Financiële Studievereniging Groningen. Magazine. Duurzame Dollars en Eerlijke Euro s. Jaargang 21 - September

Financiële Studievereniging Groningen

Magazine

Duurzame Dollars en Eerlijke Euro’s Jaargang 21 - September 2010

1

of heb jij* een beter idee om jezelf te lanceren? www.werkenbijpwc.nl

Assurance • Tax • Advisory

*connectedthinking © 2010 PricewaterhouseCoopers B.V. Alle rechten voorbehouden.

José de Bruin Hoofdredacteur 2010-2011

Voorwoord Duurzaamheid, daar gaat deze

vragen vele wetenschappers zich af of het

al begint het “geitenwollensokken-gevoel”

septembereditie over. Duurzaamheid

tij nog wel te keren is. Door deze zorgen

er gelukkig steeds minder aan te hangen.

is een gedragspatroon dat aansluit op

ontstond al eind jaren ’60 de Club van

Sinds een aantal jaren kijken ook steeds

de behoeften van het heden, zonder het

Rome, de eerste groep wetenschappers die

meer consumenten kritisch naar de mate

vermogen van toekomstige generaties om

gezamenlijk om de tafel ging zitten om deze

van duurzaamheid of milieubewustzijn van

in hun eigen behoeften te voorzien in gevaar

maatschappelijke problemen aan te kaarten.

bedrijven en hun producten, wat bedrijven

te brengen (Brundtland rapport, 1987). Het

Maar veertig jaar later zijn er nog steeds

weer aanzet in te gaan op de vraag van de

is alom bekend dat duurzaamheid onder

niet veel verbeteringen te zien ten opzichte

consument.

andere staat voor het bewuster omgaan met

van het milieu en de manier waarop wij met

Duurzaamheid, duurzame ontwikkeling,

het milieu, want het milieu heeft vooral

haar omgaan. Het gedrag en het bewustzijn

duurzaam ondernemen: allemaal zijn het

de laatste honderd jaar erg te lijden gehad

van belangrijke multinationals is nog steeds

initiatieven vanuit de samenleving of het

onder de menselijke aanwezigheid.

gericht op het behalen van winst en groei,

bedrijfsleven die ons bewuster maken van

Onze samenleving staat in het teken van

terwijl de inzet van deze bedrijven juist

de planeet waarop wij leven en de vraag of

groei, winst en technologische ontwikkeling,

onmisbaar is bij het bereiken van de kleinere

het mogelijk is onze belasting hiervan te

omwille van alles. “Sustainable living

bedrijven. Misschien ligt de oplossing toch

verminderen. Of het tij te keren is en of onze

requires a re-education of society based

bij technologische ontwikkelingen gericht

inzet genoeg is, zullen we uiteindelijk wel

upon consuming less and producing

op duurzaamheid en milieubehoud, waarbij

zien, maar erover nadenken en erbij stilstaan

for basic needs on a self-sufficiency

een andere gedachtengang hoort dan alle

is altijd een positief goed.

basis.”(Buchell, 2002). Dit zou dus

voorgaande decennia.

Waarom duurzaamheid ook in tijden van

betekenen dat we weer zouden moeten

Duurzaam ondernemerschap zou moeten

recessie een belangrijk topic is? Omdat het

teruggaan naar onze basisbehoeften en

zorgen voor een beter bewustzijn van wat we

misschien wel een uitkomst kan bieden en

de maatschappij geheel opnieuw zouden

hebben en in de toekomst willen behouden.

ons zou kunnen beschermen voor een tweede

moeten ‘heropvoeden’. Maar is zo’n grote

Op dit moment is het nog steeds moeilijk met

crisis, namelijk de mogelijke energiecrisis.

omschakeling per se nodig? En zouden wij

een volledig duurzame bedrijfsvoering bij de

dit nog wel kunnen en willen?

beste jongetjes van de klas te horen. Soms

Naast de vraag of een wereldwijde

lijkt duurzaamheid in pure vorm nog steeds

omschakeling überhaupt haalbaar is,

alleen iets voor de echte environmentalisten,

Veel leesplezier!



Colofon

Uitgever: Risk, Financiële Studievereniging Groningen



Hoofdredactie: José de Bruin

6 Financial Headlines

Redactie: Chris Maas Jelle Tjerkstra Ton Bruijnis Michiel Dijkstra Laurens Marie Janine Heerink Eindredactie: Joline Stavasius



Layout: Laurens Marie Redactieadres: Financiële Studievereniging Risk Kamer 5414.0024 Landleven 5 9747 AD Groningen



Vormgeving: LS Ontwerpers BNO Cover: Pleuni Vreeswijk, Accountancy Tour Commissie 2010



8

Fotografie: Henk Veenstra

Zijn economen egoïsten? “Nog een andere verklaring is dat de studie economie egoïstischer mensen aantrekt dan

Druk: Zalsman Groningen

andere studies.”

Oplage: 1.200 exemplaren Abonnementen Het Risk Magazine verschijnt vijf keer per jaar. De abonnementsprijs bedraagt 12 euro per jaar. Voor abonnementen kunt u contact opnemen met Jurjen IJska (050 363 7306).



Advertenties Voor informatie over adverteren in het Risk Magazine kunt u contact opnemen met Jurjen IJska (050 363 7306).

Risk is gelieerd aan de Economische en Bedrijfskundige Faculteitsvereniging

4



14 Interview met Koos Timmermans

20

Heeft windhandel de toekomst? “Het is zeer aannemelijk dat groene energie de nieuwe zeepbel zal worden.”

24 Groene investeringen

Inhoud 6

Financial Headlines

8

Zijn economen egoïsten?

14

Interview met Koos Timmermans

20

Heeft windhandel de toekomst?

24

Groene investeringen

26

Ontwikkelingshulp: een doodlopende weg?

32

Active Shareholdership and Sutainability

36

Beleggerscolumn Martine Hafkamp

Duurzaam heeft de toekomst

26 Ontwikkelingshulp:

39

een doodlopende weg?



Financial Headlines

Column Alwin Tulner

Verenigingsnieuws 42

Intro Finance Symposium

43

Intro Multinational Cycle

44

Intro Beleggersavonden

45

Intro Accountancy Week

46

Verslag Risk Investment Day

53

Afgestudeerden

54

Agenda

32 Active Shareholdership and Sustainability

5

Financial Headlines Tekst: Janine Heerink

Midkapfondsen onder druk Het aantal beleggers is na het uitbreken van de kredietcrisis al sterk teruggelopen, maar men is bang dat het niet lang duurt voordat de resterende beleggers zullen volgen. Midkapfondsen hebben te maken met gedaalde koersen en een stille handel. Het lage volume van de aandelen, veroorzaakt door een kleine verhandelbaarheid, schrikt veel beleggers af. Dit leidt tot het terugtrekken van grote institutionele beleggers uit kleine en middelgrote beursfondsen. Één van de eisen aan fondsen is een minimale dagomzet met een ondergrens van ongeveer 2 miljoen euro. Veel Midkapfondsen bevinden zich al onder deze grens. Voor de fondsen is het moeilijk boven de ondergrens te blijven, omdat ze klein zijn en er wordt verwacht dat deze trend de komende tijd niet keert. De markt zal maar langzaam aantrekken, zelfs als er geen nieuwe recessie ontstaat.

6

Drank en sigaretten stimuleren de economie Russen staan bekend om hun ongezonde manier van leven; de consumptie van alcohol en sigaretten is in Rusland dan ook ongekend hoog. De Russische regering heeft plannen gemaakt deze ongezonde levensstijl te verbeteren en daarom wordt er in 2013 een verhoging van de belasting op sigaretten gepland. Een pakje sigaretten kost nu maar één euro, maar de Russische minister van Financiën, Alexei Kundrin, pleit niet voor de gezondheid van de samenleving maar voor de Russische spaarpot. Hij vindt dat het gebruik van alcohol en sigaretten moet worden aangespoord om de economie een duwtje in de rug te geven. Kundrin richt zich hiermee op de rokende samenleving, die niet blij is met de belastingverhoging die gepland staat. Een ongezonde manier van leven wordt verkozen boven een belastingverhoging om de Russische spaarpot aan te vullen.

Daling Bonussen Uit onderzoek van het IFF, de brancheorganisatie van de internationale commerciële banken, blijkt dat het aantal gegarandeerde bonussen is gedaald ten opzichte van 2008. Het IFF heeft gekeken in hoeverre de banken zich aan de richtlijnen, die door de IFF zijn opgesteld na het uitbreken van de crisis, hebben gehouden. Uit onderzoek is gebleken dat er bij het verbeteren van de beloningsstructuren sterke vooruitgang is geboekt. Het aantal commissarissen dat zich bezighoudt met de beloningsstructuur is toegenomen, waardoor er geen buitensporige bonussen meer plaatsvinden. Veel bonussen worden nu betaald op basis van uitstel, zodat eerst inzicht kan worden verworven in de risico’s van de transactie. Ook het aantal bonusgaranties voor meer dan een jaar is sterk teruggedrongen.

Zijn economen egoïsten?

Tekst: Michiel Dijkstra

“Het blijkt dat economiestudenten consistent egoïstischer keuzes maken dan studenten van andere disciplines.”

8

Wie maatschappelijk verantwoord met z’n geld wil omgaan, heeft tegenwoordig een ruime keuze. Bijna alle fondsbeheerders bieden duurzame beleggingsfondsen aan. Zo kun je bijvoorbeeld spaargeld neerzetten bij ASN bank, zodat er alleen maar maatschappelijk verantwoorde dingen mee gebeuren, et cetera.

“Wat er ook gebeurt, mensen zullen blijven roken, drinken, gokken en oorlog voeren.”

Voor de kritische rooms-katholieke

Vice Fund

investeren, zo liet hij weten in een interview

investeerder is er het Ave Maria Mutual

Voor wie juist tegen maatschappelijk

met de blog ‘Thought Economics’. “We vellen

Fund, dat alleen in bedrijven investeert die,

verantwoord ondernemen is, zijn er

geen oordeel of ze goed of slecht zijn, we

naast dat ze een goed rendement draaien,

beduidend minder opties. Een voor de hand

constateren simpelweg dat deze sectoren

voldoen aan de standaarden van de Rooms-

liggend fonds om dan je geld in te stoppen is

stabiele winsten genereren op de lange

Katholieke kerk. Dat betekent pro-family,

het ondubbelzinnig getitelde Vice Fund, dat

termijn.” De sectoren waar het Vice Fund in

pro-life, en tegen abortus, pornografie,

investeert in casino’s, makers van oorlogstuig

belegt hebben hoge toetredingsbarrières en

en alles wat het heilig sacrament van het

en tabaks- en alcoholproducenten. “Wat er

de bedrijven in deze sectoren behalen hoge

huwelijk onteert. Het fonds investeert onder

ook gebeurt, mensen zullen blijven roken,

winsten en opereren in veel gevallen over de

andere in Toyota (grote auto’s voor grote

drinken, gokken en oorlog voeren”, aldus de

hele wereld.

gezinnen), Nestlé (veel gezinsverpakkingen),

beheerder van het fonds, Charles Norton.

Nintendo (vermaak voor het hele gezin) en

Hij is van mening dat ieder issue dat buiten

Rendement

Heineken (leidt tot grote gezinnen? Geen

de sfeer van ‘making money’ valt, afleidt van

Bij het Vice Fund is het in ieder geval

idee…).

het maken van een goede beslissing over

duidelijk waar de winsten vandaan komen,

bij het Ave Maria Mutual Fund ietsje

of andersom, maar het kan je wel vertellen

Egoïsme

minder. Het zal dan ook weinig verbazing

dat investeren in het Vice Fund je meer geld

Als je student economie bent (en ik neem

wekken dat het Vice Fund beter rendeert

oplevert. Als je je geld in slechts één van

aan dat ik me hier tot studenten economie

dan het Ave Maria Fund. Maar geld is ook

deze twee beleggingsfondsen zou moeten

richt), is de kans groter dat je voor het Vice

niet alles, of toch wel? De economische

investeren, welke zou je dan kiezen? Het Ave

Fund zou gaan. Er zijn studies gedaan naar

wetenschap doet geen uitspraken over wat

Maria Fund, waar je geld maatschappelijk

het coöperatief gedrag van studenten, en

maatschappelijk wenselijk is, alleen over

goed besteed wordt (als je katholiek bent

het blijkt dat economiestudenten consistent

wat economisch gezien het beste werkt. De

tenminste), of het Vice Fund, dat meer geld

egoïstischer keuzes maken dan studenten

wetenschap kan je dus niet vertellen of het

oplevert?

van andere disciplines. In een studie werd

Ave Maria Fund beter is dan het Vice Fund

10

studenten van verschillende studies een

“Nog een andere verklaring is dat de studie economie egoïstischer mensen aantrekt dan andere studies.”

som geld gegeven, die ze konden verdelen

het begrip “fair” de economiestudenten

Dit komt overigens ook doordat vooral

over twee potten: de individuele pot,

enigszins vreemd is.

mannen economie studeren, omdat mannen,

waarmee het geld van henzelf bleef, en de

zoals onderzoek bewezen heeft, sterker hun

gemeenschappelijke pot. Het geld in de

In een andere studie liet men studenten een

eigenbelang nastreven dan vrouwen. Echter,

gemeenschappelijke pot werd verdubbeld en

variant op het ‘prisoner’s dilemma’ spelen.

als je hiervoor corrigeert, blijken studentes

teruggegeven aan alle participanten. In deze

Alweer bleken economen egoïstischer: ze

economie nog altijd egoïstischer dan hun

situatie is het voor iedereen het beste om

kozen veel vaker voor niet-samenwerken

seksegenoten bij andere studies. Helaas

al het geld in de gemeenschappelijke pot te

dan andere studenten. Ook verwachtten ze

dames!

stoppen, terwijl het vanuit eigenbelang het

vaker dat hun partner niet zou samenwerken

beste is om al het geld in de individuele pot

dan andere studenten. Waarom is dit toch?

