de Vliegende Hollander

de Vliegende Hollander Maandblad voor de Koninklijke Luchtmacht 64e jaargang - nummer 5 - mei 2008

JOURNALISTEN DRAAIEN MEE TIJDENS MISSIES LAATSTE STE RONDE VOOR C-LSK C LSK Generaal blikt terug op lange carrière ’VREEMDE VOGELS’ OP LEEUWARDEN Link 16 centraal tijdens oefening Frisian Flag

COLOFON UITGAVE Commando Luchtstrijdkrachten, Bureau Luchtmachtcommunicatie HOOFDREDACTIE Luitenant-kolonel Hans Breemans EINDREDACTIE Luc Haen REDACTIE Arno Marchand, June Smit VORMGEVING EN LITHOGRAFIE Ruud Baas, TDS printmaildata DRUK en OPLAGE OBT bv, Den Haag - 29.000 ex. REDACTIESECRETARIAAT Telefoon 076-544 71 30 Fax 076-544 71 31 INTERNET www.luchtmacht.nl

Foto: Liepke Plancke, AVDD

E-MAIL [email protected] BEZOEKADRES Luchtmachttoren, Luchtmachtplein 1, 4822 ZB Breda POSTADRES Postbus 8762, 4820 BB Breda COVERFOTO Jan-Kees de Meester, AVDD

ADRESWIJZIGINGEN Actief dienende militairen, reservisten en burgermedewerkers van de Koninklijke Luchtmacht wordt verzocht de adreswijziging te laten muteren in PeopleSoft.

’Wij maken Frisian Flag zoals de KLu F-16 gemeenschap denkt.’

9

Postactieven, reservisten, veteranen, betalende abonnees en alle overige lezers wordt verzocht de adresdrager met vermelding van het juiste adres op te sturen naar het retouradres: Staf Commando Luchtstrijdkrachten CLSK/Kabinet/Bureau Postactieven Abonnementenadministratie Vliegende Hollander Postbus 8762, 4820 BB Breda Telefoon 076-544 7133 of 544 7136 BOT-militairen en burgermedewerkers die hun contract met Defensie voortijdig beëindigen en BBT-militairen die de dienst verlaten, hebben geen recht op een gratis abonnement horend bij de status van postactieve. Een abonnement op de Vliegende Hollander kost €17,02 per jaar (buitenland €21,55) en kan worden aangevraagd bij: Abonnementenland Postbus 20, 1910 AA Uitgeest Telefoon: 0900-22 65 263 (10 ct per min.) Fax: 0251-31 04 05 www.aboland.nl Opzegtermijn bedraagt zes weken.

14 Foto: Sjoerd Hilckmann, AVDD

22

Aanhaling uit en overname van (delen van) artikelen in dit blad is toegestaan, met toestemming van de redactie en mits de bron wordt vermeld. ISSN 0024-0389

DE VLIEGENDE HOLLANDER

2

Foto: Paul Böcker, AVDD

’Ik heb altijd leuke banen gehad.’

6

Foto: Christian Schrik

4

Hercules in Tsjaad Een C-130 Hercules van Vliegbasis Eindhoven was van vrijdag 28 maart tot woensdag 2 april actief in het Afrikaanse land Tsjaad. Na aankomst werd door de aanwezige EUFOR-militairen drie dagen lang dankbaar gebruik gemaakt van dit veelzijdige transporttoestel.

6

C-LSK blikt terug en vooruit Eind mei vindt de wisseling van de wacht plaats in de Luchtmachttoren in Breda. Commandant Luchtstrijdkrachten luitenant-generaal Hans de Jong maakt de balans op van bijna 37 jaar trouwe dienst.

9

Gelinkt tijdens Frisian Flag Met een wat kleiner deelnemersveld dan vooraf ingeschat werd eind maart de internationale oefening Frisian Flag gehouden. Op de Vliegbasis Leeuwarden stond vooral het datalinksysteem Link 16 centraal.

14

Bewust van de media Embedded journalists zijn niets nieuws in het uitzendgebied, maar oplettendheid blijft bij deze continue media-aanwezigheid geboden. Toch benadrukken ervaren journalisten dat zij graag een artikel afleveren, waar beide partijen tevreden over zijn.

18

Op naar de Spelen De Defensie Topsportselectie maakt zich klaar voor de Olympische Spelen en presenteerde zich onlangs op de Vliegbasis Soesterberg. Vijf atleten, onder wie vier luchtmachters, hebben zich inmiddels geplaatst voor Beijing.

22

Rugversterkers op Soesterberg Klachten aan het bewegingsapparaat zijn de nummer één oorzaak voor ziekteverzuim. Aangezien vooral helikoptercrews veel hinder ondervinden van de trillingen, volgen zij een speciale rugtraining. Het 300 Squadron maakt hiervoor speciaal tijd vrij.

26

Luchtmachtballon operationeel De werving van nieuw personeel bereikt dit seizoen nieuwe hoogtes. Met de pas verworven luchtmachtballon probeert de KLu nieuw personeel enthousiast te maken voor de derde dimensie.

Vaste rubrieken

’Uiteindelijk heeft een journalist het laatste woord.’

In den vreemde 12 In den vreemde Luuk de Wilde verruilde zijn militair tenue voor een burgerpak bij de Onderzoeksraad Voor Veiligheid (OVV). In deze onafhankelijke raad, onderzoekt hij defensieongevallen zodat de KLu daar lering uit kan trekken voor de toekomst.

20 Vervlogen tijden In maart startte de uitzending van de C-130 naar Tsjaad. Maar eerder al, in 1972, zorgde de luchtmacht voor steun in Afrika. Toen vloog onder andere adjudant-vlieger Nico Bak met de F27 Troopship hulpgoederen rond in Soedan.

’Ik doe de rugtraining om klachten te voorkomen.’

29 Leeswijzer 30 Journaal 36 Mensen & Mutaties

3


R E P O R TA G E

Retourtje Tsjaad voor veelzijdige Hercules Een C-130 Hercules van de Vliegbasis Eindhoven was van vrijdag 28 maart tot woensdag 2 april actief in het Afrikaanse land Tsjaad. De Hercules van het 336 Squadron bracht zeventien militairen met drie landrovers en een aanhangwagen naar Abéché voor een verkenningsmissie in het zuiden van het land. Na aankomst werd door de aanwezige EUFOR-militairen drie dagen lang dankbaar gebruik gemaakt van dit veelzijdige transporttoestel.

‘Dit soort missies naar het onbekende is altijd bijzonder’, zegt Herculesvlieger majoor Marcel Miggels. ‘We vertrokken dinsdag 25 april vanaf Eindhoven naar Sigonella in Sicilië met elf man crew en een verkenningsparty van zeventien personen, drie Landrovers en één aanhangwagen. De volgende dag stond de vlucht richting Tsjaad op het programma, maar door het spontaan afgaan van één van de

noodbakens bij het opstarten, konden we weer terugkeren. Die bakens zitten in zowel onze eigen survivaluitrusting, als in het vliegtuig dus voordat je weet welke afging ben je een paar uur verder. Het vliegveld Abéché konden we daardoor niet meer bij daglicht halen, wat toch noodzakelijk was wegens het ontbreken van zowel naderingsmiddelen als enige baanverlichting.’

Het vliegveld van Abéché in Tsjaad bestaat uit één enkele baan, zonder naderingsmiddelen of enige baanverlichting. ’s Nachts landen was dus geen optie, zeker niet na zes uur vliegen vanuit Sicilië.

Tekst en foto’s: Marcel Miggels


4

Aankomst Op donderdag 27 april vertrok het gezelschap alsnog van Sicilië naar Abéché om daar de verkenningseenheid af te zetten. Miggels: ‘Toen moesten ze nog 160 kilometer richting het zuiden rijden naar het verkenningsgebied. Wij kregen bij aankomst te horen dat er behoefte was om voor EUFOR (European Union Force, red.) meteen passagiers en vracht

R E P O R TA G E

mee te nemen naar onze eindbestemming, de hoofdstad N’djamena. Dus na het afzetten van de gehele verkenningsploeg inclusief voertuigen, zijn we met deze ongeplande passagiers en vracht doorgevlogen naar N’djamena, waar we bij duister aan kwamen. De drie dagen daarna hebben we veel vracht en mensen vervoerd tussen N’djamena en Abéché voor EUFOR. Dat varieerde van pallets tot vrachtwagens. In totaal hebben we honderd personen en 75.000 pound (ruim 34.000 kg, red.) vracht vervoerd in drie dagen.’ Primitief Maandag 31 april hadden de crewleden de verplichte rustperiode en konden ze zich voorbereiden op de terugreis. Ook kwam die dag de verkenningsparty naar N’djamena, zodat ze de volgende dag geen tussenstop meer hoefden te maken in Abéché. ‘Toen zijn we in één lange vlucht teruggevlogen naar Sicilië en de dag erna terug naar Eindhoven’, aldus Miggels. ‘We gaan wel vaker op pad naar uithoeken in de wereld, maar dit was wel een bijzondere. Het is lekker primitief, je weet niet wat je te wachten staat als je aankomt. Maar dat is precies waar de Hercules voor gemaakt is en wat we graag doen.’ •

Groepsfoto van de gehele C-130 crew op de flightline van N’djamena. De crew bestond uit drie vliegers, twee flightengineers, twee loadmasters, drie TD’ers en een inteloficier.

Een blik vanuit het laadruim van de Nederlandse Hercules op een C-130 van de Zweedse Luchtmacht, die daar onder EUFOR-vlag vloog.

5


INTERVIEW

Foto: Fabienne Wink

C-LSK luitenant-generaal Hans de Jong maakt balans op

‘Kwaliteit is veiligheid’ Op donderdag 29 mei 2008 komt er een einde aan een primeur. Dan eindigt namelijk de periode van de eerste Commandant Luchtstrijdkrachten na het BDL-tijdperk. Luitenant-generaal Hans de Jong blikt terug en vooruit na een lange carrière in de militaire luchtvaart. Tekst: Luc Haen | Foto’s: Liebke Plancke. AVDD


6

INTERVIEW

Nog een dikke maand en dan zit het erop. Hoe voelt dat? ‘Ik doe nog steeds gewoon mijn werk. Ik word er alleen mee geconfronteerd als mensen zeggen “Je gaat eruit binnenkort, hè?”. Maar het is niet erg, het is wel klaar zo. Ik ben al bezig met een andere baan en met het kopen van een zeilboot. Gelukkig ben ik altijd van de plannenkant geweest. Ik had op tijd door dat ik een hobby moet hebben als ik straks meer tijd heb. Dat is dus zeilen geworden. Ik ben ook op tijd begonnen mijn vrouw zover te krijgen en dat is gelukt.’ Niet lang na uw aantreden had u een aantal doelen gesteld: een goed gevulde organisatie met een goed werkend kwaliteitsmanagementsysteem. Is dat gelukt? ‘Vulling is een relatief begrip, maar we zijn er niet op vooruit gegaan. Eerlijk is eerlijk. We zaten toen ik begon op negentig procent en nu nog. Het grootste probleem rond vulling is de vraag: hoe behoud ik mijn mensen? Als dat onvoldoende lukt, komt de vraag: hoe krijg ik ze binnen? Cruciaal voor het behoud van personeel is het thuisfront. De uitzendingen van hun partner zijn niet alleen spannend voor ze, maar er komt ook nog eens meer werk op hun af door de afwezigheid van die partner. Daarnaast zorgen alle veranderingen binnen Defensie ervoor dat mensen zich de vraag stellen: is er nog wel toekomst voor mij? De tekorten zorgen er ook voor dat de overgebleven mensen nog harder moeten werken. Het goede is wel dat dit probleem is doorgedrongen tot in de Tweede Kamer, gezien de brief van de staatssecretaris over werving en behoud.’ En het tweede punt? ‘We zijn bijna helemaal ingevuld volgens de Militaire Luchtvaarteisen, dus dat doel is bereikt. We hebben er een jaar of vier over gedaan om van de oude cultuur over te gaan naar de nieuwe, die gelukkig ook is omarmd door het grootste deel van onze mensen. Je hebt altijd mensen die roepen “Vroeger was alles beter” of die niet blij zijn met uitspraken van de MLA, maar het is en blijft een goede check op jezelf. Kwaliteit is veiligheid.’ Als u nu de balans opmaakt van uw periode als C-LSK, bent u dan tevreden? ‘Ik ben tevreden dat we na zestien jaar bezuinigen en reorganiseren nog steeds een goed werkende KLu hebben. Toch hebben die reor-

ganisaties wel gezorgd voor onzekerheid van mensen. De centrale vraag is dan altijd: wat gebeurt er met mij? Het is toch altijd een heel gedoe eromheen met verhuizingen, kinderen naar een nieuwe school, et cetera. Mensen zijn pas echt tevreden als ze weten waar ze aan toe zijn.’ Heeft u nog spijt gehad van dingen die u heeft gedaan of juist niet heeft gedaan? ‘Nee, ik heb nooit iets gedaan waar ik achteraf spijt van heb. Dat heeft me ook gebracht waar ik nu ben. Als je C-LSK wilt worden, moet je niet al te veel fouten maken.‘ Waar bent u echt trots op? ‘Dat we de inzetbaarheid hebben verhoogd van de F-16, de Chinook en de Cougar. Die van luchttransport en de Apache waren al goed. Dat hebben we bereikt door simpelweg beter met elkaar te communiceren. Iedereen moet niet alleen zijn eigen schakel voor elkaar hebben, maar ook met andere schakels communiceren zodat de hele keten werkt. We zijn daardoor veel efficiënter gaan werken. Kijk, je kunt morgen misschien honderd F-16’s startklaar hebben op de lijn, maar dat is onverstandig als je er die dag dertig inzet. Het kan ook niet vanwege het geplande onderhoud en de noodzakelijke modificaties die voortdurend worden uitgevoerd. Pieken moeten we tijdens inzet. Daarnaast moeten we zorgen voor voldoende beschikbare vliegtuigen om de vereiste oefenen trainingsuren te kunnen

7


INTERVIEW

om mensen goed in de markt te zetten. Je wordt er dus zeker niet slechter van. We hoeven er geen geheim van te maken dat iedereen die bij de KLu wil werken, zich moet realiseren dat hij of zij op uitzending gaat. En laten we eerlijk zijn: daar zijn we ook voor. We zijn een expeditionaire krijgsmacht.‘

maken. In de nieuwe structuur hebben we een tweede shift, waarbij we ´s avonds ook correctief onderhoud en fase onderhoud kunnen doen. In de structuur van het Defensie Helikopter Commando is dat al zo ingericht.’ Tegenwoordig blijven mensen minder lang bij de organisatie dan vroeger. Gaat de teamgeest niet verloren door al die jobhoppers? ‘Nee hoor. Groepsgevoel komt omdat je gezamenlijk leuke en soms moeilijke dingen doet, zoals op uitzendingen. Dan moet je van elkaar op aankunnen en dat creëert groepsgevoel. Dat zal ook zo blijven. Het feit alleen al dat we zoń goede postactievenclub hebben, maakt duidelijk dat dit een hechte organisatie is. Dat zijn ook prima ambassadeurs voor onze organisatie en zelfs dienstplichtigen hebben het nog steeds over hun diensttijd. Het element cohesie zal altijd blijven.’ U heeft er zelf bijna 37 jaar opzitten binnen de luchtmacht. In de tussentijd had u vaak kunnen overstappen naar een beter betaalde baan in het bedrijfsleven. Waarom bent u gebleven? ‘Ik heb altijd leuke banen gehad. Onze familie is eigenlijk altijd de KLu geweest. Waar vind je nou een bedrijf waar je naast collega´s ook vrienden bent, met allemaal dezelfde spirit? Dat is geweldig.’ Waarom moet iemand tegenwoordig kiezen voor de KLu? ‘Iedereen is welkom in onze organisatie. We bieden een avontuurlijke baan, je kunt een opleiding volgen en als je vlieger wil worden, dan is er maar één plek waar je leuk kunt vliegen en dat is de KLu. Het is een afwisselende baan, je gaat de wereld over en er heerst een collegiale sfeer. Met het FPS hebben we als werkgever bovendien de opdracht


8

Blijven we dat ook? ‘Persoonlijk denk ik dat het grootste risico in de wereld de schaarste van voedsel, olie, delfstoffen, et cetera is. Dat gaat spanningen in de wereld opleveren en die worden van oudsher beslecht door militair ingrijpen. Daar moet dus ook rekening mee worden gehouden als we kijken naar de toekomst van de krijgsmacht en wat dat moet kosten. Voordat je iets afbreekt, moet je eerst goed nadenken over hoe lang het duurt voordat je het weer op peil hebt. Wij moeten onze bijdrage leveren aan de Europese veiligheid en daar heb je expeditionaire krijgsmacht voor nodig. De luchtmacht is jaren geleden al begonnen met de transformatie naar een expeditionaire relevante luchtmacht, die ook voor nationale taken zeer bruikbaar is. En dat is wel gebleken gezien de inzet van de gehele luchtmacht de afgelopen twee decennia.’ Wat wordt de grootste uitdaging van de KLu? ‘Er zijn er meerdere, maar ik zeg altijd: als je de vulling op peil krijgt, heb je al veel dingen voor elkaar. Goed gevuld betekent meer tijd om dingen beter te doen en geen gevoel van haast. Daarmee kun je de rust in de organisatie brengen die er eigenlijk hoort te zijn. Nu moeten we soms nee verkopen. Tegen personeel op de onderdelen zeg ik ook altijd, dat wanneer zij vinden dat iets niet meer kan: gewoon zeggen. Dan ga ik wel naar de opdrachtgever en leg uit waarom we iets niet kunnen. De uitdaging van de KLu is dus de uitdaging van alle mensen. Ze moeten allemaal zodanig gemotiveerd zijn zodat KLu werk kan doen en het steeds beter kan doen.’ En wat wordt straks uw grootste uitdaging? ‘Dat hangt van de nieuwe baan af en nee, daar ga ik nog niks over zeggen. Maar het heeft te maken met luchtvaart.‘ Tot slot, zien we u straks nog terug als u met FLO bent? Gaat u bijvoorbeeld ook het ‘bd-circuit’ in? ‘Ik heb geen aanbiedingen gehad in die richting, maar heb die behoefte ook niet zo. Ik wil wel eens kijken wat ik in het bedrijfsleven waard ben. En ik ga zeilen uiteraard, want ik ga er wel vanuit dat ik straks meer vrije tijd krijg.’ •

R E P O R TA G E

Link 16 als rode draad door internationale oefening

Frisian Flag is anders dan anders

Na twee jaar afwezigheid stond Leeuwarden dit jaar in het teken van de oefening Frisian Flag; het kleine broertje van Red Flag in Amerika en Maple Flag in Canada. Maar het doel is hetzelfde: vliegers trainen in het uitvoeren van complexe missies in internationaal verband. Al is door het afzeggen van zowel de RAF als USAF, het internationale karakter en de diversiteit wel iets kleiner dan vooraf gehoopt.

