RIS176240_27-OKT-2010
Gemeente Den Haag
Retouradres: Postbus 12 600, 2500 DJ Den Haag
de gemeenteraad
Uw brief van Uw kenmerk Ons kenmerk
rm-2010.238 – BSD/2010.1411 RIS 176240 Doorkiesnummer
070 - 353 73 95 E-mailadres Aantal bijlagen
1 Datum
26 oktober 2010 Onderwerp
recessiemonitor oktober 2010
1. Inleiding Op 26 maart 2009 is het raadsvoorstel ‘Den Haag pakt recessie aan’ door de raad aangenomen. Afgesproken is dat het college de raad blijvend zal informeren over de uitvoering van de maatregelen uit het recessieplan en de gevolgen van de recessie voor de stad. Dit door te blijven monitoren via de vastgestelde indicatoren en relevante andere (beleids)ontwikkelingen. Deze recessiemonitor oktober 2010 is de laatste recessiemonitor in deze vorm. Bij de jaarrekening 2010 wordt de recessiemonitor afgerond en de totale stand opgemaakt. Hierbij wordt inzichtelijk gemaakt welke projecten gerealiseerd zijn en welke middelen vrij kunnen vallen. In het vervolg zal de raad via de jaarrekening en het concernbericht worden geïnformeerd over de economische ontwikkelingen in Den Haag via de Haagse monitor economische ontwikkelingen. Deze cijfers zijn ook via het internet te volgen, namelijk op de website van Den Haag in Cijfers http://denhaag.buurtmonitor.nl/default.aspx?quickstep Het college heeft in mei en september 2009 en in januari 2010 een recessiemonitor uitgegeven. In de recessiemonitor vindt u een geactualiseerde schets van de landelijke en Haagse economische ontwikkelingen, de ontwikkelingen op het gebied van de huizen- kantorenmarkt en op de arbeidsmarkt. Dit mede aan de hand van de indicatoren in de Haagse monitor economische recessie. Tevens treft u een samenvatting aan van de stand van zaken van de uitvoering van de maatregelen. Sommige projecten starten dit najaar en voor een aantal projecten zijn juridische verplichtingen aangegaan (denk hierbij bijvoorbeeld aan de stimuleringsmaatregelen koopsubsidies) waardoor er in 2011 nog een administratieve afhandeling plaatsvindt.
Inlichtingen bij
Postadres: Postbus 12 600, 2500 DJ Den Haag Bezoekadres: Spui 70, Den Haag Internetadres: www.denhaag.nl
Telefoon: 070 - 353 73 95 Fax: 070 - 353 2782
BSD/2010.1411
Tevens treft u ook een samenvattende budgetuitputting aan waarin is te zien hoeveel van de begrote uitgaven al is gerealiseerd, verplicht dan wel gegund. Begin augustus 2010 is ruim 88% van de toegekende middelen gerealiseerd, verplicht of gegund (in bijlage 1 vindt u de Haagse monitor economische recessie). In deze monitor (pagina 6) treft u tevens antwoorden aan op vragen die onlangs zijn gesteld door de Rekeningencommissie. Deze vragen hebben betrekking op het effect van de recessie op de Haagse belastingopbrengsten, grondexploitatie en de financieringspositie van de gemeente Den Haag. 2. De recessie: stand van zaken landelijk en in Den Haag Nederland bevond zich tot eind 2009 als gevolg van de kredietcrisis in een economische recessie. In totaal kromp de economie in 2009 met -3,9%. Sindsdien laat het Bruto Binnenlands Product (BBP) weer een lichte stijging zien. Begin 2010 is de verwachte economische groei voor 2010 geschat op 1,25%, voor 2011 1,75%. De gevolgen van mogelijk forse bezuinigingen door een nieuw kabinet zijn hierin niet meegenomen. Deze zullen een neerwaarts effect hebben op deze ramingen. Het producentenvertrouwen dat begin 2009 zijn dieptepunt had bereikt, is in stijgende lijn. In mei 2010 was deze zelfs positief. Dit geldt niet voor het consumentenvertrouwen: de koopbereidheid is begin 2010 over het algemeen iets gedaald. De markt voor koopwoningen is door de kredietcrisis sterk veranderd. De verkoopaantallen zijn fors gedaald tot een naar het zich laat aanzien stabiel (lager) niveau. Tevens lijkt, na een periode van daling, de prijsontwikkeling zich vanaf begin 2010 te stabiliseren. Terugkeer naar een situatie met hogere verkoopvolumes en sterk stijgende huizenprijzen lijkt op de korte termijn onwaarschijnlijk. Het volume kantoorruimte dat leeg staat, is vanaf het tweede kwartaal 2009 aan het oplopen. Het aantal transacties in het eerste kwartaal van 2010 is relatief laag in vergelijking met de eerste kwartalen van de voorgaande jaren. In het tweede kwartaal 2010 is weer een stijging te zien, maar het aantal transacties is nog niet op het niveau van het tweede kwartaal van 2009. Het aantal faillissementen groeide in de afgelopen twee jaar. In 2008 waren in Den Haag 111 bedrijfsbeëindigingen; in 2009 was dit gestegen tot 158, een toename van 42%. Landelijk was de stijging van faillissementen 54%. De eerste twee kwartalen van 2010 is het aantal faillissementen zowel in Den Haag als in de regio Haaglanden gedaald. Vanaf januari 2010 is er weer een sterke stijging in het aantal verleende kredieten. Van januari t/m mei 2010 ligt het niveau van verleende kredieten zelfs hoger dan in 2008. Het aantal niet werkende werkzoekenden (NWW) ingeschreven bij het UWV WERKbedrijf daalt sinds maart geleidelijk. De stand van de NWW eind juli is 18.976. De daling van de NWW is de afgelopen maanden het sterkst bij jongeren. De daling van de werkloosheid heeft nog niet tot een daling van de bijstand geleid. Eind juli waren er 18.236 bijstandsuitkeringen (WWB en WIJ) in Den Haag, waarvan 2.171 uitkeringen aan jongeren tot 27 jaar.
