmaken van de parkeerterrein achter de Bijenkorf ten behoeve van een fietsenstalling. Beide partijen zijn daartoe in principe bereid maar hebben wel aangegeven hier financieel geen nadeel van te willen ondervinden. De komende maanden wil ik hier verdere afspraken over maken. Het terrein zou plaats kunnen bieden aan circa 1600 fietsen (bij gebruik van dubbellaagse rekken). Uit de eerste gesprekken blijkt dat de huurprijs stevig zal zijn. Daar staat tegenover dat deze locatie zeer gunstig ligt ten opzichte van het kernwinkelgebied. Fietsers die nu hun fiets in het aangrenzende deel van de Grote Marktsraat parkeren krijgen een goed alternatief. De Bijenkorf wacht een entree en een etalage zonder in de weg staande fietsen. Stadhuis fietsenstallingstalling en Spuiforum De gemeenteraad heeft op 22 november 2012 een motie aangenomen van Groen Links om nader onderzoek te doen naar het gebruik van de ambtenarenstalling als publieksstalling. De fietsenstalling voor ambtenaren van het stadhuis ligt op een gunstige locatie op korte afstand van de Grote Marktstraat. In de huidige situatie is deze stalling slecht toegankelijk vanwege de steile trap. Bovendien moeten fietsende ambtenaren verzekerd zijn van een plek in de stalling. Momenteel wordt onderzocht of deze stalling een publiekstalling kan worden. Het onderzoek richt zich op een betere toegang tot deze stalling en op de mogelijkheid om een deel van de parkeergarage onder het stadhuis als stalling te gebruiken. De gedachte daarbij is dat de huidige ambtenarenstalling de publieksstalling wordt. Ambtenaren krijgen een nieuwe stalling in de parkeergarage. Dit zal ten koste gaan van circa 50 autoparkeerplaatsen (van de 350 parkeerplaatsen in de parkeergarage). Door een efficiëntere indeling van de fietsenrekken moet de publiekstalling plaats kunnen bieden aan circa 1500 fietsen. Verwezenlijking van deze stalling kan tevens een oplossing bieden voor de toekomstige ontwikkelingen van het Spuiforum. In het gewijzigde raadsvoorstel voor het Spuiforum (RIS251767_121030) is namelijk opgenomen dat moet worden voorzien in een fietsenstalling voor 500 fietsen.
DSO/2012.1610
6
Bouwplannen De Markies, Sijthoff Vooruitlopend op de Nota ‘Herijking Parkeernormen” is voor drie bouwplannen in de binnenstad een verplichting opgenomen voor het realiseren van een stallingsvoorziening voor fietsen (RIS 181854). Volgens de ingediende bouwplannen van De Markies en Sijthoff komt deze verplichting neer op respectievelijk 394 en 321 fietsplekken. Regelgeving fietsparkeernormen in bouwplannen Het realiseren van voldoende fietsparkeerplaatsen is verplicht bij nieuw- en verbouwplannen. Net zoals dat geldt voor autoparkeerplaatsen. Het bepalen van het aantal te realiseren fietsparkeerplaatsen gebeurt aan de hand van fietsparkeernormen. Wanneer niet aan de fietsparkeerplaatsverplichting wordt voldaan moet er een bedrag gestort worden in het (fiets)parkeerfonds. Recent is gestart met het opstellen van actuele parkeernormen die toegesneden zijn op de Haagse situatie. Oplevering van de nota Fietsparkeernormen staat gepland voor medio 2013. 3.2 Station Den Haag Centraal Voor de uitbreiding van de stallingen bij Den Haag Centraal zijn de Visie Fietsparkeren Den Haag Centraal (RIS 246408) en het Uitvoeringsprogramma (RIS 250347) vastgesteld. De komende twee jaar wordt het aantal fietsparkeerplekken rond Den Haag Centraal uitgebreid tot meer dan 8.000 plekken. In de jaren daarna moet het aantal fietsparkeerplekken nog verder toenemen tot circa 11.400 in 2020. Onderstaande figuur en tabel laten zien waar en met hoeveel de stallingscapaciteit wordt uitgebreid. Het sluiten van overeenkomst voor beheer, onderhoud en exploitatie van de stallingen met onder andere de NS is onderdeel van het uitvoeringsprogramma. Evenals het herijken van de prognose tot 2020.
