Wethouder van Welzijn, Volksgezondheid en Emancipatie
mw. drs J. Klijnsma
Gemeente Den Haag
Retouradres: Postbus 12 600, 2500 DJ Den Haag
RIS124261_28-jan-2005
Aan de voorzitter van de commissie Welzijn, Duurzaamheid en Leidschenveen-Ypenburg
Uw brief van Uw kenmerk Ons kenmerk
BOW/2004.1806 - RIS 124261 Doorkiesnummer
070 - 353 3351 E-mailadres Aantal bijlagen Datum
28 januari 2005 Onderwerp
zwerfjongeren
In mijn brief van 29 juni 2004 (BOW/2004.879) heb ik u geïnformeerd over de sluiting van Haagzicht als nachtopvang voor zwerfjongeren. In die brief heb ik tevens aangekondigd terug te zullen komen op het onderwerp ‘zwerfjongeren’. Met deze brief wil ik u op de hoogte stellen van de stand van zaken met betrekking tot: - de aanpak (preventie, opvang, begeleiding) van de problematiek van zwerfjongeren tot 18 jaar - de aanpak van de problematiek van zwerfjongeren die gerekend worden tot de 18-plussers - de aanpak die gericht is op een sluitende keten voor (potentiële) zwerfjongeren van 12 tot 25. I. Zwerfjongeren: aard en reikwijdte van de problematiek Niet alle jongeren met problemen of jongeren die acuut geen onderdak hebben, zijn zwerfjongeren. Het ministerie van VWS heeft in samenspraak met o.a. de VNG een definitie gegeven die nu formeel wordt gehanteerd: “Zwerfjongeren zijn jongeren tot 25 jaar met meervoudige problemen, die dakloos zijn of in de opvang verblijven”. Jongeren die met hun ouders in een opvang verblijven, vallen niet onder deze definitie. Bij meervoudige problemen kan gedacht worden aan contacten met politie en justitie en aan problemen van sociale, psychische of financiële aard. ‘Zwerfjongere’ is eigenlijk een ‘containerbegrip’. Vanwege de ruime definitie is de precieze omvang van de zwerfjongerenproblematiek moeilijk vast te stellen. Hoeveel zwerfjongeren Den Haag en omgeving telt is nauwelijks exact te meten.
Inlichtingen bij
Postadres: Postbus 12 600, 2500 DJ Den Haag Bezoekadres: Spui 70, Den Haag Internetadres: www.denhaag.nl
Telefoon: 070 - 353 3351 Fax: 070 - 353 2210
BOW/2004.1806
2
In een rapportage van de Algemene Rekenkamer, met als titel “Opvang Zwerfjongeren 2004”, wordt een schatting gegeven van 100 tot 500 Haagse zwerfjongeren. Deze schatting kent een wel erg brede marge en lijkt, vergeleken met de cijfers van Amsterdam, aan de hoge kant. In Amsterdam, waar de afgelopen 3 jaar een ketenaanpak voor zwerfjongeren is gerealiseerd, waren in 2003 op één meetmoment 238 jongeren tot 23 jaar (95% tussen de 18 en 23) ergens in de keten in behandeling. De Rekenkamer had m.b.t. Amsterdam voor heel 2003 het totaal geschat op 300 tot 500. Het aantal zwerfjongeren in Den Haag zal gezien de andere bevolkings omvang en -opbouw naar verwachting lager uitvallen dan in Amsterdam. Er zijn enkele indicaties. Bij het Jongeren Informatie Punt (JIP) melden zich jaarlijks ongeveer 60 jongeren met meerdere problemen zonder vast adres. Bij DoorZ, een opvangvoorziening specifiek voor jongeren van de Kessler Stichting, zijn de afgelopen jaren gemiddeld bijna 30 jongeren ondergebracht. Bij Stichting Luna verblijven zo’n 50 jongeren tijdelijk in een woning en in Foyer de Jeunesse, een project voor licht begeleid wonen, vinden een kleine 40 jongeren onderdak. Bij de Centrale Toegang Maatschappelijke Opvang (CTMO) hebben zich in 2004 tot november 55 jongeren van 18-25 gemeld en één jongere van onder de 18. Van deze 56 jongeren hebben 40 om opvang gevraagd en is ruim de