HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH

Provinciale Staten

Voorstel aan Provinciale Staten HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH Nadere uitwerking Actieplan Grond HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH

Beknopte samenvatting van inhoud voorstel: Dit statenvoorstel geeft een nadere uitwerking van de statennotitie Actieplan Grond en de op 27 januari 2010 daaromtrent aangenomen moties. In het Actieplan Grond is aangegeven dat het onder andere mogelijk is om liquide middelen te genereren met de verkoop van de overtollige gronden die in bezit zijn bij het Bureau Beheer Landbouwgronden (BBL), om zodoende de aankooppauze op korte termijn voor essentiële processen te kunnen opheffen. Met het onderdeel “voorfinanciering verkoop overtollig bezit” zijn rentekosten en een eventueel negatief grond resultaat als gevolg van marktprijsdaling gemoeid. Uw staten wordt voorgesteld deze kosten ten lasten van de bestemmingsreserve aankoop en particulier beheer van natuurterreinen te brengen. Wij vragen uw staten hierover een besluit te nemen. Tevens zijn de criteria conform de motie M6 uitgewerkt en gebruikt bij het opstellen van een nieuwe rangschikking van de gebieden/processen. Het resultaat betreft 19 gebieden waar onder strikte voorwaarden de aankooppauze voor de realisatie van de publieke EHS opgeheven kan worden. Daarnaast is in dezelfde statenvergadering een discussie gevoerd over het creatiever aanwenden van de beschikbare middelen voor grondverwerving. Als mogelijkheden zijn genoemd een revolving fund voor grondaankopen door het in het leven roepen van een extra leenfaciliteit voor grondaankopen. Een revolvingfund voor een korte termijn, tot 2013, blijkt niet reëel. Voor een langere termijn, die ver na 2013 door loopt, zou dit kunnen echter alleen dan indien eigen provinciaal geld wordt ingezet. De urgentie van het opheffen van de aankooppauze kan in deze fase slechts met een financieel arrangement rond verkoop van overtollige ruilgronden worden ingevuld, waardoor alleen aankopen ten behoeve van de publieke realisatie kunnen worden aangekocht. De beoogde aankopen in de selecties binnen de 19 PMJP-gebieden worden, gezien de financiële ruimte, beïnvloed door de binnen alle gebieden geldende aankoopplicht Regeling inrichting landelijk gebied (Rilg) en een deel vande “vergevorderde aankopen” (pijplijn) ten tijde van het instellen van de aankooppauze. =====

Aan Provinciale Staten Inleiding Dit statenvoorstel geeft een nadere uitwerking van de statennotitie Actieplan Grond en de op 27 januari 2010 daaromtrent aangenomen moties. Het Actieplan Grond gaf een overzicht van de huidige situatie met betrekking tot de aankooppauze grond ten behoeve van de realisatie van het Provinciaal Meerjarenprogramma (PMJP) Vitaal Platteland. Ons College heeft geconstateerd dat de huidige maatregelen onvoldoende zijn om de prestaties van het PMJP te realiseren. In het actieplan is een aantal scenario's opgesteld waarbij gekozen is om middelen in het PMJP vrij te maken middels een financieel arrangement met DLG (verkoop overtollige gronden) en deze in te zetten in een zestal geselecteerde essentiele gebieden. Met dit Actieplan zijn wij met U op 31 januari jl. het debat aangegaan. Inlichtingen bij dhr. J.W. van der Horst, tel. (026) 359 95 80 e-mailadres: [email protected]