Frisian Flag combineert lessen uit de conflicten van de laatste jaren zoals Deny Flight, Allied Force en de Golfoorlogen.

Tekst: Arno Marchand Foto’s: René Ketting, AVDD

Kleiner betekent volgens projectofficier kapitein Ralph Oude Nijeweme van het organiserende 323 Tactical Test Evaluation and Standardisation Squadron (TACTESS), niet per definitie minder goed. ‘Natuurlijk kun je wat minder combineren, maar daar staat tegenover dat het de individuele deelnemers meer mogelijkheden geeft. Niemand weet wat de oorlog van morgen gaat brengen, maar met de NATO Response Force-taak die we hebben, moeten we kunnen reageren. Juist in internationaal verband tijdens complexe missies, en dat oefenen we tijdens Frisian Flag. Natuurlijk zijn er vergelijkbare oefeningen zoals Air Defence Exercise in Finland, hoewel die iets meer verdedigend van opzet is. Wij maken Frisian Flag zoals de KLu F-16 gemeenschap denkt. Dat maakt deze oefening anders.’ Draaiboek Waarom Frisian Flag twee jaar niet op de oefenagenda stond, kent diverse redenen. ‘Het liefst zouden we er natuurlijk ieder jaar een organiseren’, zegt Oude Nijeweme. ‘Maar er is veel willekeur die de continuïteit beïnvloedt. Dat komt bijvoorbeeld door

andere oefeningen en uitzendingen. Voor Frisian Flag is dat jammer, want daarmee verlies je het organiserende vermogen. Daarom zetten we nu het hele draaiboek op papier. Gek genoeg is dat er eerder niet van gekomen.’ Ondanks de afwezigheid van de Amerikanen en de Britten, vindt de projectofficier toch dat er zéker voldoende middelen in huis zijn om mooie scenario’s te maken. ‘De Rafales hebben een goede endurance en kunnen dus lange missies

maken. Voor ons als organisatie geeft dat mogelijkheden, en voor hen is het goed om te zien waar ze staan.’ I-phone Waarom Frisian Flag twee jaar niet op de oefenagenda stond, kent diverse redenen. ‘Het liefst zouden we er natuurlijk ieder jaar een organiseren’, zegt Oude Nijeweme. ‘Maar er is veel willekeur die de continuïteit beïnvloedt. Dat komt bijvoorbeeld door andere

Een Belgische crewchief wijst een F-16 uit zijn land de weg.

9


R E P O R TA G E

oefeningen en uitzendingen. Voor Frisian Flag is dat jammer, want daarmee verlies je het organiserende vermogen. Daarom zetten we nu het hele draaiboek op papier. Gek genoeg is dat er eerder niet van gekomen.’ Ondanks de afwezigheid van de Amerikanen en de Britten, vindt de projectofficier toch dat er zéker voldoende middelen in huis zijn om mooie scenario’s te maken. ‘De Rafales hebben een goede endurance en kunnen dus lange missies maken. Voor ons als organisatie geeft dat mogelijkheden, en voor hen is het goed om te zien waar ze staan. Dit is niet de eerste oefening waaraan de nieuwe multirole-jager van de Armee de l’Air deelneemt. Zo participeerden ze al in het Tactical Leadership Program op Florennes in België, Arctic Tiger op Ørland in Noorwegen, en een oefening in Saudi-Arabië. Volgens de Franse detachementscommandant Fabrice Grand Claudon is de vergelijking Rafale versus Mirage-varianten, het vergelijken van een splinternieuwe I-Phone met een oud mobieltje. ‘Met beide kan je bellen, maar daarmee houdt de vergelijking op. De Rafale is een zeer modern platform dat air-to-ground, air-toair, en in een later stadium ook air-to-sea en reconnaisance-missies kan uitvoeren. Omnirole noemen we dat. En fabriek-af is de Rafale uitgerust met Link16. In Frankrijk opereren we op die manier nu alleen samen met de E-3F AWACS, maar in de toekomst krijgen een aantal Mirage-varianten ook Link16.’ Link16 Daarmee geeft de Franse detco meteen de rode draad aan die door de hele oefening loopt: het datalinksysteem Link16. Jarenlang was het beeld dat een vlieger voor zich gepresenteerd kreeg, dat van de radar en eventueel de andere sensoren die het eigen toestel bij zich droeg. Verdere informatie kreeg hij via de radio door. ‘Die tijd is voorbij’, zegt majoor Bram Remmelzwaal, Hoofd Bureau Tactische Datalinks op de Staf CLSK. ‘Met het Link 16 ziet de vlieger alles van zijn eigen systemen, én van iedereen om hem heen. Dat gaat om informatie van zowel passieve – alleen ontvangende – als actieve – zelf uitstralende – systemen.’


10

Tijdens de mass-briefing geeft projectofficier Oude Nijeweme uitleg over het scenario van die dag.

Een nieuw vliegtuig als de Franse Rafale geeft de brandweer op de Vliegbasis Leeuwarden de kans hun kennis bij te spijkeren. Foto: Arno Marchand

Link 16 is een is een systeem waarbij iedere deelnemer – vliegend of op de grond – informatie de lucht instuurt die anderen kunnen oppakken. Iedere deelnemer beschikt daarom over een Link16 terminal; bij de F-16 is dat de MIDS-terminal. Link 16 is ook nog eens goed beveiligd en springt bijna zeventigduizend keer per seconde over een groot aantal frequenties en gebruikt ook nog eens crypto voor versluiering. Remmelzwaal: ‘Om de datastroom te reguleren, krijgt iedere deelnemer een bepaalde tijd toegewezen om te zenden. De Nationale

Datalink Management Cel (NDMC) op het AOCS Nieuw Milligen controleert of het aan Link16 toegekende frequentiespectrum wordt nageleefd. Daarvoor staan in Wier, Den Helder en De Peel antennes opgesteld die zowel controleren als zelf informatie zenden. Daarnaast is er mobiel station, en dat staat voor Frisian Flag op Leeuwarden.’ Noviteiten Link16-informatie wordt met een Ultra High Frequency verstuurd via line of sight. De wordt uiteraard beperkt door de kromming van de

R E P O R TA G E

De Finse luchtmacht leverde ondersteuning in de vorm van de BOSS Link16-simulator, en deze LJ-35A Lear Jet. Dit toestel is voorzien van een grote radar onder de romp en wordt onder andere voor Electronic Warfare gebruikt. Foto: Christian Schrik.

aarde, maar een vliegtuig hangt hoog in de lucht waardoor deze line of sight een stuk groter wordt. En vliegtuig kan ook als een verbindingsstation dienst doen, zonder dat dat de missie beïnvloedt. Remmelzwaal: ‘De NDMC regelt dat vanaf de grond. Dat heet dynamisch management, en daarmee hebben we een noviteit in de wereld.’ Ook nieuw is de Link16-simulator. Daarmee kan een wapensysteem worden nagebootst dat niet aan de oefening deelneemt, bijvoorbeeld kostbare en derhalve schaarse ‘intell’toestellen als E-3 AWACS, E-8 J-STARS of RC-135 Rivet Joint. Remmelzwaal: ‘We doen alsof ze er echt zijn, en geven informatie door om de training realistisch te maken. Tijdens deze oefening maken we gebruik van het Amerikaanse Battlefield Operations Support System van de Finse Luchtmacht. Het is een systeem waarmee iedere USAF-basis is uitgerust om de vliegers dagelijks met Link16 te laten oefenen. Het CLSK ontbeert een dergelijk trainingssysteem en kijkt tijdens deze oefening of zo’n simulator wenselijk is.’ Tegelijk met Frisian Flag oefent Volkel in de Verenigde Staten op Hill Air Force Base ook met zo’n Link16-trainer. BOSS, zoals de simulator wordt afgekort,

genereert informatie op behoefte van de aanvrager, of dat nou een F-16 of een Patriotsquadron is. Remmelzwaal: ‘Het luchtmachtstatement “Train as you fight, and fight as you train”, gaat voor wat betreft Link16 tot dusverre nog niet op voor de Nederlandse F-16 squadrons. Tijdens operaties doen we niets meer zonder die datalink, maar de mogelijkheid om dagelijks alle Link 16 mogelijkheden te oefenen is er niet. De Link16-simulator heft dat op. De Finnen hebben overigens nog geen Link16terminals in hun vliegtuigen, maar bereiden zich met BOSS op die komst voor. Zij willen graag oefenen en wij testen, dus snijdt het mes aan twee kanten.’ Tevreden BOSS zorgt ervoor dat de deelnemers informatie krijgen van bijvoorbeeld de E-8 of RC-135, die positie informatie doorgeven van gesimuleerde SA-11 raketlanceerinrichtingen, midden op de Noordzee. Die sites zijn dus virtueel, maar het luchtverdedigings- en commandofregat Hr.Ms. De Ruyter – eveneens met Link16 uitgerust – vaart daar wel echt rond om te participeren in Frisian Flag. Daaraan doen verder, behalve twaalf Nederlandse F-16’s ook acht

Verre van modern en derhalve niet met Link16 uitgerust, maar wel degelijk gewaardeerde participanten, zijn de F-4F Phantoms van de Luftwaffe. Foto: Arno Marchand

Belgische mee, en naast de vijf Rafales ook nog zes F-4F Phantoms van de Luftwaffe. Uiteraard zorgt het AOCS Nieuw Milligen voor de verkeers- en gevechtsleiding, en de Link16-ondersteuning. In de tweede week neemt ook nog een C-130 van de KLu deel, en een Noorse Falcon-20 die de storing van radar en communicatiesystemen op zich neemt. Voor de deelnemers ligt de eerste week de nadruk op air-to-air missies. Oude Nijeweme: ‘De tweede week richten we ons ook op de air-to-ground taak. We vliegen niet met live bewapening, maar met betonnen inerts en BDU-oefenbommen. Je moet als vlieger namelijk de awareness krijgen dat er iets van je kist valt.’ En als het aan de projectofficier ligt, is er volgend jaar zéker weer een Frisian Flag. ‘Een mooie aanvulling zou dan dedicated red air zijn. Nu wisselen we die taak nog onderling af. Ook zouden we graag toestellen voor Suppression of Enemy Air Defence of kortweg SEAD willen hebben, maar dat is eveneens een schaars goed. Zoals dit jaar blijkt, kán je ook zonder. Een oefening is namelijk goed als iedereen tevreden is. Dan hebben wij het bij 323 goed gedaan’, zegt hij met een brede glimlach. •

11


TITEL

Naam: Rang: Functie: Leeftijd: Locatie:

Luuk de Wilde luitenant-kolonel Senior Investigator 44 jaar Onderzoeksraad voor Veiligheid, Den Haag

Structurele veiligheidstekorten achterhalen Tekst: June Smit | Foto´s: Maurice Peters

Niet iedere luchtmachter werkt op een vliegbasis of een stafgebouw in Nederland. Luuk de Wilde heeft zijn militair tenue tijdelijk ingeruild voor een burgerpak bij de Onderzoeksraad Voor Veiligheid (OVV). In deze onafhankelijke raad, onder voorzitterschap van professor mr. Pieter van Vollenhoven, onderzoekt hij defensieongevallen zodat de KLu daar lering uit kan trekken. ‘Ik heb jarenlang operationeel gevlogen op Vliegbasis Leeuwarden. Het doen van onderzoek ging pas voor me leven toen ik als vliegveiligheidsofficier op Vliegbasis Leeuwarden zat. Rond die tijd stortte er een F-16 neer in de Noordzee, waarbij ik de leiding kreeg over het onderzoek. Dat vond ik zo interessant om te doen, dat ik dacht, hier wil ik mij graag verder in specialiseren. Goed onderzoek doen heeft een toegevoegde waarde voor de organisatie.

werkramp, red.) en Volendam (cafébrand, red.) werden aparte commissies opgericht en Defensie deed tot die tijd haar eigen onderzoeken. Na verschillende politieke afwegingen is gekozen voor één maatschappijbrede Onderzoeksraad. Omdat Defensie zo’n apart bedrijf is, zijn daar vier militairen van de verschillende krijgsmachtdelen als defensiedeskundigen bij geplaatst. Ik heb meteen aangegeven, dat ik interesse had voor deze baan. In april 2006 kwam ik er daadwerkelijk te werken.’

Aanleiding raad ‘De Onderzoeksraad Voor Veiligheid (OVV, red.) is opgericht in februari 2005. Daarvoor bestond een Raad voor de Transportveiligheid, die ongevallen voor rail-, wegverkeer, lucht –en scheepvaart onderzocht. Voor rampen als in Enschede (vuur-

Onafhankelijk ‘De KLu heeft veel ervaring met het doen van onderzoek. De meerwaarde van de OVV is echter dat het onderzoek zich richt op de gehele Defensieorganisatie. De aanbevelingen zijn dan ook gericht aan de minister. Het doel van een onderzoek is niet dat een schuldige wordt gevonden, maar dat we leren van de fouten die gemaakt zijn bij een voorval. Op die manier hopen we dat we herhaling in de toekomst voorkomen. In algemene In a lg gem men e e zin zziin kun ku un je e zeggen zeg gge g n dat dat zeventig da zze eve eve en nttig g tot tott tachtig procent van de oorzaken van ongevallen l n is le is te te wijten aan menselijk menseliijk handelen. handelen. Als Als l je je dat op een goede wijze analyseert, kun je p goede wijjze analyyseert,, je effectief ma maatregelen aanbevelen die de organisatie beter onafhankelijk be ete terr maken. make ma ke en. n Omdat Omd m at at de de OVV OVV on naf afha hank n ellijijk is, iss, vergroot je de maatschappelijke acceptatie. Je voorkomt voor vo orko or k mtt het ko hett ‘slager ‘sllager ager keurt keu eurt rtt eigen eig i en n vlees’-gevoel. vle l es le es’’ ge evo voel ell. De onafhankelijkheid van de OVV staat overigens op gespannen voet met het feit dat wij hier als vier militairen zitten. Daarom zijn we tijdelijk uit de organisatie organ nisattie gehaald en zijn op dit moment alleen nog administratief aan Defensie verbonden. Tot nu toe is onze onafhankelijk nog nooit in het geding gekomen en ik verwacht hier ook geen problemen mee.’

Naast zijn fulltime baan bij de OVV, houdt Luuk de Wilde zijn vlieguren bij op Vliegbasis Leeuwarden, waar hij één dag in de twee weken te vinden is.

Foto: René Ketting, AVDD

Vliegende gende Hollander 0012 +++ DE VLIEGENDE HOLLANDER

12

IN DEN VRE VREEMDE EEMDE E EMDE

TITEL

Wettelijke bescherming ‘Wat de OVV bijzonder maakt, is dat er een wettelijke bescherming bestaat van de gegevens die we verzamelen. Iedereen kan in onze onderzoeken vrijuit spreken, zonder dat het tegen hem of haar gebruikt kan worden. Stel dat een piloot tijdens de landing zijn landingsgestel vergeet uit te doen, vervolgens doorschuift tegen een brandweerauto en iemand overlijdt, dan kan de piloot misschien wel dood door schuld opgelegd krijgen. Bij een juridisch onderzoek stelt een piloot zich hierdoor wellicht voorzichtig op. Als die piloot ons vertelt dat hij eigenlijk niet op zat te letten, dan zijn wij wettelijk verplicht die info voor ons te houden. Op die manier kunnen wij dus beter de juiste gegevens die de aanleiding zijn voor een voorval, boven water krijgen. Wij willen namelijk iets van het onderzoek leren om structurele veiligheidstekorten te achterhalen. Defensieonderzoekers buiten de OVV hebben die wettelijke bescherming niet en moeten zoals iedere burger meewerken aan een justitieel onderzoek.’ Voorval ‘De OVV onderzoekt alleen voorvallen die te maken hebben met veilig opereren. Daarbij stellen we vragen als ‘was het onderhoud goed, welke systeem hanteren ze en hoe lopen de processen?’ De Onderzoeksraad wordt niet betrokken, wanneer er een relatie bestaat met gevechtshandelingen. Defensie doet in die gevallen haar eigen onderzoek. De OVV probeert de oorzaak van het voorval te achterhalen om er lering uit te trekken voor de

Naast zijn marine- en landmachtcollega, heeft De Wilde dagelijks contact met andere collega’s van de OVV over lopende onderzoeken.

toekomst. Omdat we bij de OVV maar met 55 personen zijn, kunnen we echter niet alles onderzoeken. Ook niet alle voorvallen worden gemeld. Personeel van het DAOG (Directie Aansturen Operationele Gereedstelling, red.) informeert ons aan de hand van een beslissingsmatrix. Vervolgens beoordelen wij het voorval en kijken onder andere naar de impact op milieu, maatschappij of naar het aantal doden en gewonden. Vervolgens beslist de raad, bestaande uit vijf leden onder voorzitterschap van prof. mr. Pieter van Vollenhoven, of er een onderzoek gestart wordt.’ Apache Bommelerwaard ‘Het recente voorval met de Apache die een hoogspanningskabel raakte, had een zodanige grote impact, dat we om twaalf uur ’s nachts al in de Bommelerwaard stonden. Ook VKAM, waar we erg

Vliegende Hollander 0013 +++

De Onderzoeksraad voor Veiligheid heeft tien specifieke werkterreinen: scheepvaart, railvervoer, wegvervoer, buisleidingen, industrie en netwerken, crisisbeheersing en hulpverlening, gezondheidszorg, natuur en milieu, luchtvaart en defensie.

goed contact mee hebben, kwamen we daar tegen. Na een dag bleek al dat het goed zou zijn dat de OVV dit onderzoek zou doen. Dit is overigens voor het eerst dat wij alleen het onderzoek doen, normaal doet defensie dat ook nog. Een onderzoek neemt bijna een jaar in beslag. Het ongeval met de Apache gebeurde bijvoorbeeld op 12 december 2007. We verwachten in het najaar met het rapport naar buiten te komen. In de eerste twee, drie maanden verzamelen we de gegevens, waarna we ze vervolgens analyseren. Daarbij kijken we niet alleen naar het voorval zelf, maar ook naar de achterliggende factoren. Denk daarbij aan vragen als: ‘was er sprake van gg moeheid of van onvoldoende training? Speelde de supervisie een mo rol? Zijn er dingen op organisatieniveau die niet goed liepen, zoals l? ? onvoldoende middelen of uitzenddruk?’ Het gaat dus verder dan onv alleen onderzoek naar directe betrokkenen. Die gegevens verweralle ken we de volgende twee maanden. Dat doe ik veel van achter het k n ke bureau of thuis, want daarbij moet je echt niet gestoord worden. Het bur is belangrijk dat alle feiten kloppen. Na een interne afstemronde krijgen alle betrokkenen een inzageperiode van een maand, waarbij ze kunnen kijken of alle feiten kloppen. Als die gegevens terugkomen, passen we correcties toe of weerleggen ze.’ Burgergevoel ‘Ik heb erg veel plezier in dit werk. Het leuke is dat je hier een specialist bent, maar ook een brede kijk op veiligheid krijgt. Naast verschillende defensieonderzoeken, word ik ook ingezet bij andere lopende onderzoeken. Zo was ik bijvoorbeeld vorig jaar betrokkene bij een onderzoek over kindermishandeling. Ik heb een interne analyseopleiding gekregen en daarnaast volg ik op dit moment een masteropleiding aan de TU in Delft: “Management of Safety, Health and Environment”. Als er een onderzoek gaande is, ben je in principe veel op de plek waar het gebeurde. De afgelopen maanden was ik een keer of acht op Vliegbasis Gilze-Rijen voor het Apacheongeval. Daarnaast ga ik één keer in de twee á drie maanden naar de Staf CLSK om ‘feeling’ te houden met de KLu. Ook ga ik iedere twee weken een dag naar Vliegbasis Leeuwarden om mijn vliegvaardigheid bij te houden. Het mooie aan deze functie is dus dat ik ook nog kan blijven gastvliegen op de F-16. Ik voel me hier nog steeds KLu-er, zeker ten opzichte van anderen, maar ik moet wel bekennen dat, doordat ik in burger naar mijn werk ga, soms bijna een burgergevoel krijg. Over een paar jaar hoop ik echter weer bij de KLu terug te keren.’ •

