Provinciale Staten
Voorstel aan Provinciale Staten HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH Subsidie Museum Het Valkhof 2009-2012 HHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHHH
Beknopte samenvatting van inhoud voorstel:
De Stichting museum het Valkhof te Nijmegen heeft subsidie aangevraagd voor de periode 2009-2012. Het museum heeft met een nieuw beleidsplan voor de komende periode een interessant programma neergezet. Eind 2008 is de huidige budgetperiode afgelopen. In het nieuwe beleidsplan presenteert het museum haar ambitie voor de komende beleidsperiode met verrassende nieuwe uitdagingen . Deze ambitie komt tot uitdrukking in het organiseren van kwalitatieve hoogstaande tentoonstellingen en goede educatieve programma’s voor grote groepen schoolkinderen. Verder wil het museum zich profileren als een verhalenmuseum in plaats van een voorwerpenmuseum , het gebied rondom het museumgebouw toegankelijker maken en het Gelders Archeologisch Centrum uit laten groeien tot een volwaardig documentatie- en informatiecentrum voor de archeologie. ===== Aan Provinciale Staten Inleiding Museum Het Valkhof te Nijmegen heeft een sterk regionale uitstraling en met de grote tentoonstellingen zelfs een nationale uitstraling. Het museum heeft als missie gesteld om een breed publiek bewust te maken van de waarde van cultureel erfgoed en eigentijdse kunst en cultuur. Dit doet het museum door het publiek te betrekken bij, verdieping te bieden en genoegen te laten beleven aan de drie collecties van het museum: 1. het archeologisch erfgoed van Nijmegen en Gelderland, 2. oudere kunst en cultuurgeschiedenis, met name van stad en regio Nijmegen, 3. moderne en hedendaagse kunst. Daarnaast heeft het museum een belangrijke rol bij het vervullen van de wettelijk aan het provinciebestuur opgedragen taak om de archeologische vondsten te beheren. Het beheer is een provinciale verantwoordelijkheid vanuit de Wet op de Archeologische Monumentenzorg( WAMZ) en is ondergebracht bij het Gelders Archeologisch Centrum (GAC). Het GAC is een onderdeel van het museum. Eind 2008 is de huidige budgetperiode afgelopen. In het nieuwe beleidsplan presenteert het museum haar ambitie voor de komende beleidsperiode met verrassende nieuwe uitdagingen voor de periode 2009 tot en met 2012. De uitgangspunten van de aanvraag van subsidie komen uit de nota’s Nota Cultuur aan de Waal (2001) van de gemeente Nijmegen en uit Belvoir2, het cultuurhistorisch beleid van de provincie Gelderland voor de periode 2005 tot en met 2008 en zijn geconcretiseerd in het beleidsplan van het museum “Van voorwerpenmuseum naar verhalenmuseum” (d.d. 19 mei 2008). Wij stellen u voor subsidie te verlenen aan de Stichting museum het Valkhof voor de periode 2009-2012. code: 00522559.doc /
Inlichtingen bij dhr. M.E. den Boef, tel. (026) 359 97 86 e-mail
[email protected] verzonden
Beoordeling vorige budgetperiode 2005–2008 Voor de exploitatie van het museum ontvangt de Stichting een provinciale subsidie van ruim 1 miljoen Euro, (PS2005-868). Het bedrag vormt circa éénderde van het totale subsidiebedrag dat het museum ontvangt. Het overige tweederde deel van de subsidie ontvangt het museum van de gemeente Nijmegen. Aan de hand van de activiteiten zoals omschreven in de in 2006 door Uw Staten verleende subsidie volgen hieronder per onderdeel de resultaten. Uit deze resultaten volgen tenslotte de conclusies. “1. Produceren en organiseren van aansprekende tentoonstellingen en presentaties a. Het organiseren van 3 grote tentoonstellingen; één per collectie ( archeologie, oude kunst en moderne kunst) en minimaal 4 kleinere tentoonstellingen per jaar. b. Het monitoren en inzichtelijk maken van de bezoekersaantallen als gevolg van de tentoonstellingen met als doel in het totaal tenminste 100.000 bezoekers te krijgen.”