In een derde onderzoek vinden we nog

te stoppen. Economen stopten veel meer geld

Er is de verklaring dat economiestudenten

een interessante twist op dit gegeven.

in de individuele pot dan andere studenten.

tijdens hun studie leren over speltheorie,

Hierin werd studenten gevraagd namens

waardoor ze simpelweg weten dat de

een studievereniging een aanbod van één

Na afloop lieten de onderzoekers de

rationeel optimale strategie is om niet

van tien loodgieters te accepteren. Onder

studenten een enquête invullen met

samen te werken in coöperatieve zero-sum

deze tien loodgieters bevonden zich hele

vragen over welke hoeveelheid in de

games. Er kan worden beredeneerd dat

goedkope, die geen of weinig smeergeld aan

gemeenschappelijke pot ze fair vonden, en of

economie studeren een wereldbeeld met zich

de acceptant boden, tot hele dure, die een

ze bij het maken van hun beslissing rekening

meebrengt waarin mensen voornamelijk

flinke stapel smeergeld voor de acceptant in

hadden gehouden met of deze fair was.

worden gemotiveerd door hun eigenbelang,

petto hadden. Het is corruptie teruggebracht

Meer dan eenderde van de participerende

wat studenten beïnvloedt. Nog een andere

tot de kern: de studievereniging betaalt de

economiestudenten weigerde de eerste vraag

verklaring is dat de studie economie

rekening, de student ontvangt het smeergeld.

te beantwoorden, en de helft gaf aan geen

egoïstischer mensen aantrekt dan andere

Economiestudenten bleken corrupter

rekening te hebben gehouden met de vraag

studies. Die derde verklaring is het minst

dan andere studenten. De mannelijke

of hun investering in de gemeenschappelijke

vleiend, maar wel het meest waarschijnlijk.

economiestudenten waren corrupter dan

pot fair was. De auteurs van deze studie

Laten we eerlijk zijn: als je levens wilde

de vrouwelijke economiestudenten, maar

uitten in hun conclusie het vermoeden dat

redden was je wel medicijnen gaan studeren.

(opvallend!) de vrouwelijke niet-economen

bleken op hun beurt weer corrupter dan de mannelijke niet-economen. Hieruit kunnen we dus concluderen dat vrouwen op zichzelf corrupter zijn, maar dat mannen die economie studeren nog erger zijn. Vrouwen bleken in de vierde en laatste studie dan wel weer guller dan mannen en meer geneigd tot samenwerken.

Ethische Keuze Terug naar het Vice Fund en het Ave Maria Mutual Fund. De afweging is tussen maatschappelijke verantwoordelijkheid en eigenbelang. Bij economen is de kans groter dat ze in het Vice Fund beleggen dan dat ze in het Ave Maria Mutual Fund beleggen. Waarom? Economen zijn egoïstischer, minder geneigd tot samenwerken en ook nog eens corrupter. Dat komt niet doordat we verpest worden door de studie, het is omdat mensen zoals wij een studie als economie kiezen.

12

“ De afweging is tussen maatschappelijke verantwoordelijkheid en eigenbelang.”



We view ambition as a quality to be cherished. Because we see it as a force that fuels initiatives. The best form of ambition combines the will to be independent with the willingness to take on responsibility. That’s what we call the ambition to excel. If you think you, too, have that kind of ambition, we would like to hear from you. For our Analyst Program, NIBC is looking for university graduates who share our ambition to excel. Personal and professional development are the key-elements of the Program: in-company training in co-operation with the Amsterdam Institute of Finance; working side-by-side with professionals at all levels and in every financial discipline as part of learning on the job. We employ top talent from diverse university backgrounds, ranging from economics and business administration, to law and technology. If you have just graduated, with above-average grades, and think you belong to that exceptional class of top talent, apply today. Joining NIBC’s Analyst Program might be the most important career decision you ever make! Want to know more? Surf to www.careeratnibc.com.

Interested? Please contact us: NIBC Human Resources, Frouke Röben, [email protected]. For further information see www.careeratnibc.com. NIBC is a Dutch bank that offers integrated solutions to mid-market clients in the Benelux and Germany. We believe ambition, teamwork, and professionalism are important assets in everything we do. THE HAGUE

•

LONDON

•

BRUSSELS

•

FRANKFURT

•

NEW YORK

•

SINGAPORE

•

WWW.NIBC.COM

Interview met Koos Timmermans Chief Risk Officer ING Tekst: Ton Bruijnis en Michiel Dijkstra

Voor het eerste Risk Magazine van dit collegejaar spraken we met de Chief Risk Officer van de ING Groep, Koos Timmermans. Wij togen naar Koos Timmermans maakt vrij snel

de Amsterdamse Zuidas en legden

duidelijk dat duurzaamheid en corporate governance geen zaken zijn waar een

Timmermans onder meer de vraag

financiële instelling als de ING Groep enkel goede sier mee wil maken: “Banken

voor, of meer aandacht voor corporate

zijn gebouwd op het principe van het opnemen van deposito’s van klanten en

governance in de financiële wereld de

het verstrekken van lange leningen, dus per saldo moeten wij het vertrouwen van

kredietcrisis had kunnen dempen.

de depositohouder verdienen, dat is een basiselement van een bank”. Hij vervolgt: “Als je te veel met dat businessmodel gaat zitten rommelen en je raakt het vertrouwen van de depositohouder kwijt, dan heb je een groot probleem”. Desondanks zijn er in het recente verleden concurrenten geweest die een ander verdienmodel gebruikten en daar hun winst uit wisten te halen. Het falen van businessmodellen, die zo ver van wat

14

“ Het is als vooruitrijden op basis van een achteruitkijkspiegel.” gebruikelijk is in het bankwezen afstaan,

willen graag weten of het langetermijnbeleid

enkel de Chief Financial Officer die bij de

dient voor Timmermans deels als bewijs dat

van de directie hun goedkeuring kan krijgen.

aandeelhouders langsgaat om het reilen en

vertrouwen niet onderschat moet worden.

Aandeelhouders met langetermijnvisie

zeilen van ING toe te lichten: “Aanvullend op

“Het bevestigt dat het heel belangrijk is

vragen zich vaak af hoe het betreffende

het werk van de CFO, ga ik als risk manager

dat je voor de lange termijn werkt”. Omdat

bedrijf de komende jaren zijn geld zal

eigenlijk altijd langs de aandeelhouders, om

vertrouwen een delicate asset is in de

gaan verdienen. Koos Timmermans legt

bijvoorbeeld de activa van ING toe te lichten

financiële wereld, is het misbruik ervan als

uit hoe deze aandeelhouders duurzaam

en te verklaren, zodat de aandeelhouders een

promotiemiddel gevaarlijk: “Dan zou het

ondernemen van het management vragen.

inschatting van de risico’s kunnen maken.”

op den duur vanzelf uit elkaar vallen.” Dit

“Het omgekeerde van duurzaamheid

zou dan logischerwijs imagoschade met zich

is discontinuïteit” en daarom willen

Ondanks het actieve risicomanagement van

meebrengen.

aandeelhouders weten of er discontinuïteit

de ING Groep hoort risico bij een bank, het

te voorzien valt. Het duurzaam ondernemen,

is zelfs een wezenlijk en belangrijk onderdeel

Dat uiterlijke schijn tegenwoordig een

waarin alle belanghebbenden door het

in het duurzaam ondernemen binnen de

risicovolle handelwijze is, is mede op het

management op een juiste wijze worden

onderneming: “Geen risico nemen is ook

conto van de aandeelhouders te schrijven,

behandeld, wordt in toenemende mate een

geen duurzaamheid, dan leidt het ertoe

die de onderneming kritisch onder de loep

strategisch actiepunt in een onderneming,

dat je geen business meer hebt. Dan heb

houden. Dit geldt in het bijzonder voor

waarbij men in de bestuurskamer zich

je 100.000 mensen in dienst, dat wordt te

aandeelhouders die voor een langere periode

bewust lijkt te worden van de belangen

duur en vervolgens moet je ze alle 100.000

in de onderneming willen beleggen. Zij

die hierbij spelen. Zo is het niet meer

ontslaan. Dat is geen duurzaamheid”.

Koos Timmermans (1960) studeerde economie aan de Erasmus Universiteit te Rotterdam. Tot 1991 heeft hij bij ABN Amro gewerkt in het veld van financiële markten en derivaten. Hierna werkte Timmermans in Ierland voor IBM. Vanaf 1996 is Koos Timmermans in dienst van de ING groep als achtereenvolgens hoofd Treasury ING Verzekeringen en hoofd Corporate Market Risk Management. Sinds 2006 is hij Chief Risk Officer van de ING groep, waarvan 2006-2007 als plaatsvervangend CRO.

Het vinden van de juiste balans tussen

Men kijkt bij het bepalen van de maximale

Naast het inschatten van risicoscenario’s

duurzaam ondernemen, met het oog op

risicobehoefte niet alleen naar deze

besteedt ING veel aandacht aan

winst, personeel en planeet aan de ene zijde,

modellen, maar ook naar verschillende

‘productveiligheid’. Er wordt een strikte

en de juiste hoeveelheid risico aan de andere

stressscenario’s, die helpen in te schatten

procedure gehanteerd waarin financiële

zijde, wordt mede tot stand gebracht door

wat de impact kan zijn in de onderneming

producten moeten worden gekeurd. Dit

risicomodellen. Deze risicomodellen hebben

wanneer bepaalde scenario’s werkelijkheid

proces, het product approval process, is zeer

echter het grote nadeel dat ze gebaseerd zijn

zouden worden.

centralistisch ingestoken. Het keuren van het

op het verleden. “Het is als vooruitrijden

product dient twee doelen: ten eerste wordt

op basis van een achteruitkijkspiegel”.

bekeken of het commercieel interessant is

16

en daarnaast, hoewel niet minder belangrijk,

hierop met twee visies: “Waar er duidelijk

Zoals hiervoor al kort aangestipt, wordt

wordt gekeken of het product ook voor de

fouten zijn in corporate governance, zou

de aanleiding van de recente kredietcrisis

klanten van ING verantwoord is. Producten

de overheid een sturende werking moeten

(deels) toegeschreven aan het verstrekken

worden onafhankelijk ‘afgetekend’. “Men

hebben”, maar daar tegenover: “De vraag

van hypotheken aan huishoudens die dit

kan niet zomaar ergens in een business unit

is of een overheid kan voorschrijven hoe

feitelijk niet konden dragen. De vraag, zoals

zeggen, wij gaan eens een nieuw product

een corporate governance beleid eruit moet

ook in de inleiding wordt gesteld, of een

beginnen.” De beslissing of een product

zien, daar heb ik mijn twijfels over.” Volgens

breed gedragen duurzaam ondernemerschap

verantwoord is voor klanten is echter geen

Timmermans is corporate governance voor

in de financiële sector de crisis had kunnen

makkelijke. “Je kan niet voor alle klanten

een deel zelflerend en zelfsturend: “Neem

beperken, is een vergaande. Timmermans

garanderen, dat een product onder alle

de affaire rond Enron, dat heeft gevolgen

legt de oorzaak van de crisis bij de grote

economische omstandigheden het beste voor

voor checks, balances and controls. Je krijgt

afhankelijkheid van leverage en de mate

een klant doet.”

daarna de kredietcrisis, dat heeft weer

waarin de markten gecorreleerd zijn

andere oorzaken en dat leidt weer tot andere

geworden. “Er is te veel geleend en te veel in

veranderingen in het bedrijfsleven. Zo zal

kredieten belegd. Het realiseren dat ongeveer

Het aftekenen van een product is niet het enige wat ING behoort te doen om haar klanten te beschermen. “Als bank hoor je de juiste vragen gesteld te hebben.” In aanvulling hierop, en deels terugkijkend op het ontstaan van de kredietcrisis, geeft Timmermans een voorbeeld: “Je kunt een klant een hypotheek geven, wanneer je

“ Er is een te grote focus geweest op groei, met andere woorden winst. Winstgroei werd als uitgangspunt genomen.”

bij die klant een vorm van terugbetaling krijgt, die níet alleen komt uit koerswinst op zijn huis. Terugbetaling moet komen uit je lopende inkomsten en niet uit een soort

ook corporate governance in de tijd zich

de hele markt long in credits is geweest

sit-hope-and-pray-situatie.” Vanzelf rijst dan

steeds iets aanpassen”. Hierbij is het volgens

en te excessief gevoelig is geworden voor

de vraag of overheden en/of toezichthouders

Koos Timmermans de vraag of het juist de

leverage, los je niet alleen op met corporate

actiever een vinger in de pap moeten

overheid is die het meest geschikt is om

governance.” Timmermans vindt hierbij

hebben wanneer het gaat om duurzaam

corporate governance bij ondernemingen te

steun bij Arnoud Boot, hoogleraar Financiële

ondernemen. Timmermans reageert

dicteren.

