Burgemeester RIS146648_13-JUN-2007
W.J. Deetman
Gemeente Den Haag
Retouradres: Postbus 12 600, 2500 DJ Den Haag
Aan de voorzitter van de Commissie voor Veiligheid, Bestuur en Financiën
Uw brief van Uw kenmerk Ons kenmerk
BSD/2007.1087 - RIS 146648 Doorkiesnummer
070 - 353 2080 E-mailadres Aantal bijlagen Datum
12 juni 2007 Onderwerp
rapportage 2006 aanpak malafide infrastructuur rond (illegale) vreemdelingen Kader Het Haags gemeentebestuur is sinds enige jaren actief met de aanpak van het uitbuitingscircuit rond illegalen. Wat aanvankelijk begon als een kleinschalig project van gemeente, politie en justitie is inmiddels uitgegroeid tot een “informatieknooppunt van multidisciplinaire handhavingsactiviteiten”, bestaande uit politie, openbaar ministerie, Belastingdienst Haaglanden en bijzondere opsporingsdiensten. De bestaande samenwerkingsovereenkomst voor de aanpak van de malafide infrastructuur rond (illegale) vreemdelingen (AMFI) is in maart 2007 geactualiseerd en uitgebreid met de gemeente Westland en de Arbeidsinspectie. Het convenant is op 17 april 2007 in de Staatscourant gepubliceerd. Het uitbuitingscircuit kent vele facetten. Gezien de taken en bevoegdheden die de gemeente heeft op het terrein van de huisvesting, heeft de aanpak van de uitbuiting en overlast van huisjesmelkers vanaf de start van het project hoge prioriteit gekregen. Naast deze specifieke – subjectgerichte aanpak – wordt het verschijnsel van onrechtmatig wonen / illegale kamerverhuur door DSO bestreden door middel van reguliere handhavingsactiviteiten. Over het interventieproject Transvaal dat betrekking heeft op de multidisciplinaire controle van alle economische bedrijvigheid in deze wijk, wordt uw Commissie binnenkort via een eindrapportage geïnformeerd. Inleiding De aanpak van het uitbuitingscircuit rond vreemdelingen heeft hoge prioriteit. In de gemeenten Den Haag en Westland verblijven duizenden vreemdelingen die in deze regio maar ook daarbuiten werkzaam zijn. Inlichtingen bij
Postadres: Postbus 12 600, 2500 DJ Den Haag Bezoekadres: Spui 70, Den Haag Internetadres: www.denhaag.nl
Telefoon: 070 - 353 2080 Fax: 070 - 353 2758
BSD/2007.1087
2
Vreemdelingen met een lage sociaal-economische status zijn vatbaar voor uitbuiting. De belangrijkste vormen van uitbuiting liggen op het terrein van huisvesting door huisjesmelkers en arbeid door werkgevers c.q. malafide uitzendbureaus. De Amfi-aanpak richt zich op de facilitators en uitbuiting van vreemdelingen en uitdrukkelijk niet op de vreemdeling zelf. De aanpak is persoonsgericht en wordt gekenmerkt door een grote mate van integraliteit. De verschillende partijen werken ieder vanuit hun eigen discipline. Dit gebeurt gecoördineerd, waarbij de “eigen” handhavingstaken worden uitgevoerd. Sinds 1 mei 2007 kunnen alle EU-onderdanen (m.u.v. Roemenen en Bulgaren) zonder tewerkstellingsvergunning in Nederland werken. De Tweede Kamer is met dit voorstel akkoord gegaan onder voorwaarden dat de controlerende instanties extra alert zijn op mogelijke uitbuiting van deze categorie vreemdelingen en dat de gemeenten, die daarom vragen, de beschikking kunnen krijgen over de adresgegevens van alle vreemdelingen, die al dan niet met een tewerkstellingsvergunning in Nederland werkzaam zijn. De Tweede Kamer en belangenorganisaties zullen de ontwikkelingen nauwlettend volgen en waar nodig en mogelijk ingrijpen. In dit verband is het relevant dat de minister van Sociale zaken en Werkgelegenheid de Tweede Kamer heeft toegezegd vóór 1 november met een evaluatieverslag te komen. Ook het Haagse gemeentebestuur houdt de vinger aan de pols en zal niet schromen relevante signalen aan de betreffende instanties af te geven. Barrièremodel Om in Nederland te kunnen wonen en werken moeten vreemdelingen verschillende barrières nemen. Vandaar dat veelal wordt gesproken van het barrièremodel. De facilitators kunnen in voorkomende gevallen (afhankelijk van de verblijfsstatus van de vreemdeling) fors geld verdienen. Voor elke barrière gelden specifieke handhavingmodules en partners. De praktijk wijst uit dat de facilitators zich meestal niet tot één barrière beperken. Er zijn facilitators die in georganiseerd verband het gehele pakket (of een deel daarvan) aan voorzieningen c.q. te nemen barrières aan vreemdelingen bieden. De volgende barrières kunnen worden onderscheiden: 1.
