Emotieregulatie bij kinderen: Rol van Executieve functies? Caroline Braet
Naam presentatie – Naam maker en/of presentator - 12/09/2005 Faculteit Naam Faculteit – Dienst of Vakgroep (optioneel)
Naam presentatie – Naam maker en/of presentator - 12/09/2005 Faculteit Naam Faculteit – Dienst of Vakgroep (optioneel)
Naam presentatie – Naam maker en/of presentator - 12/09/2005 Faculteit Naam Faculteit – Dienst of Vakgroep (optioneel)
Emotieregulatie (ER) in een notendop
ER: wordt gezien als • • •
versterken van positieve emoties verzwakken van negatieve emoties overweldigende emoties hanteerbaar maken
ER: Adaptief en Maladaptief: ! Gelinkt aan psychopathologie ! Identificeren van Adaptieve en Maladaptieve ER
Naam presentatie – Naam maker en/of presentator - 12/09/2005 Faculteit Naam Faculteit – Dienst of Vakgroep (optioneel)
Naam presentatie – Naam maker en/of presentator - 12/09/2005 Faculteit Naam Faculteit – Dienst of Vakgroep (optioneel)
Naam presentatie – Naam maker en/of presentator - 12/09/2005 Faculteit Naam Faculteit – Dienst of Vakgroep (optioneel)
Emotieregulatie meten Feel-KJ • • • • •
Zelfrapportagevragenlijst voor kinderen van 8 -18 jaar Meet ER bij confrontatie met angst, verdriet, en woede 90 items: 30 identieke items bevraagd voor 3 emoties 5-punt likert schaal Vanaf nu psychometrisch geëvalueerd en normen beschikbaar
Wanneer&ik&boos&ben…! Bijna&& nooit!
1.!!!Probeer!ik!dat!wat!me!boos!maakt!te!veranderen.! 2.!!!Vertel!ik!aan!iemand!hoe!het!met!me!gaat.! 3.!!!Denk!ik!aan!dingen!die!me!gelukkig!maken.! 4.!!!Doe!ik!iets!wat!ik!leuk!vind.! 5.!!!Houd!ik!mijn!gevoelens!voor!mezelf.! 6.!!!Maak!ik!er!het!beste!van.! 7.!!!Wil!ik!niemand!zien.! 8.!!!Denk!ik!dat!het!mijn!eigen!probleem!is.! 9.!!!Wil!ik!niets!meer!doen.! 10.!Vraag!ik!me!alIjd!af!waarom!ik!boos!ben.!! 11.!Denk!ik!erover!na!wat!ik!zou!kunnen!doen.! 12.!Zeg!ik!tegen!mezelf!dat!het!probleem!niet!zo!erg!is.! 13.!Maak!ik!ruzie!met!andere!mensen.! 14.!Uit!ik!mijn!boosheid.!
& Zelden!
& Af&en&toe!
& Vaak!
Bijna&& al6jd!
Emotieregulatie meten: Feel-KJ: factoranalyse
Maladaptieve Schaal
Adaptieve Schaal " Probleem-georiënteerde actie
"
Cognitief jezelf-devalueren
" Cognitieve probleemoplossing
"
Rumineren
" Accepteren
"
Zich terugtrekken
" Cognitief herevalueren van situatie
"
Opgeven
" Negeren
"
Afreageren; Agressie
" Afleiding " Andere (positieve) stemming opzoeken
Externe Regulatie "
Sociale steun zoeken
"
Expressie
"
Controle over emotie (-)
Caseformulation (1) onderkennende diagnostiek Drie pijlers: o Brede band screening o Afname klinisch interview (diagnose + comorbiditeit) o Specifiek: wat een kind denkt, voelt en doet (G-G-G)
Caseformulation (2) verklarende diagnostiek: diathesis-stress model Stress
Diathese: Familiale omgeving
cognitieve kwetsbaarheid
Kindfactoren emotieregulatie
Klachten (G-G-G)
Caseformulation (2) verklarende diagnostiek: diathesis-stress model Stress
Diathese: Familiale omgeving
cognitieve kwetsbaarheid
Kindfactoren emotieregulatie
Klachten (G-G-G)
Vaststellingen
“Ik voel me de ganse dag zo rot”
“Het is toch hopeloos”
“Niemand houdt van mij” “Ik kan niets goed doen” “Ik sta er helemaal alleen voor”
Cognitieve visie (Beck, 1967; Stark, 1995)
informatieverwerkingsbias—>symptomen
Attentional bias Geactiveerd schema
Informatie verwerking gekleurd
Interpretation bias Memory bias
symptomen
Link tussen cognitie en gevoelens?