Markten van Universiteit van Amsterdam.

“ De grote druk en hoge verwachtingen van aandeelhouders met betrekking tot winstgroei mag voor het bedrijfsbestuur geen verschil maken.”

“Ik heb hem wel eens horen zeggen dat

met een soort verwendheid tot gevolg. “Er

meer mogen worden gebruikt als onderpand

we sinds 2002 in een verlengde crisis

is een te grote focus geweest op groei, met

voor liquiditeit: deze zijn immers niet liquide

zitten.” Het excessief lenen wordt volgens

andere woorden winst. Winstgroei werd als

wanneer er een systeemcrisis ontstaat.

Timmermans in snel tempo teruggebracht.

uitgangspunt genomen. En daarna ging je

Timmermans legt hiervan het probleem

Maar naast het financieel-economisch

kijken hoe je dat op een verantwoordelijke

uit. “Als banken dat soort obligaties niet

aspect van de crisis, bevat de crisis volgens

manier ging invullen.” De grote druk en

van elkaar kan kopen, betekent dat het

Koos Timmermans ook een belangrijke

hoge verwachtingen van aandeelhouders

voor banken moeilijker wordt om obligaties

macro-economische oorzaak. De macro-

met betrekking tot winstgroei mag voor het

uit te geven. Terwijl wij worden geacht

economische werkelijkheid kon het micro-

bedrijfsbestuur geen verschil maken. Volgens

meer obligaties uit te geven om langere

economische beleid van bedrijven lang

de CRO van ING zit het management ook op

financieringen aan te trekken”.

niet altijd bevredigen. “Kunnen banken

die plek om daartegen weerstand te bieden.

hun balans laten groeien met 10 tot 15%

Aanhakend hierop ziet Timmermans het

per jaar, als de productiegroei 2 à 3% per

Met het oog op de toekomst heeft

verpakken en verkopen van hypotheken niet

jaar is? Dit is lange tijd wel gebeurd. Dan

Timmermans een aantal wensen. “Als

per definitie als een fout soort business. Juist

kun je zeggen, dat die macro-economische

bank heb je wel baat bij een goede en

omdat veel banken meer hypotheekactiva

vertaling in de micro-economie niet goed

stabiele sector.” De kritiekpunten die

bezitten dan dat ze aan spaargeld hebben

genoeg heeft gewerkt.” De discrepantie

toezichthouders vervolgens hebben op een

ontvangen, maakt het zelfs noodzakelijk

tussen macro en micro-economische

sector die te veel met elkaar is verweven,

om een deel van de hypotheekactiva van de

cijfers heeft een aantal aanjagers gehad: zo

begrijpt Timmermans wel, maar het

balans te halen. “Punt is wel, banken hebben

zijn er sinds eind jaren ‘80 voornamelijk

simpelweg beperken van deze verwevenheid

té ingewikkelde producten gecreëerd. Denk

gunstige markten geweest met lage

is geen haalbare optie, omdat dat nieuwe

aan getrancheerde kredieten, de CDO’s. De

afschrijvingen en bedrijven met nauwelijks

problemen met zich meebrengt. Obligaties

vraag is, of dat nou werkelijk iets is wat veel

verliezen en sterk groeiende balansen

van collegabanken zouden bijvoorbeeld niet

toevoegt aan deze wereld. Daarvan kan je

18

Bron

zeggen: dat had misschien niet gemoeten. Dit heeft onder andere tot gevolg gehad dat de markt in 2008 zich collectief is gaan realiseren dat de huidige kapitaalsnormen niet de juiste normen zijn, het moet allemaal veel hoger. Het verdwijnen van vertrouwen in de markt heeft ertoe geleid dat de normen in één keer hoger zijn gezet”.

Het zelfsturende karakter van de markt heeft daarmee ook zijn effect op de ontwikkeling van duurzaam ondernemingsbestuur: “Je moet daardoor niet zozeer kijken naar wat de overheid mij nu voorschrijft, maar naar wat in de toekomst de norm van de markt is en hoe de liquiditeit eruit moet zien.” Tot slot zegt Timmermans: “Men zal zich met Corporate Governance ongetwijfeld altijd willen verbeteren”.

Heeft windhandel de toekomst?

Tekst: Laurens Marie

In de eerste helft van de zeventiende eeuw kreeg de wereld te maken met de allereerste economische ‘zeepbel’: de tulpenmanie. Tijdens deze economische crisis gingen tulpenbollen in Nederland op een gegeven moment voor meerdere jaarsalarissen over de toonbank. Nadien volgden wereldwijd nog veel meer zeepbellen, zoals de Railway Mania (rond 1840), de internetzeepbel (rond 2000) en de vastgoedzeepbel (2007). Door de eeuwen heen zijn er dus altijd zeepbellen geweest en het wachten is dan ook op de volgende ‘bubble’. 20

“Het enige dat erger is dan een nieuwe zeepbel, is de afwezigheid van een nieuwe zeepbel”

Nu de economie weer enigszins is

De groene zeepbel

stroom te krijgen. Zo mochten er vanaf

bijgekomen van de financiële crisis, wordt

Volgens Janszen voldoet de alternatieve

1 september 2009 geen gloeilampen van

druk gespeculeerd over wat de volgende

energiebranche aan de eerste drie eisen.

100 Watt meer worden verkocht en per 1

zeepbel zal zijn. Volgens economen zijn

Wat betreft de eerste eis stelt de US

september 2010 zijn ook de gloeilampen van

er verschillende mogelijkheden, maar de

Energy Information Administration dat de

75 Watt verboden. Uiteindelijk mag er vanaf

voornaamste lijken toch betrekking te

Amerikaanse groene energiesector in 2008

1 september 2012 geen enkele gloeilamp

hebben op goud, obligaties en opkomende

met 5,9% groeide, terwijl de branche in zijn

meer worden verkocht. Binnenkort zal de

markten. Daarnaast wordt ook veelvuldig

algemeenheid met 1% daalde. Verder daalde

consument het dus noodgedwongen met

gesproken over de groene zeepbel, of de

de energieconsumptie in 2009 in de VS

spaarlampen en LED lampen moeten doen.

‘cleantech bubble’.

met bijna vijf procent, terwijl bijvoorbeeld

Dit heeft automatisch tot gevolg dat

Volgens Eric Janszen, een Amerikaans expert

de consumptie van windenergie met bijna

veelvuldig wordt gesproken over de groene

op het gebied van bubbles, moet de sector

40 procent steeg, aldus cijfers van de

energiesector: de derde eis waaraan een

waarin de nieuwe zeepbel ontstaat aan vier

Amerikaanse overheid.

toekomstige zeepbel moet voldoen. Niet

eisen voldoen. Ten eerste moet de bedrijfstak

Er wordt ook voldaan aan de tweede

alleen politici kaarten met regelmaat van

al aan het groeien zijn, terwijl de vorige

eis: overheden trekken veel geld uit om

de klok het onderwerp aan, maar ook de

zeepbel nog niet helemaal is leeggelopen.

duurzame energie te subsidiëren. Op

media besteden er zeer veel aandacht aan. Er

Daarnaast stelt Janszen dat de overheid

de website van zowel het Ministerie van

gaat bijna geen dag voorbij, of bedrijven of

de specifieke sector moet prikkelen door

Economische Zaken als het Ministerie van

instellingen kondigen aan dat ze duurzamer

bijvoorbeeld subsidies en belastingvoordelen.

Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening

gaan produceren of dat ze overstappen op

Ten derde moet er veelvuldig over worden

en Milieubeheer (VROM) staat uitgebreid

groenere energie. Begin september kondigde

gepraat, zowel in de media als in de politiek.

beschreven hoe subsidie kan worden

De Ruyter, de bekende broodversierder, aan

Als laatste, zo zegt Janszen, moeten

aangevraagd voor uiteenlopende zaken,

dat haar hagelslag en chocoladevlokken per

honderden of misschien zelfs duizenden

die het gebruik en de productie van

1 januari 2011 als duurzaam mogen worden

bedrijven in deze sector ervoor zorgen dat er

groene energie bevorderen. EU-wetgeving

betiteld. Op basis van zulke berichten is

voor biljoenen aan waardepapieren op Wall

probeert echter ook op andere manieren de

het niet vreemd dat steeds meer mensen

Street wordt gecreëerd en verkocht.

Nederlandse maatschappij aan de groene(re)

‘duurzaamheid-moe’ beginnen te worden.

Groene energie een hype?

produceren als de maatschappij verlangt en

tieren, terwijl andere het niet zullen kunnen

Op basis van deze gegevens is het volgens

de investeerder verwacht. Daarnaast vertelt

volhouden.

Janszen zeer aannemelijk dat duurzame

hij ook dat groene energie ten minste vier

energie de nieuwe zeepbel zal worden,

keer zoveel kost als normale energie, wat

Onmisbaar

hoewel hij zelf toegeeft dat Wall Street

dus betekent dat de gehele sector te sterk

De meningen zijn dus verdeeld: lang niet

nog niet wordt gedomineerd door de

afhankelijk is van overheidssteun. Zonder

iedereen is het erover eens dat de groene

groene bedrijfstak, de vierde eis waaraan

subsidies en andere stimuleringen zullen

sector de nieuwe zeepbel vertegenwoordigt.

een zeepbel moet voldoen. Ook enkele

veel consumenten en bedrijven uiteindelijk

Dat maakt volgens Janszen niet veel uit,

wetenschappers erkennen dat groene energie

kiezen voor de ‘gewone’, goedkopere stroom.

hoewel het naar zijn zeggen wel belangrijk is dat er een nieuwe bubble komt. Een snel

de nieuwe zeepbel kan worden. Professor Vaclav Smil, hoogleraar aan de faculteit

De flower garden

groeiende energiesector trekt namelijk ook

Ruimtelijke Wetenschappen van de Canadese

Er worden ook redenen aangevoerd waarom

andere sectoren, zoals infrastructuur, mee

Manitoba Universiteit, legt uit dat groene

de groene sector niet de volgende bubble kan

omhoog en dat is goed voor de economische

energie momenteel sterk gehyped wordt,

zijn. Steeds meer mensen zijn immers niet

groei. Inmiddels is het volgens Janszen

wat beleggers ertoe aanzet massaal in groene

alleen ‘ duurzaamheid-moe’, maar ze gaan

duidelijk dat de Amerikaanse economie

stroom te stappen. Dat ook Nederlandse

zich er ook tegen verzetten: windmolens

praktisch afhankelijk is geworden van

beleggers veel vertrouwen hebben in

kosten nou eenmaal ruimte en zonnepanelen

bubbles: “ De zeepbelcyclus heeft de

alternatieve energie, blijkt wel uit een

gebruiken veel water; niet iedereen is

bedrijfscyclus vervangen.” Volgens de

onderzoek van ING: 32% van de beleggers

daarvan gecharmeerd. Ook het bedrijfsleven

Amerikaan maakt het uiteindelijk dan ook

verwachtte eind 2009 dat investeren in

zelf is nogal sceptisch over een mogelijke

niet veel uit wat voor nieuwe zeepbel er

duurzame energie in de komende jaren het

groene bubble: zij stelt dat de investeerder

komt, zolang er maar een nieuwe bubble

meeste rendement gaat opleveren. Smil

zich vooralsnog geen zorgen hoeft te maken.

komt, want het enige dat erger is dan een

stelt echter dat de investeerders eigenlijk

Zo vindt Kerry Adler, CEO van het Canadese

nieuwe zeepbel, is de afwezigheid van een

investeren in gebakken lucht. Hij baseert

Skypower Inc., dat er geen sprake is van een

nieuwe zeepbel.

dit op het feit dat de huidige faciliteiten

bubble, maar van een consoliderende ‘flower

nooit zoveel groene stroom kunnen

garden’: sommige bedrijven zullen welig

22

Eigen klanten is voor mij een uitdaging

We zijn de grootste zelfstandige accountants- en adviesorganisatie in Nederland en groeien nog steeds. Met ongeveer 1.600 medewerkers bedienen we vanuit 47 kantoren 44.000 cliënten. Wil jij een actieve bijdrage leveren aan die stijgende lijn? We bieden je graag alle kansen om je eigen koers te bepalen. En dat zeggen we niet zomaar. We streven naar innovatie, creativiteit en kennisontwikkeling. Eigenschappen als lef, gedrevenheid en puurheid kunnen we daarbij goed gebruiken. Overigens zorgen we niet alleen voor volop mogelijkheden om je ambities waar te maken, maar ook voor een gezonde balans tussen werken en vrije tijd.

www.werkenbijacconavm.nl Ruimte voor onder nemen !