2
BSD/2010.1411
In bijlage Haagse monitor recessiecijfers treft u de monitor aan van de belangrijkste indicatoren van de landelijke economische ontwikkelingen en de Haagse/regionale situatie. Deze indicatoren zijn ook online te bekijken op de website: http://denhaag.buurtmonitor.nl/default.aspx?quickstep Landelijke ontwikkelingen in het afgelopen jaar Voor 2011 verwacht het CPB een groei van 1,75%; met de kanttekening dat mogelijk forse bezuinigingen door een nieuw kabinet niet zijn meegenomen in de berekening en een neerwaarts effect zullen hebben op dit cijfer. Bedrijven zijn nog zeer terughoudend met het plegen van grote investeringen, consumenten houden de hand op de knip en het aantal banen neemt nog steeds af. Deze factoren belemmeren de groei van de economie. De effecten van de verslechterde positie van de overheidsfinanciën zullen in de komende jaren versterkt merkbaar worden. De marktsector vertoont echter voorzichtige tekenen van herstel. Volgens de conjunctuurklok indicator van het CBS (een set van 15 economische indicatoren), werd het dieptepunt van de conjuncturele ontwikkeling in Nederland bereikt in augustus 2009. Sinds de zomer van 2009 is er sprake van herstel. Verbeteringen en verslechteringen houden elkaar in evenwicht, maar de meeste indicatoren verkeren nog in de fase van “laagconjunctuur”. Het aantal banen en de investeringen (met name in bouw en voertuigen) zitten nog diep in het rood. De export en de orderportefeuilles van de bedrijven laten echter al gunstige cijfers zien. De niet-commerciële diensten (overheid, zorg, onderwijs, cultuur, e.a.) bleven in de recessieperiode groeien. Het herstel van handel, vervoer en aanverwante bedrijfstakken zorgde ervoor dat de bijdrage van de commerciële dienstverlening aan de economische groei voor het eerst sinds vijf kwartalen weer positief was. Binnen de commerciële dienstverlening remde alleen de financiële en zakelijke dienstverlening de groei nog af. Producenten en dienstverleners verloren hun vertrouwen in de economie in het najaar 2008, waarbij de indices naar een historisch laag niveau daalden. In het daaropvolgende jaar vertoonde het producentenvertrouwen een geleidelijke stijging, terwijl de zakelijke dienstverleners pas in de zomer van 2009 vertrouwensherstel vertoonden. In het voorjaar van 2010 werd het aantal dienstverleners dat verwachtte de personeelssterkte binnen drie maanden uit te breiden, voor het eerst sinds najaar 2008 een fractie groter dan het aantal dat krimp voorzag. Het totale aantal vacatures in Nederland vertoont echter nog steeds een dalende lijn. In maart 2010 waren er 113.000 vacatures, ruim de helft minder dan het topniveau rond de 250.000, dat in 2007 en 2008 werd bereikt. De werkloosheid liep in de afgelopen twee jaar op; het hoogste niveau werd bereikt in februari 2010. Sindsdien is er sprake van een geleidelijke, maar beperkte afname (gemiddeld 5.000 per maand). In juni 2010 was 5,6% van de Nederlandse beroepsbevolking werkloos. Voor volgend jaar verwacht het CPB een gemiddelde werkloosheid van 465.000 (6%). Werkgevers hebben minder mensen ontslagen dan verwacht. Mogelijk aarzelen bedrijven om overtollig personeel te ontslaan en anticiperen ze zo op een potentieel langdurig krappe arbeidsmarkt. De werkgevers beschikken daarmee over een forse interne arbeidsreserve. De werkgelegenheid voor werknemers zal daarom naar verwachting eerst nog dalen. In 2011 is een voorzichtige groei voorzien van 30.000 banen. Het aantal banen komt daarmee op het niveau van 2007.