Barrière entree: het binnenkomen in Nederland
Vreemdelingen komen Nederland binnen met behulp van mensensmokkelaars of op eigen gelegenheid. Illegale vreemdelingen zijn vatbaar voor uitbuiting door mensensmokkelaars. Bij de aanpak van mensensmokkelaars heeft de gemeente op het terrein van de handhaving geen rol. Dit betreft een zaak van politie, justitie en marechaussee. Wel worden signalen van mensensmokkel/mensenhandel doorgegeven aan de politie. 2.
Barrière identiteit: valse / vervalste identiteitspapieren
Identiteit- en documentfraude Door identiteit- en documentfraude (id/docfraude) kan een illegale vreemdeling een schijn van legaliteit aannemen en zich laten inschrijven in de Gemeentelijke Basis Administratie (GBA). Bij de aanpak van identiteit- en documentfraude werken gemeente, politie en justitie samen op basis van het convenant “terugdringen identiteit- en documentfraude”. Om de doelstellingen in het convenant meetbaar te maken, streven de partijen naar het afdoen van 100 strafzaken per jaar.
BSD/2007.1087
3
Formeel maakt de indentiteit- en documentsfraude geen deel uit van amfi, maar gelet op het samenwerkingsverband wil ik u een aantal feitelijke gegevens niet onthouden. In 2006 heeft de Dienst Burgerzaken 109 gevallen van identiteitsfraude geconstateerd ( in 2005: 66) en hiervan aangifte gedaan. In alle 109 fraudezaken is door het Bureau Vreemdelingenpolitie (VrP) proces-verbaal opgemaakt (in 2005: 50). Een groot aantal aangiften bleek echter niet “vervolgingswaardig” en/of was een verdachte niet te traceren. Om deze reden heeft het OM het afgelopen jaar binnen de convenantafspraken slechts 27 zaken in behandeling kunnen nemen.. De strafrechtelijke aanpak is weliswaar niet altijd even succesvol, maar in ieder geval konden de betreffende personen uit de GBA worden uitgeschreven, waarmee ze hun - aan de inschrijving verbonden - rechten verloren. Dit betekent dat de prestatieafspraken uit het convenant feitelijk niet worden gehaald, maar dat wel wordt bereikt dat betrokkenen uit het GBA worden uitgeschreven. In 2006 heeft de VrP 102 processen-verbaal op het terrein van id-/docfraude bij het OM aangeleverd. Dit is inclusief de 27 convenantzaken). De overige zaken kwamen voort uit eigen acties van de VrP, aanleveringen vanuit de wijkpolitie en de overige ketenpartners. Bestuurlijk Dossier De politie wordt ook in haar reguliere werk geconfronteerd met valse/vervalste identiteitsdocumenten en/ of reispapieren. Tijdens een grootschalig fraudeonderzoek naar West Afrikaanse Criminele Netwerken is de politie gestuit op honderden van dergelijke identiteitsdocumenten. Met behulp van deze documenten vonden op grote schaal oplichtingpraktijken plaats, waaronder bancaire – en hypotheekfraude. Valse/vervalste identiteitsdocumenten werden onder meer gebruikt voor inschrijving in het Handelsregister van de Kamer van de Koophandel en/of de Gemeentelijke Basis Administratie. Tijdens dit onderzoek bleek onder meer dat medewerkers van de Kamer van Koophandel de aangeboden identiteitsdocumenten niet op een gestandaardiseerde wijze controleren en dat ambtenaren van de diensten Burgerzaken geen toegang hebben tot de