Groene investeringen Duurzaam heeft de toekomst Tekst: José de Bruin

Airport Eindhoven maakt al jaren gebruik

aan de andere kant grote “groene energie”

van toiletten die doorgespoeld worden

bedrijven, als Econcern, in de problemen

met regenwater. Tevens is er een intiatief

komen door verliezen en wantrouwen van

van studenten om de CO2-uitstoot van

geldverstrekkers, waardoor grote duurzame

de grote vervuilers in Indiase steden te

projecten gestaakt worden. Zou de reden zijn

verminderen door een hybride tuktuk te

dat deze zogenaamde duurzame producten

ontwikkelen. Maar grote olieconcerns als BP

niet zo rendabel zijn als gedacht, of heeft het

en Shell produceren naast de verschillende

dezelfde redenen die ook spelen bij andere

fossiele brandstoffen ook ingrediënten

bedrijven in moeilijkheden?

voor zonnecellen. Ook zijn er banken

24

als Triodos Bank, die gespecialiseerd

Banken als Triodos Bank maken

zijn in financiële producten met een

vergelijkingen tussen duurzame

duurzaam randje. Of ze dat nu zijn vanuit

bedrijven, organisaties en projecten die

winstoogpunt of maatschappelijk belang,

winstgevend zouden kunnen zijn. De Dow

allen zijn geslaagde voorbeelden van

Jones Sustainability Index (DJSI) meet

milieuvriendelijke initiatieven die bijdragen

factoren van duurzaamheid onder alle

aan een duurzame samenleving. Al zien we

beursgenoteerde bedrijven ter wereld.

“Ook de fiscus maakt het deze dagen voordeliger om duurzaam te beleggen en te sparen”

De DJSI bestaat uit negentien sectoren,

om daadwerkelijk in de bedrijven die goed

Ook de krantenkoppen zeggen genoeg over

waarvan vijf sectoren worden aangevoerd

scoren op deze indices te investeren?

de bereidheid van beleggers in duurzame

door Nederlandse bedrijven als Ahold,

projecten en producten te investeren. De

Akzo Nobel en TNT. Deze Dow Jones

Als men kijkt naar de hoeveelheid intiatieven

voordelen voor de toekomst, het verwachte

Sustainability Index is zeer interessant te

vanuit het bedrijfsleven en de maatschappij,

positieve rendement en de vervulling van

noemen, omdat gekeken wordt naar negentig

zou gedacht kunnen worden dat er een

de maatschappelijke verantwoordelijkheid

factoren, die lopen van maatschappelijke

grote interesse is voor deze duurzame

spelen hierin een grote rol. Maar nog

verantwoordelijkheid van bedrijven ten

investeringen. Volgens de Vereniging van

steeds worden beleggers en consumenten

opzichte van bijvoorbeeld hun personeel,

Beleggers voor Duurzame Ontwikkeling

niet goed geïnformeerd en denkt men

tot aan de hoeveelheid acties die het milieu

(VBDO) groeide de totale omvang van

dat duurzaamheid “overrated” is, of

zichtbaar verbeteren. Opvallend is dan wel,

het duurzame spaar- en beleggingsgeld in

misschien zelfs onzin. Onze invloed op het

dat zeer recentelijk de hiervoor genoemde

2009 met €2,5 miljard ten opzichte van

broeikaseffect is nooit echt bewezen, maar de

grote olieproducenten uit deze index zijn

het jaar ervoor; opvallend is dat deze groei

milieuvervuiling en de vraag naar een andere

gegooid. BP op basis van de olieramp in de

procentueel groter is dan voor reguliere

manier wel. De positieve vooruitzichten die

Golf van Mexico en Shell voor haar beleid

beleggingen. Ook de fiscus maakt het deze

duurzame bedrijven en producten hebben,

in Nigeria. Maar er zijn meer indices. Zo

dagen voordeliger om duurzaam te beleggen

zou de investeerder weleens over de streep

ook bestaan de zogenaamde ESG criteria

en te sparen, door zulke investeringen in box

kunnen halen. Vergelijkingsmethoden als

(Environmental, Social and Governance),

3 vrijstelling te geven. Zelfs als er minder

de DJSI zouden beleggers goed kunnen

maar ook de drie P’s (People, Planet and

rendement voortkomt uit deze duurzame

informeren over de kansen op de markt voor

Profit) die nagaan in hoeverre bedrijven zich

beleggingen, zou het nettoresultaat

investeringen in sustainable companies, die

bezighouden met deze onderwerpen. Maar

wel positiever kunnen zijn door dit

de aankomende jaren hoge ogen zouden

hoe hoog is de bereidheid van beleggers

belastingvoordeel.

kunnen gooien met een duurzaam beleid.

De afgelopen jaren duiken steeds meer kritische geluiden over ontwikkelingshulp op. Zo schreven in Nederland oud kamerlid Arend-Jan Boekestijn (“De prijs van een slecht geweten”) en journaliste Linda Polman (“De crisiskaravaan”) al goedlopende boeken over dit onderwerp. Het meest opzienbarend was toch wel het boek van Dambisa Moyo: Dead Aid.

Ontwikkelingshulp: een doodlopende weg? Tekst: Jelle Tjerkstra

Dambisa Moyo is de Ayaan Hirsi Ali van

Geschiedenis van hulp

Tweede Wereldoorlog helpen en bleek een

de ontwikkelingssamenwerking. Ze is een

Al in het begin van de twintigste eeuw

groot succes. De economie werd getriggerd

jonge, intelligente Afrikaanse vrouw met een

begonnen Engeland en de Verenigde

door deze eenmalige impuls en maakte een

heldere – én politiek incorrecte – boodschap:

Staten met kleine voedselprogramma’s,

grote groei door in de jaren ’50.

snijd diep in de ontwikkelingshulp. Moyo

voortvloeiend uit het koloniale tijdperk.

is zeker geen domme vrouw, nadat ze haar

Op 5 juni 1947 kwam de eerste echte grote

Een grote impuls bleek dus te helpen om de

school in Zambia had afgemaakt vertrok ze

operatie: de Amerikaanse minister van

economie op gang te brengen. Afrika was

naar Harvard en vervolgens naar Oxford.

Buitenlandse Zaken George C. Marshall

destijds ook een derdewereld continent en

Vervolgens ging zij aan de slag bij Goldman

presenteerde een reddingspakket van 20

was rijp voor een flinke financiële injectie

Sachs en de Wereldbank. Ook zij ziet dat

miljard dollar (meer dan $ 100 miljard in

om de economie op gang te helpen. Als het

Afrika ver achter blijft bij de rest van de

hedendaagse waarden). Dit pakket – wat de

in Europa helpt, waarom in de rest van de

wereld. De schuld schuift ze op het geld wat

geschiedenis inging als het Marshall Plan

wereld dan niet?

de Afrikaanse staten van sponsoren krijgen.

– moest Europa uit de puinhopen van de

26

Waar het in de jaren ’60 nog om miljoenen

als grootste internationale uithangborden.

zijn noodzakelijke voorwaarden om op

ging, vloeiden er in de opvolgende decennia

De situatie in Afrika blijft schrijnend: zelfs

de lange termijn een duurzame groei te

miljarden richting het Afrikaanse continent.

na $ 1.000 miljard ontwikkelingshulp blijft

creëren. Moyo en een gedeelte van de

Tijdens de jaren ’70 stroomden veel

de economie ver achter, viert de corruptie

ontwikkelingseconomen propageren echter

oliegelden naar Afrika: Afrikaanse landen

hoogtij en komen de ontwikkelingsgelden

dat democratie in Afrika niet altijd de

vulden het ene gat met het andere en raakten

vaak in verkeerde handen terecht.

beste oplossing is. Democratie kan zelfs een drempel zijn op weg naar duurzame

steeds dieper in de schulden. In 1982 bedroeg het totale bedrag aan interest en afbetalingen $ 8 miljard. Later dat jaar ging Mexico op de fles en vele andere landen in ontwikkeling volgden. Dit resulteerde in een grootschalige schuldsanering waarbij het

“Dambisa Moyo is de Ayaan Hirsi Ali van de ontwikkelingssamenwerking.”

hulpmodel nieuw leven werd ingeblazen. Na dit fijne staaltje moral hazard poogden de geldverstrekkers meer grip te krijgen op de financiële huishouding van de Afrikanen.

De (nood)zaak van democratie

groei. Er moeten vele – vaak impopulaire –

In de jaren ’90 valt de schaduw van de Koude

Omdat deze corruptie zo’n grote moeilijkheid

maatregelen genomen worden om de weg

Oorlog weg. Zowel de Amerikanen als de

is in het verlenen van hulp, wordt vaak

naar groei in te slaan. In een democratie met

Russen hadden verschillende landen die ze

gezocht naar transparantie. Democratie

verschillende partijen die voor stemmen

steunden in ruil voor strategisch belangrijke

wordt gezien als panacea: vergroting

vechten, kan onrust ontstaan als de regering

plaatsen. Ontwikkelingshulp slaat in het

van transparantie, vermindering van

dergelijke maatregelen erdoorheen probeert

nieuwe millennium om in een celebrity

nepotisme en de mogelijkheid voor eens

te krijgen. Beter is het om in de beginfase

business, met Bob Geldof en Bono

en altijd dat geld eerlijk te verdelen. Dit

juist een goedwillende dictator te hebben, die

alle macht heeft. Zo is er rust en weet iedereen waar hij aan toe is. Deze dictator kan vervolgens ook de

“Democratie kan zelfs een drempel zijn op weg naar duurzame groei.”

malariabestrijding: “Stel: een goed bedoelende filmster besluit de massa’s te mobiliseren in de

impopulaire maatregelen

strijd tegen malaria. Hij

invoeren. Het grote gevaar

zamelt miljoenen dollars

is echter wel dat een goedwillende dictator

onderzoek toont volgens haar aan dat het

in en deelt honderdduizenden klamboes

kan omslaan in een kwaadaardige, met alle

in de praktijk weinig verandert. Het is niet

uit in Afrika. Maar de lokale fabrikant die

gevolgen van dien.

ongebruikelijk dat 50 tot 70 procent van

vijfhonderd klamboes per week produceert

het overheidsbudget van een Afrikaans land

en tien gezinnen van inkomen voorziet, kan

De kritiek

uit buitenlandse hulp bestaat. “Een land

zijn tent sluiten. De gratis klamboes worden

Het belangrijkste argument dat Moyo

wat afhankelijk is van buitenlandse hulp

betaald met werkloosheid en armoede. Over

aandraagt tegen ontwikkelingshulp, is

zal nooit volwassen worden.” Moyo stelt in

enkele jaren zijn ze versleten en hebben

dat het gratis geld is. Er hoeft te weinig

een interview: “Daarnaast raken kwetsbare

mensen nieuwe klamboes nodig. Dan moeten

verantwoordelijkheid afgelegd te worden

economieën ontwricht door een grote stroom

ze weer hun hand ophouden, want in eigen

voor de uitgaven. Het werkt corruptie

geld uit het buitenland. Inflatie neemt toe, er

land worden ze niet meer gemaakt.”

in de hand en ondermijnt de kracht van

wordt minder gespaard, innovaties nemen

de middenklasse. Geldschieters sturen

af, de export daalt omdat de nationale

Het alternatief

weliswaar beoordelingsteams en er wordt

munt in waarde stijgt – enfin, zo kan ik nog

Moyo pleit voor de ‘Dead Aid’ strategie en

gedreigd met sancties bij verkeerde

wel even doorgaan.” Herhaaldelijk haalt

wil de Afrikanen niet “willens en wetens nog

besteding, maar wetenschappelijk

Moyo in het boek een voorbeeld aan van

eens zestig jaar gevangen houden in

28

25 november 2010...