helft aangemeld. Er melden zich ook jongeren van 25 jaar en jonger bij de Kessler Stic hting aan de Zamenhofstraat. De afgelopen drie jaar ging het steeds om ongeveer 100 jongeren. Bij het Leger des Heils melden zich jaarlijks eveneens gemiddeld 100 jongeren vanaf 16 jaar met een verzoek om opvang. In hoeverre er dubbeltellingen zijn is niet bekend. Verder hebben deze cijfers betrekking op het aantal individuen dat zich aanmeldt. Een deel van degenen die zich melden, wordt op andere wijze dan met onderbrenging geholpen. En degenen voor wie opvang wordt geregeld, verblijven lang niet allemaal een heel jaar in deze vorm van hulpverlening. Omdat ook nog niet door alle instellingen opgaven zijn gedaan, is totalisering vooralsnog onmogelijk. Gezien de diversiteit van de zwerfjongerenproblematiek is een groot aantal uiteenlopende instellingen bij de aanpak daarvan betrokken. Om een begin te maken met de afstemming tussen en samenwerking van deze instellingen is in Den Haag een Netwerkoverleg Zwerfjongeren ingesteld. Dit is een overleggroep van het Jongeren Informatie Punt (JIP), Bureau Jeugdzorg (BJZ), Stichting Jeugdformaat (JF), Stichting Luna, DoorZ, Kessler-Zamenhof, Leger des Heils, Zorg en Advies, De Jutters, Streetcare en Onder de Pannen. II. Andere regels en nieuwe ontwikkelingen Als gevolg van de invoering van de Wet op de Jeugdzorg per 1 januari 2005 wordt een scherpe scheiding gemaakt tussen de hulpverlening aan jongeren tot 18 jaar en zij die ouder zijn. Bureau Jeugdzorg en Stichting Jeugdformaat dienen zich bij indicering tot en uitvoering van zorg strikt te beperken tot hun doelgroep. Die doelgroep omvat jongeren tot 18 jaar en jongeren tot 23 jaar die al vóór hun 18e bij de jeugdzorg in behandeling waren.
BOW/2004.1806
3
De nieuwe wet- en regelgeving is reden geweest tot bezinning op de inrichting van de jeugdhulpverlening. De eerder genoemde rapportage van de Algemene Rekenkamer had daar ook al aanleiding toe gegeven. In die rapportage wijst de Rekenkamer op hiaten in de keten voor de opvang van zwerfjongeren. De aanpak van de problematiek van zwerfjongeren tot 18 jaar ligt primair bij Bureau Jeugdzorg (BJZ) en de Stichting Jeugdformaat (JF). Voor het stadsgewest Haaglanden, waaronder BJZ en JF ressorteren, was het rapport van de Rekenkamer reden om deze instellingen op te dragen een plan te maken. Dat heeft geresulteerd in een “Plan van Aanpak Thuisloze Jongeren Haaglanden”. In het Plan van Aanpak worden middels 8 werkafspraken de activiteiten van BJZ en JF in overeenstemming gebracht met de Wet op de Jeugdzorg. In de werkafspraken worden tevens de onderlinge relaties geregeld en de wederzijdse taken afgebakend. Daarnaast bevat het plan 12 actiepunten. Hierin geven BJZ en JF aan hoe zij hun inspanningen op het gebied van preventie, opvang, begeleiding en nazorg van thuisloze jongeren zullen intensiveren. Markante actiepunten zijn: -
de aanstelling van een ‘aandachtsfunctionaris thuisloze jongeren’ op elk van de vijf locaties van BJZ de overdracht van deskundigheid door het voormalig T-team binnen BJZ en JF de instelling van een gezamenlijk casusoverleg van BJZ en JF, waarin (dreigend) thuisloze jongeren worden besproken het ontwikkelen van een intern signaleringssysteem het middels voorpostfunctionarissen onderhouden van nauwe contacten met de vindplaatsen van (dreigend) thuisloze jongeren alsmede het participeren in het beleidsmatig Netwerkoverleg Zwerfjongeren.