databestanden van het Nationaal Schengen Informatie Systeem. Dit fraudeonderzoek heeft geleid tot het opstellen van een zgn. Bestuurlijk Dossier, waarin de politie de verantwoordelijke instanties suggesties doet over de wijze waarop aan de gesignaleerde knelpunten tegemoet kan worden gekomen. Recent heb ik als korpsbeheerder dit Bestuurlijk Dossier naar de verantwoordelijke instanties gestuurd met het verzoek om de geformuleerde adviezen op hun merites te beoordelen en mij uiterlijk vóór 1 januari 2008 te informeren over de getroffen maatregelen. Vermissing paspoorten In 2006 zijn door de Dienst Burgerzaken 8.148 vermissingen van paspoorten ( in 2005: 8015) digitaal doorgegeven aan het Agentschap Basisadministratie Persoonsgegevens en Reisdocumenten (BPR) van het ministerie van BZK. Dit Agentschap geeft de vermiste documenten vervolgens door aan grensposten, banken, postkantoren e.d.. Het grote aantal vermissingen van reisdocumenten is een landelijk probleem en door middel van een wijziging van de Paspoortwet probeert het rijk dit minder “lucratief” te maken. Technische ontwikkelingen Om valse documenten beter op te sporen zal de dienst Burgerzaken in de loop van 2007 professionele apparatuur (Viisage scanner) installeren. Dit zal gebeuren op alle stadsdeelkantoren en het Immigratiekantoor. Specialisten van de IND/Zwolle hebben in het eerste kwartaal van 2007 een cursus documentherkenning gegeven aan alle loketmedewerkers. Medio 2007 wordt het Meldpunt Fraude van de dienst Burgerzaken structureel met 1,5 fte uitgebreid.
BSD/2007.1087
3.
4
Barrière arbeid
Positie Gemeente Primair komen vreemdelingen naar Nederland om arbeid te verrichten. Verantwoordelijk voor de tewerkstelling van vreemdelingen zijn hun werkgevers, rechtstreeks dan wel door tussenkomst van (malafide) uitzendbureaus. De gemeente heeft geen mogelijkheden om tegen het fenomeen van illegale arbeid, malafide uitzendbureaus en de zzp-constructies (zelfstandige zonder personeel) op te treden. De gemeente kan uitsluitend de verantwoordelijke instanties wijzen op de noodzaak van een substantiële aanpak van dit probleem. Om deze redenen zal alle relevante informatie worden doorgeven aan de convenantpartners. Controles op transport In de tweede helft van 2006 is de Vreemdelingenpolitie (VrP) begonnen met gerichte controles op het transport van vreemdelingen naar hun werkplek. De controles vinden plaats op basis van de Vreemdelingenwet 2000 en de Algemene Wet Bestuursrecht. Concreet betekent dit dat op basis van de Vreemdelingenwet (artikel 51) voertuigen gecontroleerd kunnen worden en dat de “opstap” van controle in het kader van bijvoorbeeld de verkeerswetgeving niet langer noodzakelijk is. Politie Haaglanden heeft als eerste korps deze juridische constructie toegepast in nauw overleg met de IND. Deze werkwijze stuit niet op juridische bezwaren. In 2006 zijn 48 voertuigen gecontroleerd met 309 inzittenden. Hiervan zijn 54 personen staande gehouden wegens het niet kunnen aantonen van een rechtmatig verblijf in Nederland. Van de 309 inzittenden bleken 42 personen illegaal te zijn. Tevens werden vijf fraudezaken geconstateerd (bijvoorbeeld valse documenten). 4.