t iaduc PB-v aat) tr (Rijns
Figuur 2: Locaties van fietsparkeervoorzieningen rondom Den Haag Centraal
DSO/2012.1610
Capaciteitsuitbreiding Den Haag Centraal Fietsflat Rijnstraat Stichthage (NS-fietskelder) Fietsparkeren oostzijde van station (AvBstraat/Alexanderweg) Tijdelijke plaatsen KJ-plein Pr. Bernhardviaduct (Rijnstraat-zijde) en Grotiusplaats Totaal aanbod fietsparkeerplaatsen
7
2012 2.750 1.500 0 750 800 5.800
2013 3.550 1.500 0 1350 800 7.200
2014 3.550 1.500 1200 1350 800 8.400
Voor het realiseren van de stallingen in bovenstaande tabel is dekking aanwezig van € 4.945.000,00 uit diverse financieringsbronnen, namelijk het Meerjarenprogramma Fiets, het Nationaal Samenwerkingsprogramma Luchtkwaliteit, rijksbijdrage Beter Benutten en subsidie van het Stadsgewest Haaglanden (RIS 252786). Met dit bedrag is de bekostiging van bovenstaand programma grotendeels gedekt. Een onzekere factor zit echter nog in de precieze kosten verbonden aan het definitief maken van de fietsflat Rijnstraat. Verwacht wordt dat daar nog extra middelen voor nodig zijn. ProRail houdt daar al rekening mee in het kader van het programma 'Ruimte voor de Fiets'. Dus geen aanvullende kosten voor de gemeente Den Haag. 3.3 Station HS Wij streven ernaar in de periode 2013-2014 het aantal fietsparkeerplekken bij HS uit te breiden met circa 2500. Hiertoe zal een stalling worden gerealiseerd van 2.500 plekken aan de Laakzijde van het station op een nieuw maaiveld met een nieuwe transfer naar de perrons, de stationshal en het voorplein. Over deze stalling wordt momenteel constructief overleg gevoerd met de relevante spoorpartijen.
4. Bestaande capaciteit beter benutten 4.1 Inleiding In de openbare ruimte zijn zogenaamde nietjes geplaatst om je fiets veilig te kunnen stallen. Het nadeel van deze nietjes is dat er fietsen achterblijven die niet meer worden opgehaald door de eigenaar. Dit vermindert de stallingscapaciteit en leidt tot een verloedering van de openbare ruimte. Dit probleem doet zich met name voor in de binnenstad. De verwachting is dat het probleem van de weesfietsen en fietswrakken zal verminderen door geen aanbindmogelijkheden (nietjes) meer te bieden in de openbare ruimte van de binnenstad. 4.2 Fietsparkeervakken In plaats van nietjes kunnen zogenaamde fietsparkeervakken worden aangeduid. Door middel van belijning en symbolen kunnen vakken worden aangegeven waar mensen hun fiets kunnen neerzetten. Fietsparkeervakken werken vooral geleidend om mensen hun fiets op de juiste plek te laten neerzetten. In Amsterdam zijn daar positieve ervaringen mee. In Utrecht loopt momenteel een proef met parkeervakken voor fietsen. Deze fietsparkeervakken zijn vooral bedoeld voor de kortparkeerders. Dit zijn mensen die snel even een broodje bij de HEMA halen of een CD-tje bij de Mediamarkt. Ook kunnen deze vakken worden ingezet in situaties waar (nog) onvoldoende stallingsmogelijkheden in de omgeving zijn.