3
BSD/2010.1411
De ontwikkeling van de werkgelegenheid is het gunstigst in collectieve sectoren die minder direct afhankelijk zijn van de conjunctuur, zoals zorg, welzijn en onderwijs. Daar is ook tijdens de economische crisis de werkgelegenheid blijven groeien. Het aantal uitzenduren is sinds het tweede kwartaal van 2008 continu gedaald. Deze daling is in het eerste kwartaal van 2010 wel afgevlakt en lijkt zijn bodem te hebben bereikt, op een niveau net boven dat van 2005. Ondernemers in de uitzendbranche zijn in de zomer van 2010 zeer optimistisch, en onderscheiden zich daarmee van hun branchegenoten in de zakelijke diensten. Hun verwachtingen over omzet, toekomstige personeelsomvang en prijzen zijn positief. Bovendien waarderen zij het economische klimaat als zeer positief. De consument heeft er, ook in de zomer 2010, nog maar beperkt vertrouwen in. Najaar 2007 vond de omslag plaats naar een negatieve score op de index voor consumentenvertrouwen (de verhouding tussen optimisten en pessimisten). Tot het begin van 2009 bleef er sprake van een daling, met als dieptepunt maart 2009 (-34). Daarna was er sprake van voorzichtig herstel, maar een positief saldo is vooralsnog niet in zicht. Vanaf begin 2010 blijft de index tussen scores van -10 en -20 hangen. Het consumentenoordeel over de economische situatie liet in de afgelopen 12 maanden een gunstige ontwikkeling zien, maar de koopbereidheid bleef laag. De totale som van verleende kredieten door banken aan de private sector in Nederland heeft de afgelopen jaren een grillig verloop vertoond. In het eerste kwartaal van 2009 kwam het totaal uit op 8,1 miljard, minder dan de helft van het jaar ervoor. Vooral de hypotheekverstrekking nam af tot het laagste cijfer in vier jaar. De overheidsfinanciën laten vooralsnog een ongunstige ontwikkeling zien. Het EMU-saldo (het verschil tussen de inkomsten en uitgaven van de overheid1) voor 2009 werd begin dit jaar nog geraamd op -4,6% van het BBP (CPB). Hoewel nog geen definitieve cijfers beschikbaar zijn, heeft het CBS de voorlopige cijfers voor 2009 naar beneden bijgesteld naar -5,4%. Het eerste kwartaal van 2010 liet een lichte vooruitgang zien, waarbij het saldo uitkwam op -3,4%. Het CPB verwacht bij gecontinueerd beleid voor 2015 een negatieve balans van -2,9%. Om vermindering van aardgasbaten en kostenstijging door vergrijzing het hoofd te bieden, is een positief EMU-saldo noodzakelijk; CPB raamt dat op +1,5%. Dit cijfer laat zich vertalen tot een structurele bezuinigingsopgave van 4,5% op de rijksbegroting, ofwel circa 29 miljard euro. Een negatief effect hiervan op de economische ontwikkeling is bijna onvermijdelijk. Ontwikkelingen in Den Haag De Haagse economie heeft krimp laten zien, maar de economische crisis heeft vooralsnog minder negatieve gevolgen voor de stad dan voor andere delen van Nederland. De afname van het bruto regionaal product bleef beperkt tot 2,3%. De afname in Den Haag is lager dat het landelijk cijfer en lager dan in de andere stedelijke regio’s. Dit komt vooral door de beperkte rol van industrie en de sterke aanwezigheid van overheid en non-profit sector, maar ook door de sterke vertegenwoordiging van de Telecomsector. In de komende periode zal de stad naar verwachting minder profiteren van herstel, dat vooral wordt ingezet door toename van uitvoer en productie. 1
Het EMU-saldo is één van de onderdelen van het Groei- en Stabiliteitspact. Een positief saldo staat
voor een overschot en een negatief saldo voor een tekort. EMU staat voor Economische en Monetaire Unie.