Middels een drietal moties (M5, M6, M7) hebben Uw Staten richting gegeven aan de verdere uitwerking van het Actieplan. Twee moties (M5 en M7) zijn verder ingegaan op aanvullende financierings opties van het Actieplan en de derde aangenomen motie (M6) geeft inhoud aan de criteria om te komen tot geselecteerde essentiële gebiedsprocessen. In dit statenvoorstel komen achtereenvolgens aan de orde: - voorfinanciering verkoop overtollig bezit. - Revolving fund “Gelden Duurzame landbouw uit de Bestuursovereenkomst”, - Aanvullende middelen MIG, - PNB-lening, - Selectie PMJP gebieden o.b.v. criteria, - Beschikbare middelen gekoppeld aan geselecteerde gebieden/processen. Voorfinanciering verkoop overtollig bezit In het Actieplan Grond is aangegeven dat het onder andere mogelijk is om liquide middelen te genereren met de verkoop van de overtollige gronden die in bezit zijn bij de BBL, om zodoende de aankooppauze op korte termijn voor essentiële gebieden/processen te kunnen opheffen. Ongeveer 800 hectaren (overtollige ruilgronden) zijn op termijn te verkopen tegen een geschatte waarde van €24 miljoen. Het ineens volledig op de markt brengen van deze gronden werkt markt verstorend. Een verkoop over een periode van 5 jaar heeft dit verstorende effect naar verwachting minder. Om de waarde van de verkoop op korte termijn liquide te krijgen en in te kunnen zetten voor aankopen, wordt voorgesteld deze verkopen als provincie voor te financieren. De voorfinanciering vindt plaats in de vorm van een renteloze lening van €24 miljoen aan het Bureau Beheer Landbouwgronden (BBL). Het ter beschikking van de BBL stellen van deze middelen zal plaatshebben door middel van voorschotten. De lening wordt tot 2016 terug betaald uit de opbrengsten van de verkoop van overtollige gronden BBL. Aan de leenovereenkomst is een lijst van met name genoemde te verkopen percelen verbonden. Deze percelen worden op het moment van aangaan van de leenovereenkomst gewaardeerd. Mocht de getaxeeerde waarde te laag zijn dan wordt de lijst op 1 mei 2011 aangevuld met extra percelen ter dekking van de lening. De winst die gemaakt of het verlies dat geleden wordt, is derhalve voor rekening van de provincie (exploitatieresultaat). Met het onderdeel “voorfinanciering verkoop overtollig bezit” zijn rentekosten en een eventueel negatief/positief prijsresultaat als gevolg van marktprijsdaling/-stijging gemoeid De rentelasten zijn begroot op totaal € 2,8 miljoen (gemiddeld per jaar € 480.000, -). In de berekening wordt ervan uitgegaan dat € 6 miljoen wordt uitgeleend in 2010 en het restant (€ 18 miljoen) in 2011 en dat de aflossing van deze lening plaatsheeft met ingang van 2011 met € 2,8 miljoen oplopend naar € 5,8 miljoen in 2015. Het grondprijsrisico is op dit moment becijferd op ca € 0,4 miljoen verlies, waarbij is aangenomen dat er in de eerste drie jaar een grondprijsdaling is van gemiddeld 1% (doorwerking crisis) en daarna een grondprijsstijging van 1% per jaar. Een eventueel verlies zal ten laste van de exploitatie worden gebracht op het moment van bekend worden hiervan. Een positief resultaat zal pas ten gunste van de exploitatie komen nadat alle gronden zijn verkocht ter aflossing van de lening. De bestemmingsreserve is voldoende ter afdekking van de rentelasten. Uitgangspunt is dat bij bespreking van de Midterm Review(MTR) met de Minister van LNV zal worden verzocht de kosten van deze lening ten laste te brengen van het rijksbudget voor verwervingen m.i.v. 2010. De kosten na 2013 kunnen door afloop van verplichtingen indien nodig wel uit de voornoemde reserve worden betaald. Wij stellen voor om de jaarlijkse rentekosten van de lening aan de BBL en het eventuele exploitatieresultaat in relatie tot deze gronden vooralsnog ten laste of ten gunste te brengen van de

2

bestemmingsreserve aankoop en particulier beheer van natuurterreinen. Dit zijn provinciale middelen ter realisatie van het provinciale deel van de EHS. Hiervoor is het nodig dat uw staten instemmen met de uitbreiding van de bestemming van deze reserve. Het exploitatieresultaat zal indien mogelijk ten laste worden gebracht van de rijksdeel ILGmiddelen . Dit zal worden besproken met het Minister van LNV in het kader van de MTR. De aankooppauze voor de EHS kan onder stringente voorwaarde voor de geselecteerde gebieden op geheven worden op het moment van ondertekening van de overeenkomst. Naar verwachting zal aldus de aankooppauze per 1 mei 2010 opgeheven kunnen worden voor de geselcteerde gebieden/processen. Voorts zal ter uitvoering van dit besluit het Handelingskader Grond met de Dienst Landelijk Gebied (DLG) op het beoogde resultaat worden herschreven.