DSO/2012.1610
8
De ervaring leert dat fietsers – vooral als ze kortparkeren – niet bereid zijn om verder te lopen dan enkele honderden meters. In een pilot rond stalling de Laan/Grote Markt zal worden gezocht naar een meer exacte maat voor de maximale aanvaardbare loopafstand. Mensen die hun fiets veilig willen stallen, kunnen terecht in de bewaakte fietsenstallingen.
5. Aanwijzen van gebieden 5.1 Fout gestalde fietsen Formeel mogen fietsen overal op de stoep geparkeerd worden, mits de doorgang niet belemmerd wordt. Het dwingend verwijzen van fietsen naar stallingen of het bekeuren of weghalen van gestalde fietsen is daarom niet mogelijk zonder een gebied ‘aan te wijzen’. Op grond van artikel 5:12 van de Algemene Plaatselijke Verordening van de gemeente Den Haag kunnen wegen of weggedeelten aangewezen worden waar het verboden is fietsen of bromfietsen buiten de daarvoor bestemde parkeervoorzieningen te laten staan. Op dit moment zijn de volgende gebieden aangewezen: De omgeving van het Stationsplein (HS) De omgeving van station Den Haag Centraal Het Spuiplein Scheveningen De omgeving van Station Leidschenveen Voorwaarde voor deze regeling is dat er voldoende (gratis) stallingscapaciteit in de directe omgeving is. Bij wijze van proef zal deze regeling worden uitgebreid met de Grote Markt. Door de opening van stalling De Laan is daar nu voldoende stallingscapaciteit. Het is de bedoeling om in 2015 de regeling ook in te stellen voor de Grote Marktstraat, nadat de herinrichting van de Grote Marktstraat is voltooid. 5.2 Weesfietsen Weesfietsen in stallingen Ook kunnen wegen of weggedeelten aangewezen worden waar het verboden is fietsen en bromfietsen in parkeervoorzieningen te laten staan, langer dan een door het college bepaalde periode. Momenteel zijn de volgende gebieden aangewezen waarvoor deze regeling geldt: De omgeving van het Stationsplein (HS) De omgeving van station Den Haag Centraal De maximale statijd die in deze gebieden is bepaald, bedraagt 7 dagen.
6. Communicatieplan Voor een effectieve aanpak is een goede communicatiestrategie essentieel. Er wordt een communicatieplan geschreven dat gericht is op de volgende communicatiedoelstellingen: Het duidelijk maken van de regels omtrent het fietsparkeren, namelijk waar mag gestald worden en waar niet, waar gelden welke regels en hoe moet men ernaar handelen. Deze regels moeten duidelijk zijn voordat met handhaven wordt begonnen en moeten ook op straat duidelijk worden gemaakt. Duidelijke verwijzing naar stallingen Het informeren van fietsers en bewoners over geplande handhavingsacties Uitleggen waarom die regels er zijn en waarom de gemeente fout geparkeerde fietsen verwijdert Creëren van draagvlak en begrip voor het handhavingsbeleid onder fietsers, bewoners en ondernemers Promoten van de (gratis) bewaakte stallingen in de binnenstad. Biesieklette heeft een bureau opdracht gegeven hiervoor een promotieplan te maken
DSO/2012.1610
9
Informatie over hoe, waar en tegen welk tarief fietseigenaren hun verwijderde fiets kunnen terug krijgen Informatie over wanneer een achtergelaten fiets een ‘wrak’ is en hoe een wrak gemeld kan worden
Voor de promotie acties wordt samenwerking gezocht met: (Horeca) ondernemers Grote Markt en Grote Marktstraat Binnenstad Ondernemers Federatie (BOF) Fietsersbond Biesieklette Belangrijk is niet alleen het wijzende vingertje van de gemeente te gebruiken maar vooral ook positieve aandacht te vragen voor het stallingsvraagstuk.. Daarom moeten er positieve acties komen voor en tijdens de aankondiging van het handhavingsbeleid en daarna. Berenschot heeft in opdracht van de NS en van het ministerie I en M het ‘Handboek Weesfietsenaanpak’ geschreven. In dat handboek staan goede handvatten voor de communicatie rondom handhaving op het fietsparkeren. Die aanbevelingen voor communicatie zullen dan ook zeker in het communicatieplan ‘Fietsparkeren Binnenstad’ worden gebruikt.