4
BSD/2010.1411
De hiervoor besproken te verwachten bezuinigingsmaatregelen van de rijksoverheid werpen ook hun schaduw vooruit en zullen naar verwachting hun impact hebben op banen en economie in de Haagse regio. In de jaarlijkse Regio Top40 van de Rabobank staat de Haagse regio in 2009 op de eerste plaats. Deze successcore verdient een kanttekening: de Haagse regio onderscheidde zich niet door groei, maar door de meest beperkte krimp. De sectorsamenstelling van de economie speelt daarbij een grote rol: in de Haagse regio is de publieke sector (overheid, zorg) sterk vertegenwoordigt. In 2009 had deze sector nog weinig last van de financiële en economische crisis. Naast een relatief gunstige sectorstructuur speelt er echter ook een positief regio-effect. Een aantal sectoren scoort in Den Haag beter dan elders. De bouwsector bijvoorbeeld laat in de Haagse regio een positievere arbeidsontwikkeling (toename 1%) zien dan op landelijk niveau. Het aantal startende ondernemers groeide afgelopen jaren sterk. Vanaf 2003 nam het aantal jaarlijks toe, tot het piekjaar 2008 (5.200 starters). In 2009 daalde dat aantal tot 3.900; vergelijkbaar met 2007 en daardoor nog steeds fors hoger dat in het voorgaande decennium. 89% van de starters is zzp-er (zelfstandige zonder personeel). Het aantal zzp-ers is sterk toegenomen en bedraagt nu ca. 58% van alle bedrijven en instellingen. Uit recent landelijk onderzoek van het Economisch Instituut voor de Bouwnijverheid (EIB) blijkt het met de gevreesde afhankelijkheid van één opdrachtgever mee te vallen: een zzp-er in de bouw heeft gemiddeld 10 opdrachtgevers en verdiend per jaar rond de 44.000 euro. In Den Haag zijn er tussen de 3.500 en 4.000 zzp-ers in de bouw, daarmee de grootste sector binnen de zzp-ers. Andere grote groepen zzp-ers zijn actief in de detailhandel, tuinbouw en horeca. Ook de diensten zijn sterk vertegenwoordigd: consultants (it, organisatie, etc.), ontwerpers zijn net als ook kunstenaars vaak zzp. Het aantal faillissementen groeide in de afgelopen twee jaar. In 2008 was er in Den Haag sprake van 111 bedrijfsbeëindigingen; in 2009 was dit gestegen tot 158, een toename met 42%. Landelijk was een groei in faillissementen te zien van 54%. In de regio Haaglanden lag de toename zelfs op 77%. De toeristische sector heeft in 2008 en 2009 de gevolgen ervaren van de crisis. Het aantal overnachtingen liep terug, evenals het aantal bezoekers aan bezienswaardigheden, attracties en musea. Voor de hotelsector laten voorlopige cijfers voor het eerste kwartaal in 2010 een herstel zien van het aantal overnachtingen en gasten, al is het gemiddelde verblijf korter. Huizen- en kantorenmarkt In korte tijd is de woningmarkt voor koopwoningen sterk veranderd. De verkoopaantallen zijn fors gedaald tot een, naar het zich nu laat aanzien, stabiel lager niveau. Ook het aantal te koop staande woningen lijkt zich te stabiliseren, maar dan op een hoger niveau. Tevens lijkt de prijsontwikkeling zich in een stabiele situatie te bevinden. Terugkeer naar een situatie met hogere verkoopvolumes en sterk stijgende huizenprijzen lijkt op de korte termijn onwaarschijnlijk, temeer omdat het aantal eigenaren-bewoners met een forse overwaarde sterk is teruggelopen. De financiële ruimte om door te stromen is daardoor afgenomen. Het volume kantoorruimte dat leegstaat, een indicator voor ontwikkelingen in de kantoorwerkgelegenheid, is het 3e kwartaal licht van 2009 gedaald, maar in de daaropvolgende kwartalen in 2009 en 2010 weer gestegen.
5
BSD/2010.1411
Door verhuisbewegingen wordt verborgen leegstand zichtbaar. Het volume (zakelijk) onroerend goed dat in de eerste twee kwartalen van 2010 van eigenaar is verwisseld is, ligt onder het niveau van 2008. Het ingezette herstel in 2009 heeft zich niet doorgezet. De kantorenbeleggingsmarkt in Den Haag zit bijna volledig op slot door grote onzekerheid over toekomstige ontwikkelingen. Hierbij gaat het om financieringsproblemen met dreigende faillissementen (door onderwaarde), de ontwikkeling van de rente, de vraagkant en het aanbod. Herstel van de kantorenmarkt is op korte termijn dan ook niet te verwachten. De Haagse kantorenmarkt is, zeker op regionaal niveau, op dit moment een instabiele markt waarbij de nodige “schokken” zeker niet zijn uitgesloten. Arbeidsmarkt Den Haag kent per begin 2009 ruim 34.000 bedrijven en instellingen, waar in totaal 266.000 mensen werken. Het aantal banen is in de stad tussen 2004 en 2009 met bijna 20.000 gegroeid. Voor de periode 2012 – 2015 verwacht het UWV voor de arbeidsmarktregio Haaglanden2 een bescheiden groei (+0,5%), die achterblijft bij de landelijke ontwikkeling. Dat komt vooral door de relatief grote overheidssector. De ervaring leert dat de ontwikkeling van de werkloosheid in Den Haag geleidelijker verloopt dan in andere steden. Bij een recessie stijgt het aantal werklozen minder snel door de sterk vertegenwoordigde overheidssector, maar bij een herstel van de economie daalt het aantal werklozen ook minder snel. De mogelijke reducties bij de ministeries zijn in deze prognose nog niet meegenomen. Eind juni 2010 stonden bij het UWV WERKbedrijf