kind
Negatieve gedachten !Informatieverwerkingsbias
Negatieve gevoelens !Blijft hangen in negatieve bui : geen ‘mood repair’ ! Geen emotieregulatie
Caseformulation (2) verklarende diagnostiek: diathesis-stress model Stress
Diathese: Familiale omgeving
cognitieve kwetsbaarheid
Kindfactoren emotieregulatie
Klachten (G-G-G)
Potentieel onderliggend mechanisme: rol EF? Aandachtsbias
BEPERKTE COGNITIEVE CONTROLE
Informatie verwerkings bias
Geheugenbias Interpretatiebias
Emotie disregulatie
Doctoraatsproject Laura Wante (ism Sven Müeller en Rudi De Raedt)
Objectief
Studie 1: Inhibitie
# Cognitieve controle emotioneel materiaal depressieve adolescenten (10-15j) # Focus op executieve functies
Studie 2: Set-shifting
Project
# Link met maladaptieve ER
Studie 3: Aandachtscontrole/ Visueel WG
Studie 4: Updating
Studie 5 & 6: Mediatie-analyse met ER (ruminatie)
Doctoraatsproject Laura Wante (ism Sven Müeller en Rudi De Raedt)
Issues in de ontwikkelingsgerichte psychotherapie "
heeft psychotherapie wel zin (effectief, efficiënt)? !bekijk TAU !bereken kostprijs van problemen bij kinderen
" ‘matching’ : afstemming behandeling op specifieke groepen/ noden: !predictoren voor succes? !impact comorbiditeit? !vroege voorspellers: early gains !stepped care
Negative Affectieve Priming (NAP)Taak Test trial Prime trial Negatief of positief?
+ Moet geïnhibeerd/ genegeerd worden
NAP-taak (Goeleven et al. 2006); Validatie fotoset (Theuwis et al., 2011)
Methode # Steekproef " 48 adolescenten (14 jongens, 34 meisjes) " Leeftijd: 10-16 jaar (M= 13.27; SD= 1.47) Variabele
Controle
Klinisch
N
27
21
Geslacht (V/M)
17/ 10
17/ 4
Age*
12.81 (1.24)
13.85 (1.56)
CDI **
5.59 (3.16)
18.90 (5.86)
* Significant verschil qua leeftijd (F= 6.66, df= 1, 47, p< .05) = opgenomen als controlevariabele ** Significant verschil qua CDI-scores (F= 101.75, df= 1, 47, p< .001)
+ NAP - paradigma Experimentele conditie
Interferentie-effect
+ Inhibitie-effect
Hypothesen 1. Klinische groep vs. controlegroep: meer interferentie van negatieve stimuli geen ≠ op vlak van interferentie door positieve stimuli
2. Klinische groep vs. controlegroep: meer inhibitie van negatieve stimuli geen ≠ op vlak van inhibitie van positieve stimuli
3. Inhibitie en interferentie zijn positief gecorreleerd
Resultaten interferentie: significant
Low CDI High CDI
mean interference in ms
200 150 100 50 0 -50 -100
INT pos
INT neg
•
Mate van interferentie van negatieve stimuli significant hoger in the klinische groep (110 ms) vergeleken met de controlegroep (43 ms) (t= -4.2, df= 46, p<.001)
•
Geen interferentie door positieve stimuli (t= 1.8, df= 47, p= 0.083) ! Controlegroep (1ms); klinische groep (-41ms)
Resultaten: inhibitie: significant
Low CDI High CDI
mean inhibition in ms
200 150 100 50 0 -50 -100
INH pos
INH neg
•
Mate van inhibitie van negatieve stimuli significant hoger in the klinische groep (104 ms) vergeleken met de controlegroep (19 ms) (t= -4.9, df= 46, p<.001)
•
Geen significante verschillen op vlak van inhibitie van positieve stimuli (t= 1.5, df= 46, p= .13) ! Controlegroep (-14ms); klinische groep (-42ms) Geen inhibitie
Resultaten 3. CORRELATIE INTERFERENTIE-INHIBITIE !
&
Inhibitie negatief&
Inhibitie positief&
Interferentie negatief&
.55**!
-.30*!
Interferentie positief&
-.10!
.28Ϯ!