Barrière huisvesting
De aanpak van huisjesmelkers gebeurt preventief en repressief. preventief Tewerkstellingsvergunning en passende huisvesting Het CWI Zoetermeer heeft de mogelijkheid om een tewerkstellingsvergunning te weigeren en in te trekken. Dit kan bijvoorbeeld indien er geen passende huisvesting voor de vreemdeling beschikbaar is. Het CWI controleert de door de aanvrager opgegeven adressen echter niet. Het Haags gemeentebestuur beschouwt het ontbreken van controle als een ernstige nalatigheid. Hierdoor kan uitsluitend in de repressieve sfeer worden opgetreden tegen illegale kamerverhuur, in plaats van het probleem “aan de voorkant aan te pakken”. Voor dit doel ontvangt de gemeente in het kader van een pilot sinds november 2006 de adresgegevens van de in Den Haag woonachtige vreemdelingen met een tewerkstellingsvergunning. Per 1 mei 2007 is de eis van een tewerkstellingsvergunning voor EU-onderdanen (met uitzondering van Roemenen en Bulgaren) geschrapt. Hiermee vervalt de mogelijkheid om over de adresgegevens van deze categorie vreemdelingen via het CWI Zoetermeer te beschikken. Dit kan negatieve gevolgen hebben op het terrein van illegale kamerverhuur en huisjesmelkerij.
BSD/2007.1087
5
Wethouder Bouwen en Wonen heeft namens de G4 de minister van SZW en Tweede Kamer hierop bij herhaling gewezen. Dit blijkt niet tevergeefs. In zijn brief aan de Tweede Kamer van 24 april 2007 heeft de minister van SZW over deze kwestie opgemerkt dat hij samen met gemeenten en de Belastingdienst zal bezien in hoeverre de aanvraag van een sofi-nummer door de vreemdeling als alternatieve informatiebron kan worden gebruikt om een gemeente adresgegevens te kunnen bieden. Ten aanzien van de gemeente Den Haag merkt de minister op dat hij “gelet op de bijzondere vraag van deze gemeente samen met de Belastingdienst een pilot zal bevorderen”. Deze pilot is thans in voorbereiding. In een overleg tussen de portefeuillehouder Bouwen en Wonen en de minister van SZW heeft laatstgenoemde toegezegd dat de pilot met het CWI zal worden gecontinueerd. Dit betekent dat het CWI alle adresgegevens van in Den Haag wonende vreemdelingen met een tewerkstellingsvergunning aan de gemeente zal doorgeven. Daarnaast heeft de Minister de Tweede Kamer toegezegd dat in ieder geval de gemeente Den Haag de beschikking zal krijgen over de adresgegevens van vreemdelingen zonder tewerkstellingsvergunning van de Belastingdienst. Convenant Huisvesting Arbeidsmigranten In het eerste kwartaal van 2007 hebben de gemeente Den Haag en de Vereniging van Internationale Arbeidsbemiddelaars (VIA) een convenant afgesloten met betrekking tot de huisvesting van arbeidsmigranten. Op basis van dit convenant worden de VIA-leden in staat gesteld 50 woningen te gebruiken ten behoeve van de kamergewijze verhuur met een maximum van 4 slaapplaatsen per woning. Aan deze exploitatie worden eisen gesteld ten aanzien van het beheer van de woningen om overlast voor de directe omgeving te voorkomen. De betrokken raadscommissie is hierover geïnformeerd. repressief Aanpak huisjesmelkers Huisjesmelkers kunnen bestuursrechtelijk, strafrechtelijk en fiscaal worden aangepakt. Om een optimaal effect te bereiken wordt zoveel mogelijk gezocht naar een combinatie van de hierboven genoemde mogelijkheden, waarbij het “treffen in de portemonnee” prioriteit geniet. (n.b. In de hieronder genoemde aantallen zijn niet meegenomen de resultaten van de reguliere controles en het project Inhaalslag Handhaving over 2006. Deze resultaten zijn verwerkt in afzonderlijke voortgangsrapportages.) Resultaten AMFI 2006 In 2006 zijn in het kader van de Amfi-aanpak door de dienst Stedelijke Ontwikkeling 94 panden gecontroleerd. Dit leidde tot 27 aanschrijvingen en in 2 gevallen tot toepassing van bestuursdwang. In 21 gevallen heeft de buitengewone opsporingsambtenaar (boa) van DSO proces verbaal opgemaakt terzake van overtreding van de Woningwet, Huisvestingswet en/of bouwregelgeving. Deze processen verbaal zijn - waar mogelijk - gevoegd bij de processen-verbaal die door de politie zijn opgemaakt op grond van overtreding van het Wetboek van Strafrecht (WvSr). Als huurders namelijk illegaal in Nederland verblijven, maakt de huisjesmelker zich mogelijk schuldig aan het uit winstbejag verschaffen van gelegenheid tot illegaal verblijf in Nederland.