Het plan is door het Dagelijks Bestuur van Haaglanden op 27 oktober 2004 goedgekeurd. Het stadsgewest investeert € 100.000,00 in de uitvoering ervan. Voor de onderbrenging van jongeren tot 18 jaar met acute problemen beschikt Jeugdformaat over 25 crisisopvangplaatsen. Te weten: acht aan de Prinsegracht, negen aan de Mauritslaan en acht in het Meidenopvanghuis. Jeugdformaat kan bij de vraag naar crisisopvang van 18-minners niet altijd aan de vraag voldoen. Soms schiet de beschikbare capaciteit tekort. Per 1 januari 2005 is de crisisopvang met drie plaatsen, op elk van de locaties één, uitgebreid. Hoewel aan Jeugdformaat in eerste instantie gedacht moet worden bij de opvang van zwerfjongeren, zijn er ook andere instellingen waar jongeren terecht kunnen dan wel komen. Die voorzieningen zijn niet specifiek voor jongeren tot 18 jaar en niet specifiek voor zwerfjongeren, zoals Stichting Luna (een wisselend aantal ‘parkeerwoningen’ waar gemiddeld voor 50 jongeren plaats is) en Foyer de Jeunesse (licht begeleid wonen: 38 plaatsen). Ook melden zich jongeren bij instellingen voor maatschappelijke opvang zoals het Leger des Heils en de Kesslerstichting, zoals in een vorige paragraaf aangegeven.
BOW/2004.1806
4
In de Kadernota Maatschappelijke Opvang is gesteld dat de maatschappelijke opvang vooral voor personen van 18 jaar en ouder is bedoeld. Ze kunnen gebruik maken van de laagdrempelige opvang tot de semi permanente woonvoorzieningen. In de praktijk is het niet verstandig om jongere mensen samen op te vangen met oudere daklozen en daarom zijn er in de Maatschappelijke Opvang (MO) ook voorzieningen specifiek gericht op jongeren van 18 - 25 jaar. DoorZ (Kessler Stichting) heeft op dit moment 18 plaatsen beschikbaar waarbij voldoende kwaliteit gewaarborgd wordt. De Kessler Stichting zal deze functie blijven vervullen totdat duide lijkheid bestaat over de overdracht van Door-Z aan een andere instelling (zie brief van 13 oktober 2004). Het jongerenproject van het Leger des Heils (voorheen in de Frankenstraat, nu voorlopig in het Maatschappelijk Centrum aan de Nieboerweg) telt 15 plaatsen. Van recente datum zijn twee initiatieven die betrekking hebben op de opvangcapaciteit (ook) voor zwerfjongeren. Enerzijds betreft het een project van het Haagse Rode Kruis en Stichting Luna. Het Rode Kruis en Luna hebben op 15 november 2004 een intentie-verklaring ondertekend om gezamenlijk een Zwerfjongeren-opvang van de grond te tillen. Anderzijds gaat het om het voornemen van het Leger des Heils om in het pand van het voormalige Haagzicht aan de Ruijsdaelstraat een voorziening te vestigen, waar de opvang van thuisloze jongeren onderdeel van uitmaakt. Het is de bedoeling een locatie voor jongeren te realiseren met nachtopvang, crisisopvang, begeleid wonen en enkele plaatsen voor jongeren die net uit detentie komen en dakloos zijn. Kortom, er zijn diverse ontwikkelingen gaande om de opvang voor zwerfjongeren in de nabije toekomst te verbeteren. Cruciaal is de ketenaanpak van preventie, opvang en nazorg die in goede samenhang met elkaar samenwerken en ervoor zorgen dat er geen jongere buiten de boot valt. III. Een sluitende keten voor (potentiële) zwerfjongeren van 12 tot 25 jaar Er zijn in Den Haag meerdere instellingen die zich bezig houden met de opvang van zwerfjongeren. Of vraag en aanbod voldoende op elkaar zijn afgestemd, is zoals gezegd niet eenvoudig vast te stellen. In het bijzonder de vraagzijde is onvoldoende in kaart gebracht. Er zijn signalen vanuit het Netwerk Zwerfjongeren dat de opvangcapaciteit niet altijd toereikend is. Aan de aanbodzijde zien we in totaal voor de groep jongeren van 12-25 bijna 150 plaatsen. Bij Jeugdformaat (25), Foyer (38), Luna (50), DoorZ (18) en het Leger des Heils (15). Het betreft wél instellingen van uiteenlopende aard. Daarnaast zijn er initiatieven gaande om de capaciteit uit te breiden met een herstart van Haagzicht en het project van Luna en het Rode Kruis. In het licht van het bestaande aanbod en de komende uitbreiding daarvan is een afweging gemaakt over de ontwikkeling van ‘werkhotels voor jongeren zonder diploma en werk’. Naar deze vorm van huisvesting, opgenomen als aandachtspunt in het collegeprogramma “Den Haag, dat zijn we allemaal” is uitgebreid onderzoek verricht. Een projectgroep, waarin met name de DUWO als corporatie een voortrekkersrol vervulde, heeft een gedegen traject doorlopen om de mogelijkheden van realisatie van een Werkhotel in Den Haag te bezien. Een startdocument Werkhotel Den Haag/Haaglanden is opgesteld.