Revolving fund “Gelden Duurzame landbouw uit de Bestuursovereenkomst ILG ”. Uw staten hebben in motie M7 aangegeven ten behoeve van de aankoop van landbouwgronden, die meegekocht moeten worden als er EHS gronden worden gekocht, € 20 miljoen euro beschikbaar te willen stellen. Daarbij is aangegeven dat de middelen op termijn weer beschikbaar moeten komen. Daarmee krijgen deze middelen het karakter van een revolving-fund. De toepassing van een revolving-fund voor aankoop van landbouwgronden, die vervolgens worden ingezet voor landbouwstructuurverbetering, is passend. Immers, deze gronden dienen alleen als “smeermiddel” om bestaande structuren te kunnen aanpassen. Daarbij wordt grond gekocht /verkocht en geruild waarbij aannemelijk is dat deze dezelfde waarde hebben. Grondaankopen voor dit doel zijn tot nu toe alleen ten laste van de budgetten Aankoop gronden ter realisatie van de EHS, gebracht. Een revolving fund is alleen reëel indien dit mechanisme gedurende een langere periode wordt ingezet., Dit heeft alles van doen met de lange termijnen tussen aan- en verkoop met de beoogde werking. Een revolving fund tot 2014 (einde Bestuursovereenkomst) is gezien gegeven niet reëel. Bovendien kan het fonds kan alleen worden gevuld met gelden van de provincie. Rijks ILGmiddelen kunnen hiervoor niet zonder meer aangewend worden.’ Hiertoe is medewerking van 1 de Minister van LNV noodzakelijk zijn en dit is een op voorhand niet vanzelfsprekend traject Tenslotte betekent revolving dat al het geld na uitzetting ten volle weer terug komt. Als kosten ten laste van het fonds worden gebracht komt het geld niet meer ten volle terug en zal na verloop van tijd verbruikt zijn. Er is dan geen sprake meer van een revolving fund De verstrekker van het geld is dus in principe zijn geld kwijt, hij stelt het geld a fond perdu beschikbaar, De conclusie is dan ook dat qua tijd en qua financiering een revolving fund in deze niet geschikt is. Aanvullende middelen MIG. Uw Staten hebben in een aanvullende motie (M7) aangegeven 10 miljoen euro op termijn ter beschikking te willen stellen uit het MIG voor aankopen grond voor realisatie publieke opgave EHS. Dit onder voorwaarde dat de Minister van LNV bij de MTR blijk geeft meer ILG verantwoordelijkheid naar de provincie te decentraliseren. De toekenning van deze middelen maakt het

1

Opgemerkt dient te worden: dit betreft niet het ILGbudget Landbouw, Inrichting grondgebonden landbouw (landbouwstructuurverbetering).