IN DEN VREEMDE 13


ACHTERGROND

Radio verslaggever Jeroen de Jager interviewt voor Radio 1 militairen op de pelotons lokatie Poentjak. Foto: Sjoerd Hilckmann, AVDD

Ervaren embedded journalisten hebben hun eigen missie

Aandacht voor mediabewustzijn Embedded journalists zijn inmiddels een vertrouwd beeld tijdens de missie. Misschien wel zo vertrouwd dat hun aanwezigheid soms wordt vergeten. Hoewel de CDS in een symposium oproept waakzaam te blijven, ervaren door de wol geverfde journalisten zelf het embedded zijn als een kans om te laten zien dat ze te vertrouwen zijn. Tekst: June Smit DE VLIEGENDE HOLLANDER

14

ACHTERGROND

Sinds het begin van Task Force Uruzgan biedt defensie de unieke situatie, waarbij embedded journalists ter plekke verslag kunnen doen van de missie. De regeling komt voort uit een les uit het verleden, waarbij vooral de affaire rond de Dutchbatters in Kosovo voor de Nederlandse samenleving rauw op het dak kwam. Defensie wil de samenleving nu zo open en helder mogelijk informeren over de wijze waarop Nederlandse militairen hun missie in Afghanistan uitvoeren, Embedded journalism speelt daarin een grote rol. Kennis en inzicht is daarbij de sleutel tot begrip en waardering voor de missie. Dat journalisten tegenwoordig de missie ter plaatse kunnen volgen, betekent ook dat sinds het begin van de Task Force Uruzgan verschillende journalisten een of twee weken lang eten en slapen op een compound. Soms gaan ze zelfs mee op patrouille buiten de poort. En dat heeft zowel voor- als nadelen. Door dit nauwe contact kan elke individuele militair namelijk het imago van defensie maken of schaden. PIO Om militairen hiervan bewust te maken, is een training rond mediabewustzijn ingebed in het opwerkingsprogramma voor een uitzending. In de training worden mensen bewust gemaakt van de kansen, maar ook van de valkuilen die media met zich meebrengt. ‘We vertellen in de training wat ze kunnen verwachten van media, geven praktijkvoorbeelden uit de krant en tips voor een goede omgang’, zegt majoor Ellen Bosch, die anderhalf jaar geleden Public Information Officer (PIO) in Afghanistan was. ‘We maken ze ook bewust wat “nieuws” is. Bovendien heeft elk medium een andere insteek en het is goed om daarvan op de hoogte te zijn.’ Eén van de taken van de PIO, die standaard aanwezig is in het gebied, is het begeleiden van persbezoeken. Maar de PIO is er, behalve voor de commandant en de media, vooral voor de militairen zelf. ‘Als PIO heb je dagelijks contact met WOPS (Woordvoering Operaties, red.) om af te stemmen wat er speelt in Nederland’, Ook Olof van Joolen (vooraan), die als verslaggever van het dagblad AD verschillende malen embedded was in Uruzgan, zegt dat Defensie nooit iets schrapte, waarmee de waarheid geweld werd gedaan. Foto: via Olof van Joolen.

Hier houdt George Marlet, verslaggever van dagblad Trouw, een interview met de commandanten van checkpoints Uruzgan voor het PRT-huis op Kamp Holland. Hij ging reeds vier maal mee naar Uruzgan en kan naar eigen zeggen prima werken met de gedragsregels die Defensie voor journalisten opstelde. Foto: via George Marlet.

zegt Bosch. ‘Als er media komt, spreekt de PIO van tevoren door wat hun insteek is en wat voor interviewkandidaten ze zoeken. De PIO neemt vervolgens eerst contact op met interviewkandidaten zelf. Je wilt namelijk niemand. Journalisten waarderen het wel dat je erbij blijft, want alleen krijgen ze vaak niet zo snel contact. Het is zowel voor de voorlichter, als voor de journalist en de geïnterviewde een win-win situatie.’ Damage control Naast de begeleiding van de PIO bij perscontacten, heeft Defensie een gedragscode opgesteld, waaraan een embedded journalist zich moet houden. Een van de afspraken is dat elk artikel voorafgaand aan publicatie, wordt doorgelezen door een voorlichter van Defensie. Ondanks die regel, benadrukt Bosch dat iedere militair verantwoordelijk blijft voor zijn of haar eigen uitspraken. ‘Als iemand een opmerking maakt dat alles negatief is, kan ik het er ook niet uithalen. We checken specifiek op operationele informatie.’ ‘Mensen zijn zich vaak niet bewust wat een uitspraak te weeg kan brengen’, zegt Patricia Sonneveld, communicatieadviseur van de Commandant der Strijdkrachten (CDS). ‘Je moet beseffen dat sommige uitingen de volgende dag nieuws zijn. Een tijd geleden zei iemand dat schooltjes die we de ene dag opbouwden, de volgende dag werden afgebrand. Ondanks dat zijn uitspraak niet klopte, zijn wij maandenlang bezig geweest met damage control.’ ‘Het is ook belangrijk alleen je eigen ervaringen te vertellen’, zegt kapitein-luitenant ter zee Robin Middel, Hoofd Bureau Woordvoering Operaties CDS. ‘Geef geen waardeoordeel over de hele missie. Je hoeft geen zinnetjes in te studeren, maar houd het bij jouw vakgebied. De commandant is er om het grote plaatje te schetsen.’ Respect en vertrouwen De embedded journalists zijn er echter niet alleen in het nadeel van militairen. ‘Er hangt een sfeer om media dat het allemaal negatief is’, zegt Bosch, ‘maar vergeet niet dat het vooral een kans is om naar buiten te brengen welke bijdrage jij levert aan de Air Task Force. Een journalist wil natuurlijk graag een scoop, maar als

15


ACHTERGROND

hij of zij zich niet aan de gedragscode houdt, zal diegene waarschijnlijk niet zo snel meer worden uitgenodigd.’ Olof van Joolen, verslaggever bij het AD, bevestigt dat. ‘Het hangt er vanaf hoe je je opstelt. Als jij je voordoet als journalist die het wel even gaat vertellen, wordt je uitgekotst. Terwijl als je mensen met respect en vertrouwen tegemoet treedt - wat ze in mijn ogen ook echt verdienen - je vaak alle medewerking krijgt. Ik heb op eigen initiatief ook wel eens van tevoren een verhaal door laten lezen aan jongens bij de Slag om Chora. Dat leek me verstandig, omdat ik ook niet wil dat hun moeder de krant openslaat en zich rotschrikt. Maar er blijven natuurlijk altijd uitzonderingen, waarbij journalisten wel uit zijn op rottigheid.’ Aanslag op onafhankelijkheid ‘Het is voor ons ook een uitdaging of een kans om te laten zien dat dat beeld niet altijd klopt’, zegt George Marlet, verslaggever van Trouw. ‘Voor ons is het ook een missie om te tonen dat journalisten er niet op uit zijn om mensen pootje te haken. Dat leidt vaak tot verraste reacties.’ De openheid van defensie om journalisten uit te nodigen werd in eerste instantie niet door alle journalisten met open armen ontvangen. Vooral het punt in de gedragscode, waarbij journalisten hun artikelen van te voren laten scannen op operationele informatie, leidde tot een levendige discussie binnen de beroepsgroep. De vraag rees hoe journalistiek in deze vorm nog als onafhankelijk gezien kon worden - een van de kernwaarden van de journalistiek – en hoe het met persvrijheid zat? Een reactie hierop was dat vooral in het begin van de missie, journalisten onder hun artikel vermelden dat dit was doorgelezen door defensie. Meer ervaren journalisten, die al vaker met defensie embedded zijn geweest, plaatsen hier echter tweeënhalf jaar na de start van de missie al een kanttekening bij. Gentleman´s agreement ‘In eerste instantie vermelden we onder elke artikel dat het door defensie was doorgelezen’, zegt Marlet, die reeds vier keer embedded was in Uruzgan. ‘Dat werd op een gegeven moment een beetje een zinloze toevoeging. Nu hebben we gekozen om alleen te melden als er operationele informatie is uitgehaald, zodat je

wel eerlijk bent tegenover je lezers. Ik ervaar de check-up zelf dan ook niet als een belemmering. Het liefst doe je natuurlijk als vrij journalist je werk, maar ik begrijp dat het een gevaarlijke missie is en dat de operationele check-up van belang is om mensen niet in gevaar te brengen. Het gaat erom dat het daarbij blijft. Als je de toon of teneur van een verhaal gaat veranderen, begeef je je op glad ijs. Ik was ook voorzichtig optimistisch dat het zo’n vaart niet zou lopen en dat blijkt ook. Collega’s maakten nog al een stampij dat de persvrijheid op die manier in geding zou komen, maar ik heb vertrouwen in defensie. Uiteindelijk heeft een journalist ook het laatste woord, dat heeft defensie letterlijk gezegd. Het is een gentleman´s agreement. Je moet alleen beseffen wat voor gevolgen het heeft als je iets er toch in laat staan.’ Persreizen ‘Bovendien werd het voorheen minder doorgelezen’, gaat Marlet verder. ‘Naar Kosovo en Irak, waar ik ook heenging met Defensie, het betrof grote persreizen waar voor een groot gezelschap een mediamoment gecreëerd werd. Dat was een geregisseerd gebeuren, waarbij militairen werden aangewezen die van te voren waren gebrieft wat ze wel en wat ze niet mochten zeggen. Eigenlijk was er toen veel meer controle. Nu kun je alles vrijuit meemaken en dat is wat mij betreft een prima overeenkomst. We zitten daar toch om te kijken of we als Nederland in staat zijn om daar iets op te bouwen. Of het een wezenlijk ander verhaal zou worden als ik het niet hoefde te laten doorlezen? Dat is een goede vraag. Ik denk dat er meer procedures in zouden staan, zoals hoe een patrouille werkt, wanneer ze vertrekken. Het zou uitvoerig zijn op detailniveau, maar niet wezenlijk anders.’ Waarheid geweld aandoen Ook Van Joolen, die twee keer embedded was, kan zich goed vinden in het beleid. ‘Natuurlijk komt je onafhankelijkheid in het geding. De beperking zit hem niet zozeer in het doorlezen van de verhalen, maar meer in het feit dat je niet alle partijen kunt spreken en dus geen hoor-wederhoor kunt doen. Je kan niet uit Kamp Holland lopen en iedereen aanspreken, dat weet je van tevoren. Zelfs Arnold Karskens (een journalist die op eigen houtje door

Iedere militair die wordt uitgezonden, krijgt – als onderdeel van zijn of haar opwerking - een mediatraining. Een voorlichter geeft tijdens deze sessie onder andere tips voor omgang met media. Foto: Leonie van Helmond, AVDD


16

ACHTERGROND

Elf regels voor een succesvol interview 1.

Zie contacten met de media als een kans en niet als een bedreiging.

2.

Overleg altijd van tevoren met de voorlichter.

3.

Praat alleen over uw eigen vakgebied.

4.

U spreekt nooit namens uzelf, maar altijd namens de luchtmacht.

5.

Gebruik geen vaktermen en afkortingen.

6.

Laat u niet tot een antwoord dwingen of verleiden.

7.

Blijf altijd beleefd.

8.

Lieg nooit, vertel altijd de waarheid.

9.

Wees vooral uzelf.

10. Denk aan een correcte presentatie. 11. Pas op voor informele contacten met journalisten. Een journalist doet 24 uur per dag zijn werk.

Afghanistan trekt, red.) heeft daarmee te maken, want die reist onder bescherming. Bij mij is er overigens nog nooit iets geschrapt, waarbij de waarheid geweld is aangedaan. En anders kun je het altijd hogerop zoeken. Zo’n gedragscode heeft vaak een hoog theoretisch gehalte. De eerste keer was ik op KAF toen een raketinslag in de eetzaal terecht kwam. Ik was daar net een kwartiertje weg en zo’n tweehonderd meter vandaan. Op dat moment was er een blackhole (hierdoor is communicatie met de buitenwereld tijdelijk onmogelijk, waardoor bij een incident eventuele betrokken familie

op de hoogte gesteld kan worden, red.), waardoor ik er niks mee kon. Ik heb toen met de PIO overlegd of we het alsnog mochten vermelden in een artikel. Hij heeft daarvoor gezorgd. Het enige dat ik niet mocht schrijven is dat de raket in de eetzaal terecht kwam, dat was operationele informatie. Ik mocht wel zeggen dat het een plek was waar veel mensen waren. Prima. Uiteindelijk zal het de lezer ook geen biet uitmaken waar die inslag precies was.’ Monddood Defensievoorlichters zelf zeggen ook niet op censuur uit te zijn. Sonneveld: ‘De regelgeving wordt soms ervaren als beperking of doofpot, maar dat is niet de bedoeling. We willen gewoon graag uitwassen beperken, anders komt er een scheef beeld naar buiten. We opereren in het allerhoogste geweldsspectrum, de samenleving moet niet het idee hebben dat we die verantwoordelijkheid niet aankunnen. Embedded journalisten brengen kansen mee, maar kunnen ook imagoschade veroorzaken en daar moet je mensen van bewust maken. We willen absoluut niet dat mensen monddood gemaakt worden, ze moeten zich gewoon bewust zijn.’ Media is bijzaak Ondanks het uitgebreide mediabeleid, is communicatie volgens Middel een ondergeschoven kindje bij Defensie en daarin is volgens hem nog een hoop winst te behalen. ‘Media is nog steeds een bijzaak en dat terwijl het eigenlijk een structureel onderdeel moet zijn van een missie’, zegt Middel. ‘Het is een soort schrapitem geworden in opleidingen, terwijl de aandacht voor missies in tijden niet meer zo hoog is geweest. Pas als je daadwerkelijk op missie gaat, krijg je snel een training. Ik vind dat het moet worden ingebed in opleidingen. Ondanks dat heeft het vak communicatie de afgelopen jaren een heel grote professionalisering doorgemaakt. Het symposium mediabewustzijn op 9 april, waarbij we onder andere met commandanten en opleiders hebben gediscussieerd over dit soort zaken, is een aanzet. Uiteindelijk blijft embedded journalism iets heel bijzonders, er is geen bedrijf in de wereld dat journalisten meeneemt in zijn gelederen. Vaak is dat op kort termijn niet zo positief, maar ik ben ervan overtuigd dat het op lange termijn wel positief uitpakt voor de organisatie.’ •

Defensie geeft journalisten de mogelijkheid mee te gaan met konvooien, waardoor ze ook locals kunnen spreken. Hier praat Marlet met Afghaanse militairen in de Baluchi-vallei. Foto: via George Marlet.

17


Vier luchtmachters met Operatie Beijing klaar voor Olympische Spelen

Defensie Topsportselectie ‘Soldaten van Oranje’ Over drie maanden beginnen in Beijing de 29ste Olympische Spelen. Onder de Nederlandse atleten die daar om medailles strijden, bevinden zich in ieder geval vijf leden van de Defensie Topsportselectie (DTS). Eerder al plaatsten schermer Bas Verwijlen (KMAR) en luchtmachters Dennis Bekkers en Mark Huizinga zich. Begin april kwamen daar Deborah Gravenstijn en Guillaume Elmont bij. Nog zes DTS-collega’s moeten vormbehoud tonen, of proberen zich alsnog te kwalificeren voordat ze naar de Chinese hoofdstad mogen afreizen. Op vijf leden na, die vanwege sportieve verplichtingen elders in de wereld verstek moesten laten gaan, werd tijdens een persbivak op de Vliegbasis Soesterberg de voltallige DTS aan de media voorgesteld. Na een spectaculaire aankomst in twee Cougars, was het woord aan staatssecretaris Jack de vries, voor deze gelegenheid bewust voorzien van een oranje stropdas. Vol trots en met een stralende lach gaf hij aan zich bevoorrecht te voelen. ‘Maar de eer voor de DTS komt niet mij toe, maar mijn


18

voorganger Cees van der Knaap. Samen met pionier Mark Huizinga was hij het die de DTS heeft vormgegeven en gemaakt tot wat het nu is. En blijkbaar een voorbeeld gesteld, want de politie probeert deze formule inmiddels te kopiëren.’ Vallen en opstaan Volgens De Vries zijn de DTS’ers ambassadeurs van Defensie. ‘Sporters zijn rolmodellen voor jongeren, en daarmee een