Tentoonstellingen Groot Klein Bezoekers
2005
2006
2007
2008
4 3 144.134
5 3 85.799
4 3 158.842
p.m.
Tabel 1 Bezoekersaantallen
2005
2006
2007 2008
Hoofdtentoonstellingen ( grote) De gebroeders Van Limburg Kind & Kunst V: Magazijn van de verbeelding Moderne favorieten: 50 jaar collectie moderne kunst Nijmegen, oudste stad van Nederland Nijmegen, oudste stad van Nederland De Italiaanse Verlokking: Hedendaagse kunstenaars De laatste uren van Herculaneum: Verwoest door de Vesuvius De laatste uren van Herculaneum: Verwoest door de Vesuvius Luxe en Decadentie
Bezoekersaantal 91.895 22.605 10.580 4.000 32.652 16.409 22.179 99.111 p.m.
Tabel 2 Bezoekersaantallen per grote tentoonstelling
De bezoekersaantallen spreken voor zich. De grote tentoonstellingen zijn zeer succesvol gebleken. Naar verwachting zal de tentoonstelling Luxe en Decadentie ook veel bezoekers naar het museum Het Valkhof trekken. “c. Het zoeken naar derdegeldstromen die minstens 50% van de totale productiekosten van de 3 in 1a genoemde tentoonstellingen subsidiëren. Voor 1a en 1b geldt als meetinstrument een kwalitatief publieksoordeel over de tentoonstellingen door middel van het gastenboek en recensies van de vakbladen en de landelijke pers.” Het museum heeft in 2006 een sponsorbeleidsplan opgesteld en is bezig, met partijen in stad en regio, te bezien hoe daaraan het beste invulling gegeven kan worden. Daarnaast voert het museum bij de grote publiekstentoonstellingen actieve sponsorcampagnes.
2
Voor de tentoonstelling over de gebroeders Van Limburg leidde dat tot een bijdrage aan sponsorgelden van in totaal € 80.000,--, voor de tentoonstelling over Herculaneum tot € 40.000,-. Voor de tentoonstelling Luxe en Decadentie (vanaf augustus 2008) is € 100.000,-- ten doel gesteld. Er zijn voor alle tentoonstellingen sponsoren gevonden. Vooral voor de grote tentoonstellingen is er veel publiciteit geweest in landelijke en regionale kranten. “2. Extra aandacht voor informatieoverdracht over de collecties aan het publiek a. Het beheren van archeologische vondsten door het Gelders Archeologisch Centrum (GAC) volgens de richtlijnen van de Kwaliteitsnorm voor de Nederlandse Archeologie (KNA). b. Het binnen één werkdag vinden van archeologische vondsten en de bijbehorende documentatie in het GAC. “ De WAMZ brengt een behoorlijke taakverzwaring met zich mee. Zoals in de inleiding gezegd een wettelijke taak van de provincie die is opgedragen aan het GAC. Deze taak houdt ondermeer in het documenteren en presenteren en toegankelijk maken van archeologische bodemvondsten volgens de richtlijnen van het Kwaliteitshandboek Nederlandse archeologie (KNA). Over deze taak heeft het museum verschillende afspraken gemaakt met de provincie. Voor het GAC is het aantal adviezen met betrekking tot de archeologische bodemvondsten aan Gelderse musea en archeologische instellingen gesteld op 15 per jaar. Aan deze norm en het uitbouwen daarvan kan het museum pas gaan werken zodra de personele uitbreiding van het GAC is gerealiseerd. Voorwaarde voor deze uitbreiding is dat hiervoor extra financiële middelen ter beschikking worden gesteld. “c. Het ontvangen en begeleiden van 15.000 schoolkinderen. “d. Het monitoren van de schoolkinderen in type onderwijs en het doel van het bezoek.” Jaar
Rondleidingen
Leerlingen
2005 2006 2007 2008
672 681 605
13.986 12.147 13.608
Bezoek leeszaal GAC 551 477 656
Tabel 4 Aantallen rondleidingen, leerlingbezoeken en leeszaalbezoeken per jaar.