3

mogelijk op termijn extra hectaren te verwerven. In het najaar zullen wij u over de uitkomst van de MTR en de betekenis daarvan rapporteren PNB-lening Een apart aandachtspunt uit het Actieplan Grond vormt de PNB-lening. Het ministerie van LNV en na 1 januari 2007 de provincies, vergoeden aan Natuurmonumenten en de Provinciale landschappen de kosten voor de aankoop van gronden die omgevormd moeten worden tot natuur binnen de Ecologische Hoofdstructuur. Deze gelden vormen een onderdeel van het aankoopbudget EHS. Een aantal jaren geleden is, op verzoek van het ministerie van LNV, Natuurmonumenten bij het Groenfonds een lening aangegaan. Het geld uit de lening is bestemd om grondaankopen voor natuurontwikkeling door Natuurmonumenten en de Provinciale Landschappen te financieren. Rente en aflossing van de lening wordt door het ministerie van LNV vergoed aan Natuurmonumenten. Voor deze lening-constructie is gekozen om het geld voor natuuraankopen voor de komende jaren veilig te stellen en geen last te hebben van rijksbezuinigingen. De leningen zijn afgesloten door Natuurmonumenten om te voorkomen dat de leningen mee gaan tellen voor het EMU-saldo. Als gevolg hiervan is een bijzondere situatie ontstaan, de provincies zijn verantwoordelijk voor de financieren van grondaankopen voor Natuurmonumenten en de Provinciale Landschappen maar beschikken niet over het daartoe benodigde geld, dat is in het bezit van Natuurmonumenten. Ter oplossing van het probleem is, begin 2008, tussen het ministerie van LNV, Natuurmonumenten, de provinciale landschappen en de provincies een overeenkomst gesloten waarbij de provincies zich verplichten een subsidieverordening in het leven te roepen waarmee geld aan Natuurmonumenten en de landschappen beschikbaar worden gesteld voor grondaankopen en Natuurmonumenten zich verplicht het geld beschikbaar te stellen op basis dan de door de provincies afgegeven beschikkingen. Ons college heeft in 2008 –zoals U destijds ook bent geïnformeerd-, besloten deze overeenkomst, om een viertal redenen, niet te tekenen. - De gekozen constructie met Natuurmonumenten doet geen recht aan de ILG-filosofie van deregulering en ontschotting van budgetten. - Als gevolg van de gekozen constructie worden uitgaven onttrokken aan de publieke controle door Provinciale Staten. - De overeenkomst biedt geen duidelijkheid wat er gebeurt indien LNV de leenfaciliteit stopt. - Uit de overeenkomst wordt niet duidelijk of Natuurmonumenten een uitbetaling aan de provincie kan weigeren. Het niet ondertekenen van de overeenkomst heeft tot gevolg dat er uit de PNB-lening geen geld beschikbaar komt om NM en de provinciale Landschappen te subsidiëren voor hun grondaankopen /doorleveringen BBL. Hierdoor mist de provincie een gedeelte van het budget voor aankoop EHS. Om toch aan de verplichtingen in het kader van het bestuursakkoord te kunnen voldoen is op basis van de bestaande Subsidieregeling vitaal Gelderland subsidie verstrekt aan NM en HGL maar ten laste van het aankoopbudget EHS. We hebben deze aankopen tijdelijk voorgefinancierd. In onze discussies over de oplossingen in het kader van het Actieplan Grond zijn wij tot de conclusie gekomen dat wij de situatie van voorfinanciering niet langer kunnen laten voortbestaan en dat het Gelderse gedeelte van de PNB-lening door NM aan ons moet worden uitbetaald. Het geld dat voorgefinancierd is en derhalve onttrokken is aan ILG-budgetten moet daarheen terug omdat het geld besteed moet worden voor de doelen waarvoor het bestemd is. Bovendien zouden er liquiditeitstekorten gaan ontstaan op onze rekening bij het groenfonds, hetgeen ongewenste rentelasten met zich mee zou brengen. In overleg met NM wordt een voor Gelderland specifieke uitvoeringsovereenkomst gesloten met betrekking tot de uitvoering van de PNB-leenfaciliteit. Kern van de overeenkomst is dat door NM