R E P O R TA G E

reclamesymbool voor onze organisatie. We zijn daarom deze “Soldaten van Oranje” dank verschuldigd. Kijk bijvoorbeeld naar Youri van Gelder. Ondanks dat hij niet naar de spelen mag, zet hij toch door, en met succes. Soms werk je keihard, maar lukt het je net niet. Succes betekent één keer meer opstaan dan je gevallen bent, en dat hebben deze topsporters duidelijk in zich. De Olympische Spelen zijn nog niet eens begonnen, maar met de DTS hebben we nu al goud in handen.’ Iemand die al eens Olympisch goud - en twee keer brons - in handen had, is kapitein Mark Huizinga die op 13 april en passant Europees Kampioen werd door in de finale Elkhan Mammadow uit Azerbajdzjan te verslaan. De 34-jarige Huizinga is sinds een jaar als assistent van de Coördinator DTS luitenantkolonel der mariniers Chris Kipp belast met het plannen van PR-activiteiten. ‘Toen ik elf jaar geleden bij Defensie kwam, bestond er nog geen DTS en was er nog geen beleid’, aldus Huizinga. ‘Inmiddels doet Defensie moeite om ons te steunen, en dat motiveert ons weer. Wij geven graag het voorbeeld, maar vragen ook aandacht voor onze collega’s die onder moeilijke omstandigheden opereren. Operatie Beijing maakt nog meer zichtbaar wat wij met ruim 65.000 collega’s doen’, zegt de nestor van het gezelschap. ‘Ja, dat ben ik inderdaad wel. Ik heb alles al eens meegemaakt. Dit worden mijn vierde Spelen. Ik ben nog niet in topvorm, en dat is maar goed ook. Dat moet in augustus. Dat wordt mijn laatste wedstrijd.’ Vormbehoud Trampolinespringer sergeant Rea Lenders, de nummer tien van de wereld, gaat helaas niet naar Beijing. ‘Net als Yuri hebben wij maar één mogelijkheid om ons te kwalificeren’, zegt ze. ‘Ik raakte bij die wedstrijd de trampolinerand, en kwam daardoor buiten de top zestien terecht. Dan is het meteen over. Al zou ik nu nog Europees kampioen worden,

maakt dat helaas niets uit. In Athene werd ik nog achtste, en op het WK van 2005 vierde. Ik baal wel, maar ik train gewoon door. Mijn contract loopt tot 2010, maar ik wil doorgaan tot Londen 2012.’ Kapitein Guillaume Elmont had net als collega-judoka eerste luitenant Deborah Gravenstijn, op het Europees Kampioenschap de mogelijkheid om zich alsnog te plaatsen door het tonen van vormbehoud. ‘Daarvoor moet ik op het EK bij de eerste zeven eindigen’, zegt Elmont, die naast DTS’er, coördinator onderzoek en ontwikkeling is bij het Centrum voor Mens en Luchtvaart. ‘Maar primair ben ik aangenomen als DTS’er, dus sportzaken gaan voor. Andere judoka’s lopen geregeld tegen problemen op, maar voor ons DTS’ers is het allemaal perfect geregeld. Sportcollega’s vinden dat prachtig.’ Luchtmacht-sterk Elmont en Gravenstijn grepen op het EK op 12 en 13 april de kans die hen geboden werd. Door een scheidsrechterlijke dwaling was die van Gravenstijn nog dubbeltje op zijn kant. In het begin van de wedstrijd kreeg zij een yuko toegekend, die echter vlak voor het einde van de wedstrijd aan haar tegenstander werd toegewezen. Daar waar Gravenstijn dacht op voorsprong te staan, stond ze op verlies en dat kreeg ze niet meer rechtgezet voor het einde van de wedstrijd. Protest hielp niet, maar gelukkig – door verlies van haar grootste concurrent – behoudt Gravenstijn haar plaats op de wereldranglijst en gaat ze alsnog naar Beijing. Oud-wereldkampioen Elmont behaalde op het EK een zilveren medaille en stelde daarmee zijn Olympisch ticket ruim veilig. Tenslotte was er in hetzelfde weekend nóg een luchtmachtsucces te vieren. Sergeant Dennis Bekkers behaalde namelijk bij het EK taekwondo in Rome een bronzen medaille. De KLu presenteerde zich sterk. Op naar Beijing. •

Tekst: Arno Marchand

In aanwezigheid van staatssecretaris van Defensie Jack de Vries presenteerde de voltallige DTS, voor zover aanwezig, zich aan de pers. Onder hen vijf luchtmachters van wie er vier naar de Olympische Spelen gaan. Foto: Rinze Klein, AVDD

19


vervlogen tijden Laatste adjudant-vlieger Nico Bak in Koude Oorlog en op uitzending naar Soedan

De Fokker F27 Net als vrijwel ieder land na de Tweede Wereldoorlog zijn luchttransportvloot opbouwt met de C-47 Dakota, vliegt ook Nederland tot begin jaren zestig met dit Douglas-werkpaard. Dan is de tijd rijp voor een vervanger. De Nederlandse regering kiest met de Fokker F27 voor een product van eigen bodem. De twaalf toestellen vormen bij het 334 Squadron vijfendertig jaar de ruggengraat van de KLu-transportvloot.

Tekst: Arno Marchand | Foto’s: Uit archief Nederlands Instituut voor Militaire Historie

We kwamen uit het zuigermotorentijdperk en dit was de eerst turboprop; een straalmotor met propellers. Voor Eur Europa had het een goed bereik. Het kon zo’n vier uur vliegen, een met weinig vracht zelfs acht uur. We waren eens met een llichte kist op weg naar Kreta en zouden tanken in Brindisi. Daar in de buurt bleken we nog erg veel brandstof te hebb hebben. We berekenden dat Kreta gemakkelijk te halen was. Totd Totdat we boven zee enorme tegenwind kregen. Wij rekenen, re rekenen en nog eens rekenen. We haalden het eiland net, maar bij het tanken ging er meer in dan er volgens de fabriek in k kon…’

Veel makkelijker

Type:

Fokker F27 Friendship, F27M Troopship

Aantal:

3 F27’s, 9 F-27M’s, allen bij 334 squadron Dienstperiode: 1960 tot en met 1995 ‘Bij Bij de indienststelling vonden we de F27 een groot toestel. In de Dakota kon je achttien passagiers kwijt. Hier pasten er wel veertig in’, ligt adjudant-vlieger b.d. Nico Bak toe. De F27 wordt in twee hoofdvarianten geleverd: de Friendship voor passagiersvervoer, en de Troopship voor troepen- of vrachtvervoer. Daarbij is Friendship C-1 voorzien van een VIP-deel, bedoeld voor hoogwaardigheidsbekleders of leden van het Koninklijk Huis. Bak: ‘De Troopship C-4 was ook een bijzondere. Die is tijdens de Yom Kippoeroorlog in Israël uitgeleend aan de V.N., en was daarom voor de helft voorzien van een passagiersdeel. De andere helft was vrachtruimte. De F-27 was een enorm fijn vliegtuig; degelijk en onnoemelijk veilig. Er is op een enkele keer na, nooit iets ernstigs mee gebeurd. De C-8 is bijvoorbeeld ooit de radarneus van een F-104 verloren, die voor trainingen voorop de neus van de Troopship was gemonteerd. Een heel stil toestel dat z’n tijd ver vooruit was en een voor de passagiers een fantastisch uitzicht had omdat de vleugel bovenop de romp zat.

V L I E G E N DE

D inmiddels 78-jarige Bak werkt eind 1949 als adminis De administratieve kracht bij de politie als hij voor zijn dienstplicht wordt k opgeroepen. ‘De selectieofficier vroeg, “waar wil je heen heen?” Ik zei o de militaire politie. Die wereld kende ik immers. En anders naar d and de meteo, want een vriend van mij werkte daarbij op Twenthe. d Tw Hij liet me een weerkaart zien en ik snapte daar niets van. Hij H va zei, “joh, waarom wordt je niet vlieger. Da’s veel makkelijker!”. z makke En Hilversum E zo kwam ik op de Tiger Moth te vliegen, eerst op H gevolgd door Woensdrecht, en daarna op de Harvard op Gilze.’ g Op 21 april 1951 wordt Bak als sergeant-vlieger gebrevetteerd. O gebreve Daarna vliegt hij onder andere op de Meteor en de Hun Hunter, en in D februari 1953 met de Beech van de basisvlucht van Leeuwarden f Leeu om voedsel te droppen boven overstroomd zuidwest-N zuidwest-Nederland. In afwachting van zijn plaatsing op de F27 in 1966, maa maakt hij nog een paar honderd uur op de Beaver. De F27’s klokt klokten in hun diensttijd relatief weinig vlieguren, omdat ze hoofd hoofdzakelijk inter-Europees vlogen. ‘De langste vlucht die ik ooit ma maakte was acht uur en tien minuten. Bij de uitdienstname ston stonden de F27’s gemiddeld op zo’n tienduizend uur. Ik heb er zelf bijna achtduizend uur op gevlogen.’

Koude Oorlog De vluchten die Bak het meest bijbleven, zijn die met dienstplichtigen naar Celle, in het oosten van voormalig WestDuitsland. ‘Daar stapten we met z’n allen in bussen om o onder begeleiding van de Bundesgrenzschutz naar het IJzeren G Gordijn te kijken. Daar zagen we een kaal en leeg landschap, met hier en daar een wachttoren en bewakers met honden. Dat ga gaf zo’n omslag, zeg maar gerust een cultuurschok. Op dat mome moment drong

20

H O L L A N D E R

vervlogen tijden Frustrerend F Fru

Bak was een van de twee vliegers die met Troopship C-8 een Deense C-47 naar de Vliegbasis Soesterberg begeleidde. Het toestel was voor één gulden ‘gekocht’ door het Militaire Luchtvaartmuseum. Daar staat het nu in Nederlandse kleuren tentoongesteld. het besef door van die andere wereld. Daar deden we alles dus voor. Zo voelden we dat.’ De Koude Oorlog was ook de reden dat F27’s hun opvallende wit-grijs-blauw-dayglow (oranje) kleuren verloren. Bak: ‘Anders dan de meeste andere vliegtuigen die aan de NAVO toebehoorden, warende de F27’s Nederlands eigendom. Nederland bepaalde dus zelf waarvoor de toestellen werden ingezet. Pas later werd vanuit de NAVO bepaald dat ook alle transporttoestellen gecamoufleerd moesten worden, en dus ook de F27. En met die nieuwe kleuren waren wij zeker niet blij.’ De Koude Oorlog heeft Bak geregeld ervaren. ‘We stonden tijdens de Praagse Lente, in 1968, met drie F27’s stand-by op Ypenburg. De toestellen waren volgeladen, maar waarmee wisten we niet. Nou ja, ik heb het vermoeden dat we de Nederlandse goudvoorraad aan boord hadden. De kisten werden dan ook permanent bewaakt. We hadden geen vluchtplan. Als het sein zou komen, stegen we op, en dan zouden we wel horen wat de bedoeling was.’

Bak k krijgt met nog vijf collega’s in oktober 1972 de opdracht hulpvluchten in Soedan te gaan uitvoeren, vanwege de daar om h heersende hongersnood als gevolg van de burgeroorlog. ‘Toevallig heers staat vandaag in de krant dat het einde van de oorlog is getekend’, zegt Bak op het moment van het interview. ‘We waren met drie vliegers, twee boordwerktuigkundigen en één radiotelegrafist. vliege Als eer groot onderhoud aan de kisten nodig was, dan deden we dat m met hulp van Sudan Airways dat ook met de F27 vloog. We w waren allemaal in burger omdat het om een UNHCRmissie miss ging. Daarom waren we dus ook onbewapend. Nou ja, onder onde de laadvloer van de kist lagen wapens opgeslagen, net als een e tienduizend dollar, beide alleen te gebruiken in uiterste nood. noo Verder hadden we veel noodrantsoenen bij ons, en een fiets om ons op de landingsplaatsen te kunnen vervoeren. We transporteerden dura, een soort gerst, naar de getroffen gebieden. Eerst dachten we dat we wat goeds deden, want de geb mensen veegde de kist tot de laatste korrel leeg. Totdat we op men een gegeven moment een trein vol dura zagen aankomen. Dat g frustreerde ons. “Maar”, zo vertelde de waarnemend ambassadeur frustr Jan W Willem Bertens ons, “het gaat erom dat ze zien dat de UNHCR er is. Dat weerhoudt ze van vechten”. We sliepen de UNH eerste twee nachten in een hotel dat de Soedanezen voor ons eerst hadden geregeld. Na twee dagen vroegen we ons af wat dat hadd eigenlijk koste. Het bleek vijftig dollar per nacht, en we hadden eigen voor drie maanden maar tien dollar per dag meegekregen. Verder hadden hadd we niets. We moesten eigenlijk met twee man in één bed slapen slape om het te kunnen redden. Met hulp van de Nederlandse ambassade is er toen een huis voor ons geregeld. amba

B Bak (derde van links) voor de neus van F27 C-7 in het door hongersnood en burgeroorlog getroffen i Soedan. Het toestel heeft inmiddels de naam van S de waarnemend ambassadeur gekregen. (eigen foto) d

Laatste vlucht L

Pas begin jaren zeventig kregen de F27’s hun gecamoufleerde jasje. Tot aan hun groot onderhoud vlogen ze in deze opvallende witgrijs-blauw-dayglow kleuren. Begin jaren negentig kregen de C-1 en C-2 wederom zo’n kleurstelling, maar dan zonder dayglow.

V L I E G E N DE

To Tot ot op zijn laatste dienstdag vloog Bak op de F27. Met liefst 12.300 122.300 uur – en twaalf minuten – was hij de laatste adjudant-vlieger, dee laatste onderofficier met een A1-instructiebrevet, en één van de laatste laaatste onderofficier-vliegers. ‘Tijdens de Koude Oorlog gingen we minimaal één keer per jaar met zes F27’s naar Noorwegen. Onder m andere om 314 Squadron voor hun jaarlijkse NAVO-oefening weg an ndere tee brengen. Mijn laatste vlucht was dan ook een retourtje Bardufoss in n het noorden van Noorwegen. Pas ’s avonds laat was ik terug, en dee volgende dag, op 1 maart 1986, ging ik met pensioen.’ •

21 2 1

H O L L A N D E R

ACHTERGROND

Loadmasters zijn één van de elf functiegroepen die fysiek belastend werk doen, zoals het tillen van zware zakken in gebogen houding.

Lage rugtraining voor aircrew vooral preventief

Investeren in je lichaam Rugklachten is een bekend fenomeen bij helikoptercrews. De trillingen van een helikopter zijn namelijk een aanslag op de fysieke gesteldheid van vliegers en loadmasters. Om de belastbaarheid te vergroten, ontwikkelde Vliegbasis Soesterberg in samenwerking met het CML een rugtraining. ‘Op je 28e ben je op je top qua kracht, daarna gaat het hard achteruit, tenzij je traint.’ Tekst: June Smit I Foto’s: Paul Böcker, AVDD


22

ACHTERGROND

De nummer één oorzaak van ziekteverzuim is klachten aan het bewegingsapparaat, waarbij rugklachten bovenaan staan. Dat kwam uit een onderzoek dat het Centrum voor Mens- en Luchtvaart (CML) vier jaar geleden uitvoerde. De aircrew van helikopters bleek als een van de elf functiegroepen een hoge fysieke belastbaarheid te hebben. ‘Rugklachten is een bekend probleem voor helikopterpersoneel’, zegt bewegingsfysioloog Marieke van den Oord, van het CML. ‘Sowieso hebben werkhouding en de blootstellingduur invloed op het lichaam. Daarnaast moet je de trillingen van een helikopter steeds opvangen. Dat is heel belastend voor je kleine spiertjes.’ Statisch Overste Erik Ruizendaal, huidig squadroncommandant van het 300 Squadron, maar op dat moment Hoofd Operaties 300 Squadron, nam onmiddellijk actie toen hij het rapport fysieke belasting onder ogen kreeg. ‘Het viel mij op dat er veel handelingen waren die vooral voor loadmasters erg belastend zijn’, vertelt hij. ‘Maar ook vliegers hebben ermee te maken. Zij zitten namelijk statisch in een houding in een gepantserde stoel met gesloten deuren. Bij de op dat moment heersende temperatuur kun je zo vijftien graden optellen. Ook het gebruik van goggles is heel belastend. Je moet je daarmee niet op één punt fixeren, maar regelmatig bewegen. Die nek wordt dus steeds belast. Het rapport gaf twee aanbevelingen: een aanpassing aan het toestel en sport. Het eerste punt is iets wat langere tijd in beslag zal nemen, maar het tweede konden we meteen realiseren. Na een gesprek met de commandant, heb ik sport gevraagd een training te ontwikkelen om rugklachten te reduceren.’ Variëren Het CML, Bureau Sport Soesterberg en de fysio ontwikkelden vervolgens een training om de klachten terug te dringen en te voorkomen. Sergeant-majoor Jan van den Heuvel van Bureau Sport Soesterberg, stortte zich op de opdracht. ‘Toen we in 2005 de opdracht kregen, hadden we als Bureau Sport geen expertise in een dergelijke training. Ik heb me vervolgens aangemeld voor een externe cursus lage rugtraining. Na de cursus ben ik blijven lezen, zoeken en kijken wat ik kon gebruiken. Zo probeer ik ook in mijn aanbod van lessen te blijven variëren, dat houdt het aantrekkelijk voor de klant. Je kunt ook oefeningen standaardiseren, net als bij de fysio. Daar krijg je een aantal oefeningen dat je moet blijven doen, daar moet je dus ook discipline voor hebben. De praktijk leert dat dat alleen werkt voor mensen die klachten hebben.’ ’Aan de trillingen en werkhouding kun je weinig doen, maar je kunt wel met andere oplossingen komen’, zegt Van den Oord. ‘Zo kun je met materiaal de trillingsoverdracht terugdringen. Daarnaast kun je met voorlichting mensen bewust maken dat het bijvoorbeeld kracht scheelt als ze een rugzak die ze moeten tillen, dichterbij zich houden. De blootstellingsduur is voor een deel afhankelijk van de duur van de missie, maar die kun je goed aanpakken door te trainen, waardoor je een bepaalde belasting langer volhoudt.’ Niet meer zo top De training richt zich op een betere fysieke belastbaarheid van vliegers en loadmasters, gezien hun specifieke werkzaamheden. ‘Je kunt rugklachten krijgen door overbelasting, maar ook door onderbelasting’, zegt Van den Heuvel. ‘Je krijgt bijvoorbeeld verval als je een passief beroep hebt, waarbij je de hele dag op een stoel zit.

Met simpele oefeningen trainen vliegers en loadmasters wekelijks hun kleine spiertjes, waardoor ze een betere fysieke belastbaarheid ontwikkelen.

Vooral vertegenwoordigers hebben veel lage rugklachten. Die functiegroep zit vaak al op hun 25e in de auto en krijgen twintig jaar later ontzettende klachten. Dat komt door onderbelasting. Hoe ouder je wordt, hoe meer jouw spiermassa degenereert. Uiteindelijk ben je nauwelijks meer belastbaar. Dat is heel extreem, maar het is wel zo dat degene die het getraind houden, intact blijven. Tijdens de training richten we ons op de rechte, diepe dwarsbuikspieren, billen en benen. Doordat je dat corset traint, heeft de rugwervel veel meer steun. Naarmate je langer bent, heb je ook sneller lage rugklachten. Verder moet je rechtzitten, buik in en borst naar voren. Door dat te trainen verbetert de samenwerking van de spieren, waardoor je een goede rugcoördinatie krijgt. Met verschillende oefeningen probeer ik mensen uit balans te brengen, waarna ze zichzelf weer in balans moeten krijgen. Je ziet dat dan veel mensen de simpele oefeningen niet goed kunnen. Als ze dat zelf ook inzien, bereik je de mensen pas. Dan zien ze zelf ook dat het niet meer zo top is’.