7. Handhaving 7.1 Inleiding De doelstellingen voor de Grote Markt en de Grote Marktstraat, waarbij er geen fiets geparkeerd mag staan buiten de aangewezen voorzieningen vragen een verdergaande vorm van handhaving dan tot nu toe gebeurt. Momenteel is de huidige handhaving op fietsen bij twee verschillende onderdelen van de gemeente ondergebracht. Het fietsverwijderteam dat valt onder de aansturing van stadsdeel Haagse Hout, handhaaft in de aangewezen gebieden op fietsen die niet in een fietsklem zijn gezet of fietsen die te lang in een fietsklem staan. Aangewezen gebieden zijn onder andere de stations. Het fietsverwijderteam bestaat uit 2,4 FTE (2 FTE toezichthouders en 0,4 FTE leidinggevende/aansturing Regionaal Fietsdepot Haaglanden). Onder aansturing van de afdeling Leefbaarheid & Toezicht (L&T) van de Dienst Stadsbeheer wordt in de rest van de stad gehandhaafd op fietsen die “verwaarloosd en in onvoldoende staat van onderhoud zijn”. Voor het gemak worden dit vaak “wrakken” genoemd. In de rest van de stad mag een fiets dus wel los staan (niet in een klem) of onbeperkt in een klem staan (geparkeerd). 7.2 Handhavingsorganisatie Stadsbeheer In de loop van 2014 staat er binnen de dienst Stadsbeheer een herijkte handhavingsorganisatie (“Handhaven op Haagse Hoogte”). Het ligt voor de hand dat onder deze organisatie ook het fietsenteam van de Dienst Publieke Zaken (DPZ) en het Regionaal Fietsdepot Haaglanden gaan vallen. Hiermee komt vanaf 2014 de aansturing van het fietshandhaven in één hand te liggen, namelijk DSB. Binnen deze handhavingsorganisatie zijn ook de toezichthoudende taken/functies ondergebracht die nodig zijn voor enkele vormen van handhaving op fietsparkeren. Zo wordt voldaan aan de randvoorwaarden om op termijn fietshandhaving als taak onder te brengen in deze handhavingsorganisatie.
DSO/2012.1610
10
7.3 Handhavingsscenario’s Grote Markt en Grote Marktstraat Grote Markt Voor de bezoeker van de Grote Markt die op de fiets komt is voldoende stallingsruimte beschikbaar in de nieuwe Biesieklettestalling in De Laan. Daar wordt dus nu al aan een belangrijke voorwaarde voor het handhaven op fietsparkeren voldaan. Dit maakt dit gebied dan ook geschikt om te kunnen handhaven op fietsparkeren. Niettemin is een volledige fietsvrije Grote Markt alleen realiseerbaar wanneer hier intensief wordt gehandhaafd. Is de handhaving gericht op een zo fietsvrij mogelijke Grote Markt overdag, dan wordt hier een combinatie van stimuleren en handhaven als meest succesvol geacht. Dit houdt in dat de gemeente in samenwerking met de horeca, winkeliers en Biesieklette op grote schaal wijst op de fietsenstalling aan de Laan en het gebruik stimuleert. Voorgesteld wordt om vanaf april 2013 gedurende een jaar een pilot te starten met handhaven op fietsparkeren op de Grote Markt. Daarvoor zal een scenario worden ontwikkeld waarbij zeer frequent zal worden gehandhaafd op die momenten waarop dat ook echt noodzakelijk is (gedacht wordt aan de donderdag t/m zondagen). Een plan hiervoor zal de komende periode verder uitgewerkt worden, waarbij uitgangspunt is dat het doel bereikt kan worden (i.c. geen fietsen meer op de grote markt) met een zo efficiënt mogelijke inzet van mensen en middelen (zowel qua handhavingscapaciteit als qua inzet van mensen van het Regionaal Fietsdepot Haaglanden). De handhaving kan worden uitgevoerd door aangewezen en gemandateerde handhavers. Voor de duur van de pilot wordt een samenwerkingsvorm tussen de Dienst Stadsbeheer afdeling Leefbaarheid en Toezicht (DSB/L&T) en DPZ/Stadsdeel Haagse Hout opgezet. Het mes snijdt