in de arbeidsmarktregio Haaglanden 3.873 openstaande vacatures geregistreerd. Een jaar eerder waren dat er 3.602 (stijging van 7,5%). In vergelijking tot mei 2010 is het aantal openstaande vacatures gestegen met 19,7%. Dat is een bovengemiddelde stijging. De top 3 van de openstaande vacatures zijn: verzorgend personeel (650 vacatures), hulpkrachten horeca en verzorging (454), en commercieel employés (244). Eind juni 2010 stonden 32.520 niet werkende werkzoekenden (NWW) ingeschreven bij het UWV WERKbedrijf in de arbeidsmarktregio Haaglanden. Een jaar eerder waren dat er 30.163; een stijging van 7,8%. Het NWW-percentage (de niet werkende werkzoekenden uitgedrukt als percentage van de beroepsbevolking) kwam in de arbeidsmarktregio Haaglanden eind juni 2010 uit op 6,9%. Landelijk was het NWW-percentage eind juni 6,4%. De afstand tussen het landelijke en het werkloosheidsniveau in Haaglanden – de regionale component – bedraagt daarmee 0,5%. Voor de komende periode verwacht de UWV een toename van baanzoekenden voor de regio Haaglanden tot van gemiddeld 37.000 in het jaar 2011. Van de niet werkende werkzoekenden in de regio is 11,6% jonger dan 27 jaar, 43,8% is tussen de 27 en 45 jaar en 44,6% is ouder dan 45 jaar. Ten opzichte van een jaar eerder is de jeugdwerkloosheid met 3,1% gestegen en de omvang van de leeftijdsgroep tussen de 27 en 45 jaar met 8,9%. Het aantal ouderen (45 t/m 64 jaar) is met 8,0% toegenomen. Het aantal niet-werkende werkzoekenden in de gemeente Den Haag per eind mei is 19.146. Dit aantal komt overeen met de situatie eind 2007.
2
De gemeenten Delft, Den Haag, Leidschendam-Voorburg, Midden-Delfland, Pijnacker-Nootdorp, Rijswijk, Wassenaar,
Westland en Zoetermeer maken deel uit van deze arbeidsmarktregio.
6
BSD/2010.1411
Najaar 2008 had deze indicator zijn dieptepunt bereikt, sindsdien was er sprake van toename tot april 2010. De laatste twee maanden is er sprake van een afname. Het aantal lopende WW-uitkeringen is zowel in Den Haag (-1,4%) als landelijk (-3,1%) voor de derde maand op rij licht gedaald en bedraagt per mei 2010 8.246. Het aantal WWB/WIJ uitkeringen is in mei nog licht (0,8%) gestegen en bedraagt nu afgerond 18.000. Er is nog geen zicht op daling. 3. Effecten van de recessie op de belastingsinkomsten, grondexploitaties en financieringspositie In de vergadering van de Rekeningencommissie van 7 juni 2010 is gevraagd wat voor effecten de recessie heeft op de volgende onderwerpen, te weten: Economische recessie en belastinginkomsten Als gevolg van de economische recessie moeten er door de Gemeentelijke Belastingdienst meer invorderingsacties worden uitgevoerd om het belastinggeld binnen te krijgen. Het aantal aanmaningen, dwangbevelen, beslagaanzeggingen en verkopen stijgt. Ook het percentage oninbaar laat als gevolg van de recessie een stijgende lijn zien. Voor 2007, 2008 en 2009 wordt het percentage oninbaar voorlopig ingeschat op respectievelijk 0,3%, 0,35% en 0,4% (ozb eigenaren + gebruikers). Het definitieve percentage oninbaar kan worden vastgesteld als er voor het betreffende belastingjaar geen nieuwe aanslagen meer worden opgelegd, alle verzoek-, bezwaar- en beroepschriften zijn afgehandeld en geen betalingen meer worden ontvangen. Voor 2010 en 2011 is voorlopig een globale prognose te geven. Naar verwachting zal het percentage op 0,4% uitkomen (conform 2009). Bij de inschatting van de voorlopige percentages oninbaar is rekening gehouden met de positieve effecten van de inzet van de scanbus. Deze scanbus spoort auto’s van wanbetalers op zodat bijvoorbeeld extra geld kan worden geïncasseerd bij wanbetalers die vertrokken zijn met onbekende bestemming óf bij wanbetalers die op geen enkele actie reageren. Ook buitenlandse parkeerders die meerdere keren geen parkeerbelasting betalen worden met inzet van de scanbus op het niet betalen van parkeergeld aangesproken. Gevolgen recessie voor grondexploitatie Voor een groot aantal projecten zijn de begrotingen de afgelopen jaren aangepast als gevolg van de recessie. Er wordt nu rekening gehouden met lagere opbrengsten en als gevolg daarvan hogere tekorten. Tevens is de fasering van de gronduitgiftes bijgesteld aan de huidige economisch situatie. Vanaf de start van de crisis (zomer 2008) zijn resultaten van de bestuurlijk vastgestelde grondexploitaties met € 30,5 mln. negatief bijgesteld. Voor het opvangen van tegenvallers heeft de gemeente Den Haag in de jaren dat het goed ging een weerstandsvermogen opgebouwd. Dit weerstandsvermogen (de Reserve Grondbedrijf) vangt alle reguliere risico’s op die binnen de bestuurlijk vastgestelde grondexploitaties van de gemeente Den Haag plaatsvinden. De verliezen van de afgelopen jaren (de eerder genoemde € 30,5 mln.) zijn opgevangen door dit weerstandsvermogen. Er resteert per 1-1-2010 nog ca. € 42,6 mln. aan buffer voor de komende jaren. Volgens de Meerjaren Prognose Grondexploitaties (het MPG) zijn de risico’s op de bestuurlijk vastgestelde grondexploitaties groter dan de beschikbare buffer. De huidige stand van het weerstandsvermogen (€ 42,6 mln.) ligt onder de minimale waarde van de risicobandbreedte (€ 77,4 mln.).