“3. Bouwen aan strategische relaties met het publiek en andere actoren onder andere via samenwerkingsverbanden met partners uit de stad Nijmegen en uit de regio Nijmegen a. Het monitoren van de bezoekersaantallen uit Duitsland door de verschillende samenwerkingsverbanden. Streefgetal daarbij is minstens 3% van de bezoekers zijn Duitsers.” Tot en met het jaar 2006 heeft het museum geparticipeerd in de landelijke publieksenquête voor musea Museummonitor. Het museum heeft vanaf de start (in 2004) tot en met 2006 in deze enquête geparticipeerd. Daaruit kwam over het jaar 2006 het volgende naar voren:
3
Herkomst bezoekers Nederlandse bezoekers Herhaal bezoek Opleidingsniveau Leeftijd 65> 50-64 jaar 27-49 jaar 13-26 jaar
93% Nederland 41% Gelderland 42% 61% WO of HBO 16% 33 % 49% 13%
7% overwegend Duitsland en België 39% Randstad
Tabel 5 Monitor van bezoekers in 2006.
Omdat uit de kwartaalrapportages van Museummonitor bleek dat de uitkomsten vrij stabiel waren, heeft het museum begin 2007 besloten de deelname aan Museummonitor voorlopig op te schorten. In 2005 is besloten, naast de Museummonitor, ook voor een andere vorm van publieksenquête gekozen. Deze enquête kijkt meer naar de effecten van een grote publiekstentoonstelling op de bekendheid van het museum en de stad Nijmegen en de bestedingen in het museum en in de stad. Dergelijk publieksonderzoek is in 2005, ten tijde van de tentoonstelling over de Gebroeders Van Limburg, en in 2006-2007, ten tijde van de tentoonstelling over Herculaneum, gehouden door de gemeente Nijmegen. Ook in 2008, ten tijde van de te verwachten publiekstrekker 'Luxe en Decadentie' wordt dergelijk publieksonderzoek gehouden.
“4. Professionaliseren van de organisatie a. Het zoeken naar derdegeldstromen ter waarde van € 50.000,-- ter aanvulling van de eigen middelen. “ Baten
2005
2006
2007
zaalverhuur eenmalige subsidies en sponsorwerving
€ 20.794 € 609.330
€ 17.628 € 214.044
€ 24.979 € 117.701
Tabel 6 Baten tbv eigen middelen
Cultureel Verantwoord Ondernemen is een succesformule voor het museum gebleken. De additionele baten door verhuur van zalen en sponsorwerving was een groot succes. Conclusies • Het museum heeft bijna alle doelstellingen ruimschoots gehaald, behalve het verder uitbouwen van het documentatiecentrum van het GAC. Deze is niet gehaald vanwege ontbreken van capaciteit en financiële middelen. • De professionalisatie van het museum heeft een impuls gekregen door de successen van de grote tentoonstellingen. Sponsoren weten het museum gemakkelijk te vinden. • Het museum heeft een forse inspanning geleverd en goede resultaten geboekt en daarmee heeft Museum Het Valkhof zich op de kaart gezet als organisator van toonaangevende cultuurhistorisch rijke tentoonstellingen.
Beleidsplan 2009-2012 In het Beleidsplan Museum Het Valkhof 2009-2012 worden de missie en de doelen van het museum voor de komende jaren weergegeven.