BSD/2007.1087
6
Dit is een misdrijf op grond van artikel 197a van het WvSr. In 2006 heeft de VrP 41 processen verbaal in verband met overtreding van dit wetsartikel ingestuurd naar het OM; het ging hierbij om 62 verdachten. Het arrondissementsparket heeft hiervan 10 verdachten (in 2005: 18) van verhuur van woonruimte aan illegalen voor de rechter gebracht. Daarvan zijn 6 personen veroordeeld tot straffen waaronder werkstraffen tot 150 uur en geldboetes tot 8000 euro. Daarnaast zijn vorderingen ter ontneming van wederrechtelijk verkregen voordeel ingediend. Het OM heeft in 2006, naast genoemde 10 zaken, ook andere huisjesmelkerszaken voor de rechter gebracht. Amfi 2007 De Dienst Stedelijke Ontwikkeling zal in 2007 de eigenaar gerichte aanpak verder intensiveren. Dit betekent dat het woningbezit van een huisjesmelker, van wie wordt vermoed dat hij huisvesting verschaft aan (illegale) vreemdelingen in kaart wordt gebracht, waarna controles worden uitgevoerd. Deze controles vinden plaats in samenwerking met de VrP en - indien hiertoe aanleiding bestaat - met ondersteuning van Eneco en/of de Brandweer. Van overtredingen van de Woningwet, Huisvestingswet en / of bouwregelgeving zal door de bijzondere opsporingsambtenaar (boa) procesverbaal worden opgemaakt. De VrP maakt proces verbaal op van overtredingen ter zake van artikel 197a WvSr. Met het OM zijn afspraken gemaakt over de verdere justitiële afdoening. Voorts worden alle afschriften van aanschrijvingen naar de Nederlandse Vereniging van Banken gestuurd op basis van het convenant “Aanpak financiering huisjesmelkers” en relevante informatie naar de Belastingdienst voor eventueel nader boekenonderzoek. Met deze werkwijze wordt bereikt dat (notoire) huisjesmelkers vanuit verschillende invalshoeken, te weten bestuursrechtelijk, privaatrechtelijk, strafrechtelijk en fiscaal worden aangepakt, waardoor een optimaal effect kan worden bereikt. Convenant met de financiële instellingen Het afgelopen jaar is de strafrechtelijke aanpak van huisjesmelkers verder verbreed. Onderzoeken tegen huisjesmelkers hebben geleerd dat deze categorie verhuurders zich regelmatig schuldig maakt aan hypotheekfraude. Ze sluiten een hypotheek af voor een pand onder het voorwendsel dit voor eigen bewoning te gebruiken, terwijl het pand in werkelijkheid wordt verhuurd. Op 1 december 2005 hebben de gemeente Den Haag, de Nederlandse Vereniging van Banken, de Stichting Fraudebestrijding Hypotheken, Openbaar Ministerie en politie Haaglanden een convenant gesloten met het oog op de aanpak van hypotheekfraude. Doel van dit convenant is om enerzijds de leningen aan huisjesmelkers te beëindigen in die gevallen waarbij sprake is van fraude ten opzichte van de hypothecaire financier en anderzijds het opwerpen van barrières voor de toekomstige financiering van panden door deze fraudeurs. Voor dit doel stuurt de Dienst Stedelijke Ontwikkeling sinds januari 2006 een afschrift van alle handhavingbesluiten inzake onrechtmatig wonen/illegale kamerverhuur naar de hypothecaire financiers. Als blijkt dat er sprake is van fraude wordt de lening beëindigd en aangifte gedaan bij de politie. Voorts worden de gegevens van de fraudeur opgenomen in het systeem van de Stichting Fraudebestrijding Hypotheken (SFH-systeem). Op 2 februari 2007 is de Stichting Waarborgfonds Eigen Woningen, belast met de uitvoering van de Nationale Hypotheekgarantie, tot het convenant toegetreden. Binnenkort zullen de Ring Den Haag van de Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie en de Nederlandse vereniging van Makelaars (NVM) eveneens tot bovengenoemd convenant toetreden. In 2006 zijn 355 afschriften van aanschrijvingen naar de hypothecair financiers verstuurd met als gevolg dat zes keer aangifte is gedaan van hypotheekfraude en in 39 gevallen de hypotheek is opgezegd.