...maak jij het nieuws van de dag. Het kabinet werkt aan nieuwe plannen voor de komende jaren. Het ministerie van Financiën is daarbij nauw betrokken. Geld kan maar één keer uitgegeven worden, dus het is van belang dat de juiste keuzes worden gemaakt. Logisch dat de pers daar bovenop zit. De minister heeft advies nodig. En snel ook.

Werken bij het Rijk. Als je verder denkt www.werkenbijhetrijk.nl

Tijdens de Studentendag 2010 sta je oog in oog met de minister en de staatssecretaris van Financiën. Je werkt aan een echte case, met alle media-aandacht van dien. En je maakt kennis met een interessante werkgever. Een jonge organisatie waarin nieuw talent direct wordt beloond met een flinke dosis verantwoordelijkheid. Bij Financiën tel je meteen mee. Schrijf je in voor 15 november 2010 Wat betreft je profiel: je bent eindejaars bachelor- of masterstudent algemene, bedrijfs- of fiscale economie. Ook met Nederlands of fiscaal recht en met bestuurskunde ben je van harte welkom, net als met iedere andere studie met het vak openbare financiën. Dus: heb je interesse in het financieel nieuws? En wil je op 25 november 2010 zelf het nieuws van de dag maken? Schrijf je dan vóór 15 november 2010 in via www.studentendag.nl.

“Omgerekend krijgt elke Europese koe $2,50 subsidie per dag.”

armoede.” Dit zal resulteren in een op de

India en China

de Aziatische landen, Zuid-Afrika of zelfs

korte termijn zeer pijnlijke strategie, maar

Grote mogelijkheden ziet Moyo echter

Botswana. Deze landen zijn nog steeds

is op de lange termijn rendabel. Binnen vijf

in de handel met India en China. Beide

arm, maar zij hebben echter wel toegang

jaar moeten de donorlanden af zijn van hun

landen groeien snel en hebben een

tot internationale kapitaalmarkten en zijn

hulpverslaving, waarbij het percentage hulp

gigantisch handelspotentieel. Zo liggen

relatief onafhankelijk van hulp. De timing

van de overheidsbegroting maximaal vijf

er qua export grote mogelijkheden voor

van haar boek is echter nogal ongelukkig.

procent mag zijn.

landbouwproducten, aangezien de steeds

Met het toeslaan van de crisis zijn ook

Overheden kunnen ook hun geld ophalen

groter wordende middenklasse van deze

in Afrika de staatsobligaties onder druk

via financiële markten, zowel nationaal

groeitijgers steeds luxer wil eten. China is

komen te staan. Een emissie van Keniaanse

als internationaal. De internationale

in de jaren ’90 al het handelspad met de

staatsobligaties was faliekant mislukt en

kapitaalverschaffers zullen inzichtelijkheid in

Afrikanen ingeslagen. Grote infrastructurele

dit ondermijnde het vertrouwen in de

de boeken van de overheid eisen, wanbeleid

projecten worden uitgevoerd in Afrika in ruil

gehele Afrikaanse markt. Paul Collier, een

zal worden gestraft door hogere rentes en

voor rechten op allerlei grondstofbronnen.

vooraanstaand ontwikkingseconoom van

mislukte uitgiftes van nieuwe obligaties. De

Hoewel dit met scepsis wordt ontvangen in

Oxford, noemt Moyo te optimistisch. Het is

rente zou moeten worden opgebracht door

het Westen, blijkt uit onderzoek dat voor elke

volgens hem onmogelijk dat de Afrikaanse

de belastingbetalers, dus die willen ook wat

negatieve Afrikaanse reactie er twee positieve

overheden snel nieuwe financieringsbronnen

zien voor hun ingeleverde geld: no taxation

staan. Bovendien zijn de Afrikanen over het

zullen vinden als de stroom van

without representation.

algemeen positiever over de Chinese hulp

ontwikkelingsgelden wordt gestopt.

dan over de hulp uit het Westen.

Moyo propageert een situatie waarin Afrika

In haar ‘World without Aid’ schuift Moyo ook

Tot slot ziet Moyo ook grote mogelijkheden

uiteindelijk heen moet: onafhankelijk van

de schuld af op de Europese Unie, die met de

voor de door de Nobelprijs winnaar

hulp en afhankelijk van internationale

landbouwsubsidies de exportmogelijkheden

Muhammad Yunus gepromote

handel overleven in de wereldeconomie. Het

de kop indrukt. Gemiddeld bestaat het

microfinanciering. De voordelen hiervoor

moge duidelijk zijn dat steun aan machtige,

inkomen van een Europese boer voor 35% uit

zijn tweezijdig: allereerst genereert dit

corrupte regimes niet de oplossing biedt.

subsidies. Omgerekend krijgt elke Europese

goede investeringsmogelijkheden voor

Ook de huidige hulpvormen als gelabelde

koe $2,50 per dag aan subsidie: meer dan

investeerders en aan de andere kant

subsidies en schuldsaneringsprogramma’s

het dubbele waar een miljard mensen het op

stimuleert dit de groei van de Afrikaanse

lijken niet te werken. Wetenschappelijk

deze aardbol per dag mee moeten stellen. De

middenklasse.

onderzoek toont niet eenduidig aan dat

Amerikanen nemen vergelijkbare protectieve

hulp goed dan wel slecht is voor een land

maatregelen, bijvoorbeeld met betrekking

Conclusie

en daarom is het moeilijk hiervoor beleid te

tot hun suiker- of katoenindustrie. Ook

In 2009 baarde Moyo met haar boek veel

ontwikkelen. Een levendige discussie over

binnen het Afrikaanse continent komt de

opzien, maar eigenlijk propageert ze een

dit onderwerp voegt echter wel wat toe en

handel traag op gang doordat onderling hoge

strategie die andere opkomende landen al

Dambisa Moyo levert daaraan met haar boek

import- en exporttariefen berekend worden.

hebben toegepast. Kijk bijvoorbeeld naar

“Dead Aid” een goede bijdrage.

30

DO yOu nOtIce What cOnnects these numbers?

We are looking for Junior Traders. Can you look beyond the figures and perceive the bigger picture? If so, you might be the new colleague to fill our vacant workplace.

AMSTERD AM

-

NE W Y O R K

-

SINGAPORE

Who we are?

We are a dynamic team of traders, IT specialists, and professionals. Who are the best at what we do. We are peer - recognized as Europe’s leading ETF market maker, trading on- and off-screen all day to provide the prices on which Investors trade. We train our traders in-house and use custom-built technology, which means our successes are a joint effort from which everyone can profit.

Our culture?

Work hard and play harder. We offer a performance based incentive scheme, training opportunities, luxury lifestyle perks, and an open collegial environment. In addition, we offer the opportunity to work overseas.

Interested?

For more information and in-house days at the Amsterdam headquarters contact Recruitment +31 (0)20 799 6799 or check out www.flowtraders.com.

Geld of ...? Zo zijn er mensen die rekening houden met allerlei politieke of ethische kwesties en hun investeringen mede laten afhangen van de kans op het realiseren van deze doelen. Deze kunnen variëren van de doelen van de Katholieke Kerk (zie ook het artikel eerder in dit magazine) tot het realiseren van een

Slechts één enkel doel bindt investeerders

wereld die duurzaam gebruikmaakt van de materialen die haar ter beschikking

overal ter wereld: het verlangen om geld

staan. Om je doelen te realiseren zijn er twee veel gebruikte manieren om fondsen

te verdienen, het behalen van positieve

te selecteren. Allereerst het uitsluiten van fondsen die niet voldoen aan de eisen die

rendementen. Er zijn echter ook investeerders die nog andere doelen willen behalen naast een positiever saldo op hun rekening. 32

je stelt en waaraan je jouw geld dus niet

Active Shareholdership and Sustainability Tekst: Chris Maas

ter beschikking wil stellen. Afhankelijk van

proxystemmen is de ‘Proxy Preview 2010’,

Milieubewuste aanpak

de geformuleerde doelen valt een lijst op

een document dat is opgesteld door de As

Een voorbeeld is het voorstel van John

te stellen waar men niet in wil beleggen en

You Sow Foundation, in samenwerking

Harrington van Harringtons Investments

voilà, voor het eigen gevoel is men sociaal

met meerdere andere foundations (bijv.

Inc. uit California. In het verleden was hij

verantwoordelijk aan het investeren.

pensioenfondsen). Hierin worden meerdere

onder meer actief om informatie te krijgen

De tweede manier waarop men de doelen

voorstellen behandeld op het gebied van

van Chevron over hun activiteiten tijdens

kan realiseren, is het maken van een lijst

duurzaamheid, mensenrechten, gezondheid

het apartheidsregime in Zuid-Afrika.

waarin juist alleen maar fondsen worden

en veiligheid en het opstellen en handhaven

Februari dit jaar begon hij met een nieuw

opgenomen die wel, of juist niet, voldoen

van normen op milieugebied. Men probeert

voorstel voor Starbucks waarin hij een meer

aan de vereisten die men heeft opgesteld

urgente problemen bij organisaties aan de

agressievere aanpak op het recyclen van

ten aanzien van social responsible investing.

kaart te stellen door vaak meerdere jaren

plastic, metaal, glas, papier en karton bepleit.

Bij een lijst met “deugdzame” bedrijven kan

achter elkaar een proposal in te dienen op de

Het management van Starbucks adviseerde

men deze bedrijven steunen door in hen te

vergadering van aandeelhouders. Vaak is het

echter tegen dit voorstel te stemmen.

investeren en de aandeelprijs te stimuleren.

indienen van een proposal al een belangrijke

Inmiddels is men bezig met een volgende

Anderzijds kan men bij bedrijven, waarvan

vingerwijzing voor het management en

ronde.

men zeker is dat zij niet voldoen aan de

zal het de dialoog aangaan. Uit het verslag

eisen die zijn opgesteld door de persoon,

over 2009 van Proxy Preview blijkt dat uit

Verantwoording afleggen

door middel van actief aandeelhouderschap

acties van het Network on Climate Risk (een

Dat duurzaamheid niet bij ieder bedrijf

proberen een verandering in de koers

alliantie van 60 institutionele investeerders

even hoog op de agenda staat blijkt

van de strategie te bewerkstelligen. Als

met een beheerd vermogen van 5000 miljard

uit het nieuws. Zo zijn in maart bij de

aandeelhouder is het begrip proxy voting

dollar). Druk van deze alliantie heeft er mede

aandeelhoudersvergadering van Apple Inc.

hierbij van belang. Zo kan hij zijn stem,

voor gezorgd dat honderden organisaties

twee voorstellen afgewezen. Het eerste vroeg

indien hij niet aanwezig kan zijn op de

akkoord zijn gegaan met plannen om

om een uitgebreid rapport over Apple’s

aandeelhoudersvergadering, toch laten

hun CO2-emissie te verminderen en hun

invloed op haar omgeving. Het andere was

gelden. Dit geldt zowel voor individuele als

ecologische voetafdruk in kaart te brengen.

een verzoek voor een commissie onder

institutionele investeerders.

Daarnaast zijn bij 35 verschillende bedrijven

directe supervisie van de Raad van Bestuur,

Een belangrijke gids voor het gebruik van

meer dan 40 voorstellen ingediend.

die zich moest focussen op duurzaamheid.

“Men kan deugdzame bedrijven steunen door in hen te investeren en de aandeelprijs te stimuleren”

Een derde voorbeeld ligt dichter bij huis.