4
Als missie heeft Museum Het Valkhof geformuleerd: “Met het archeologische erfgoed en de oude en de moderne kunst die het museum verzamelt, beheert en toont, wil het zijn publieksgroepen kennis, inzicht en genoegen bieden en hen zo inspireren tot een vernieuwde kijk op hun geschiedenis en hun omgeving”. Dat wil het museum bereiken door middel van de volgende vijf doelstellingen. 1. Van vaste voorwerppresentaties naar vijf verhalen Het museum wil zich niet langer profileren als een museum met vaste collecties. Het museum gaat de uitdaging aan om aansprekende presentaties te creëren aan de hand van de verhalen van de Romeinen, het Hertogdom Gelre, de Vrede van Nijmegen, Heerlijke Natuurtoonelen en Pop art. Van vaste presentaties naar een verhalen-museum ligt in de lijn van het provinciale beleid Belvoir. Het verhaal erachter samen met de museale voorwerpen geeft de identiteit van de omgeving inhoud. 2. Bij de presentatie nadruk op educatie Het museum gaat in de komende periode voorwaarden scheppen om scholieren te ontvangen van voornamelijk scholen uit de regio en gymnasia uit de rest van Nederland. Als doelstelling hanteert het museum daarbij jaarlijks 10% meer scholieren te ontvangen oplopend tot 21.000 in 2012. 3. GAC verder uitbouwen t.b.v. provinciaal archeologisch beleid Het GAC verder uitbouwen tot een Gelders documentatie- en informatiecentrum voor de Archeologie is een ontwikkeling die al in 2003 met de provinciale beleidsnotitie “Vanuit een inzichtelijk verleden” is ingezet. De provincie is in WAMZ verantwoordelijk voor een adequate opslag en beheer van de archeologische bodemvondsten. Deze taak is, zoals in de inleiding is gezegd, door de Provincie opgedragen aan het GAC. 4. Belangrijke speler in de ontwikkeling van Valkhofkwartier De stad Nijmegen gaat zich de komende tijd meer en meer profileren als oudste stad van Nederland. Het museum met in de directe omgeving het Valkhofpark, het Museumplein, de te herbouwen Donjon, de burchtomwalling en de Stratemakerstoren vormt een rijk cultuurhistorisch ensemble. Het museum wil in de ontwikkeling ervan als gesprekspartner van de gemeente optreden. 5. Toegankelijkheid van museum vergroten en verblijfsduur bezoekers verlengen De komende periode gaat het museum de toegankelijkheid vergroten en de verblijfsduur van bezoekers verlengen. Tevens gaat het museum onderzoeken hoe het gebouw meer als publieke ruimte kan fungeren.
Reactie van ons college op het beleidsplan Algemene indruk Het nieuwe beleidsplan is een verdere invulling van het vorige plan. Nog meer is de nadruk gevestigd op eigen waarde en eigen kunnen. Het organiseren van hoofdtentoonstellingen heeft het museum zelfvertrouwen gegeven en dat laat zich zien in de ambities van het museum. Het museum wil zich sterk maken in de ontwikkeling van het Valkhofkwartier en meer ondernemen. Een ontwikkeling waar wij als subsidiënten trots op kunnen zijn. Bij het beleidsvoornemen van het museum Het Valkhof hebben wij de volgende drie opmerkingen:
5
1.Het GAC De afgelopen periode heeft het museum het niet gemakkelijk gehad. Tot op heden moest het GAC het beheer oppakken zonder extra financiële middelen, waardoor het GAC zelfs niet de hele aan haar opgedragen kerntaak kon verrichten, namelijk het opslaan van vondsten. Op dit moment moet men zelfs vondsten weigeren i. v. m. onvoldoende formatieruimte. Met de huur van een extra depot voor een periode van vijf jaar is er nu voldoende ruimte voor de archeologische bodemvondsten in de komende periode. Met de bestaande formatie is bij het GAC echter geen ruimte om de bodemvondsten naar behoren te documenteren en gereed te maken voor nader onderzoek door