• Significante correlatie tussen interferentie en inhibitie van negatieve stimuli (r= . 55, p< 0.001) • Randsignificante correlatie tussen interferentie en inhibitie van positieve stimuli (r=.28, p = .006) Presentatie ronde tafel Zeepreventorium – 28/03/2014
Naam presentatie – Naam maker en/of presentator - 12/09/2005 Faculteit Naam Faculteit – Dienst of Vakgroep (optioneel)
Tom, 10 jaar Probleem: • wordt regelmatig gepest • veel ruzies met jongere zus • concentratieproblemen • weinig zelfvertrouwen Gezin: • sinds 2 jaar hebben de ouders relationele problemen. • er is veel ruzie en geen gezamenlijke activiteiten Tom: • gevoelens: lusteloos met woede-aanvallen • gedachten als: ‘ ik krijg altijd de schuld’ en ‘iedereen heeft het op mij gemunt’ • gedrag: geeft vaak op; zegt over schooltaken: ‘kan dit niet’
Adap6eve&strategieën&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&!Ruwe&score! T@score&KLINISCH&<&40! Probleemgericht&handelen& Afleiding!zoeken! Andere!(posiIeve)!stemming!oproepen! Accepteren& Vergeten/verwaarlozen! Cogni6eve&probleemoplossing& Herevalua6e&van&de&stemming& Maladap6eve&strategieën&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&& Ruwe&score&
39& 47! 47! 35& 49! 45& 43& T@score&KLINISCH&>&60&&
Opgeven& Agressieve!acIes! Zich&terugtrekken& Zelf@devalua6e&
60& 57! 63& 62&
Rumineren!
52!
Caseformulation (2) verklarende diagnostiek: Tom Op school gepest Familiale ruzies Moeder geeft Tom de schuld
Negatieve schema’s over zichzelf en anderen
" Wordt agressief " Geen actie " Geen steun zoeken
Lusteloos Prikkelbaar
Een depressie werkt in op …
Wat een kind VOELT
Wat een kind wel/niet DOET
Een goede diagnostiek en behandeling dus ook …
Een depressie werkt in op … (opm 2) ? CGT
Wat een kind VOELT
Gedragsactivatie
Wat een kind wel/niet DOET
Een goede diagnostiek en behandeling dus ook …
Emotieregulatie: opties voor TOM:
Adaptieve Schaal
Maladaptieve Schaal "
Cognitief jezelf-devalueren
" Probleem-georiënteerde actie
"
Rumineren
" Probleemoplossing
"
Zich terugtrekken
" Accepteren
"
Opgeven
" Cognitief herevalueren van situatie
"
Afreageren; Agressie
" Negeren " Afleiding " Positieve stemming opzoeken
Externe Regulatie "
Sociale steun zoeken
"
Expressie
"
Controle over emotie (-)
Issues in de ontwikkelingsgerichte psychotherapie "
heeft psychotherapie wel zin (effectief, efficiënt)? !bekijk TAU !bereken kostprijs van problemen bij kinderen
" ‘matching’ : afstemming behandeling op specifieke groepen/ noden: !predictoren voor succes? !impact comorbiditeit? !vroege voorspellers: early gains !stepped care
Reflecties op de studies… en verder onderzoek •
Onderzoek bij kinderen waar ER nog volop in ontwikkeling is
•
Nog weinig onderzoek in klinische populatie?
•
Geen uitspraken mogelijk over causaliteit
• •
Nog weinig onderzoek naar één ER strategie apart Moeten ER strategieën extra getraind worden? met cognitieve controle?