Verschuiving van de focus

Harrington in de jaren ‘70. Voor de crisis

Shell kreeg in mei op haar jaarlijkse

In de afgelopen jaren is actief

draaide het echter nog om het maximaliseren

aandeelhoudersvergadering te maken met

aandeelhouderschap een groot begrip

van de waarde voor de aandeelhouder,

kritiek op haar activiteiten in de Canadese

geworden. Na het instorten van Enron stond

waarbij diverse hedgefunds het opsplitsen

teerzanden. Maar liefst 141 institutionele en

dit decennium aanvankelijk in het teken van

van een bedrijf zo snel mogelijk op de agenda

diverse individuele investeerders steunden

Corporate Governance. Vervolgens verschoof

probeerden te krijgen. Dit jaar blijkt al uit

de resolutie die ervoor moest zorgen dat

de aandacht naar het groeiende besef van

het nieuws hoezeer men de focus weer aan

Shell een commissie opstartte om de

de klimaatproblemen en het opraken van

het verleggen is naar sustainability. Maar

langetermijnrisico’s van de activiteiten te

de grondstoffen op onze planeet. Na de

zoals al blijkt uit de jaarlijkse Proxy Preview

onderzoeken. Hoewel de aandeelhouders

afgelopen economische crisis kreeg ten

van As You Sow, is het lastig dit punt jaarlijks

die de resolutie steunden slechts 0,15%

slotte ook Executive Compensation de volle

te laten terugkomen op de agenda van de

van de aandelen representeerden, sprak de

aandacht. Instituten en individuen die

aandeelhoudersvergadering. Met de huidige

coördinator van de actie, Catherine Howarth

zich actief bemoeien met de koers van een

trend valt te verwachten dat in de toekomst

(CEO van FairPensions Fund) desondanks

bedrijf zijn echter al van alle tijden, zoals

de punten betreffende duurzaamheid alleen

van een succes.

bijvoorbeeld de hierboven aangehaalde John

maar meer zullen terugkomen.

Figuur 1:

Kader 1 Voor individuele investeerders is het uiteraard lastiger om doelen te realiseren die zij hebben, naast hun return on investment, zeker wanneer men belegt in een mutual fund. Investeerders in een mutual fund zijn zelden op de hoogte van hoe de fondsmanager stemt op aandeelhoudersvergaderingen. Zo kan het dus voorkomen dat de secundaire doelen die de individuele investeerder nastreeft niet worden gehaald. Een website die aandacht besteedt aan dit probleem is proxydemocracy.org. Zij doen dit door een trackrecord op te bouwen van het stemmen door fondsmanagers. Daarnaast wordt gekeken waar deze fondsen de focus leggen. Hiervoor hebben zij vier verschillende aspecten uitgelicht: Management, Executive Compensation, Corporate Governance en Corporate Impact. Hierdoor kunnen investeerders in mutual funds juist die fondsen selecteren die voldoen aan hun eisen.

Bron: Goldman Sachs

In figuur 1 is de voetdruk van het Goldman Sachs Growth&Income fonds te zien. Hier valt te zien dat dit fonds zich voornamelijk concentreert op Corporate Governance (CG).

34

Sr. Portfoliomanager Fixed Income

Business Analist

Communicatieadviseur Medewerker Accounting & Reporting

Accountmanager

Controller

Medewerker Settlements

Sr. Portfoliomanager Aandelen

Sales Manager

Datamanager

Dit is je kans om bovenaan te beginnen. Delta Lloyd Asset Management, één van de meest succesvolle vermogenbeheerders van Nederland, is op zoek naar high potentials. Talent dat écht hogerop wil. Binnen onze compacte organisatie vind je de dynamiek van het internationale vermogensbeheer. En alle kansen om snel te groeien. Dus met meer rendement voor jezelf. Dat geldt voor financiële specialisten, maar ook voor ambitieuze ICT-ers of marketeers. Ben je net afgestudeerd of ben je juist toe aan een volgende stap in je carrière? Ga voor al onze actuele vacatures naar www.bovenaanbeginnen.nl

Martine Hafkamp

Beleggerscolumn Duurzaam Rendement Duurzaam heeft de toekomst, dat lijdt

Volgens cijfers van de Vereniging van

Bij duurzame beleggingsfondsen verschilt

geen twijfel. Een groeiend aantal bedrijven

Beleggers voor Duurzame Ontwikkeling

de definitie van wat duurzaam is per

koketteert al dan niet terecht duurzaam

(VBDO) heeft de Nederlandse duurzame

fonds. Grofweg zijn er twee richtingen te

te zijn en de groen- en duurzame

beleggingsmarkt vorig jaar een groei van

onderscheiden, de ‘negative approach’

beleggingsfondsen en allerlei andere

22 procent doorgemaakt. De instroom

en de ‘best in class’, al zijn natuurlijk ook

duurzame financiële producten schieten als

van nieuw geld heeft vooral plaatsgehad

combinaties mogelijk. Bij deze eerste worden

paddenstoelen uit de grond. Het is wel zaak u

bij duurzame beleggingsfondsen en in

bepaalde (typen van) ondernemingen

bij investeringen in duurzaamheid niet alleen

afnemende mate bij de voorheen veelal

uitgesloten (denk onder andere aan de

te laten leiden door ideologische motieven,

gepromote fiscaalvriendelijke groenfondsen.

wapen- en tabaksindustrie), bij de andere

maar bij deze beleggingen er ook op te

Laatstgenoemde fondsen moeten minimaal

worden de beste ondernemingen uit een

letten dat deze een duurzaam rendement

70 procent van het ingelegde vermogen

bepaalde sector geselecteerd. Hierbij worden

opleveren.

uitlenen aan door de overheid erkende

geen sectoren bij voorbaat al uitgesloten. In

groenprojecten om hun deelnemers tot een

de praktijk houdt dat in dat ook bedrijven

Duurzaam beleggen verschilt niet wezenlijk

maximum van 55.145 euro per persoon

uit bijvoorbeeld vervuilende sectoren tot

van ‘gewoon’ beleggen. De samenleving en

voor de belastingvrijstelling in box drie in

de mogelijkheden behoren, mits deze

de politiek verwachten steeds meer aandacht

aanmerking te laten komen. Daar bovenop

binnen hun sector maar een voortrekkersrol

voor duurzaamheid. Het is een vorm van

geldt in box één een heffingskorting van 1,3

vervullen in het trachten te verbeteren van

beleggen waarbij bij de investeringsbeslissing

procent, waardoor het totale fiscale voordeel

de omstandigheden.

additionele factoren eveneens een rol spelen.

op 2,5 procent uitkomt. Doordat het hier om

Zo worden de gevolgen voor mens en milieu,

leningen binnen de groenregeling gaat, zal

In plaats van te kiezen voor een groen- of

maar ook zaken als mensenrechten en sociale

het maximaal te behalen rendement inclusief

duurzaam beleggingsfonds, waar lange

verhoudingen meegewogen.

dit fiscale voordeel, relatief laag blijven.

tijd het sociaal verantwoorde karakter

36

“Duurzaam beleggen is een vorm van beleggen waarbij bij de investeringsbeslissing additionele factoren eveneens een rol spelen”

de doorslaggevende factor was, kunnen

om dat eveneens te kunnen blijven doen.

beleggers zelf ook uitstekend beleggen

Met deze definitie in het achterhoofd is het

Martine Hafkamp is oprichter,

in beursgenoteerde ondernemingen

eigenlijk niet meer dan logisch dat voor

algemeen directeur en

waar duurzaamheid hoog in het vaandel

pensioenfondsen met hun lange horizon

mede-eigenaar van Fintessa

staat. Hierbij hoeft niet alleen aan allerlei

duurzaamheid in hun beleggingsbeslissingen

Vermogensbeheer. Namens

innovatieve ondernemingen te worden

een nog veel doorslaggevender

Fintessa Vermogensbeheer

gedacht. We hebben aan de meest recent

selectiecriterium zou moeten zijn.

verzorgt zij wekelijks columns

gepubliceerde resultaten van Triodos bank

voor Belegger.nl en Nu.nl.

kunnen zien dat ook die, net als andere

Het grote voordeel van direct duurzaam

Daarnaast geeft zij haar visie

beleggingen overigens, niet zonder risico

beleggen is niet alleen dat de kosten van

op de beleggingswereld en de

zijn. Zo heeft Triodos in de eerste zes

het beleggingsfonds hiermee kunnen

kansen die er zijn in de tv-

maanden van dit jaar hogere voorzieningen

worden omzeild, maar ook dat kan worden

programma’s Business Class

moeten nemen voor slechte kredieten

bijgestuurd waar nodig of opportuun.

op RTL7 en Beursbriefing

bij bedrijven die uit biomassa energie

Duurzaamheid in de bedrijfsvoering is

en Beurstips van FTV. Ook

opwekken.

wat mij betreft bij beleggingsbeslissingen

geeft zij lezingen voor

een steeds belangrijker argument en het

beleggingsclubs. Daarnaast

Ondernemingen met een duurzaam karakter

kan steeds beter met ‘gewone’ criteria van

heeft zij in 2008 De

streven er in hun bedrijfsvoering naar op

rendement worden gecombineerd.

Gouden Stier gewonnen als

een dusdanige wijze in de behoeften van de huidige generatie te kunnen voldoen dat daarmee voor toekomstige generaties niet de mogelijkheden in gevaar worden gebracht

Beursvrouw van het Jaar.

Everything but, all work no play

Game for a career in Brokerage? It begins at Kempen & Co - as a Trader, Analyst or Sales Account Manager. We are one of the leading Brokerage firms in Europe. We’ve been generating winners since 1903. With challenging positions in fixed income, equities & derivatives for driven people who are on their way to becoming the best in their field. At Kempen & Co, we foster and reward thinkers and doers. So when one single event somewhere in the world throws the market a fastball, a dynamic Securities team can swing back with even stronger, swifter impact. The exact same service our clients have been enjoying since the beginning. Are you our new star player? Call our Recruitment department at +31 (0)20-348 95 05 to learn about our starter positions, or go to our website. Everything you can expect from a Merchant Bank. www.kempen.nl.

38

Alwin Tulner

Voorzitter Risk Bestuur 2010-2011

Column Het ‘groene’ boek

het klassieke papieren boek en door de

duidelijk zijn. Ook wordt de e-reader

dalende prijzen van de e-reader wordt

gemaakt van plastic en daarbij moet

“Red een boom, koop een e-reader”.

het e-book ook steeds toegankelijker.

gezegd worden dat deze speeltjes meestal

Met dit soort ‘catchy’ uitspraken

De e-reader lijkt dus weinig nadelen te

niet het eeuwige leven hebben: vaak

wordt de consument tegenwoordig

hebben en erg milieuvriendelijk te zijn,

eindigen ze als chemisch, niet afbreekbaar

geconfronteerd wanneer hij een boek

maar de vraag blijft of dit nieuwe speeltje

afval.

wil kopen. Naast het papieren boek

wel zo groen is.

Of de e-reader uiteindelijk duurzaam

kan de consument namelijk zijn of

Enerzijds kan worden gezegd dat de

uitpakt, hangt af van de mate waarin het

haar literatuur nu ook in de vorm

e-reader zeer milieuvriendelijk is. Zo

apparaat het papieren boek, tijdschrift en

van een e-book aanschaffen. De

zorgt de e-reader voor minder CO2-

krant daadwerkelijk vervangt, zegt Erik

klant kan het e-book, dat via internet

uitstoot en wordt er water bespaard. Voor

van Erne van de Stichting Milieunet. Het

wordt aangeschaft, direct lezen op

een elektronisch boek hoeven verder geen

is nog te vroeg daarover iets te zeggen,

de e-reader. Lekker handig, want de

bomen te worden gekapt, wat natuurlijk

maar als de e-reader alleen maar een

meeste e-readers kunnen meerdere

ook positief is. Overigens zijn voor

extra gadget blijkt te zijn bovenop de

boeken opslaan in het geheugen.

‘gewone’ nieuwe boeken niet per se bomen

apparaten die we al hebben, dan wordt de

Voor de student lijkt dit zelfs ideaal,

tegen de vlakte gegaan: een belangrijke

uiteindelijke uitstoot van CO2 alleen maar

aangezien het probleem van te zware

grondstof voor papier is namelijk oud

groter. De tijd zal het dus leren!

tassen op die manier erg makkelijk

papier.

Voor nu wil ik iedereen een goed en

verholpen wordt. Er kleven echter nog

Daar staat tegenover dat een e-reader zijn

succesvol academisch jaar toewensen en ik

meer voordelen aan het e-book: zo

stroom uit batterijen haalt. Hoe duurzaam

hoop velen van jullie binnenkort te mogen

wordt het in de media gepresenteerd

deze batterijen zijn is niet bekend, maar

begroeten op één van onze activiteiten of

als het nieuwe, groene broertje van

dat de e-reader energie verslindt moge

feesten!