4

jaarlijks een budget beschikbaar wordt gesteld waarop door ons gedeclareerd kan worden. Wij declareren op onze beurt weer de door ons beschikbaar gestelde subsidies voor grondaankopen aan NM en het Geldersch Landschap. Tevens maakt de regeling het mogelijk om alsnog declaraties in te dienen over verstrekte subsidies over de jaren 2007, 2008 en 2009. Wij hopen hiermee een oplossing te hebben gevonden voor een aantal praktische problemen rond de financiering van grondaankopen voor NM en HGL. Onze principiële bezwaren tegen de PNB-regeling worden met het ondertekenen van de uitvoeringsovereenkomst met NM uiteraard niet opgelost. Onze principiële bezwaren zullen we daarom aankaarten bij de Minister in het kader van de discussie over de MTR Selectie PMJP gebieden o.b.v. criteria. Inzet beschikbare middelen De beschikbare middelen, die uit de voorfinanciering van het overtollige bezit vrijkomen zijn, op basis van de bestuursovereenkomst met het Rijk alleen in te zetten voor de verwerving van gronden voor de realisatie van publieke EHS, dus niet voor de realisatie van EHS door particulieren. Voor de realisatie van private EHS is het instrument Subsidieregeling Natuur- en Landschap beschikbaar en kunnen er (risicoloos) gronden aangekocht worden die gelijk weer verkocht kunnen gaan worden de zogenoemde ABC-constructie (aankopen en direct verkopen/doorleveren). Voor de aankoop van gronden (en opstallen) voor ruilprocessen ten behoeve van realisatie van private EHS zijn bij de Bestuursovereenkomst ILG geen middelen beschikbaar gesteld. Dit betekent dat wij geen gronden zullen aankopen waar geen publieke-EHS-opgave aan de orde is. Voor een achttal gebieden is er geen sprake van verwerving voor publieke EHS. Daarnaast blijkt uit nadere analyse van een drietal gebieden (Gebiedsproces Dortherbeek, Evz Oude IJssel en Engbergen) dat er inmiddels voldoende ruilhectares in het gebied aanwezig zijn om de doelstellingen te realiseren, waardoor ook in deze gebieden wij niet over zullen gaan tot grondaankoop. In het gebied Grote Veld is er geen verwervingstaakstelling omdat de begrenzing voor een groot deel op huiskavels is neergelegd, aanpassing van het Natuurbeheerplan is in dit gebied gewenst en zullen wij in gang zetten. Ook in dit gebied zullen wij thans niet overgaan tot grondaankoop. Criteria In de statendiscussie over het Actieplan Grond hebben Uw staten op 27 januari jl. een motie aanvaard betreffende criteria voor de selectie van de gebieden waarvoor de aankooppauze wordt opgeheven . De betreffende motie houdt in dat de keuze van de gebiedsprocessen waarvoor de aankooppauze wordt opgeheven, specifieker dient te worden gebaseerd op twee aspecten:

• Alleen gebieden met een positieve score voor de verhouding tussen inzet en resultaat komen in aanmerking, • Naarmate een gebied verder is gevorderd in de realisatie en eerder kan worden afgerond komt het eerder in aanmerking. Ons college heeft op basis van deze criteria de gebiedsprocessen nader geanalyseerd op: wel en geen positieve score inzet/resultaat en wel of niet (volledig) in uitvoering. Hierbij is uitgegaan van de gegevens zoals deze bij het Actieplan grond zijn vastgesteld (lijst met gebieden en de voortgangsrapportage gebieden). Voor 19 gebieden is ons college voornemens de aankooppauze voor geselecteerde onderdelen geheel op te heffen. Bij 11 van deze gebieden is zowel sprake van een positieve score op inzet/resultaat als dat het gebiedsproces scoort in relatie tot mate waarin het proces in de uitvoeringsfase zit. Voor 8 gebieden wordt voldaan aan één van de criteria.