23


ACHTERGROND

ERVARINGEN Cougarvlieger Yvonne Ringma (sinds 2004) ‘Ik probeer wel altijd te gaan naar de training, maar door oefeningen en uitzendingen heb ik er niet altijd tijd voor. Je moet het dus bewust plannen. De training maakt je sterk in je onderrug, waardoor je langer door kunt gaan. Ik zelf merk het niet echt, maar zeker sinds Afghanistan heb ik er wel het nut van ingezien. Daar is het bijvoorbeeld na een lange vlucht bij het refuellen lekker om er even uit te gaan en je rug te strekken. Dat kan helaas niet altijd en dat los ik dan op door me steeds op mijn stoel te verplaatsen. Ook dragen we in Afghanistan een kogelwerende plaat op ons borst, wat zeker met goggles erbij heel erg zwaar kan worden. In Nederland vlieg je dan ook nog eens met een reddingsvest aan, in combinatie met goggles belemmert dat de normale beweging van het hoofd. Ik heb zelf nog niet zo heel veel last van mijn rug, maar voor sommige mensen heeft het echt effect op hun dagelijkse leven. Er zijn natuurlijk altijd sceptici, maar het grote geheel ziet het belang ervan zeker in.’

Cougarloadmaster Ruud Schram (sinds 2005) ‘Ik doe de rugtraining voornamelijk om klachten te voorkomen. Bovendien weet ik van mezelf dat ik geen sterke rug heb. Als loadmaster doe je vaak belastend werk. Vaak zit je voorovergebogen of op je knieën, waarbij je dan zo laag mogelijk een tas moet aanpakken van veertig tot zestig kilo. Daarnaast hebben we een procedure waarbij we diezelfde rugzakken naar buiten gooien, maar omdat je niet rechtop kunt staan, is dat na vijf minuten meteen een aanslag op je rug. Ook worden regelmatig met een heftruck heel zware dingen in de helikopter gehesen, die we daarna zelf moeten verplaatsen. In Afghanistan heb ik twee weken op bed gelegen, omdat ik mijn zenuwen had overbelast. Dat was voor mij de grens. Met de rugtraining probeer ik dat in de gaten te houden. Ik sport daarnaast ook zelf: ik voetbal een paar keer per week en doe aan squash. Ik investeer omdat ik dit werk zo lang mogelijk wil blijven doen. Daarnaast vind ik het leuk en als je met een groepje gaat, is het altijd gezellig. Dan kun je achteraf nog eens een balletje trappen.’


24

ACHTERGROND

Onverwachtse beweging En dat inzicht bleek ook bij veel vliegers en loadmasters nodig om de training te gaan doen. Van den Oord: ‘Je hebt grote spieren die zorgen voor kracht en kleine spieren die zorgen voor evenwicht en coördinatie. Die laatste zijn heel belangrijk voor stabiliteit en het voorkomen van klachten. Fitnessen alleen is daarbij niet genoeg, want dan train je alleen kracht. Bij een rugtraining komen naast kracht, ook coördinatie en mobiliteit bij kijken.’ Eerste luitenant Henk Boerstal, CML: ‘Een goed voorbeeld van ongetrainde kleine spieren is de rugpijn die men in de volksmond spit noemt. Dat krijg je door een onverwachtse beweging, waardoor je spieren beweegt die je normaal nauwelijks gebruikt, oftewel onderbelasting. Wij proberen tijdens de training ook mensen bewust te maken dat als je die kleine spiertjes traint, je dat kunt voorkomen.’ De training is volgens den Van Oord daarom ook van belang voor zowel jong als oud. ‘Op je 27 of 28e jaar heb je je top bereikt qua kracht’, vertelt ze. ‘Elke tien jaar daarna neemt je kracht af met acht procent. Als je traint, kun je dit terugbrengen naar drie procent. Een aanzienlijk verschil dus.’ Grote spieren zorgen voor kracht. Die

Enthousiasme Nu drie jaar na de start van de training, komt er steeds meer draagvlak onder de vliegers en loadmasters voor de training. ‘Dat heeft even geduurd, want dat is een proces’, zegt Van den Heuvel. ‘Ze laten zich natuurlijk niet alles door de commandant aanleunen. In het begin hadden ze meer het gevoel dat ze gestuurd werden. Nu merk je echt enthousiasme en snappen ook steeds meer mensen het belang. In feite investeer je in je lijf. De training duurt drie kwartier inclusief warming up. Dan heb ik altijd nog een half uur over om een sportspel te doen voor wat saamhorigheid en plezier.’ De training wordt twee keer per week aangeboden, waarbij de squadroncommandant verantwoordelijk is voor het sturen van mensen. Om vliegers en loadmasters de gelegenheid te geven om te trainen, vliegt het 300 Squadron bewust een aantal sorties niet. ‘Die tijd gebruiken we om mensen in staat te stellen te trainen’, zegt Ruizendaal. ‘De opdrachten gaan gewoon door, maar onze eigen training zetten we ervoor aan de kant. Het is een opofkun je trainen met onder andere fitness- fering, maar het betaalt zich oefeningen. Kleine spiertjes zorgen voor coördinatie en evenwicht. Als je deze niet gewoon terug.’

traint, is de kans op nek- en rugklachten aanzienlijk groter. Graphics: CML Roken en drinken ‘Als je jong bent, denk je al snel Zuinig dat jou niks kan overkomen’, En zijn er daadwerkelijk zegt Van den Heuvel. ‘Je voelt je minder klachten te ontwaren? goed, je bent fit, dus belastbaar. ‘Dat is lastig te achterhalen’, Maar om dat zo te houden, zegt Van den Oord. ‘Het is moet je preventief trainen. puur preventief. Als je nooit Dan zul je ook geen klachten klachten hebt gehad, kun je krijgen. Als je jong bent en je niet toetsen of ze klachten rookt, kun je nog steeds een krijgen als ze de training niet halve marathon lopen, maar doen. Uit reeds bestaande onals je twintig jaar lang teveel derzoeken blijkt echter dat de alcohol drinkt, vet eet en rookt, training het voorkomt.’ ‘We wreekt zich dat op termijn. In zijn meer en meer gaan vliede training maken we vliegers gen met minder crews, terwijl en loadmasters daarom bewust de klachten niet zijn toegenodat ze een beroep doen dat men’, zegt Ruizendaal. ‘In die fysiek zwaar is. Dat ervaren zin zou je kunnen zeggen dat ze namelijk niet zo. Als onze het werkt. Daarnaast is voorjongens in Afghanistan drie uur komen beter dan genezen. We in de hitte vliegen, met scherfhebben hier een heel kleine vest en helm, zijn ze kapot. Dat gemeenschap en daar moeten heeft naast de omstandigheden, we het mee doen. Als er ieook te maken met spanning. Als ze dat meemaken, zijn ze ook mand uitvalt, moet een ander het oppakken. Ik vind ook dat je bereid om preventieve training te doen. Maar ook de leidinggeals werkgever de plicht hebt om goede en veilige werkomstanvenden moeten we overtuigen. Rond hun twintigste merken ze digheden te creëren. Naast veiligheidsschoenen en dergelijke daar nog niks van, maar rond de dertigste zijn er al mensen die hoort zo’n training daar ook bij. Personeel is het grootste goed minder mogen vliegen.’ voor een organisatie, daar moet je zuinig op zijn.’ •

25


ACHTERGROND

Luchtmachtballon klaar voor nieuw seizoen

KLu vaart personeel tegemoet

Als een stille tegenhanger van het huidige materieel, verkent de Koninklijke Luchtmacht vanaf dit jaar de derde dimensie met een heteluchtballon. Dit nieuwe wervingsmiddel lijkt misschien een vreemde eend in de bijt, maar militaire luchtvaart en luchtballonnen zijn nauwer met elkaar verweven dan op het eerste gezicht lijkt.

Tekst: June Smit I Foto’s: Arnoud Schoor, AVDD

Dook Weidema is samen met Ad Haarhuis, de vaste piloot van de luchtmachtballon. Weidema staat hier in de ballon zelf, op het moment dat deze wordt gevuld met koude lucht.


26

ACHTERGROND

Terwijl de zon in sterkte afneemt en de dag ten einde loopt, wordt de aircrew van de luchtballon actief. Met twee man sterk halen ze de mand uit de auto en spreiden de donkerblauwe ballon, met de overduidelijke slogans ‘Werken bij de Koninklijke Luchtmacht.nl’ en ‘Eén team. Eén taak.’, uit op het gras. De piloot installeert ondertussen de gasflessen voor de vaart. Als de heteluchtballon zich heeft gevuld met koude lucht, gaan de branders aan. Langzaam komt de mand omhoog. ‘Dit wordt zo een heel bijzonder moment voor jullie’, zegt piloot Dook Weidema tegen de passagiers, die ongeduldig kijken naar het grote gevaarte dat hen zo door de lucht gaat vervoeren. ‘Je krijgt eerst een beetje het gevoel van een lift’, vertelt hij. ‘Geniet ervan, het is heerlijk.’ Later zegt hij: ‘Ik doe dit al 27 jaar en dit verveelt nooit. De wind neemt je mee. Dat ik nu piloot ben voor de KLu is weer een nieuwe inspiratie, iedereen is zo enthousiast en dat is leuk.’ Als de crew de ballon loslaat, deint het nieuwste wervingsmiddel van de luchtmacht weg, op jacht om met zijn overduidelijke aanwezigheid nieuw personeel te werven.’ Enthousiasme aanwakkeren De geruisloos– en lieflijkheid is niet het eerste waar je aan denkt bij de luchtmacht, maar volgens luitenant-kolonel Jan Brouwer, Hoofd Afdeling Personeelsvoorziening (H-APV), ligt daar juist de kracht. ‘Om mensen binnen te halen, moet je naar voren treden’, zegt hij. ‘Als we een tijd niet op de arbeidsmarkt zijn, zien we het aantal sollicitaties binnen de luchtmacht teruglopen. Om die aandacht te houden, moet je out of the box denken en één van die dingen is een luchtballon. De directe werving doen we onder andere met radio– en tv-spotjes, advertenties en internet, waarin we zeggen: kom bij ons werken. Daaromheen heb je de corporate campagne om je imago te versterken. Dat kan prachtig met een luchtballon. Wij werken als één team met één taak en dat is ook de enige manier om de ballon omhoog te krijgen. Bovendien: hoe vaker mensen tegen de naam Koninklijke Luchtmacht aanlopen, hoe eerder ze eraan denken om er eventueel te werken. Het belang is om het enthousiasme voor de luchtvaart en dus ook voor de luchtmacht aan te wakkeren.’

Een vrijwillige luchtmachtcrew - op dit moment achttien man - is verantwoordelijk voor het opzetten, klaarzetten en opruimen van de ballon. Tijdens de vaart volgen zij de ballon met een duidelijk herkenbare luchtmachtauto, vanaf de grond.

Het opvallende design van zowel de ballon, de kleding voor de crew als de voertuigencombinatie komt van de ‘huisstylist’ van de KLu Rob de Lange, die dit speciaal ontwikkelde voor de luchtmacht.

Militaire ballonnen De Koninklijke Luchtmacht is niet de eerste luchtmacht die een luchtballon inzet als wervingsmiddel. Naast dat het een bekend marketinginstrument is voor grote commerciële bedrijven, is het ook een bekend fenomeen binnen de Indiase, de Australische en de Engelse luchtmacht. Daarnaast is de luchtballon nauwer verbonden met defensie, dan je in eerste aanleg zou verwachten. ‘De geschiedenis van de luchtvaart begint in 1783 met een ballonvaart’, zegt Weidema. ‘In de Eerste Wereldoorlog werden verankerde ballonnen gebruikt als observatieposten en eind jaren twintig, begin jaren dertig gebruikte

met name het Engelse en Franse leger luchtschepen voor observatie en verkenning. Ook het Nederlandse leger had er twee tot zijn beschikking. En toen Saddam Hoessein Koeweit binnentrok, werd zijn aanval voor het eerst opgevallen door een radarballon. Het is dus niet een heel gekke keuze.’ Het voorstel om als Koninklijke Luchtmacht een luchtballon in te zetten als wervingsmiddel, werd augustus 2006 dan ook enthousiast ontvangen door commodore Bert Buitenga. Toenmalig H-APV luitenant-kolonel Remko Sinck en Ad Haarhuis, eigenaar van Ad Ballon, gingen er meteen mee aan de slag en in juni 2007 had de ballon haar proefvlucht

27


ACHTERGROND

vanaf Vliegveld Deelen. In augustus werd de KLu-ballon voor het eerst tijdens een evenement ingezet. Dit was op de Breda Ballon Fiësta, waarbij de ballon meteen prominent in beeld kwam bij de talrijke aanwezige media, waaronder SBS6.

De luchtmachtballon is al van veraf herkenbaar: het luchtmachtlogo en de kroon zijn prominent aanwezig en de heteluchtballon is gehuld in het luchtmachtblauw en oranje uit de roundel. Daarnaast staat op de ballon de payoff duidelijk vermeld: ‘Eén team. Eén taak.’, evenals de zin ‘Werken bij de Koninklijke Luchtmacht.nl’.

Grote evenementen De luchtmachtballon zal vanaf dit jaar intensief worden ingezet bij grote evenementen. Zo is de ballon te zien op de WK Superbike in Assen, de Open Dagen van de KLu, KL en KM, de EO Jongerendag in Arnhem, de TT in Assen, de Veteranendag en de Vierdaagse in Nijmegen. ‘We gaan met de ballon naar grote evenementen waar grote groepen mensen zijn’, zegt Brouwer. ‘Hier staan in veel gevallen ook stands met wervingsvoorlichters, zodat mensen meteen vragen kunnen stellen. Bij de wervingsstand zetten we soms ook een uitgebouwde F-16 motor neer, voor de mensen die geïnteresseerd zijn in techniek. Ook hebben we een uitgefaseerde F-16 tot onze beschikking, die mensen daar van dichtbij kunnen bekijken.’ ‘Alles is geënt op promotie van de KLu’, vult luitenant-kolonel Harm van der Heide aan, Hoofd Evenementenbureau KLu. ‘Met de ballon laat je jezelf zien, wij noemen dat exposure. Daarnaast verkoop je de organisatie op een positieve manier, het zogenoemde branding.’ Prijs Hoewel het belangrijkste doel is om naamsbekendheid en nieuw personeel te verwerven, wordt de heteluchtballon ook ingezet om het uitgebreide netwerk van de KLu te ondersteunen. Zo kunnen gelukkigen een vaart met de nieuwe KLu aanwinst winnen. ‘Als jongens en meisjes zich opgeven voor een voorlichting of sollicitatie, kunnen ze in bepaalde gevallen een ballonvaart

winnen’, zegt Brouwer. ‘Op die manier proberen we zoveel belangstellenden voor een beroepsvoorlichting te verkrijgen.’ Maar de KLu zet de ballon ook in voor relatiebeheer. ‘De C-LSK vindt dat we onze zakelijke relaties kennis moeten laten maken met de ballon’, zegt Van der Heide. ‘Alle onderdeelscommandanten en opperofficieren van de Koninklijke Luchtmacht kunnen daarom één vlucht per jaar vergeven. Een commandant kan bijvoorbeeld de Commissaris van de Koningin uit zijn provincie uitnodigen, of de burgemeester waar hij veel zaken mee doet.’ Duur De KLu zou de KLu niet zijn, als er niet grondig was gekeken naar het punt veiligheid. ‘We hebben geen concessies gedaan wat betreft veiligheid’, zegt Van der Heide. ‘We hebben gezocht naar een topkwaliteit bedrijf, topkwaliteit materiaal en een topkwaliteit piloot. We hebben zelf die specialisatie niet, maar bij Ad Ballon staan veiligheid en kwaliteit voorop. Dit bedrijf heeft bijvoorbeeld een IVW-erkenning (Inspectie Verkeer en Waterstaat, red.). Dat betekent onder andere dat ze hun eigen onderhoud mogen doen en personeel opleiden. Er zijn maar drie van de dertig ballonvaartbedrijven in Nederland die deze erkenning hebben. Daarnaast heeft de oprichter van Ad Ballon, Ad Haarhuis, al 35 jaar ervaring. Hij is ook heel straight, hij gaat niet over de limieten heen.’ Op de vraag of de financiële limieten met deze aanschaf niet worden overschreden, is Brouwer heel duidelijk: ‘Als je naar de exploitatie kijkt op jaarbasis is een heteluchtballon even duur als een aantal maal adverteren in de Spits’, zegt Brouwer. ‘Daarnaast kom je met een luchtballon snel in het nieuws en omdat zoveel mensen hem dan zien, heb je de kosten er zo uit.’ •

6000 kubieke meter lucht De luchtmachtballon is 25 meter hoog en 20 meter breed en bevat in totaal zo’n zesduizend kubieke meter lucht. Hierbij neemt ze 200 kilogram gas mee, dat niet allemaal opgaat tijdens een vaart. Een ballon gaat met de wind mee. Daardoor kun je tijdens een vaart een uur doen over vijfhonderd meter, maar meestal legt ballon tussen de twintig en maximaal vijftig kilometer af in anderhalf of twee uur. Je ziet ballonnen altijd ’s ochtends en ’s avonds. Dan is de atmosfeer rustig. De thermiek, opwaartse stromingen waar zweefvliegers gebruik van maken, is dan gedoofd. Daarom zie je luchtballonnen altijd twee uur voor zonsondergang en twee uur na zonsopgang en met stabiel weer.


28

Leeswijzer

LEESWIJZER

BACK TO THE NINETIES

‘European Military Aviation Scenes – in full colour – part 4: The Nineties’, formaat 21 x 24 cm (stand) telt 144 pagina’s (150 grams matglanzend), softback (300 grams gelamineerd), Engelstalig, en kost €29,00. Het boek is verkrijgbaar in de gespecialiseerde luchtvaartboekhandel. U kunt het boek ook thuisgestuurd krijgen door hetzelfde bedrag over te maken op girorekening 2157711 ten name van W.F. Helfferich te Hilversum, onder vermelding van ‘EMAS4’. Vermeld hierbij duidelijk uw adresgegevens.