Zie volgende slides
Zie volgende slides
Conclusies Studies :
•
Bij behandeling ! training in adaptieve ER strategieën ! én ‘inzicht’ en ‘afleren’ maladaptieve ER strategieën
•
Belangrijk voor preventie: tekort aan adaptieve ER strategieën: ! schoolkinderen vooral training in adaptieve ER
Studie : Is spreken over gevoelens effectieve ER-strategie? $ Kinderen tussen 8 en 14 jaar $ ‘Mood’inductie: film met trieste afloop $ Gedragsexperiment twee groepen kinderen ad-random !ER strategie = afleiding zoeken (n=44) !ER strategie = sociale steun zoeken, erover spreken (n=44)
$ Voor-en nadien: gevoelens beoordelen $ Debriefing Doctoraatsproject Lotte Theuwis
1
• Gevoelens 1x beoordelen
2
• Video bekijken
3
• Gevoelens 2e x beoordelen
4
• ER strategie uitvoeren
5
• Gevoelens 3e x beoordelen
Scores kinderen fase 3 (na ER) minus fase 2 (na film) H 1a: Negatieve emoties dalen na ER-strategie H 1b: Positieve emoties stijgen na ER-strategie Paired sample T-test Mean
SD
SE
t
Df
p
Boos
.49
1.22
.14
3.49
75
.00
Droef
2.24
2.36
.27
8.26
75
.00
Bang
.30
.91
.10
2.90
75
.01
-1.80
2.49
.29
-6.32
75
.00
Blij
resultaten • Beide groepen hebben na het toepassen van de ER strategie ! een daling in negatieve emoties en ! een stijging in positieve emoties • Verschillen kleiner in de praat-conditie in vgl afleiding-conditie
Doctoraatsproject Lotte Theuwis
Reflecties op de studies… en verder onderzoek •
Onderzoek bij kinderen waar ER nog volop in ontwikkeling is
•
Nog weinig onderzoek in klinische populatie
•
Geen uitspraken mogelijk over causaliteit
•
Nog weinig onderzoek naar één ER strategie apart
•
Moeten ER strategieën extra getraind/ondersteund worden?
•
Rol van Omgeving : Ouders als model?
•
Rol van Temperament: ER voor elk kind even effectief ?
Zie volgende slides
Zie volgende slides
Evaluatie specifieke ER: bijv. Acceptatie Acceptatie is • actieve houding van toelaten • niet automatisch reageren • probeer te accepteren wat niet veranderd kan worden
Doctoraatsproject ism Sven Müeller door Nele de Witte
Evaluatie specifieke ER: bijv. anders denken
PROBLEEM: Wat is het probleem?
OPKIKKEREN: Kom op, ik kan het! DOEL: Wat is mijn doel? PLANNEN: Welke plannen heb ik? KIES en VOER UIT: Wat is het beste plan? PROFICIAT: Hoe heeft het gewerkt?
Issues in de ontwikkelingsgerichte psychotherapie "
heeft psychotherapie wel zin (effectief, efficiënt)? !bekijk TAU !bereken kostprijs van problemen bij kinderen
" ‘matching’ : afstemming behandeling op specifieke groepen/ noden: !predictoren voor succes? !impact comorbiditeit? !vroege voorspellers: early gains !stepped care
Werkgeheugen training als extra steun?
Hoe meer trials goed: speelt plaatje vrij, meer rechten in game Tegels lichten op in bepaalde volgorde
Executive function training: Inhibition training task
Therapie-effecten ook zichtbaar?
Doctoraatsproject ism Sven Müeller door Nele De Witte
Reflecties op de studies… en verder onderzoek •
Onderzoek bij kinderen waar ER nog volop in ontwikkeling is
•
Nog weinig onderzoek in klinische populatie
•
Geen uitspraken mogelijk over causaliteit
•
Nog weinig onderzoek naar één ER strategie apart
•
Moeten ER strategieën extra getraind/ondersteund worden?
•
Rol van Temperament: ER voor elk kind even effectief ?
•
Rol van Omgeving : Ouders als model?
Doctoraatsprojecten ism Guy Bosmans: Eva Vandevivere, Julie van de Walle en Kim van Durme
Zie volgende slides
Toekomst… The Developmental Origins of ! Cognitive Vulnerability to Depression:! Temperament, ! Parenting, ! and Negative Life Events in Childhood as! Contributors to Negative Cognitive Style! ! Amy H. Mezulis, ! Janet Shibley Hyde, and Lyn Y. Abramson! University of Wisconsin—Madison! ! Developmental psychology (2006)
!
zelfregulatie <-> impulsiviteit Inhibi6e& processen:& «&cold&systeem&»&
BoUom!up!
Top!down!
Biologische Approach Avoidance processen : « hot systeem »
Duaal!process!model!(o.a.!Appelhans,!2009)!
! ! ! ! ! ! ! !
Sample!
Age! range!
Instruments!
Evidence for strong hot system!
Evidence for poor cool system!
Chapter 2! (N =82)!
Stop Task! OW-TEA-Ch! Circle Drawing task! Door Opening Task! Maudsley Index of Childhood Delay Aversion!
Impulsive decision making&
Poor inhibitory control!
Chapter 3! (N = 132)!
Hungry Donkey Task! Standard version! Reversed version!
Future insensitivity&
Chapter 4! (N = 97)!