BSD/2007.1087
7
Aanpak malafide activiteiten in de vastgoedsector De vastgoedsector staat op dit moment in het middelpunt van de belangstelling. In opdracht van het WODC van het Ministerie van Justitie hebben de Erasmus Universiteit en de Advies- en Onderzoekgroep Beke onderzoek gedaan naar malafide activiteiten in de vastgoedsector. De resultaten hiervan zijn opvallend. Vooral de situatie in de gemeenten Den Haag en Rotterdam vergen aandacht en actie. Het is dan ook van groot belang dat de opsporing en vervolging van deze vorm van fraude door politie en justitie voortvarend wordt opgepakt en dat de hiervoor beschikbare capaciteit zowel kwalitatief als kwantitatief wordt uitgebreid. Ik heb deze kwestie aan de orde gesteld in de lokale driehoek. Huisjesmelkers in relatie tot de Belastingdienst In 2006 heeft de Belastingdienst van enkele grote huisjesmelkers de boekhouding onderzocht wat heeft geleid tot een navordering van ruim 1 mln. Bij dit boekenonderzoek werd de Belastingdienst geconfronteerd met een tweetal ondernemers die niet als zodanig bekend waren. In 2006 is eveneens gestart met de voorbereidingen voor twee nieuwe boekenonderzoeken, die nu lopen. Nieuwe ontwikkelingen Begin 2007 is het convenant Amfi geactualiseerd en zijn de gemeente Westland en de Arbeidsinspectie tot het convenant toegetreden. De overige convenantpartners zijn de gemeente Den Haag, politie, OM, Belastingdienst Haaglanden en de SIOD. Deze laatste instantie heeft begin 2007 een informatieanalist beschikbaar gesteld om de informatie uitwisseling tussen de convenantpartners te optimaliseren, waardoor een verdere versterking van de ketenaanpak mogelijk wordt. De ontwikkelingen op het terrein van de huisvesting van arbeidsmigranten zullen nauwlettend worden gevolgd, waarbij eventuele negatieve effecten - al dan niet in G-4 verband - nadrukkelijk onder de aandacht van de rijksoverheid zullen worden gebracht. De Vreemdelingenpolitie zal de controles van de transportbusjes in 2007 continueren. Tevens zal de VrP de in dit kader relevante wijkbureaus, stimuleren dat zij zelfstandig de transportbusjes controleren en voor dit doel het door de VrP ontworpen “raamwerk proces verbaal” hanteren. VrP levert ondersteuning in de sfeer van bijvoorbeeld de afhandeling van de aangetroffen illegale vreemdelingen en de afwikkeling van geconstateerde identiteit- en documentfraude. De betrokken ketenpartners geven in 2007 extra aandacht aan de aanpak van de Chinese horeca. Dit in verband met het grote aantal signalen van misstanden in de Chinese horeca, zoals illegale tewerkstelling en uitbuiting van de werknemers. In de projectgroep Amfi is dan ook afgesproken om deze controles zoveel mogelijk op elkaar af te stemmen. Hoogachtend, W.J. Deetman