5

Ons college hecht veel waarde aan de afgesloten contracten met onze partners hetgeen een toegevoegde waarde heeft binnen het criterium verhouding inzet en resultaat. Ook hecht ons college veel waarde aan bijzondere beleidsopgaven zoals TOP-gebieden en Natura 2000. Ons college is voornemens om de aankooppauze in deze gebieden op te heffen maar met een selectie van aankopen toegespitst op de bedoelde set criteria. Ons college zal de partners en gebiedscommissies vragen om in overleg met elkaar in te zoomen in het gebied om te komen tot selectieve en effectieve aankopen, met de restrictie van de specifieke criteria.. Voor een tweetal gebieden van de 19 gelden nog speciale omstandigheden. In Winterswijk Oost is er sprake van een klein aantal hectaren voor publieke realisatie. De wettelijke herverkaveling kan slechts worden gerealiseerd middels aankoop van gehele boerderijen. Er zijn op dit moment geen financiële middelen voorhanden voor een dergelijke grote bijvangst. Daarom wordt voor dit gebied wel de aankooppauze opgeheven maar met de financiële middelen kunnen slechts enkele ha 1-op-1 begrensd worden aangekocht en geen gehele bedrijven. In het Binnenveld is er –anders dan in de vorige gebiedenlijst is weergegeven- sprake van een kleine resterende aankoop publieke EHS( te weten 30 hectaren). Totaal is er op dit moment volgens vorenstaande aanpak 835 hectaren aankoop geprogrammeerd voor 19 essentiële gebiedsprocessen tot en met 2013.

Beschikbare middelen gekoppeld aan geselecteerde gebieden/processen. Ons college is zich er van bewust dat er een breed gedeeld streven is om de aankooppauze voor aankoop van grond voor publieke EHS zo spoedig mogelijk volledig op te heffen. Middels het Actieplan Grond is geconcludeerd dat op korte termijn dit slechts zeer beperkt mogelijk is.De conclusie kan thans worden getrokken dat met de wijziging van de criteria ten opzichte van het Actieplan Grond meer PMJP-gebieden positief scoren. Voor deze gebieden kan de aankooppauze EHS onder voorwaarden worden opgeheven. Wij zullen vanzelfsprekend binnen de geselecteerde essentiële gebiedsprocessen schuiven met de hectaren indien er hierbinnen zich de kansen wijzigen om zoveel mogelijk resultaten/prestaties richting 2013 te behalen. De opheffing van de aankooppauze in de 19 geselecteerde gebieden kan in deze fase alleen met een financieel arrangement rond verkoop van overtollige ruilgronden worden ingevuld. Doordat gebruik wordt gemaakt van overtollige ruilgronden kunnen alleen gronden voor de publieke realisatie worden aangekocht. De omvang van de aan te kopen gronden wordt beïnvloed door een drietal zaken: • Aankoopprijs per hectare. Bij het vaststellen van de verwachte omvang van de nog te kopen hectares is rekening gehouden met een normprijs van 30.000 euro per hectare. Is de aankoopprijs hoger (bijvoorbeeld door verplichte nevenaankopen van ruilgronden/opstallen en andere marktinvloeden) dan zal het aantal te kopen hectares afnemen. • Verplichte aankoop op grond van de koopplicht. De Regeling inrichting landelijke gebied (Rilg) geeft aan dat er in sommige situaties een aankoopplicht geldt. Deze aankoopplicht geldt ook voor gebieden waar de aankooppauze gehandhaafd blijft. • Aankopen in de pijplijn van de aankooppauze. Bij het instellen van de aankooppauze waren in meerdere gevallen de onderhandelingen al vergevorderd. Deze aankopen liggen voor 80% in de via de thans toegepaste criteria geselecteerde gebieden en vervullen zo al een deel van de behoefte. De hieruit voortvloeiende verplichtingen worden gefinancierd uit het aangegeven financieel arrangement. Mede op grond van deze beperkingen zal selectief worden gekocht om de beschikbare financiële middelen optimaal te laten renderen.

6

Ons College zal het aankoopproces strikt monitoren waarbij in ieder geval niet boven het budget gegaan zal worden. Uw Staten zal drie-maandelijkse geïnformeerd worden over de voortgang van de gebiedsprocessen, de betekenissen van de randvoorwaarden en eventuel wijzigingen in kansen en de betekenis daarvan. Wij geven u in overweging te besluiten overeenkomstig bijgevoegd ontwerpbesluit. Arnhem, 1 maart 2010 - zaakummer 2009-023198 Gedeputeerde Staten van Gelderland T.H.C. Peters - plv. Commissaris van de Koningin drs. P.P.L. van Kalmthout - secretaris

+++++

code: 00855154.doc

7