daarbij aan twee kanten aangezien het fietsverwijderteam de eventuele restcapaciteit (het schoonvegen van de Grote Markt duurt immers niet de hele dag) van de toezichthouders in kan zetten op Den Haag Centraal en omgeving. Om de pilot goed te kunnen uitvoeren is ook extra inzet van het Regionaal Fietsdepot Haaglanden en het bijbehorende ruimteam noodzakelijk. Een aantal weken voorafgaand aan én tijdens de beginfase van de pilot worden voorlichtingteams ingezet die de bezoekers van de horeca op de Grote Markt zullen voorlichten over de handhaving op fietsparkeren. Voor het starten van de pilot wordt een plan van aanpak gemaakt dat ingaat op de volgende onderdelen: Aanwijzing van het gebied waar gehandhaafd gaat worden d.m.v. B&W besluit (doorlooptijd APVaanpassing varieert van 4 tot 6 weken). Besluit nemen voor tariefsaanpassing van de Biesieklette De Laan (gratis dagtarief). Mandatering en aanwijzing van de betrokken toezichthouders van DSB L&T. Taken toevoegen aan het Fietsverwijderteam DPZ/stadsdeel Haagse Hout. Samenwerkingsvorm DSB/L&T en Fietsverwijderteam DPZ/stadsdeel Haagse Hout gerealiseerd. Backoffice capaciteit toevoegen aan DSB/L&T, ter afhandeling van de eventuele bezwaarschriften. Beschikbaarheid (mensen en middelen) van het ruimteam van het Regionaal Fietsdepot Haaglanden. Extra openstelling van het Regionaal Fietsdepot Haaglanden Afspraken maken met Biesieklette over het organiseren van een tijdelijk ‘depot’ in de stalling aan de Laan. Actieve betrokkenheid van de horeca en winkeliers op de Grote Markt bij de uitvoering. Openingstijden van de Biesieklette stalling in de Grote Halstraat (de ‘snoeptrommel’) verruimen (gelijktrekken met stalling De Laan). Communicatiecampagne starten. Kosten De kosten voor het uitvoeren van de pilot Grote Markt bedragen circa € 475.000, namelijk de kosten voor handhavers, afvoer naar het Regionaal Fietsdepot Haaglanden, ruimteam en backoffice.
DSO/2012.1610
11
Daarin zijn incidentele kosten opgenomen om de pilot te realiseren, zoals bebording, inrichting ‘tijdelijk depot’ op de Laan en communicatie. Deze kosten zijn geraamd op € 25.000. Na afloop van de pilot zal een evaluatie worden gehouden om te bezien hoe de aanpak voor de Grote Marktstraat verder kan worden vormgegeven. Voorgesteld wordt deze kosten te dekken uit de reserve parkeren. De incidentele kosten kunnen worden gedekt door het gelabelde budget Fietshandhaving/Regionaal Fietsdepot Haaglanden dat ondergebracht is bij DPZ stadsdeel Haagse Hout. Grote Marktstraat In en rond de Grote Marktstraat zijn momenteel onvoldoende stallingsmogelijkheden aanwezig om al te kunnen starten met handhaven. Bovendien staat deze straat aan de vooravond van een ingrijpende herinrichting die in 2015 moet zijn afgerond. Het is logischer om pas met de handhaving op fietsparkeren te starten nadat de herinrichting is voltooid en er voldoende stallingen zijn gerealiseerd. Voorgesteld wordt om een groeimodel te hanteren waarbij eerst ervaring op de Grote Markt wordt opgedaan en vanaf 2015 het handhaven op fietsparkeren in de Grote Marktstraat wordt ingevoerd. In dit model is dan tijd genoeg om ervaring op te doen en sluit de invoering goed aan op de herinrichting van de Grote Markt en de herijkte handhavingsorganisatie van de dienst Stadsbeheer. Het meest effectief zou zijn wanneer in de binnenstad een minidepot kan worden gerealiseerd. Hier worden de fietsen die in overtreding zijn tot de avond bewaard voordat deze naar het Regionaal Fietsdepot Haaglanden worden gebracht. De eigenaar kan dan tegen betaling relatief snel zijn fiets ophalen.