Vers van de pers is ‘European Military Aviation Scenes – in full colour – Part 4: The Nineties’. De val van de Berlijnse Muur kenmerkt deze uitgave voor een aanzienlijk deel. Aan de ene kant werd daardoor een groot aantal Oostbloktypes toegankelijk voor Westerse ogen, anders dan de vaak wazige tv-opnames. Aan de andere kant betekende het einde van de Koude Oorlog dat (ook) aan NAVO-zijde een groot aantal types uit voorgaande decennia uit dienst werd genomen. De diversiteit werd daardoor al snel minder. Toch valt er nog genoeg te genieten van (326) foto’s van de hand van Helfferich. Elk land krijgt eerst een korte beschrijving van de ontwikkeling van de luchtvloot in de jaren negentig. Daarna volgen per pagina gemiddeld drie foto’s, vergezeld van een uitgebreid bijschrift. Nederland komt aan bod met de gehele militaire luchtvloot bestaande uit de NF-5, F-16’s (onder andere boven de Adriatische Zee tijdens Deny Flight), F-27 en F-27M, C-130, KDC-10, Fokker 50

en 60U, Gulfstream, Alouette III, Bo-105, Apache (de van de US Army geleende AH-64A), CH-47D, Cougar, AB-412, P-3C, Lynx. Heel uniek zijn foto’s van een proef van een formatieteam met vier PC7’s. Van (toen nog) Tsjecho-Slowakije is onder andere de Su-22 Fitter te zien bij hun eerste bezoek aan Nederland, voor de KLu Open Dag in juni 1992 op Gilze-Rijen. Door de samenvoeging van Oost- en West-Duitsland ontstond een bijzondere mix met de Westerse Phantom en Tornado en de Oosterse MiG-21, -23, -27, -29, Su-22, L-29, Il-62, Tu-134 en 154, en de Mi-2 en -8. In Hongarije zag Helfferich de MiG-21, -23, -29, Su-22, Mi-8 en -24, en in Noorwegen zelfs een O-1A Bird Dog. De oudste straaljager komt vermoedelijk uit Polen; de MiG-15/SBLim-2, maar ook de MiG-17/Lim-5, MiG-21, - 23, - 29, Su-20 en - 22, IL-14, Mi-6 en -24. Van de Sovjet-Unie zijn te zien de Su-17, -24, -27, MiG-23, -25, -27, -29, Mi-8, -17 en -24, van het Verenigd Koninkrijk de Canberra, Phantom, Victor, Wessex en van Verenigde Staten de A-6, F-14, F-15, F-16, F/A-18, F-117 en SH-3. Tenslotte passeren ook nog België, Griekenland, Frankrijk (air-to-air opnames van de Mirage F-1 en Jaguar), Italië, Portugal en Spanje de revue. Het overgrote deel betreft opnames op of vanaf de grond, de zogenoemde spottersfoto’s, maar de auteur heeft ook een aantal fraaie air-to-air’s weten te maken. Als enige punt van kritiek valt aan te merken dat het boek niet zozeer een compleet beeld geeft van wat er in geheel Europa te zien was, maar meer wat de auteur zelf fotografeerde in Europa tussen 1990 en 1999. Eerder verschenen al Part 1: The sixties, Part 2: The Seventies en Part 3: The eighties. (A.M.)

Een indruk

29


JOURNAAL Nieuwe poortwachter voor Volkel

Commandant Vliegbasis Volkel kolonel Sander Schnitger onthulde samen met de basisfotografe Leonie van Helmond op vrijdagochtend 29 februari de vernieuwde poortwachter. De ‘oude’ poortwachter had één van de najaarsstormen niet overleefd. ‘Daar ben ik helemaal niet blij mee’, sprak stafadjudant Rick Kuppen. Maar hij zag tegelijkertijd een moment om het welkomstbord aan te passen aan deze tijd. Aan fotograaf Leonie van Helmond werd gevraagd de poortwachter aan te passen aan de door haar ontwikkelde Volkel huisstijl. Vanaf nu wordt bij aankomst op Volkel de thuishaven van de First Fighter Wing weer in stijl benadrukt aan alle bezoekers van de vliegbasis. Foto: Hans Hermans

Commando-overdracht Marine Vliegkamp De Kooy

In memoriam Op 29 maart 2008 overleed sergeant 1 Tino Koning in de leeftijd van 39 jaar. Hij was werkzaam als automonteur en was actief lid van de medezeggenschapscommissie op Vliegbasis Gilze-Rijen. Hij laat een echtgenote en twee kinderen na.

Betaaldata salarissen 2008

Kapitein ter zee Carl van Haastert heeft het commando over de Groep Maritieme Helikopters en het Marine Vliegkamp De Kooy overgedragen aan kapitein ter zee Rik Janssen. Ten overstaan van genodigden en personeel van het vliegkamp en de helikoptergroep werd het commando en het vaandel van de Marine Luchtvaartdienst ceremonieel overgedragen. Kapitein ter zee Janssen keert na een periode van vijf jaar terug op het marinevliegkamp de Kooy, waar hij eerder als commandant van Vliegtuigsquadron 7 en als Chef Staf heeft gewerkt. De komende periode zal hij zich gaan bezighouden met de overgang van de Marine Luchtvaartdienst naar het Commando Luchtstrijdkrachten en het in gebruik nemen van de nieuwe maritieme NH90


30

helikopter. Het Marine Vliegkamp zal binnen het nieuw op te richten Defensie Helikopter Commando worden omgedoopt tot Maritiem Vliegkamp De Kooy, waarmee ook de intensieve civiel-militaire samenwerking tussen het militaire deel van De Kooy en de civiele luchthaven Den Helder onverminderd wordt voortgezet. Scheidend commandant Van Haastert was de langst zittende commandant van De Kooy. Zijn commandoperiode van ruim zes jaar kenmerkte zich door reorganisaties, zorg voor het behoud van vliegers en technisch personeel en natuurlijk de vele Search-and-rescue acties waarbij de helikopters van De Kooy medische hulp op zee boden. Begin mei van dit jaar gaat Van Haastert met functioneel leeftijdsontslag. Foto: Ruud Mol, AVDD

In 2008 wordt het salaris uiterlijk de volgende werkdag na de onderstaande betaaldatum op uw rekening bijgeschreven: vrijdag 23 mei 2008 (incl.vakantiegeld), dinsdag 24 juni 2008, donderdag 24 juli 2008, vrijdag 22 augustus 2008, woensdag 24 september 2008, vrijdag 24 oktober 2008, maandag 24 november 2008, maandag 22 december 2008. Meer informatie is verkrijgbaar bij de Directie Arbeidsvoorwaardenbeleid van het ministerie van Defensie, tel. 070-3187493. Voor adreswijzigingen: zie colofon op pagina 2. Voor vragen aan - behalve over adreswijzigingen - of bijdragen voor de Vliegende Hollander, mail naar: [email protected]. Deadline: iedere eerste maandag van de maand

JOURNAAL

Wisseling functie Commandant der Strijdkrachten

De Commandant der Strijdkrachten, generaal Dick Berlijn, droeg op 17 april zijn functie over aan zijn opvolger generaal Peter van Uhm. In de vier jaar van Berlijns commando, gaf hij leiding aan de verschillende Nederlandse missies in het buitenland. Daaronder de huidige ISAF-missie in Uruzgan en andere delen van Afghanistan. Onder Berlijn’s leiding zond Defensie circa 23.000 militairen uit.

Volgens hem verliepen de operaties vaak goed, echter soms ook minder succesvol. ‘Maar altijd spande iedereen zich maximaal in voor de missie en daarmee voor de reputatie van de krijgsmacht.’ Volgens minister van Defensie Eimert van Middelkoop excelleerde voormalig Bevelhebber der Luchtstrijdkrachten Berlijn in al zijn functies. ‘Je was een hoogvlieger. Door je optreden kreeg de krijgsmacht een beter, herkenbaar profiel.’ Voor zijn verdiensten hing Van Middelkoop de scheidend CDS de versierselen om, behorende bij de Koninklijke Onderscheiding, Commandeur in de Orde van Oranje-Nassau met de zwaarden. Voormalig Commandant Landstrijdkrachten Van Uhm sprak waarderende woorden aan het adres van zijn voorganger. ‘Je gaf “smoel” aan de functie en aan de krijgsmacht.’ Naar zijn mening zijn de afgelopen jaren flinke stappen gezet op weg naar meer samenwerking tussen de krijgsmachtdelen. ‘Ik zal mij inspannen om deze samenwerking verder uit te bouwen.’ Van Uhm beschouwt het als één van zijn taken om de tekorten aan personeel op te lossen. ‘We hebben daar iedereen bij nodig.’ Van Uhm wacht een boeiende, maar zware tijd, stelde minister Van Middelkoop. ‘De druk en de belangen zijn groot. Dat zal veel vragen van uw inzet, intelligentie en leiderschap.’ Foto: Richard Frigge, AVDD

Agenda Militaire Luchtvaartmuseum Expositie - ‘Een vliegklas zwermt uit’ In 2007 was het tachtig jaar geleden dat de Vliegklas 1926 van de legendarische ‘Vliegschool van Versteegh’ zijn opleiding voltooide. De expositie is gewijd aan de levensloop van deze bijzondere lichting en schetst tegelijkertijd een beeld van de betekenis van Soesterberg voor de Nederlandse luchtvaart in het midden van de vorige eeuw. Dagelijks tot 31 augustus. Theatervoorstelling - ‘Dutchie, met Bob van Staeveren naar Engeland’ De voorstelling, opgevoerd door het Pandemonia Science Theater uit Amsterdam, gaat over een Nederlandse vlieger die na de Duitse inval van mei 1940 naar GrootBrittannië vlucht. De Royal Air Force leidt hem op tot Spitfire-vlieger, waarna hij bij het 322 Squadron, ook bekend als ‘de Dutchies’, wordt geplaatst. Daar wordt hij onder meer ingezet bij de bestrijding van de Duitse V-I vliegende bommen. De voorstelling is gebaseerd op historisch materiaal, maar met fictieve karakters. Vanaf heden is er in aansluiting op de voorstelling tevens een educatief programma voor basisscholen. Op 4 mei en op 12 mei om 13.00, 14.00 en 15.00 uur. Evenement - ‘The Pilot Experience’ Heb je altijd al piloot willen worden? Of willen weten wat een F-16 vlieger meemaakt tijdens een missie? Dan is dit je kans! Neem plaats in de speciaal opengestelde cockpits en test je vliegcapaciteiten tijdens een virtuele vlucht in een F-16 simulator. Ook kan je demonstratievlieger Ralph Aarts en zijn collega’s van het F-16 Solo Display Team ontmoeten. Zij vertellen je hoe hun leven eruit ziet en natuurlijk mag je zelf vragen stellen. Daarnaast vertellen oud-vliegers hoe het vroeger was om vlieger te zijn. Tevens maak je tijdens The Pilot Experience kans op een ballonvaart met de luchtballon van de Koninklijke Luchtmacht. Tijdens je bezoek geven wij je aan hoe jij kans maakt op deze unieke mogelijkheid. Tijdens de meivakantie op zondag 27 april en 4 mei, dinsdag 29 april, donderdag 1 mei, en vrijdag 2 mei. Filmdagen Op iedere eerste zondag van de maand worden er in de twee filmzalen van het MLM luchtvaartfilms en –documentaires getoond. Voor meer informatie: www.militaireluchtvaartmuseum.nl. Openingstijden: dinsdag tot en met vrijdag van 10.00 tot 16.30 uur, zondag van 12.00 tot 16.30 uur. Op paas- en pinksterzondag, Koninginnedag, beide kerstdagen en nieuwjaarsdag is het MLM gesloten. De exposities en het museum zijn gratis te bezoeken. Adres: Kamp van Zeist 2-4, Soesterberg, telefoon 0346-356000. E-mail: [email protected].

31


JOURNAAL

Reefman nieuwe plaatsvervangend Directeur Operaties CDS

Kolonel Ralph Reefman (47) is vanaf 31 maart de nieuwe Plaatsvervangend Directeur Operaties in de staf van de Commandant der Strijdkrachten. Reefman wordt hiervoor bevorderd tot commodore. Reefman begon zijn carrière na de vliegopleiding in Canada als F-5 vlieger op Vliegbasis Twenthe. Na verschillende operationele- en staffuncties op verschillende vliegbases keerde hij in 2003 op Twenthe terug als basiscommandant. Gedurende zijn loopbaan is Reefman tweemaal uitgezonden. In 1993 naar Italië als operationeel F-16 vlieger voor de NAVO operatie boven de Balkan en in 2002 als detachementcommandant van het eerste gecombineerde detachement van Noren, Denen en Nederlanders op Manas in Kirgizië. Reefman leidde daar het detachement van F-16´s en een Nederlandse KDC-10 dat verantwoordelijk was voor operaties boven Afghanistan. Reefman was sinds 2007 Hoofd Afdeling Jachtvliegoperaties binnen het Commando Luchtstrijdkrachten en is opgevolgd door luitenant-kolonel Peter Tankink die is bevorderd tot kolonel. Foto: Arno Marchand

QRA tijdelijk naar Vliegbasis Volkel Vliegbasis Volkel heeft vanaf 7 maart de Quick Reaction Alert (QRA) taak overgenomen van Vliegbasis Leeuwarden. Gedurende vijf maanden staan 24 uur per dag twee F-16 gevechtsvliegtuigen paraat om binnen enkele minuten op te stijgen. De wisseling van de wacht heeft alles te maken met doelmatigheid. Zowel Volkel als Leeuwarden kunnen deze QRA-taak uitvoeren. Op basis van de jaarprogramma´s van beide velden wordt bepaald welk veld deze taak op zich neemt. Komende tijd heeft Vliegbasis Leeuwarden het vooral druk met oefeningen en de Open Dagen. Voor de QRA taak staan op Volkel twee vliegers en twee crewchiefs 24 uur per dag paraat om binnen enkele minuten twee F-16’s operationeel te hebben. Daarnaast staan ook de ondersteunende diensten zoals brandweer, medische dienst en luchtverkeersleiding 24 uur per dag standby. De luchtmacht voert de QRA-taak uit met F-16´s in nauwe samenwerking met het Air Operations Control Station (AOCS) in Nieuw Milligen. Wanneer de gevechtsleiding van het AOCS opmerkt dat een onbekend vliegtuig het Nederlandse luchtruim binnenvliegt zonder radiocontact te maken, worden de F-16’s van de QRA gealarmeerd om op te stijgen en het toestel te onderscheppen en contact te maken.


32

Correctie Journaal In de apriluitgave van de Vliegende Hollander is bij het journaalstuk over de functiewisseling Hoofd Luchtmachtvoorlichting de foto weggevallen. Hierbij alsnog het nieuwe gezicht van Luvo, luitenant-kolonel Frank van Wieren. Foto: Gerben van Es, AVDD

Russische fotovlucht landt op Vliegbasis Volkel De Russische Federatie heeft eind maart een observatievlucht uitgevoerd boven Duitsland en de Benelux. Een Russisch team maakt vanuit een Antonov 30B filmen foto-opnames van het grondgebied van Duitsland en de Benelux. De ontwikkeling van de opnames gebeurde na afloop van de observatievluchten in aanwezigheid van alle betrokken partijen op Vliegbasis Volkel. De observatievlucht boven de Benelux komt voort uit het Open Skies Verdrag, waarbij waarnemingsvluchten met nietbewapende vliegtuigen in het luchtruim van 35 landen van NAVO partners en het voormalige Warschaupact worden toegelaten. Dit verdrag is sinds 1 januari 2002 van kracht. Door deze vluchten over bijvoorbeeld militaire installaties en wapencomplexen, wordt het vertrouwen tussen de betrokken landen uit de Koude Oorlog bevorderd. Vooralsnog is ieder jaar een observatievlucht door het Russische team uitgevoerd in het kader van het Open Skies Verdrag. Nederland is verplicht maximaal zes vluchten per jaar toe te staan in het kader van Open Skies.

JOURNAAL

NAVO-medaille voor Chinook-detachement Het Chinook-detachement van de Air Task Force (ATF) kreeg donderdag 10 april de NAVO-herinneringsmedaille uitgereikt op Kandahar Airfield. Het eremetaal is niet alleen een symbool, maar tevens een blijvende herinnering voor geleverde prestaties van de militair tijdens zijn of haar uitzending. Het personeel van het 298 Squadron van de Vliegbasis Soesterberg leverde minimaal dertig dagen aaneengesloten een bijdrage aan de NAVO-missie International Security Assistance Force (ISAF) in Afhanistan. Met de transporthelikopters maakte het detachement in ongeveer drie maanden vierhonderd vlieguren. Dat gebeurde tijdens meer dan honderd missies, uiteenlopend van bevoorradingen tot deelname aan opdrachten in groter verband. Vooral het uitvoeren van een complexe opdracht bij nacht, tijdens de operatie Pathan Ghar II, leidde tot grote waardering van de nationale en internationale grondtroepen.

Abma nieuwe Chefstaf ACC Ramstein Commodore Jon Abma (51) is vanaf maandag 5 mei de nieuwe Chefstaf NATO Air Component Command in Ramstein. Abma wordt hiervoor bevorderd tot generaal-majoor. De huidige Directeur Operaties bij het Commando Luchtstrijdkrachten wordt opgevolgd door kolonel Sander Schnitger die wordt bevorderd tot commodore. Na de opleiding aan de Koninklijke Militaire Academie en de vliegopleiding in Canada begon Abma zijn carrière als operationeel jachtvlieger op vliegbasis Twenthe. Eerst op de NF-5, maar snel daarna volgde de F-16. Na verschillende operationele functies op Twenthe en Leeuwarden keerde Abma in 2000 op Twenthe terug als basiscommandant. Gedurende zijn loopbaan is Abma tweemaal uitgezonden. Eind jaren negentig naar Amendola in Italië als detachementscommandant en operationeel F-16 vlieger voor de NAVOoperatie Allied Force boven Kosovo en Servië. In 2005 was Abma namens de Commandant der Strijdkrachten detache-

mentcommandant in Afghanistan op het ISAF-hoofdkwartier in Kabul. Abma volgt generaal-majoor Jac Jansen op die op 29 mei Commandant Luchtstrijdkrachten wordt. Foto: Leo van Hijkoop

Oefenen voor missie naar Uruzgan In delen van de provincie Utrecht en Gelderland werd van 14 tot en met 25 april de oefening Uruzgan Integration gehouden. Dit is een integratieoefening om het optreden van verschillende eenheden nader op elkaar af te stemmen voordat ze de huidige troepen van de Task Force Uruzgan (TFU) zullen opvolgen. De rotatie TFU is voorzien begin juli dit jaar. Aan de oefening Uruzgan Integration namen ruim vijftienhonderd militairen deel. De grootste groep militairen zal deel uitmaken van de Battle Group en geniecompagnie. Deze eenheden hebben een belangrijke taak in het beschermen en beveiligen van het Provincial Reconstruction Team, dat de Afghaanse overheid ondersteunt bij de wederopbouw en het handhaven van veiligheid en stabiliteit. De Koninklijke Luchtmacht nam deel aan de oefening met Cougar en Chinook transporthelikopters van Vliegbasis Soesterberg en Apache gevechtshelikopters van Vliegbasis GilzeRijen. F-16 jachtvliegtuigen, afkomstig van de vliegbases in Leeuwarden en Volkel, verzorgden samen met de Apaches luchtsteun aan de grondtroepen.