Stap nu in om onze internationale topcliënten te ontmoeten.

Meld je aan voor de Audit Business Course in Lissabon: begin eerst hier. nl / lissabon

Verenigingsnieuws

Actieve Leden Dag 11 juni Swinging through the Jungle! Risk Magazine 01 – 11

Verenigingsnieuws

41

Intro Finance and Controlling Symposium Op vrijdag 24 september begint dit

kennisgemaakt met de manier van zaken

CFO van Hagemeyer N.V., Dhr. Carel Jan

collegejaar voor Risk met het jaarlijkse

doen van de Russen.

Reigersman, voormalig vicevoorzitter van de

Risk Finance and Controlling Symposium.

Momenteel is de focus vooral gericht op de

Raad van Bestuur van Royal BAM Group, en

Het thema van deze dag, die dit jaar op

Zuid-Europese landen, waar de economische

Dhr. Andrew Pike, die momenteel werzkaam

het Zernike complex in Groningen wordt

problemen gedurende de crisis van de

is bij Deloitte. Daarnaast worden workshops

georganiseerd, is: ‘Monkey Business:

private sector zijn overgeslagen naar de

gegeven door Friesland Bank, Deloitte

Swinging through the European Jungle.’

publieke sector. De teugels worden nu

en Delta Lloyd. Uiteindelijk wordt de dag

strakker aangetrokken door de overheden

afgesloten met een borrel.

De huidige situatie in Europa maakt het

van de betreffende landen, wat weer

voor de financiële manager een ingewikkelde

een negatieve uitwerking heeft op de

taak met de verschillen tussen landen om

economische activiteit, met als gevolg dat

Dagprogramma

te gaan. Multinationals zijn actief in vele

het voor financieel managers van bedrijven

09.45

Ontvangst met koffie en thee

landen, waar de manier van zaken doen

in deze landen lastiger wordt een gezonde

10.15

Opening Symposium

sterk uiteen loopt. In tijden van economische

bedrijfsvoering te voeren.

10:30

Lezing 1

11.15

Lezing 2

crisis lijkt het vervolgens alsof men moet manoeuvreren door een moeilijk begaanbare

Vanuit financieel perspectief is dit uiteraard

12.00

Lunch

jungle.

interessant en daarom zullen verschillende

13.00

Workshops

Neem bijvoorbeeld het voormalig

sprekers hun visie geven over het ‘zaken doen

15.00

Lezing 3

communistisch bolwerk Rusland, waar

in Europa’. De drie deelnemende sprekers

15.45

Afsluiting Symposium

Shell door het project “Sachalin” heeft

zijn Dhr. Tjalling Tiemstra, voormalig

16.00

Borrel

42

Verenigingsnieuws

Risk Magazine 01 – 11

Intro Multinational Cycle De jaarlijkse Risk Multinational Cycle zal dit

van het bedrijfsleven te benaderen, zullen

functioneren van deze logistiek gigant. De

jaar georganiseerd worden op 13, 14 en 15

25 financiële masterstudenten een bezoek

dag wordt afgesloten met een diner, waar ook

oktober in de omgeving van Den Haag. Het

brengen aan de hoofdkantoren van een

medewerkers van TNT aanwezig zullen zijn.

thema dat gedurende deze dagen centraal

aantal multinationals, waaronder Ahold,

Donderdagochtend worden we verwacht op

zal staan is ‘Monkey Business: Swinging

TNT, KPN, Heineken en ING. Bij deze

het KPN hoofdkantoor en ’s middags krijgen

Through the European Jungle.’

bedrijven zullen we op een formele en

we de kans een kijkje te nemen achter de

informele manier de ‘ins and outs’ van een

schermen bij één van ’s werelds grootste

multinational leren kennen.

bierbrouwers: Heineken.

Met dit thema wordt vooral gefocust op de manier van zaken doen in Europa. Er

Vervolgens zullen we op vrijdagochtend ING

bestaan immers grote verschillen tussen

Op dinsdagavond vertrekken we vanuit

de Europese landen. Hoe gaat bijvoorbeeld

Groningen richting Den Haag. Daar zullen

een Nederlands bedrijf, met een dochter in

we overnachten in het Ibis City Centre, een

Mocht deze introductie je aanspreken,

Griekenland, om met de lossere ‘control’ van

luxe vier sterren hotel .

noteer dan deze dagen in je agenda en mail

de Grieken? En, als het om overnames gaat,

Woensdagochtend beginnen we met een

snel je CV en korte motivatie naar mc@

hoe gaat het dan met de financiering in deze

bezoek aan het hoofdkantoor van het

verenigingrisk.nl. Houd ook de website www.

landen?

succesvolle retailconcern Ahold. In de

riskmultinationalcycle.nl in de gaten om

Om op onder andere deze vragen een

middag worden we ontvangen door TNT,

op de hoogte te blijven van het laatste Risk

antwoord te krijgen en vele andere aspecten

waar we een andere kijk krijgen op het

Multinational Cycle nieuws.

Risk Magazine 01 – 11

bezoeken.

Verenigingsnieuws

43

Intro Beleggersavonden Ook dit jaar vinden weer vijf

Middelkoop vooral bekend als (voormalig)

nog een verrassing. Houd de avond in ieder

beleggersavonden plaats. Door middel van

beurscommentator bij RTL Z, maar hij

geval alvast vrij!

diverse lezingen omtrent beleggen zullen

is meer dan dit. Als schrijver heeft hij

Tot slot zal de vijfde Risk Beleggersavond

kennis en ervaring vanuit de financiële

een drietal boeken op zijn naam staan en

plaatsvinden op donderdag 17 februari

wereld gedeeld worden. Zeker in het huidige

daarnaast is Middelkoop medeoprichter van

en zal worden verzorgd door Fidelity

economische klimaat zal een verhelderende

het Gold & Discovery Fund, dat voornamelijk International. Fidelity is een grote aanbieder

lezing geen overbodige luxe zijn.

handelt in Canadese goudbedrijven. Het

van beleggingsfondsen en heeft ongeveer 290

belooft een zeer interssante avond te worden. miljard dollar in beheer. Vragen die tijdens Op dinsdag 28 september vindt de eerste

De derde beleggersavond zal plaatsvinden

deze lezing beantwoord zullen worden zijn

Risk Beleggersavond plaats. Op deze avond

op maandag 6 december. De lezing op deze

onder andere: Waar liggen kansen binnen

zal de grote Amerikaanse investeringsbank

avond zal verzorgd worden door Geert

de huidige markt als investeerder? Waar ligt

Morgan Stanley een lezing verzorgen over

Jan Nikken, die op dit moment eigenaar is

de focus met de gedane investeringen? En

investment banking. De avond is iets anders

van GRQ holding. In het verleden was hij

waarom ligt deze focus hier?

dan normaal, want naast de lezing nodigen

werkzaam bij de grote Nederlandse banken.

de medewerkers Morgan Stanley een groep

Daarnaast is hij bekend van zijn columns

Na afloop van iedere lezing zal een gezellige

van vijftien studenten uit om samen met hen

bij onder andere de websites beleggen.nl,

en informele borrel plaatsvinden. Tijdens

te gaan dineren. Ben je geïnteresseerd in een

Beursplaza.nl en iex.nl. Geert Jan Nikken zal

deze borrel is er voor de student de

baan bij één van de grootste en bekendste

een zeer interessante lezing geven over de

mogelijkheid zijn of haar visie te delen met

Amerikaanse zakenbanken en bevind je je in

technische analyse, waarbij hij specifieker

de spreker. De tijden en de locaties van de

de laatste fase van je studie, meld je dan aan

zal ingaan op technische analyse op korte

beleggersavonden zullen ver van tevoren

op www.riskbeleggersavonden.nl

termijn.

worden aangekondigd op onze website:

Op maandag 15 november komt niemand

De vierde beleggersavond vindt plaats op

www.riskbeleggersavonden.nl.

minder dan Willem Middelkoop naar

maandag 10 januari. De naam van de spreker

Groningen. Bij het grote publiek is

die op deze avond zal komen spreken blijft

44

Verenigingsnieuws

Tot ziens op de Risk Beleggersavonden! Risk Magazine 01 – 11

Intro Accountancy Week

‘Change the future’ is het thema voor

inhoudelijke discussies, maar is daarnaast

medewerkers van de kantoren. De gehele

het komende Accountancy Dinner en de

vooral bedoeld om in contact te komen met

week is compleet verzorgd en dat voor een

Accountancy Week. Een thema dat erg

de medewerkers van de kantoren. Aan hen

klein bedrag.

toepasselijk blijkt na de kredietcrisis en nu

kun je al je vragen stellen die je hebt over

de accountant(sfunctie) meer in het nieuws

hun kantoor, over wat ze doen en over wat

Als commissie hopen we jullie te zien op 28

komt. Hoe kunnen wij als accountants de

de mogelijkheden zijn voor toekomstige

oktober en van 22 tot en met 24 november.

toekomst veranderen en hoe verandert de

(scriptie) stages binnen het betreffende

Op www.riskaccountancyweek.nl kun

algemene toekomst van de accountant?

kantoor. Dit alles zal gebeuren onder het

je je binnenkort inschrijven voor beide

Als we klaar zijn met onze studie, is de

genot van een lekker diner dat zal worden

activiteiten.

accountantsfunctie dan nog wel hetzelfde? In

geserveerd in Het Heerenhuis.

hoeverre is het vertrouwen in de accountant

De Accountancy Week commissie

geschaad door de crisis en het nieuws over

Verder zijn we ook druk bezig met het

de ‘slechte’ kwaliteit van controle? Relevante

organiseren van de Accountancy Week.

vragen die je als student kunt hebben

Dit evenement zal van 22 tot en met 24

tegenover de docenten en accountants.

november in Amsterdam plaatsvinden. Voor

Tijdens het Accountancy Dinner op

één euro verblijf je daar deze dagen in het

donderdag 28 oktober willen we jullie dan

mooi en centraal gelegen Rho Hotel en van

ook in contact brengen met vijf verschillende

daaruit gaan we vijf accountancykantoren en

accountancykantoren, waaronder

de Belastingdienst bezoeken. Tijdens elk van

PricewaterhouseCoopers, BDO en Ernst &

deze bezoeken wordt een case gemaakt en is

Young. Deze avond staat in het teken van

er gelegenheid om in gesprek te komen met

Risk Magazine 01 – 11

Verenigingsnieuws

45

Verslag

Deelnemende bedrijven Op 4 juni heeft de jaarlijkse Risk Investment

Na een introductie over IMC, het bedrijf en

Day plaatsgevonden. Het thema van de dag

de werkzaamheden, werden de deelnemers

was ‘Mutual funds: Can you beat the market’.

van de workshop blootgesteld aan een trading game, de core business van IMC. In

De deelnemers van de RID werden

groepjes werd aan deze case gewerkt waarbij

verwelkomd met koffie, thee en cake, waarna

snel handelen en slim bieden centraal

zij werden begeleid naar de congreszaal waar

stonden.

de lezingen zouden plaatsvinden. Na een kort welkomstwoord door commissievoorzitter

Tijdens de workshop van Optiver werd eerst

Lars van Engelen begonnen de deelnemers

uitgelegd wat voor bedrijf het is en wat

aan de workshops van één van de volgende

traders doen om geld te verdienen. Na deze

bedrijven: Delta Lloyd, IMC, Optiver of

uitleg konden de deelnemende studenten

Morningstar.

door middel van een kaartspel zelf gaan ‘traden’, met als doel betere ‘quotes’ te

Workshops

plaatsen dan de concurrenten.

De workshop van Delta Lloyd werd gegeven

46

Verenigingsnieuws

door Arnold Gast. Als hoofd van de afdeling

Voor Morningstar was hoofd research en

Credits had hij een interessant verhaal over

medeoprichter van Morningstar Benelux,

de financiële crisis en de invloed hiervan op

Freddy van Mulligen, uit Amsterdam

de producten die onder zijn afdeling vallen.

overgekomen om een workshop te geven.

Vooral de treffende vergelijking tussen zeilen

Morningstar is een rating agency voor

en investeren is menig student bijgebleven.

beleggingsfondsen en de workshop was

Risk Magazine 01 – 11

Risk Investment Day Sponsoren

ook hierop gericht. Uiteindelijk moesten

vertelde hij dat hij voor zijn werk bij

AMX- en AEX index.De aandelen

de deelnemers aan de hand van informatie

Fundcoach en CapitalGuards de wereld

en bedrijven waarin het fonds

van Morningstar bepaalde fondsen kunnen

over reist op zoek naar de beste actieve

investeert kenmerken zich door het

benoemen.