8. Financiering 8.1 Investeringskosten Het realiseren van fietsenstallingen vergt investeringen. Hoeveel precies hangt af van de situatie, bijvoorbeeld of het een stalling op maaiveld is of een ondergrondse stalling. Het plaatsen van ‘dubbellaags’ fietsentrekken op maaiveld - zoals die nu neergezet worden onder het Prins Bernardviaduct aan de Rijnstraat en op het Koningin Julianaplein- kost zo’n € 200 per plek. Verbouw van bestaande ruimte – zoals in de Laan – kost € 600 - € 700 per plek maar kan snel oplopen wanneer nieuwe toegangen moeten worden gemaakt. Zo leert ook de ervaring uit andere steden. De half verdiepte stalling bij station Groningen met 4700 plekken kostte circa € 4.000 per plek. De kosten voor de fietskelder in Zutphen met 3000 plekken liepen zelfs op tot € 5.000. De kosten voor het realiseren van een gebouwde voorziening aan de Anna van Burenstraat zijn geraamd op circa € 2000 per plek, inclusief het op orde maken van de openbare ruimte. Met het uitbreiden van fietsenstallingen is indicatief een totale investering van ruim € 14 miljoen gemoeid, namelijk € 4,9 miljoen voor den Haag Centraal, circa € 5,4 miljoen voor Den Haag HS en circa € 3,7 miljoen voor de Grote Marktstraat en omgeving. Hiervoor is een dekking beoogd van circa € 12,5 miljoen uit het raadsvoorstel Financiën Fietsparkeren Den Haag Centraal (RIS 252786), het Meerjarenprogramma Fiets 2011-2014 (RIS 181944) en het voorstel in voorbereiding over de financiering van de herinrichting van station Den Haag HS en een aanvullend voorstel voor herallocatie van een deel van het restant budget bestemd voor afronding van het Verkeerscirculatieplan Binnenstad (1,5 miljoen). 8.2 Structurele kosten van fietsparkeren Fietsparkeren kost structureel veel geld. De structurele kosten bestaan uit kosten voor huur, exploitatie en beheer, handhaving, Regionaal Fietsdepot Haaglanden en communicatie. Een eerste indicatie van deze kosten geeft aan dat er nog een aanvullende dekking nodig is van € 2 tot 3 miljoen per jaar en deze te dekken uit parkeren.