Oefening Redskin Challenge Helikopterbemanningen van de Koninklijke Luchtmacht worden ter voorbereiding op de ISAF-missie in Afghanistan onder andere opgeleid voor een geïntegreerd grond- en luchtoptreden. Een van die oefeningen is de oefening Redskin Challenge, die begin april plaatsvond in de omgeving Raamsdonksveer, Riel en ’t Harde. Naast de samenwerking tussen helikopters en jachtvliegtuigen onderling werd er vooral geoefend in samenwerking tussen grond- en luchteenheden. Daarnaast werden de grondeenheden door helikopters en jachtvliegtuigen ondersteund tijdens gevechtsacties. Hierbij voerden ze verkenningen uit en worden ze door grondeenheden naar vijandelijke doelen “gepraat”. Tijdens de oefening werden de deelnemende vliegtuigen ook ingezet voor het beveiligen van colonnes en het uitschakelen van doelen op aanwijzing van de grondeenheden. Foto: Hans Rademaker

33


JOURNAAL

Vaste Commissie Defensie bezoekt Vliegbasis Leeuwarden Een afvaardiging van de Vaste Commissie voor Defensie (VCD) van de Tweede Kamer heeft maandag 7 april een bezoek gebracht aan de Vliegbasis Leeuwarden. De afvaardiging bestond uit een zestal kamerleden, waaronder Dhr. Van Baalen (VVD), Dhr. Knops (CDA), Dhr. Boekesteijn (VVD), Mevr. Eijssink (PvdA), Dhr. Brinkman (PVV) en mevr. Jacobi (PvdA). Het gezelschap werd begeleid door PC-LSK generaal-majoor Oliemans en een delegatie van de basisleiding. Het doel van het bezoek was om de commissie te informeren over F-16 operaties aan de hand van de lopende internationale oefening Frisian Flag. Daarnaast stond het bezoek in het teken van het krijgen van inzicht in de samenwerking met andere krijgsmachtdelen en het daarbij horende complexe logistieke- en onderhoudsproces. Naast diverse briefings heeft het gezelschap uitleg gekregen over de samenwerking tussen de Forward Air Controller en de F-16 vlieger tijdens Close Air Support missies. De kamerleden kregen hierbij een toelichting bij een F-16 over het gebruik van de diverse communicaties- en wapensystemen en de apparatuur van de eenheden op de grond. Na de lunch, waarbij ook mogelijkheid was om te spreken met basispersoneel, hebben de kamerleden een deel van de debriefing van de ochtendmissie van Frisian Flag bijgewoond. Na het bijwonen van de take off van deelnemende vliegtuigen aan de oefening en een korte presentatie over de logistieke keten en het complexe onderhoudsproces, is het gezelschap vertrokken richting Den Haag.

C-LSK doopt nieuw Luchtmachtzweefvliegtuig

Tijdens zijn werkbezoek aan de Groep Geleide Wapens heeft de Commandant Luchtstrijdkrachten, luitenant-generaal Hans de Jong, een heel bijzonder vliegtuig gedoopt. Het betreft hier een zweefvliegtuig dat mede dankzij steun van het CLSK onder beheer van KLu Zweefvliegclub De Peel wordt gevlogen. Het nieuwe vliegtuig is niet alleen op zweefvlieggebied een aanwinst. Het zal ook worden ingezet bij talloze wervingsactiviteiten van de Koninklijke Luchtmacht, zoals op de Open Dagen. Het vliegtuig en de bijbehorende aanhanger zijn voorzien van de tekst ‘Werken bij de Luchtmacht.nl’. De doop kwam voor de C-CLSK als een verrassing, niet in de laatste plaats omdat het toestel zijn naam draagt. Hij toonde zich zichtbaar enthousiast en bevestigde de meerwaarde die het vliegtuig heeft voor de werving van nieuw personeel. Na afloop koos de C-CLSK zelf het luchtruim met een zweefvliegtuig en hierbij demonstreerde hij dat hij de kunst van het vliegen nog steeds beheerst. Foto: André Bongers.


34

Om afscheid te nemen van alle operationele commando’s, bezocht de inmiddels voormalig CDS generaal Dick Berlijn op 26 maart de Staf CLSK. Daar woonde de oud-Bevelhebber der Luchtstrijdkrachten een Commandoraadvergadering bij. Uit handen van C-LSK luitenant-generaal Hans de Jong ontving hij een sabel, met daarin ingegraveerd alle functies die hij bij de Koninklijke Luchtmacht bekleedde. Na dit bezoek ging de reis per auto naar de Vliegbasis GilzeRijen, en daarna per Alouette III naar de Vliegbasis Volkel. Op beide locaties nam Berlijn de tijd om met luchtmachtpersoneel te spreken. Foto: Hans Rademaker

Ode aan de Veteranen Stichting Herdenking Veteranen organiseert op zaterdag 28 juni de taptoe “Ode aan de Veteranen” op het Spuiplein in Den Haag. Het programma ziet er als volgt uit: 12.00-18.00 uur: De Haagse Veteranen Sociëteit, Kneuterdijk 16, Den Haag is geopend voor jonge en oude veteranen. Ook belangstellenden zijn welkom. 18.30-19.00 uur: “Ode aan de Veteranen” op het spuiplein te Den Haag. Colour Party: presentatie van banieren en vlaggen van diverse veteranenorganisaties in samenwerking met de Bond van Wapenbroeders. Er is een beperkt aantal zitplaatsen op de tribunes gereserveerd voor gehandicapten. Indien u gebruik wenst te maken van deze voorziening dan dient u ons ruim van te voren in kennis te stellen. 19.00-20.30 uur: Taptoe, met de volgende deelnemers: Show en Drumfanfare M.E.T.R.O., Drumfanfare Duindorp, Band of Liberation, Reünie Orkest der Artillerie, Chr. Muziek en Showband Juliana, The British Legion Pipes and Drums, The Canadian Legion Pipes and Drums, The Pipes and Drums London Scottish Regiment, The Pipes and Drums Braunschweig Germany, The Pipes and Drums High Valley and Dancers, Huzaren van Venlo, Exercitie en Erepeloton Waalsdorp en Scouting Nederland. 20.30-21.00 uur: finale, gezamenlijk optreden van alle deelnemers. De ’Ode aan de Veteranen’ is geheel gratis en toegankelijk voor iedereen. Er worden geen zitplaatsen op de tribunes gereserveerd, behalve voor gehandicapten die zich hebben opgegeven bij de organisatie. Voor inlichtingen Stichting Herdenking Veteranen, tel: 070-38996351 of 06-26972751, fax: 070-3896351.

JOURNAAL

Dual-mode geleide wapens voor F-16

Minister Van Middelkoop bezoekt EMVO

Souschef Ressort Verwerving van de Defensie Materieel Organisatie de heer Ad van de Geijn heeft op dinsdag 1 april het contract getekend met het Amerikaanse bedrijf Raytheon voor de levering van dual-mode geleide wapens. Het gaat om aanvankelijk 200 stuks. Vanuit Raytheon tekende de heer Brian Allen het contract. De aanschaf en invoering van het wapen is het laatste deelproject van het project ‘Lucht-grond bewapening F-16 fase 1’. De luchtmacht beschikt al geruime tijd over lasergeleide wapens voor de F-16. Het voordeel van de lasergeleide wapens is de grote nauwkeurigheid, waardoor nevenschade kan worden voorkomen. Nadeel is dat deze wapens moeilijker inzetbaar zijn bij slecht weer. Vanaf 2004 zijn hiervoor GPS geleide wapens aangeschaft die ook bij slecht weer nauwkeurig zijn in te zetten. Een beperking van dit type wapen is dat het GPS coördinaat van het doel niet altijd beschikbaar is.

Minister van Defensie Eimert van Middelkoop bracht maandag 31 maart een bezoek aan de Elementaire Militaire Vlieger Opleiding (EMVO) op Vliegbasis Woensdrecht. Het bezoek vond plaats in het kader van de verdiepende werkbezoeken van de Minister. Deze werkbezoeken beogen de Minister een completer beeld te geven van de verschillende onderdelen en aspecten binnen de krijgsmacht. Tijdens het bezoek aan de EMVO werd de nadruk gelegd op de selectie en de opleidingssystematiek voor vliegers van de krijgsmacht. Om 08:15 uur landde de helikopter van de Minister op het EMVO platform, waar hij werd verwelkomd door Directeur Planning & Control commodore Bergsma en Commandant OKLu kolonel Sotthewes. Na ontvangst heeft de minister tijdens een aantal briefings informatie gekregen over de werving van vliegers, de vliegeropleiding en de selectieprocedures. Hierna volgde een rondleiding door de hangaar. Later in de ochtend maakte de Minister een kennismakingsvlucht in een Pilatus PC-7. Op deze manier kreeg de Minister een reëel beeld van de ervaringen van de leerling-vliegers die bij de EMVO aan het begin staan van hun verdere carrière binnen de KLu.

Reünie Verbindings- en CIS-officieren

aan de verwerkingstijd bij de Bank/Giro). Op de overschrijving gaarne telefoonnummer vermelden. Bijzonderheden: Alle Vredesmissie Veteranen van de Koninklijke Luchtmacht, al dan niet met partner cq begeleider, worden van harte uitgenodigd voor de 3e reünie van de VmVKLu. Ook actief dienende militairen die op uitzending zijn geweest kunnen deelnemen aan deze reünie. Zij dienen op de overschrijving wel te vermelden “reünie Bronbeek, actieve militair”.

Datum en tijd: 18 oktober 2008, van 14.00 tot 21.00 uur Locatie: Kumpulan/Bronbeek te Arnhem. Info en aanmelding: 0318-551938 of per email (voorkeur): [email protected] Bijzonderheden: De reunie is voor (oud) KLu verbindings/CIS officieren en partners. Ook oud Elek officieren met partner zijn welkom, indien ze betrokken zijn geweest bij de verbindings/ CIS organisatie.

Reünie Blomberg Hollandparty Datum en tijd: zaterdag 10 mei, vanaf 11.00 uur tot einde open Locatie: Blomberg Marktplaats. Info en aanmelding: [email protected] of onder 00495235503940, gratis Bijzonderheden: Alle militairen met hun families die vroeger op 3GGW gestationeerd waren.

65-jarig bestaan van VGSQ 860 Vliegtuigsquadron 860 is opgericht op 15 juni 1943 en bestaat dit jaar 65 jaar. De viering van dit heugelijke feit is op vrijdag 13 juni 2008 en bestaat o.a. uit een reünie. Als oud-medewerker van VGSQ 860 kunt u voor opgave en informatie bellen: 0223-658551 of mailen: [email protected]

Reünie Vredesmissie veteranen Datum en tijd: 21 juni 2008, om 10.30 uur Locatie: Kumpulan/Bronbeek, Velperweg 147 te Arnhem, bereikbaar met buslijn 3 vanaf het station Arnhem. Info en aanmelding: Inschrijving door overmaking van €15,00 per persoon op giro 5129776 ten name van “Vredesmissie Vet Kon Luchtm, Vrieheidepark 99 te Heerlen”, onder vermelding van “reünie Bronbeek”. (sorry voor de “vreemde” afkorting). De overschrijving dient uiterlijk 24 mei 2008 binnen te zijn (denk

Lezing en expositie in Bronbeek Tot en met 19 oktober 2008 is in museum Bronbeek in Arnhem de expositie ‘De laatste Batakkoning’ te zien. Hoofdpersoon is Si Singamangaraja XII, koning van het Toba Batakvolk op Sumatra in het voormalige Nederlands-Indië, die jarenlang een guerrillaoorlog voerde tegen het Nederlandse koloniale leger. Het verhaal komt in de expositie tot leven met foto’s, film, documenten en voorwerpen. Toegangsprijs: volwassenen €2,30, kinderen 6 t/m 12 jaar €1,15. Op zondagmiddag 6 juli 2008 doet een verhalenvertelster een boekje open over Bronbeek. Tussen 13.30 en 15.30 uur vertelt zij op meerdere plekken zowel buiten op het landgoed als binnen in het museum verhalen over Bronbeek en zijn geschiedenis. Deze middag zijn waargebeurde feiten vertrekpunt voor sterke verhalen en onthulde mysteries. Kinderen vanaf 8 jaar en volwassenen zijn welkom. De toegangsprijs bedraagt €2,30. Reserveren: (026) 376 35 55, adres: Museum Bronbeek, Velperweg 147, Arnhem - www.bronbeek.nl

35


&

Mensen

Mutaties

Bevorderingen militairen L Luitenant-generaal Meulman, FH per 3/3/2008 (KD:Kabinet M defensiestaf) d Luitenant-kolonel L Pieters, B.B., Drs. per 3/1/2008 P (GGW:GEZONDHEIDSCENTRUM 650), (G Tofield-van der Ende, C.M. per 1/1/2008 (BGGZ: Afdeling Projecten), Wieren, F.H. van per 3/1/2008 (Afd. Luchtmachtvoorlichting) Majoor M Bakker, CC per 1/1/2008 (VKL:STAF B VOORLICHTING), Balk-ten Bruggencate, VO MA, Ing. per 1/1/2008 (LW:PLANNINGSCELL LOG), Benjamins, PJ per 1/1/2008 (VKL:P&O ADVISEURS&ONDERST P&O), Biesiot, J., Ing. per 3/1/2008 (VKL:PVE TNOO), Botty, DYF per 2/14/2008 (NLDA: Oplsqn), Bussel, B.J.B. van per 3/3/2008 (LSK:SIE OPERAT. INLICHTINGEN), Doorten, H, Ir. per 2/18/2008 (VKL:VLUCHT 1 313), Einden, BHA van den, Ing. per 1/1/2008 (ZEESYSN SIE SENSOR TECHN), Groenigen, M van per 1/1/2008 (EHV:VLUCHT-2), Herrewaarden, H.M.C. van, Drs. per 2/1/2008 (GZRY:GEZONDHEIDSCENTRUM), Huffelen, RJ van per 12/3/2007 (AFD TVLTG&WPS TYPEMGMT), Jacobs, AA per 1/1/2008 (SSB:VLUCHT 1 300), Kloppenburg, V per 1/2/2008 (Sectie Vastvleugelig), Lamme, R per 2/1/2008 (Project Recources), Lodewijks, SR per 1/1/2008 (LSK:SIE TRANSPORT HELI’S), Musters, PLHA, Ing. per 3/1/2008 (LW:TESTVLUCHT F-16), Peterse, J.A. per 3/3/2008 (LSK:SIE TRANSPORT HELI’S), Savelkouls, H.W.E., Ing. per 11/26/2007 (VKL:PVE CIS), Schipper, SJ per 1/1/2008 (ZEESYSN SIE WPNSYSN), Valstar, E, Ing. per 2/1/2008 (LSK:BUR OPER. LOGISTIEK AJO), Wetzer, MGAM, Drs. per 1/1/2008 (GGW:GEZONDHEIDSCENTRUM 650), Woertman, PT per 12/1/2007 (DVD: N Dkr Schaarsbergen) Kapitein K Antzoulatos, M, Mr. per 10/22/2007 (LSK:SIE A OPERATIONEEL RECHT), Baerveldt, R O per 1/1/2008 (VKL:KANT DEPLOYM. & CONTING.), Bangma, S.J. per 10/1/2007 (AOCS:KNT AIR SURV AUT&TECH OPL), Behrens, R.H.M. per 5/27/2007 (PARESTO/ CO:Sie Logistieke Onde), Boissevain, D., Drs. per 1/14/2008 (Afdeling), Böttger, IB per 11/26/2007 (PAS: Psych Mdw Groep 1 tm 5), Brandwijk, MGM per 2/6/2008 (PARESTO/ CO:Sie Logistieke Onde), Damme, I. van, Ing. per 2/18/2008 (AOCS:KNT SYSTEMEN), Deemter, MM van, Drs. per 9/24/2007 (OKLU:GENEESKUNDIGE VERZORGING), Goyaarts-Kroes, J.A.M per 3/3/2008 (Afdeling), Hagting, W, Ing. per 2/6/2008


36

(LSK:SIE IV-BESTURING), Hees, GL van per 1/14/2008 (LSK:ICAOC LIAISON TEAM), Heijer, H.P. den, Drs. per 11/1/2007 (LSK:SIE GEZONDHEIDSZORG OPER.), Hendriks, S per 8/6/2007 (LSK:AFD PERS. ONTWIK. & OPL.), Hereijgers, A.M. per 2/4/2008 (GZRY:BUR BED.VOERING/INFOVOORZ), Hoelasie, S. per 12/1/2007 (SSB:CIS COORDINATION CENTRE), Hoogboom, R.A.W. per 2/1/2008 (AFD TVLTG&WPS TYPEMGMT), Hoven, R. van, Ing. per 3/1/2008 (LCW LOGMGMT HELIKOPTERS), Jacobs, M.A.J. per 1/31/2008 (SSB:VLUCHT 3 300), Janzen, BJH per 2/1/2008 (EHV:BUREAU CURRENT OPS), Janzen, BJH per 2/1/2008 (EHV:BUREAU CURRENT OPS), Jeene, FBW per 3/1/2008 (VKL:P&O ADVISEURS&ONDERST P&O), Kleian, HAM per 11/1/2007 (AFD GWPNS SIE ME PATRIOT), Linden, J. van der per 3/1/2008 (LSK:AFD PERSONEELSZAKEN), Malmberg, LF per 10/1/2007 (Afdeling), Meurs, MHJ per 1/1/2008 (LW:PVE GEREEDSTELLING 323), Mons, D. per 2/20/2008 (DC HR: DeskundigheidsCentrum), Nagtegaal, WFGL per 9/1/2007 (GZRY:ME OPSLAG EN DISTRIBUTIE), Nijenhuis, J. per 2/19/2008 (LW:VLUCHT 4 323), Nistelrooij, DL van per 1/28/2008 (EHV:VLUCHT-3), Petiers, C. per 9/1/2007 (SSB:ONDERDEELS COORD. CENTR), Pruim, JF per 3/1/2008 (Engineering), Roosken, H.C.M., Ing. per 1/1/2008 (AFD C3I SYSN KENNISPOOL), Ruitenburg, R. per 2/14/2008 (GZRY:BUR MANAGEMENT CONTROL), Schreuders, FG, Ing. per 1/1/2008 (AFD B&THELI TYPEMGMT TPT HELI), Teunissen, JM per 3/1/2008 (VKL:P&O ADVISEURS&ONDERST P&O), Veenema, M.S. per 12/19/2007 (LW:VLUCHT 4 322), Veeningen, M per 1/1/2008 (SSB:VLUCHT 3 298), Veldkamp, H. per 2/1/2008 (GGW:OPLEIDINGSAFDELING 800), Vries, C.H. de per 12/12/2007 (AOCS:KNT WAPENDIR OPL), Waninge, A. per 2/1/2008 (LSK:BUR OVERIGE DIENSTEN), Wicherts, E.E. per 3/1/2008 (VKL:P&O ADVISEURS&ONDERST P&O), Wit, G.J.M. de per 12/3/2007 (AFD J&LVTGN TYPEMGMT), Wolterbeek Muller, P.B. per 3/19/2008 (GZRY:STAF VKAM), Zuydam, MH van per 12/13/2007 (VKL:VLUCHT 1 313), Zwaan, S. per 2/14/2008 (LW:VLUCHT 1 323) Eerste Luitenant Ee E Baalen, HC van per 9/21/2007 (GZRY:CIS Ba MAINTENANCE), Bas, P.G.C. per 12/1/2007 (AFD TVLTG&WPS TYPEMGMT), Biert, MC van per 2/1/2008 (GZRY:BUR BED. VOERING/INFOVOORZ), Boer, JAAS de per 12/1/2007 (LW:SQN STAFBUR 322), Booij, JJ per 2/6/2008 (AOCS:VLUCHT A5), Bruinenberg, W per 12/1/2007 (LW:SQN STAFBUR ONDERHOUD), Bunt, P per