Delay of gratification task! Subjective experience! Attention focus strategy! UPPS!
Delay aversion& Higher Urgency, Lack of Perseverance&
Chapter 6! (N = 44)!
BRIEF! Corsi Block Tapping Task! Stop Task!
Poor attentional control!
Trainability of working memory and inhibitory control!
Hongerige Ezel Taak (Crone & Van der Molen, 2004)
.
Sandra Verbeken, VCKJPP 2009
55
Toekomst…
Naam presentatie – Naam maker en/of presentator - 12/09/2005 Faculteit Naam Faculteit – Dienst of Vakgroep (optioneel)
Toekomst…
Naam presentatie – Naam maker en/of presentator - 12/09/2005 Faculteit Naam Faculteit – Dienst of Vakgroep (optioneel)
Toekomst…
Stress
Familiale omgeving Opvoeding Rol Hechting?
Neuro Biologie EF
Diathese: Cognitieve en/of Emotionele Kwetsbaarheid ?
Kindfactoren Emotieregulatie Rol Temperament?
Klachten
Een depressie werkt in op …
Wat een kind VOELT
Wat een kind wel/niet DOET
Een goede diagnostiek en behandeling dus ook …
PAK AAN-programma
• Vertaling van Taking Action programma van Kevin Stark en Philip Kendall • Cognitief-Gedragstherapeutisch programma • 18 wekelijkse sessies van 1 uur tot 1.5 uur • Groepsbehandeling of individuele aanpak
PAK AAN-programma
8 componenten • Educatie : gevoelens • Relatie : gedachten-gevoelens-problemen • Re-activatie • Opkikkertjes • Probleem-oplossend denken • Bouwen aan positief zelfbeeld • Opsporen negatieve gedachten • Oefenen in anders denken
PAK AAN-programma 8 componenten " EMOTIEREGULATIE 3 basistechnieken • Educatie : gevoelens • Relatie : gedachten-gevoelens-problemen • Re-activatie PROBLEEMOPLOSSING • Opkikkertjes • Probleem-oplossend denken • Bouwen aan positief zelfbeeld • Opsporen negatieve gedachten COGNITIEVE HERSTRUCTURERING • Oefenen in anders denken
OPBOUW PROGRAMMA
Eenvoudig emotiedagboek
EMOTIEREGULERENDE INTERVENTIES Gevoelens zien als signaal van een probleem ! probleemoplossend denken ! opkikkertjes introduceren
De&schaduw&
Doel: Help deelnemers begrijpen dat we onze eigen biases creëren …
Activiteit: Verhalen vertellen
Activiteit: Verhalen vertellen
Nieuwe gedachte:
Negatieve gedachte:
Wat gebeurde er?
Hoe hard geloof je erin? (1-100%)
Vragen Wat zijn de bewijzen?
Andere manier om ernaar te kijken?
Kies nu hieronder de vraag of vragen die je zouden helpen om positiever te denken. Duid je keuze aan, en beantwoord de vraag.
Hoe hard geloof je nu in de negatieve gedachte? (1-100%)
Antwoord Bewijzen voor gedachte: en Bewijzen tegen gedachte:
Behandeling Tom
Casus Psycho-educatie Pak Aan: Emoties kennen en reguleren Probleemoplossingsvaardigheden Cognitieve herstructurering (zelfbeeld)
Gezin Gezinsactiviteiten - gezinsconflicten
!Vragenlijst!!!
!CDI!!!
! !
!Pre!!!
!Post!!! !Klin.!sign.!!!
!RCI!!!
19&
12&
!CBSK[School!!
10&
11&!nee!!!
!
!CBSK[Sociaal!!!
9&
12&!nee!!!
!
18&
&ja&&&
!CBSK[Sport!!!
15&
!CBSK[Fysiek!!!
6&
12&!nee!!!
!
!CBSK[Gedrag!
15&
15&!nee!!!
!
!CBSK[! Gevoel!van!eigenwaarde!!!
11&
16&
2,31!
!ja!!! !
&ja&
2,7&
!Vragenlijst!!!
FEEL[KJ! & Opgeven!
! !
!Pre!!!
!Post!!!
!Klin.!sign.!!!
!! 60&
52&
!ja!!
Agressieve!acIes!
57&
52&
!ja!!!
Zich&terugtrekken!
63&
51&
!ja!!!
Zelf@devalua6e!
62&
50&
!ja!!!
RuminaIe!
52&
52&