DSO/2012.1610
12
Gelet op de parallel tussen de problematiek van het autoparkeren en het fietsparkeren zou het redelijk zijn om besteding van de parkeeropbrengsten ook voor het fietsparkeren mogelijk te maken. Beide doelen dragen immers bij aan de verbetering van de leefbaarheid van de openbare ruimte. In het parkeerkader (RIS 168473) is de bijdrage van parkeren aan de algemene middelen vanaf 2008 gemaximeerd tot een bedrag van € 8,5 miljoen, dat betekent dus dat het batig saldo op parkeren boven dit bedrag beschikbaar blijft voor parkeermaatregelen in de stad. Parkeermaatregelen die de leefbaarheid in de stad bevorderen. Daarna is in het coalitieakkoord 2011-2014 afgesproken om het maximaal af te dragen bedrag voor de algemene middelen te verlagen van € 7,9 miljoen tot een bedrag van € 3,4 miljoen waardoor er voor de uitbreiding parkeerplekken in het kader van het programma ‘P2500’ jaarlijks een bedrag van € 4,5 miljoen beschikbaar is. Dit bedrag van € 4,5 miljoen blijft jaarlijks beschikbaar voor de uitbreiding van parkeerplekken (P2500), omdat het tekort aan parkeerplekken nog niet is opgelost. Dat is voor het programma P2500 en de voortzetting ervan ook voldoende. 8.3 Tarieven Over het algemeen zijn fietsers beperkt bereid om voor een stalling te betalen. Dit geldt zeker voor kortparkeerders. In de binnenstad en in de uitgaansgebieden zullen over het algemeen kortparkeerders hun fiets willen stallen. Het is daarom raadzaam om serieus te overwegen om voor de binnenstad het bewaakt stallen van fietsen gratis te maken. Dan is het grootste rendement te verwachten van de maatregelen. In de gemeenten Zoetermeer, Alphen, Apeldoorn en Nijmegen is gebleken dat de stallingsbereidheid daarmee met 150 tot 300% toenam. Bij een toename van de stallingsbereidheid is er minder handhaving nodig. Dit levert een besparing op de kosten voor handhaving en het daarmee verbonden Regionaal Fietsdepot Haaglanden op. Komende maanden zal samen met de randgemeenten die deelnemen aan het Regionaal Fietsdepot (Zoetermeer, Delft en per 1 januari as ook Pijnacker-Nootdorp) onderzocht worden of de kostendekkingsgraad van het Regionaal Fietsdepot Haaglanden verhoogd kan worden. Gelet op de pilot handhaving op de Grote Markt stel ik voor het dagtarief voor fietsen in de stalling aan De Laan, nabij de Grote Markt, gratis te maken. Voor fietsen die langer dan een dag in de stalling blijven wordt een progressief tarief voor volgende dagen voorgesteld, om te voorkomen dat fietsen worden achtergelaten. De maximale stallingsduur is 7 dagen. Na een week worden de fietsen afgevoerd. Wanneer na afloop van de pilot op de Grote Markt het handhavingsgebied wordt uitgebreid met de Grote Marktstraat, zal ook het dagtarief van de stallingen in de directe omgeving van de Grote Markstraat gratis worden. Bij de stations, waar de mensen regelmatig langer stallen, wordt in overleg met de NS een overeenkomst opgesteld over beheer en exploitatie (inclusief de tarieven).
9. Actieprogramma en planning Bestuurlijke besluiten 1. Raadsvoorstel voorbereiden om het aanwenden van de parkeerinkomsten voor fietsparkeren mogelijk te maken. 2. Uitvoeringsbesluit gebiedsaanwijzing Grote Markt in de APV. Collegebesluit (januari 2012) 3. Collegebesluit aanpassing tarief Biesieklette De Laan (januari 2013) 4. Collegebesluit herallocatie restant budget afronding Verkeerscirculatieplan Binnenstad (2013) 5. Het opstellen van een nota Fietsparkeernormen. Collegevoorstel (gereed medio 2013)
DSO/2012.1610
13
Ambtelijke acties 1. Plan van aanpak pilot Grote Markt (januari 2013) 2. Start handhaving pilot Grote Markt (april 2013, begin terrassenseizoen 3. Opstellen van een uitvoeringsprogramma voor 2500 extra fietsparkeerplaatsen in de binnenstad.(1e kwartaal 2013) 4. Het maken van uitvoeringsafspraken en/of het realiseren van een eerste tranche van fietsparkeerplaatsen in de binnenstad. O.a. de Bijenkorf, Sijthoff, de Markies en Stadhuis. 5. Voorbereiden van een aanpak in de Grote Marktstraat gericht op het per 1-1- 2014 vrijhouden van deze straat van geparkeerde fietsen in verband met de start van de herinrichting. Met vriendelijke groet, de wethouder van Verkeer, Binckhorst en Vlietzone, P.W.M. Smit