BOW/2004.1806
5
Daaruit blijkt dat puur bedrijfseconomisch gezien de exploitatie van een Werkhotel wellicht haalbaar zou kunnen zijn, maar dat voor de kosten van beveiliging, begeleiding en/of een activiteitenaanbod voor de jongeren geen dekking is te vinden. Dit maakt dat het totaalconcept van een werkhotel een financieel onvoldoende basis kent. Tevens is gebleken dat zowel qua doelstelling als qua doelgroep een werkhotel een overlapping vormt met de reeds in Den Haag gevestigde Foyer de Jeunesse. Mede gezien de reeds aanwezige voorzieningen en de plannen tot gerichte uitbreiding daarvan wordt thans afgezien van een verdere ontwikkeling van een werkhotel. Dit betekent dat de hiervoor gereserveerde middelen ingezet zullen worden voor een gerichte capaciteitsuitbreiding bij de huidige voorzieningen, in beperkte mate voor een verbetering van de deskundigheid voor de begeleiding van de doelgroep en inzet op preventieve en ambulante jeugdhulpverlening. Dit zal als opdracht aan de ketenregisseur, als hieronder beschreven, worden meegegeven. Afgezien van de kwestie van de capaciteit is er het vraagstuk van de afstemming. Vallen er geen jongeren tussen wal en schip? Weten de betrokken instellingen elkaar voldoende te vinden? In het “Plan van Aanpak Thuisloze Jongeren Haaglanden” wordt de samenwerking tussen Bureau Jeugdzorg (BJZ) en Stichting Jeugdformaat JF) helder en concreet geregeld. De relaties met andere betrokkenen - zoals professioneel sociaal-cultureel jongerenwerk, onderwijs, ambulante voorzieningen als Individuele Traject Begeleiding (ITB), Algemeen Maatschappelijk Werk (AMW) en Maatschappelijke Opvang (MO) - zijn minder of niet nadrukkelijk geregeld. Daar zijn die betrokkenen zelf bij nodig. Als kanttekening kan verder gemaakt worden dat het plan zich zeer sterk richt op de wettelijk voorgeschreven doelgroep, te weten de jongeren tot 18 jaar en de jongeren tot 23 jaar die al voor hun 18e bij de jeugdzorg in behandeling waren. De overdracht van deskundigheid die met 18-plussers in het verleden is opgebouwd (T-team, Haagzicht) naar instellingen die zich op 18-plussers richten, valt buiten het kader van dit plan. Dat laatste is van belang omdat het algemeen onwenselijk wordt geacht de opvang van 18-plussers te laten plaatsvinden tussen oudere ‘doorgewinterde zwervers’. Te meer daar opvang en begeleiding specifiek passend bij de doelgroep van jongeren tevens zorgmijdend gedrag bij deze jongeren kan voorkomen. Samengevat: ook na het Plan van Aanpak van BJZ en JF is er sprake van een veelheid aan voorzieningen, waarvan de onderlinge afstemming en samenwerking nog niet van dien aard is dat (potentiële) zwerfjongeren van 12 tot 25 jaar altijd op adequate wijze worden opgevangen. Bij het realiseren van een sluitende ketenaanpak is de betrokkenheid van de (instellingen voor) Maatschappelijke Opvang onontbeerlijk. Om te komen tot een sluitende ketenaanpak voor (dreigend) thuisloze jongeren is een extra inspanning noodzakelijk. Daarom is bij stadsgewest Haaglanden een aanvraag ingediend voor de aanstelling van een ‘ketenregisseur (potentiële) zwerfjongeren’.