7
BSD/2010.1411
8
De financiële risicobuffer voor het Grondbedrijf is onvoldoende van omvang om mogelijke fluctuaties van de financiële resultaten in de toekomst op te kunnen vangen. In het MPG2010 zijn daarom voorstellen gedaan om het weerstandsvermogen op orde te krijgen en voor de toekomst te houden. Deze maatregelen worden nu zonder verdere besluitvorming uitgevoerd. Naast het tot uitvoering brengen van directe maatregelen zoals de “stofkamoperatie” en “toetsen woonrijp maken” worden ook aanvullende maatregelen onderzocht. Omdat het uitvoeren van deze maatregelen in veel gevallen het wijzigingen van vastgesteld beleid betreft, zal hierover per onderwerp middels besluitvorming op terug worden gekomen. Dit zal per onderwerp in de loop van 2010 aan u worden voorgelegd. Gevolgen recessie voor de financieringspositie van de gemeente Den Haag Hierover is de raad door middel van de jaarrekening 2009 al geïnformeerd. Strekking van het verhaal inzake de gevolgen van de recessie voor de financieringspositie van de gemeente Den Haag was toen als volgt. “Het financiële resultaat van de gemeente heeft negatieve gevolgen ondervonden door de crisis, onder andere door verlaging van de marktrente en minder inkomsten uit het grondbedrijf". Voor verdere informatie verwijzen wij u naar de jaarrekening van 2009. 4. Stand van zaken uitvoering maatregelen ‘Den Haag pakt recessie aan’ Door de recessiegelden die beschikbaar waren gesteld voor “Den Haag pakt de recessie aan” kon een bestedingsimpuls worden gegeven aan de Haagse economie. Er is destijds een totaal pakket van maatregelen vastgesteld voor een recessie impuls. In deze recessiemonitor blijkt dat ruim 88% van de toegekende middelen gerealiseerd, verplicht of gegund zijn. Onderstaand treft u een overzicht aan van de uitgaven en de begroting van de twee tranches van recessiemiddelen. Totaal Maatregelen Sociaal en werkgelegenheid/ Werk en inkomen Schuldhulpverlening en armoedevoorziening Aansluiting onderwijs/ arbeidsmarkt Bouwen en wonen Openbare ruimte Verkeersprojecten Economie Toerisme Welzijn Jeugd, sport, cultuur, burgerschap en Extra maatregelen door herpriotering Totaal eerste tranche Totaal tweede tranche Totaal
Begrote uitgaven (€) Gerealiseerd/Verplicht/Gegund € 5.400.000 5.400.000 5.000.000 5.000.000 1.000.000 290.000 26.868.000 20.821.809 36.650.000 36.858.089 6.000.000 2.000.000 3.900.000 2.093.340 1.000.000 1.000.000 500.000 500.000 8.490.000 8.586.840 11.450.000 11.321.616 94.808.000 82.550.078 11.450.000 11.321.616 106.258.000 93.871.694
Maatschappelijke effecten van de uitvoering van de recessie maatregelen op de Haagse samenleving Met het beschikbaar stellen van extra geld voor de uitvoering van recessiemaatregelen is stevig ingezet om de gevolgen van de crisis voor de burgers van Den Haag zoveel mogelijk te verzachten.