Fondsmanagers. Deze zijn volgens hem

feit dat alle straightforward zijn.

moeilijk te lokaliseren, omdat de echte

De bedrijven hebben dus alleen

Na de workshops konden studenten,

actieve fondsmanagers vooral bezig zijn

inzichtelijke producten. Ook moeten

bedrijfsdeelnemers en aanwezige sprekers

met het beheren van hun fondsen in plaats

de bedrijven een unieke en duurzame

genieten van een heerlijke lunch. Daarnaast

van het zoeken van de publiciteit. Na deze

marktpositie met goede vooruitzichten

was het voor een aantal geselecteerde

korte speech introduceerde de heer Vetter de

hebben. Daarnaast wordt gelet of de

deelnemers mogelijk om deel te nemen

eerste spreker van de dag.

aandelen een risicoloze en consistente

aan een business lunch van Delta Lloyd of

dividenduitkering hebben. De heer Lezing Edwin Slaghekke - Delta

Slaghekke legde uit welke processen hij

Lloyd Asset Management

doorloopt om tot een investeringskeuze

Introductie Dagvoorzitter

De eer om het middagprogramma van de

te komen. Ten slotte liet hij zien welke

Na afloop van de lunch werd de dag

Risk Investment Day 2010 te starten was

bedrijven hij momenteel in zijn portfolio

voortgezet in de congreszaal. Allereerst

aan Edwin Slaghekke. De heer Slaghekke

heeft.

werd Jeroen Vetter (CapitalGuards), de

is werkzaam als fondsmanager van Delta

dagvoorzitter, geïntroduceerd. De heer

Lloyd Select Dividend Fonds. Zijn lezing

Lezing Corné van Zeijl - SNS

Vetter is oprichter van zowel Fundcoach

startte met het beleggingsdoel van Delta

Asset Management

(later overgenomen door de SNS Bank)

Lloyd: ‘To deliver an outstanding long-

De tweede lezing van de dag werd

als CapitalGuards. Vetter heeft kort

term performance for clients’. Door middel

gegeven door Corné van Zeijl. De heer

uitgelegd welke subthema’s gedurende de

van een grafiek maakte hij duidelijk dat

Van Zeijl is fondsmanager van het SNS

dag besproken zouden worden. Daarnaast

zijn fonds al jaren beter presteert dan de

Nederland Aandelenfonds van de SNS

Optiver.

Risk Magazine 01 – 11

Verenigingsnieuws

47

Bank. Daarnaast is hij bekend als gast van

Lezing Hendrik Meesman -

index waarmee ze worden vergeleken.

RTLZ en BNR Nieuwsradio en zijn columns

Meesman Index Investments

De heer Meesman gaf tot slot aan dat er

op www.iex.nl. Ook de lezing van de heer

Na de korte koffiepauze werd de Risk

altijd fondsen zijn die een beter rendement

Van Zeijl startte met een korte introductie

Investment Day hervat door Hendrik

halen dan de index. Hier steekt echter een

van het bedrijf waar hij werkt: SNS Asset

Meesman. De heer Meesman heeft na zijn

aantal problemen de kop op. Ten eerste is

Management. Vervolgens vertelde hij wat

werk bij onder andere Goldman Sachs en

het vaak zo dat de index waarmee een fonds

zijn aanpak is om de markt te verslaan. Van

Robeco het bedrijf genaamd Meesman Index

wordt vergeleken niet representatief is voor

Zeijl gebruikt een kwalitatief proces dat

Investments opgericht. Zijn bedrijf richt zich

het fonds. Daarnaast is het vaak maar zeer

bestaat uit bedrijfsbezoeken en rapporten

op het indexbeleggen. Deze passieve vorm

de vraag of een fondsmanager in staat is een

van analisten. Daarnaast gebruikt hij

van investeren is gericht op het behalen van

zogenaamde ‘outperformance’ vast te houden

een kwalitatief proces dat bestaat uit het

een rendement dat door het nabootsen van

over meerdere jaren. Tot slot gebruikte hij

onderzoeken van de ‘Return on Assets’ en

het marktportfolio ongeveer gelijk ligt aan

ook het overduidelijke argument ‘skill or

de verhouding tussen de netto schuld van

dat van de markt.

luck’ om zijn slotstelling kracht bij te zetten.

een bedrijf en de opbrengsten voor rente

In zijn presentatie ‘The case for indexing’

en belasting. De heer Van Zeijl gaf aan dat

probeerde hij de zaal ervan te overtuigen

Lezing Mark Glazener - Roberco

‘common sense’ een belangrijke rol speelt in

dat het investeren in actief beheerde

De vierde en laatste lezing van de Risk

zijn beslissing. Hij gebruikte een voorbeeld

beleggingsfondsen eigenlijk te weinig

Investment Day 2010 werd verzorgd

waarin een klein bedrijf een veel te groot

oplevert voor de investeerder. In zijn

door Mark Glazener van Robeco. De heer

hoofdkantoor kocht. Voor hem was dat het

betoog kwam duidelijk naar voren dat

Glazener is sinds 2003 fondsmanager van

teken dat het management van het bedrijf

actief beheerde fondsen, door onder meer

het Robeco Fonds, één van de grootste

misschien niet de juiste beslssingen kon

hogere kosten en de moeilijkheid van het

beleggingsfondsen van Nederland. Als

maken waardoor de performance van een

voorspellen, niet tot nauwelijks in staat zijn

fondsmanager kijkt de heer Glazener naar

aandeel daalt en dus niet interessant is.

een beter rendement te realiseren dan de

individuele aandelen in plaats van naar

48

Verenigingsnieuws

Risk Magazine 01 – 11

regio’s of sectoren.

zijn investeringen selecteert en hoe de

In de discussie kwam duidelijk naar voren

In het begin van de lezing werd een

beleggingsfilosofie van Robeco eruitziet. De

dat de heer Meesman een voorstander is

profiel van Robeco geschetst en werden

belangrijkste kenmerken van de filosofie

van het indexbeleggen en de huidige trend

de doelstellingen van het Robeco Fonds

bestaan uit drie punten: ‘Make your case’, ‘Be

richting deze vorm van beleggen toejuicht.

genoemd. Hieruit bleek dat Robeco streeft

skeptical’ en ‘Be patient’. De fundamentele

De heren Slaghekke, Van Zeijl en Glazener

naar een ‘outperformance’ van ongeveer twee

analyse speelt bij Robeco een belangrijke

zijn voorstanders van actief beleggen. Zij

à drie procent per jaar. Het fonds streeft naar

rol in het nemen van beslissingen over

geloven dat het voor managers mogelijk

een gelijkmatige performance en presteert

investeringen en het bereiken van een

is om ‘outperformance’ te bereiken op

over het algemeen in de subtop van de markt

‘outperformance’.

langetermijn en zien risico’s en gevaren in de

van beleggingsfondsen.

grote opkomst van het indexbeleggen.

Vervolgens ging de heer Glazener in op het

Discussiepanel

actief vs het passief beleggen. Hij ging hierbij

Na de vier interessante lezingen was het

Na het discussiepanel vatte de heer Vetter

in op het betoog van de heer Meesman in de

aan het eind van de middag tijd voor het

de dag samen en bedankte hij de sprekers

vorige lezing en gaf aan dat het wel degelijk

discussiepanel. De heer Vetter leidde de

en deelnemers voor een geweldige leerzame

interessant is om te investeren in actief

discussie en hij ging in op vijf stellingen

dag. Hierna bedankte Risk Voorzitter Alwin

beheerde fondsen. Het grootste voordeel van

omtrent het onderwerp actief vs passief

Tulner de dagvoorzitter, de sprekers en de

actief beheerde fondsen is dat deze fondsen

beleggen.

organisatie waarna iedereen naar de borrel

zogenaamd ‘tax efficient’ zijn. Daarnaast

Het panel behandelde stellingen over

toog om daar ervaringen en opgedane kennis

presteren indexfondsen nooit beter dan de

indexbeleggen voor particulieren, problemen

van de dag uit wisselen. Hierna zat het er

markt, terwijl actief beheerde fondsen dit wel

met het vaststellen en de efficiency van

dan echt op en konden we terugkijken op een

kunnen.

benchmarks, ‘outperformance’ op de

zeer geslaagde Risk Investment Day 2010!

De lezing werd afgesloten met een

langetermijn, de efficient market hypothesis

voorbeeld waarin duidelijk werd hoe Robeco

(EMH) en de risico’s van indexbeleggen.

Risk Magazine 01 – 11

Verenigingsnieuws

49

Foto’s Risk Investment Day

Actieve Leden Dag

4 juni 2010

11 juni 2010

50

Risk Magazine 01 – 11

Verenigingsnieuws

Risk Magazine 01 – 11

Eindfeest

Finance Event

14 juni 2010

9 september 2010

Verenigingsnieuws

51

⎥⎦ W.w e∼k Ψnb ijmΕ zar s.⇔←

Ga verder met Mazars.

Afgestudeerden Agenda Maurijn Bakker

MSc Human Resource



Managemente

September 2010 MSc BA Finance

Marloes Bijen

Finance & Controlling Symposium Arieke24 Boersen MSc BA Finance Joost Dekker 28

MSc BA Finance

Gijs Esseling

MSc Accountancy and



Controlling

Okt

Chris Geerdink

MSc Accountancy and



Controlling

Joelline Goossen

MSc BA Organizational and



Management Control

Mark Leenheer

MSc Technology

Arnold Mulder

Risk Magazine 01 – 11

Management MSc International Economics and Business

Henk Panman

MSc BA Finance

Arjen Pen

MSc BA Organizational and



Management Control

Thijs Rotteveel

MSc Accountancy and



Controlling

Niels Spieker

MSc BA Finance

Johan Star

MSc Accountancy and



Controlling

Stefan van Veldhuizen

MSc Accountancy and



Controlling

Ewoud Venema

MSc BA Finance

Mariël Verhagen

MSc Accountancy and



Controlling

Nienke Waanders

MSc Accountancy and



Controlling

Mark Wolkotte

MSc BA Finance Verenigingsnieuws

53

Agenda Agenda September 2010 24

Finance & Controlling Symposium

28

Beleggersavond met Morgan Stanley

Oktober 2010 13

Start Multinational Cycle

18

Halfjaarlijkse Algemene Leden



Vergadering en Actieve Leden

Bekendmaking

28

Accountancy Dinner

November 2010

54

Verenigingsnieuws

15

Beleggersavond met Willem



Middelkoop

22

Start Accountancy Week



Risk Magazine 01 – 11

Wat doe je? als je alles wilt meemaken aan het begin van je carrière Het Achmea Management Traineeship Veel doen, veel zien en vooral heel veel meemaken in

kun je de ene periode aan de slag bij Interpolis en de

AV É R O A C H M E A

korte tijd. Waarbij je ongetwijfeld wel eens voor

volgende bij Centraal Beheer Achmea. Een van de

CENTRA AL BEHEER ACHMEA

verrassingen zult komen te staan. Dat kenmerkt het

vier opdrachten vervul je in het buitenland. Zo

FBTO

Achmea Management Traineeship. Je kunt je breed

ontwikkel je een brede blik en ontdek je wat je echt

INTERPOLIS

oriënteren en opdrachten doen op het gebied van

leuk vindt en waar je goed in bent. Intussen leer je veel

Z I LV E R E N K R U I S A C H M E A

bijvoorbeeld bedrijfskunde, marketing en HR. Maar

mensen kennen, krijg je intensieve begeleiding en de

je kunt er ook voor kiezen de focus te leggen op

gelegenheid om trainingen en cursussen te volgen.

Finance door alleen financiële opdrachten te kiezen. Dit is een mooi startpunt voor een succesvolle carrière

Meer weten?

binnen de financiële kolom bij de grootste verzekeraar

Kijk op onze website www.werkenbijachmea.nl wat

van Nederland. In de twee jaar dat het traineeship

het Achmea Management Traineeship allemaal voor

duurt, krijg je vier opdrachten van zes maanden. Zo

jou in petto heeft.

Ontzorgen is een werkwoord

© 2010 KPMG N.V., alle rechten voorbehouden.

A n d e r h A l f u u r v o o r d e e i n d b e s p r e k i n g vA n d e j A A r r e k e n i n g vA n e e n g r o o t r e c l A m e b u r e A u

a u d i t J ta x J a dv i s o r y

w w w.g A A A n . n u