BOW/2004.1806
6
Jaarlijks is er bij het stadsgewest Haaglanden een bedrag beschikbaar voor aansluitingsprojecten tussen preventief lokaal jeugdbeleid en regionale jeugdzorg. In 2005 zal dit voor de gemeente Den Haag ongeveer 50.000 euro bedragen. Doel van het project is: preventie, opvang, begeleiding en nazorg van en voor (potentiële) zwerfjongeren zodanig in een keten organiseren dat aan die jongeren passende hulp wordt geboden en er geen jongeren (meer) tussen wal en schip vallen. Hierbij wordt uitgegaan van de huidige voorzieningen en initiatieven en de noodzaak en mogelijkheden tot uitbreiding van de opvangcapaciteit en de deskundigheid t.a.v. deze doelgroep. Het realiseren van een ketenaanpak voor (potentiële) zwerfjongeren wordt ondersteund door het Netwerkoverleg Zwerfjongeren. Sondering bij het stadsgewest Haaglanden leert dat de problematiek wordt onderkend en dat een Ketenregisseur (potentiële) Zwerfjongeren past bij hetgeen met aansluitingsprojecten wordt beoogd. Om de doelstelling van het aansluitingsproject te bereiken, moet een ketenregisseur worden aangesteld, met o.a. als taken: -een beschrijving van het aanbod voor en in het bijzonder de omvang van de doelgroep; -een intentieverklaring van betrokken instellingen verkrijgen (status project); -een convenant met betrokkenen opstellen (structuur project); -een casusoverleg realiseren (inhoud project); -registratie, evaluatie, signalering verzorgen (monitoring project). Bij de uitwerking van de bij het gewest ingediende aanvraag is o.a. gebruik gemaakt van de ervaringen opgedaan in Amsterdam (Jeugdzorg Advies en Ondersteuning). Dit project is inmiddels afgesloten en een heeft een sluitende ketenaanpak opgeleverd. Formeel heeft het Stadsgewest Haaglanden op 22 december 2004 een beslissing over de aanvraag genomen en zal met het project gestart gaan worden. IV. Conclusie Samenvattend kan gesteld worden: - dat door veranderende wetgeving aanpassing in de aanpak van de zwerfjongerenproblematiek noodzakelijk is; - dat voor de opvang van zwerfjongeren van 12- 25 jaar ongeveer 150 plaatsen beschikbaar zijn; dat er twee initiatieven lopen om te komen tot uitbreiding van de opvangvoorzieningen; - dat ten behoeve van preventie, het realiseren van een dekkend aanbod en de afstemming tussen jeugdzorg (18-) en maatschappelijke opvang (18+) een sluitende ketenaanpak noodzakelijk is; - dat daartoe in samenwerking met stadsgewest Haaglanden een ketenregie wordt georganiseerd; - dat daarbij uitgegaan wordt van de huidige voorzieningen en de mogelijkheden tot uitbreiding van de bestaande capaciteit en voor verbetering van de deskundigheid; - dat de gereserveerde middelen voor ‘werkhotels voor jongeren zonder diploma of werk’ met name benut zullen worden voor een capaciteitsuitbreiding. Daarnaast kunnen deze middelen in beperkte mate worden aangewend voor deskundigheidsbevordering.
BOW/2004.1806
Ik ga ervan uit dat met de bestaande voorzie ningen en met bovenstaande maatregelen in 2005 een nog meer op de doelgroep toegesneden opvang van zwerfjongeren gerealiseerd zal worden. Met vriendelijke groet,
Jetta Klijnsma
7