BSD/2010.1411
Door deze aanpak konden veel, voor de Haagse burger zichtbare en concrete projecten, sneller dan gepland worden uitgevoerd. Ook heeft deze aanpak geleid tot goed gevulde orderportefeuilles en behoud van werkgelegenheid bij Haagse ondernemers. Soms waren orderportefeuilles van ondernemers in de infrastructuur zelfs zo vol dat zij geen extra opdrachten meer konden verwerken. Monitoring van de recessiemaatregelen heeft het inzicht opgeleverd dat stevige deadlines helpen om ingewikkelde zaken in de uitvoering snel aan te pakken. Met andere woorden, processen en besluiten die normaal gezien veel tijd in beslag nemen kunnen door financiële druk worden vlotgetrokken. Nu is er geld dus moet je nu beslissen of je mee doet (bv. bij de gevelaanpak in winkelstraten zoals Paul Krugerlaan) want het geld is maar tijdelijk beschikbaar. Een aantal van deze zichtbare en concrete projecten zijn: Sociaal en werkgelegenheid/Werk en inkomen De maatregelen voor Sociaal en Werkgelegenheid/ Werk en Inkomen zijn geheel uitgevoerd. Met recessiemiddelen is geïnvesteerd in werkgelegenheidsprojecten en passende oplossingen voor het begeleiden van mensen van werk naar werk. Ook is er geïnvesteerd in het begeleiden van jongeren naar werk, scholing of stage. Schuldhulpverlening en armoedevoorziening De recessiegelden voor Schuldhulpverlening en armoedevoorziening zijn geheel uitgevoerd. Dankzij de middelen is o.a. ingezet op voortzetting en intensivering van het programma “Kinderen doen Mee”. Een programma om kinderen van ouders met een laag inkomen gratis mee te laten doen aan sport- en cultuuractiviteiten. Aansluiting onderwijs/arbeidsmarkt In de Nota “Den Haag pakt de recessie aan" is aangekondigd dat het college wil komen tot de vorming van vakcolleges van VMBO-MBO in de stad. Uit overleg met de schoolbesturen blijkt dat hiervoor belangstelling is voor verschillende sectoren: techniek, zorg, welzijn en dienstverlening. De stand van zaken: a In navolging van het Maris College start in augustus 2010 de Scholengemeenschap Zuid-West ook met het vakcollege techniek b De Haagse scholen oriënteren zich op de mogelijkheid om aan te sluiten bij het landelijke initiatief om te komen tot een vakcollege zorg. Het schooljaar 2010/2011 zal gelden als ontwikkelingsjaar. Voor de vakcollege horeca zal Den Haag zelf de ontwikkelingen moeten vormgeven, nu een landelijk initiatief ontbreekt. c Het haalbaarheidsonderzoek gestart voor het traject Uitenhaghestraat heeft enige vertraging opgelopen. d Van de 18 deelnemers aan de Verkaartklas doen er nu 15 een examen. Naar verwachting zal een groot deel doorstromen naar een leerbaan in combinatie met één dag naar school. e De Participatiefonds Vakonderwijs die de gemeente in februari 2010 organiseerde, is door velen ervaren als een zinvolle bijeenkomst waarop men vele netwerkcontacten heeft gelegd.
9
BSD/2010.1411
Bouwen en wonen Van het in totaal begrote bedrag van € 26,9 mln. voor deze maatregel is € 19,7 mln. gerealiseerd, verplicht of gegund. Eind 2010 zijn diverse herinrichtingen openbare ruimte voltooid. Voorbeelden hiervan zijn Valkenboskade, Conradkade, Laakkade en Duindorp/narooi. Openbare ruimte Bij openbare ruimte is zelfs een hoger deel verplicht dan begroot. Dit valt te verklaren door het succes bij de maatregel “ versnellen vervanging van openbare verlichting”. Verder zijn de geplande 30 kilometers fietspad aangelegd. Verkeersprojecten Het meer toegankelijk maken van bushaltes voor minder validen is geheel uitgevoerd. Economie De € 3,9 mln. die zijn begroot voor economie zijn volledig gerealiseerd, verplicht of gegund. Door de recessiegelden hebben er verbeteringen aan de Haagse Markt plaatsgevonden op het gebied van de infrastructuur, de afvoer van bedrijfsafval, t.a.v. kramen en branchering en handhaving. De maatregel “Verbetering Haagse Markt” is voor 100% gerealiseerd. Toerisme Met een bedrag van € 1 mln. aan recessiemiddelen zijn diverse acties en campagnes uitgevoerd met focus op het Haagse winkelaanbod, attracties, culturele eigendommen, strand en evenementen. Het begrote bedrag is geheel gerealiseerd, verplicht of gegund. Welzijn Met de recessiemiddelen van € 0,5 mln. zijn onder andere welzijnsorganisaties gestart met verschillende activiteiten. Bij drie i-Shops zijn de openstellingsuren uitgebreid. Verder worden bij ongeveer tien i-Shops mensen geactiveerd door hen toe te leiden naar vrijwilligerswerk. Jeugd, sport, cultuur, burgerschap en evenementen Door de genomen maatregelen wordt onder andere gewerkt aan de uitbreiding van atelierruimtes voor kunstenaars. De 6e etage van het starterspand aan de Televisiestraat wordt herbestemd tot atelierruimte voor een periode van 10 jaar. De afspraken hierover zijn naar verwachting in het najaar van 2010 rond, dan gaan de ateliers de verhuur in. Bij Calamiteitenfonds/evenementen is zelfs een hoger deel verplicht dan begroot. Dit valt te verklaren door het succes van de maatregel. Resultaten maatregelen tweede tranche In samenwerking met de afdeling DECO van de Bestuursdienst heeft het Veeg- en Straatbedrijf van de Dienst Stadsbeheer al bij de eerste tranche crisis middelen een flink deel van de bebording en belijning op het hoofdwegennet in orde gebracht. Het werk uit de tweede tranche voor het hoofdwegennet is ook voor 100% gerealiseerd. Verder is de maatregel onderhoud sportaccommodaties volledig gerealiseerd. Van het begrote bedrag € 11,5 voor de extra maatregelen tweede tranche is € 11,3 mln. gerealiseerd, verplicht danwel gegund.