geïnteresseerden. Aan de functie van Archeologisch documentatie- en informatiecentrum is het GAC helemaal niet toegekomen, laat staan aan de zo nodige openstellingen voor het publiek. Wij achten deze taak noodzakelijk om voldoende draagvlak en kennis op te bouwen over de archeologische collectie in Gelderland. Het museum vraagt voor deze taak één extra formatieplaats. Voor de extra formatieplaats bij het GAC en voor het reserveren van een voorziening voor huur van het extra depot heeft het museum structureel € 130.000,-- per jaar nodig. De financiering van deze wettelijke taak voor de periode na 2009 zal worden meegenomen bij de integrale afweging voor begroting 2010. 2.De ontwikkeling van het Valkhofkwartier Een spil zijn in de ontwikkeling van het Valkhofkwartier is een ambitieuze opgave. Vanuit het museum bezien is het goed om bij te dragen aan de ontwikkelingen in dat gebied en deze integraal te bekijken. Het is echter aan de gemeente om te beslissen welke ontwikkelingen gaan plaatsvinden. Een ander punt is hoeveel tijd de begeleiding gaat vergen. Cultureel verantwoord ondernemen veronderstelt een gezonde ambitie, maar wel met ogen en oren gericht op het functioneren van de organisatie. 3.De subsidie Gedurende de eerste twee jaar van de beleidsperiode heeft het bestuur van het museum flink onderhandeld over de financiën. De discussie ging over het feit dat het nieuwe museumgebouw destijds voor de helft met vreemd vermogen is gefinancierd in de vorm van twee hypothecaire leningen en dat de andere helft is opgebracht door middel van giften en sponsorgelden. Door deze financieringsconstructie van het museumgebouw is in de begroting een exploitatietekort ontstaan van ruim € 500.000,--, omdat het museum door de financiering van het gebouw te weinig voorzieningen reserveerde voor groot onderhoud, voor het afschrijven van de vaste en roerende bedrijfsmiddelen, voor het reserveren van eigen vermogen t.b.v. wachtgeldregelingen en voor het financieren van vreemd vermogen. Het tekort werd vervolgens aangevuld uit het eigen vermogen van het museum. In 2006 stelde het bestuur deze kwestie ter discussie. Uiteindelijk is er in 2006 een compromis ontstaan tussen de subsidiënten en het museum, waarin het tekort voor € 300.000,-- wordt gedicht door de beide subsidiënten en € 200.000,-- door het museum via Cultureel verantwoord ondernemen wordt opgebracht. De subsidie van de provincie wordt in delen structureel verhoogd naar € 105.000,- in 2009 (PS2006-507, punt 3k). De gemeente Nijmegen heeft in zijn meerjarenbegroting de bijdrage gereserveerd vanaf 2010. Conclusie Het museum Het Valkhof laat met het beleidsplan zien dat cultuur en cultuurhistorie springlevend is in de “Oudste stad van Nederland”. Wel zou het museum naar ons oordeel meer aandacht moeten schenken aan de vier door ons genoemde opmerkingen. De nieuwe wettelijke taak voor de provincie vanuit de WAMZ is gedeeltelijk gecompenseerd door het Rijk. Van dat bedrag moeten naast de extra bestuurslasten, waaronder het aantrekken van extra archeologen, ook de extra kosten voor opslag, beheer en documentatie van archeologische bodemvondsten worden betaald. De nieuwe taak voor het GAC, het opzetten van een documentatie- en informatiecentrum komt zonder extra middelen in gevaar.
6
De financiering van deze wettelijke taak voor de periode na 2009 zal worden meegenomen bij de integrale afweging voor begroting 2010. Wij geven u in overweging te besluiten overeenkomstig bijgevoegd Ontwerpbesluit Arnhem, 25 november 2008 - zaaknr. 2008-013822 Gedeputeerde Staten van Gelderland C.G.A. Cornielje - Commissaris van de Koningin H.M.D. Brouwer - secretaris +++++
Bijlage 1 Ontwerpbesluit
7