10
BSD/2010.1411
5. Projecten die aandacht behoeven De beschikbaar gestelde recessiemiddelen van € 106,3 mln. zijn in de recessiemonitor van oktober voor bijna € 94 mln. gerealiseerd/verplicht of gegund. Het verschil van € 12 mln. valt grotendeels te verklaren door projecten die in uitvoering na 2010 doorlopen. Hierover zijn inmiddels collegebeslissingen genomen en is waar nodig de raad geïnformeerd. Projecten die langer doorlopen: Dynamiek op maat woningbouw Inmiddels zijn 4 projecten met in totaal 188 woningen aangewezen waarop de koperssubsidie van toepassing is. Per juni 2010 is door 67 kopers een subsidieaanvraag ingediend. Kopers hebben tot 31 december 2010 de tijd om de koperssubsidie aan te vragen. Na subsidievaststelling vindt uitbetaling van de subsidie aan de koper plaats. Tevens heeft op 4 mei 2010 het college ingestemd (RIS 172503) met de inzet van € 2,5 mln. aan recessiegelden als gemeentelijke (co-)financiering bij projecten uit de 3e tranche tijdelijke stimuleringsregeling woningbouwprojecten VROM . De inzet van de gemeentelijke middelen per project moet nog worden bepaald. Toevoegen parkeerplaatsen in betaald parkeer gebied De bouw start in 2011 en het project loopt door tot 2013. De gemeenteraad heeft op 14 januari 2010 ingestemd met “Voorstel van het college inzake vaststelling voorontwerp Noordwal-Veenkade met Volautomatische Autoberging”, inclusief financiering van het project met bijdrage uit recessiegelden (RIS 169119). Oprichten vakscholen voor jongeren Na intensieve verkenningen hebben de schoolbesturen van MBO en VMBO plannen ingediend om te komen tot acht vakscholen in Den Haag: twee voor techniek, vier voor zorg/welzijn/dienstverlening en twee voor horeca. Voor techniek is er elders in het land voldoende materiaal ontwikkeld. Hierdoor konden het Maris College en ROC Mondriaan starten in november 2009. En in augustus 2010 start Scholengemeenschap Zuid-West. Voor het “oprichten vakscholen voor jongeren” is een reserve gevormd die loopt tot en met december 2012. Bevorderen glasvezelnetwerk voor stimulans vestiging van bedrijven De in het kader van de recessie beschikbaar gestelde middelen, zijn bestemd voor de financiering van de benodigde projectorganisatie. Het college neemt in oktober een besluit over de voortgang van dit project. Naast projecten die een langere doorlooptijd kennen zijn er projecten waarvan de middelen vervroegd vrijvallen en die inmiddels aan een ander doel zijn toegekend. Deze wijziging valt overigens binnen de college bevoegdheid. Het betreft hier: Kleine Veenkade Particuliere Woningvoorraad Verbetering Het bedrag van € 1.500.000 valt vervroegd vrij ten behoeve van de inrichting van de openbare ruimte van het stadskantoor Leyweg.
Herinrichting woonstraten/openbare ruimte: Bezuidenhout-midden
11
BSD/2010.1411
12
Doordat een gunstiger aanbestedingsresultaat wordt verwacht, kan een bedrag van € 325.000 vervroegd vrijvallen. Dit vervroegd vrijgevallen bedrag is ook bestemd voor de inrichting van de openbare ruimte van het stadskantoor Leyweg. Het doelmatigheidsonderzoek bestemmingsreserves deel 2 is inmiddels aan de raad gestuurd. Hierbij is aan de raad meegedeeld een bedrag van € 1 mln., bestemd voor de uitvoering van de recessiemaatregelen, te herbestemmen. Dit omdat al is gebleken dat deze middelen niet meer tot besteding komen. Afronding recessiemiddelen Door de recessiegelden die beschikbaar waren gesteld voor “Den Haag pakt de recessie aan” kon een bestedingsimpuls worden gegeven aan de Haagse economie. Het recessiegeld was bedoeld voor een impuls in 2009 met een doorloop naar 2010. Bij de jaarrekening 2010 wordt de totale stand van de recessiemiddelen opgemaakt. Het college van burgemeester en wethouders, de secretaris, de burgemeester, mw. A.W.H. Bertram
J.J. van Aartsen