3/19/2008 (AOCS:WE IVS), Commelin, P per 6/22/2007 (AOCS:OPS SIE B), Commelin, P per 6/22/2007 (AOCS:OPS SIE B), Couwenberg, F.W. per 2/13/2008 (EHV:CARGO), Dijk, FP van per 1/21/2008 (Sectie Formatiebeheer), Dijk, J. per 2/1/2008 (NASAG/ST/CLUSTER PL&CONTROL), Elbertsen, H, Ing. per 11/21/2007 (LCW LOGMGMT J&LVTGN), Griepsma, E.H. per 12/6/2007 (LW:CIS MAINTENANCE), Hanneman, SMG per 2/1/2008 (CML:OPER. GROEP GEZONDHEIDSZORG), Helsdingen, W.A.C. per 1/14/2008 (CML:SELECTIE), Hoogesteger, M per 8/1/2007 (OKLU:BUR OPLEIDINGSZAKEN), Hout, PWHM van den per 12/1/2007 (OKLU:AG SOCIAAL COMM/DIDACTIEK), Houwer, S.E. per 2/1/2008 (PAS: Psych Mdw Groep 1 tm 5), Hulsen, M.T.J. per 2/1/2008 (OKLU:BUR OPLEIDINGSZAKEN), Keijzer, J. de per 1/1/2008 (EHV:VLUCHT 1 KDC-10), Kordes, J. per 2/1/2008 (GGW:BUR MANAGEMENT CONTROL), Kurvers, MJJ per 11/6/2007 (PARESTO/CO:Sie Logistieke Onde), Middelkoop, WA per 9/1/2007 (OKLU:VG ONDERST. TECHNIEKEN), Osch, H.J.M. van per 1/1/2008 (EHV:BUREAU OPL & TRAINING), Plas, J. van der per 3/3/2008 (AFD TVLTG&WPS SYSMGMT), Putto, C.P.M. per 2/16/2008 (LCW LOGMGMT J&LVTGN), Rijswijck, G.T. van per 11/12/2007 (GGW:BUR BEDR. VOERING/INFOVOORZ), Roosen, WJ per 1/1/2008 (EHV:STF INFRA KWAL ARBO&MILI), Schijven, W.H.M. per 3/1/2008 (LSK:SIE MILITAIRE SPORT), Schuring, G. per 2/1/2008 (VKL:PLANNING CELL LOG), Stadman, J.G., Ing. per 2/18/2008 (AOCS:CIS MAINTENANCE), Tijs, AGM per 9/17/2007 (VOTC:WE INSTRUCTIE&OPLEIDING), Tjoen -A- Choy, G.J., Ing. per 3/30/2008 (LCW LOGMGMT J&LVTGN), Verrijdt, H.M. per 3/17/2008 (LSK:SIE MILIEU & ARBO), Verschuren, GAA per 11/7/2007 (LSK:NAT DATALINK MNGMNT CELL), Versijde, M. per 2/9/2008 (EHV:SECTIE WERKPLAATSEN), Vossen, W.L.M. per 11/1/2007 (NLDA: Tp, Beh & Bev), Vries, J.W. de per 3/17/2008 (EHV:PLANNING C-130), Vroome, M.J. de per 2/16/2008 (LCW LOGMGMT HELIKOPTERS), Wawoe, PKJM per 2/1/2008 (OKLU:BUR ONDERZ INT BEHEERSING), Winters, C.J.G. per 2/1/2008 (VKL:SQN STAFBUREAU LOGISTIEK), Zijl, C.J. van per 3/17/2008 (EHV:PLANNING KDC-10), Zwitselaar, JP per 3/23/2008 (OKLU:STAF VKAM) Tweede luitenant T Tw Aarts, E.J. per 12/14/2007 Aa (VKL:BEWAKINGS-SPEC OPS VL (VK 640), Beckers, R.J.M. per 12/14/2007 (VKL:BEWAKINGS-SPEC OPS VL 640), Borden, M.N. van der per 8/22/2007

M E N S E N & M U TAT I E S

(AOCS:VLUCHT B5), Eekelen, S.C.G. van per 2/1/2008 (GZRY:BUR BED.VOERING/ INFOVOORZ), Hekker, S.I., Ing. per 2/4/2008 (VKL:PVE OPS 311), Hijmissen, J. per 8/22/2007 (AOCS:VLUCHT C1), Holmes, N. per 2/13/2008 (AOCS:VLUCHT A1), Nagel, P.J. per 2/8/2008 (AOCS:KNT AIR SURV AUT&TECH OPL), Oitmann, WFD, Ing. per 2/8/2008 (GGW:BUR TECH&BEDR.RATION.), Oskam, W.A. per 2/4/2008 (EHV:FLIGHT CONTROL), Prins, M. per 2/1/2008 (GZRY:BUR MANAGEMENT CONTROL), Rietman, C.J. per 8/13/2007 (EHV:AMCC HQ ISAF), Rossen, C. per 2/1/2008 (GGW:BUR ONDERZ INT BEHEERSING), Swerissen, D per 7/11/2007 (AOCS:VLUCHT B4), Woolderink, R.J. per 12/14/2007 (LW:PVE OGRV) Adjudant-onderofficier A Abdoelrahman, A per 12/3/2007 (CBD: A Sectie E&A Emmen), Dijk, B van per S 2/7/2008 (EHV:TECHN VLUCHT KDC-10), Friederich, A.G. per 3/17/2008 (LSK:SIE OPERAT. INLICHTINGEN), Geet, EM van per 2/21/2008 (VKL:PVE OPS 311), HeseSebregts, HFM van per 2/1/2008 (LCW STGP P&O STGP), Janssen, AMJ per 2/5/2008 (EHV:AFDELING OPSLAG), Kerkhoff, JH per 1/1/2008 (EHV:VLUCHT-1), Knoppien, M.R. per 3/3/2008 (SSB:HELIKOPTER ONDERHOUD 298), Kroon, GJM de per 12/1/2007 (SSB:BUR TECHN. ONDERST.), Langenhoff, AJ per 2/2/2008 (OTCGENIE/ ST/OTK/BUR O&T ONTW), Leeuwen, RWM van per 3/1/2008 (EHV:BUREAU TECHN ONDERST), Ommering, MPH van per 2/15/2008 (EHV:VLUCHT-3), Pluijm, J van der per 1/1/2008 (OKLU:VG SYSTEMEN), Rhijn, RE van per 1/1/2008 (EHV:SQN STAFBUR C-130), Spaninks-Reitsema, L per 1/14/2008 (LW:OPERATIECENTRUM LOG), Straten, A van per 3/10/2008 (OKLU:VG AVT F-16), Swaagman, J per 3/1/2008 (LSK:BUR FACILITAIR MANAGEMENT), Sweegers, TML per 2/7/2008 (EHV:TECHN VLUCHT KDC-10), Timmer, MP per 12/1/2007 (LW:PVE GEREEDSTELLING 322), van Pluurenvan Bochoven, B per 2/1/2008 (KPUBDF BUR KLANTSERVICE), Vorstenbosch, HJA per 3/1/2008 (AVDD: Facilitairbedrijf), Wanschers, HM, Ing. per 1/1/2008 (LCW COMPO CL AVIONICA) Sergeant-majoor S Bodde, HJH per 3/1/2008 (AOCS:WE B RPN), Boven, EJM van per 3/14/2008 R (VKL:BEWAKINGS-SPEC OPS VL 640), Bruinsma, BBN per 3/1/2008 (LW:CIS MAINTENANCE), Creusen, LJ per 2/1/2008 (LCW COMPO MOT&MODULES), Gerlings, FCHJ per 3/1/2008 (EHV:CABIN ATTENDANT SIE), Grygiel, AM per 1/21/2008 (LCW GSM CL LU VKBEV), Hamburg, RJST per 2/27/2008 (EHV:DOCK 3 KDC-10), Horst, R van der per 2/15/2008 (DC PV: Sie Werving KLu), Jorritsma, JH per 3/10/2008 (THG:WERKEENHEID 301 VL 1 (VOT)), Kramer Freher, BJ per 1/1/2008 (EHV:VLUCHT-2), Krieger,

JF per 4/3/2007 (OKLU:VG ONDERST. TECHNIEKEN), Murk, MOW per 2/19/2008 (EHV:BEVO LUTRA), Muurmans, PH per 12/21/2007 (EHV:PVE BRANDWEER), Niggendijker, HJ per 2/7/2008 (LW:WE AVIONICATECHNIEK (AVT)), Onink, E per 1/1/2008 (EHV:VLUCHT-2), Pfennings, RJEL per 3/1/2008 (GGW:SIE COMMUNICATIE 802), Riemslag Baas, BMP per 3/1/2008 (NLDA: Transportgroep), Roos, MBM per 3/1/2008 (AVDD: Facilitairbedrijf), Schoor, AP per 3/1/2008 (AVDD: Facilitairbedrijf), Seegers, F per 1/1/2008 (EHV:VLUCHT-3), Stienstra, RJL per 3/1/2008 (VKL:PVE GEREEDSTELLING 312), Strikwerda, RP per 2/25/2008 (LW:BUR OPERATIONELE ONDERST.), Trouerbach, B.J. per 2/19/2008 (EHV:SHIFT A VRACHTAFHANDELING), Vaessen, RW per 11/13/2007 (OKLU:OA IMO), Vliet, HP van per 3/1/2008 (AOCS:WE RPN), Wegen, AJCG van der per 2/11/2008 (THG:HELIKOPTER ONDERHOUD 301), Willemen, BJA per 1/9/2008 (EHV:VLUCHT-4) Sergeant 1 S Se Beers, FJ van per 2/9/2008 (GGW:GW Be PATRIOT CREW 2 FP 4 803), Berg, PA RFG van den per 2/26/2008 (EHV:PVE BRANDWEER), Bliekendaal, I per 2/9/2008 (GGW:GW PATRIOT CREW 2 FP 1 802), Bosz, CHJ per 3/18/2008 (VKL:SIE WAPENTECHNIEK), Bovee, E per 3/29/2008 (LW:PVE METEO), Dikkers, MWJ per 1/30/2008 (SSB:HONDENSECTIE), Habraken, HHW per 3/9/2008 (VKL:WE PLATFORMONDERSTEUNING), Hansz, HC van der per 2/20/2008 (SSB:CIS MAINTENANCE), Harmsma, ALJ per 1/20/2008 (SSB:HELI ONDERH AL-III 300), Horst, EJW van der per 9/17/2007 (PARESTO/NO:Regiopool niet-regu), Jansen, A per 3/25/2008 (SSB:HELIKOPTER ONDERHOUD 300), Kara, N per 3/26/2008 (VKL:WE VLIEGTUIGONDERHOUD), Klinken, RJ van per 2/26/2008 (EHV:PVE BRANDWEER), Koenders, FTJ per 3/9/2008 (VKL:PVE BRANDWEER), Koolen, BCN per 3/9/2008 (GZRY:WE MECH. OH /VRTGOH), Kuiper, N per 3/18/2008 (VKL:PVE METEO), Luthi, T per 2/1/2008 (SSB:DISTRIBUTIECENTRUM), Marx, F per 3/3/2008 (AGB DUO PRODGP DEPOT), Massink, HJ per 2/20/2008 (GGW:GW PATRIOT CREW 3 FP 3 803), Morshinkhof, RAF per 2/9/2008 (GGW:GW PATRIOT CREW 3 FP 1 802), Muijtjens, BSJ per 2/9/2008 (GGW:GW PATRIOT CREW 2 FP 3 803), Nijssen, JCAM per 3/9/2008 (VKL:WE PLATFORMONDERSTEUNING), Pol, M van de per 3/29/2008 (SSB:WE NOODSTR,LCHTBH,MEGU), Sohilait, SCM per 3/1/2008 (SSB:HELIKOPTER ONDERHOUD 298), Stekhuizen, ATM per 3/1/2008 (VKL:WE HOUT & METAALBEWERKING), Stijnen, CAG per 2/9/2008 (VKL:SIE DEELSYSTEMEN), Verhoef, T per 2/9/2008 (VKL:BEWAKINGSSPEC OPS VL 640), Verschoor, EE per 2/9/2008 (GGW:GW PATR RECCECREW FP 4 803), Warendorff, FE per 2/13/2008 (GGW:CIS OPERATIONS 800), Wijers, CJH

per 3/25/2008 (AOCS:CAPP SIE B), Wijers, CJH per 3/25/2008 (AOCS:CAPP SIE B), Wildeboer, IS per 3/9/2008 (LCW ON EQMT CL VPKS), Yaguobi, S per 2/5/2008 (SSB:CIS OPERATIONS), Zegers, EHP per 3/9/2008 (LCW ON EQMT CL HELIKOPTERS), Zwaan, EC per 2/16/2008 (DC IOD: NPC GLONS) Sergeant S Beekes, K. per 12/17/2007 (GZRY:WE B FASE INSPECTIE AH-64D), Boxtel, C van per 12/10/2007 (GZRY:SIE BEWAKING), Brabers, C. per 12/17/2007 (GZRY:WE FASE INSPECTIE AH-64D), Bruggen, E. van per 12/14/2007 (LW:OPERATIECENTRUM OPS), Dayioglu, O per 3/12/2008 (VKL:SIE VLIEGTUIGPLAATWERKEN), Dinkelman, D.M. per 1/7/2008 (SSB:PVE SQN OPERATIEN 298), Drenth, M per 10/15/2007 (OTCRIJ/B-CIE/1PEL KLU/AGP), Goris, K. per 12/17/2007 (VKL:WE AVIONICATECHNIEK), Haaf, D.J. ten per 12/17/2007 (GZRY:WE FASE INSPECTIE AH-64D), Hazenoot, M per 10/2/2007 (AOCS:VLUCHT A3), Jacobs, MAA per 12/21/2007 (EHV:PVE BEWAKING), Jacobs, R.T.M. per 2/27/2008 (SSB:HELIKOPTER ONDERHOUD 300), Janssen, PS per 2/1/2008 (GGW:BUR INLICHT. & VEILIGHEID), Jeremiasse, B.B. per 11/27/2007 (THG:WERKEENHEID 301 VL 1 (VOT)), Klaasing, B per 11/12/2007 (GGW:GW PATRIOT CREW 3 FP 4 803), Knol, S.B. per 11/27/2007 (THG:WERKEENHEID 301 VL 1 (VOT)), Koelink, G per 12/18/2007 (SSB:HONDENSECTIE), Kooistra, J per 12/5/2007 (LW:SIE MAGAZIJN), Kortenbach, D. per 11/2/2007 (SSB:HELIKOPTER ONDERHOUD 300), Kremers, E M per 2/22/2008 (VKL:WE POO F-16), Lenselink, T per 11/12/2007 (GGW:GW PATRIOT CREW 1 FP 4 803), Linden, AJ van der per 1/30/2008 (GZRY:PVE BRANDWEER), Looijengoed, J van per 1/1/2008 (AOCS:VLUCHT B5), Maas, M per 2/12/2008 (GGW:LOGISTIEKE VLUCHT 800), Mantel, B.B. per 12/13/2007 (LW:WE POO F-16), Merken, M.K. per 1/24/2008 (GGW:GW PATRIOT CREW 1 FP 3 803), Nillesen, H.P.T. per 11/27/2007 (THG:WERKEENHEID 301 VL 1 (VOT)), Plaisier, I.N. per 12/10/2007 (Verificatiebureau A t/m C), Radema, A. per 2/8/2008 (LW:GEZONDHEIDSCENTRUM), Reijmersdal, PEJ van per 12/10/2007 (VKL:BEWAKINGS-SPEC OPS VL 640), Rothof, C.G.L. per 1/24/2008 (GGW:GW PATRIOT CREW 1 FP 4 803), Rutten, M.J.H. per 1/25/2008 (VKL:GEZONDHEIDSCENTRUM), Schaft, L. van der per 10/5/2007 (SSB:DISTRIBUTIECENTRUM), Sluijs, K.P.J. van per 1/10/2008 (LCW COMPO CL AVIONICA), Snel, RA per 1/17/2008 (VKL:WE POO F-16), Spoelstra, D.D. per 1/28/2008 (LW:SQN MISSION SUPPORT 322), Stals, N. per 1/25/2008 (SSB:HELIKOPTER ONDERHOUD 298), Vercruijsse, H.A.J. per 2/26/2008 (VKL:WE VLIEGTUIGONDERHOUD), Verdoes, RT per 2/20/2008 (VKL:PVE LUCHTVERKEERSBEVEIL.), Verdoes,

37



RT per 2/20/2008 (VKL:PVE LUCHTVERKEERSBEVEIL.), Verschoor, D.J. per 12/17/2007 (LCW ON EQMT CL HELIKOPTERS), Visitação Henriques, A.A. da per 12/18/2007 (GGW:GW PATR RECCECREW FP 3 803), Vonk, E.R. per 12/17/2007 (GZRY:WE FASE INSPECTIE AH-64D), Wilbers, R.H.J. per 1/28/2008 (SSB:HELIKOPTER ONDERHOUD 298), Willems, J.G. per 1/7/2008 (VKL:SIE DEELSYSTEMEN), Wit, R.B. de per 3/21/2008 (SSB:WE VLIEGTUIGPLAATWERK) Korporaal 1 Aussems, M per 3/6/2008 (GZRY:HONDENSECTIE), Austermann, M per 3/6/2008 (GZRY:HONDENSECTIE), Benhmidouch, S per 2/6/2008 (SSB:PVE BRANDWEER), Bisschops, DTK per 2/7/2008 (EHV:CIS OPERATIONS), Boer, S de per 3/29/2008 (LW:PVE BEWAKING), Boumans, B per 3/29/2008 (VKL:PVE BRANDWEER), Braaksma, M per 3/20/2008 (LW:621 OGRV PEL), Brouwers, J per 3/20/2008 (LW:621 OGRV PEL), Bruinsma, E per 2/7/2008 (VKL:PVE BRANDWEER), Croes, JM per 3/13/2008 (SSB:PVE BRANDWEER), Dijkhuis, H.H. per 3/29/2008 (AOCS:BEWAKING SIE), Dijkstra, F.L. per 3/13/2008 (VKL:BEWAKINGS-SPEC OPS VL 640), Elzen, LJM van den per 3/17/2008 (GGW:GW PATRIOT CREW 2 FP 4 803), Ende, DMJ van ‘t per 2/6/2008 (OKLU:WC ONDERHOUD), Endt, A P van der per 2/7/2008 (OKLU:BRANDWEERPELOTON 2), Fikke, W.S.G. per 3/6/2008 (GZRY:HONDENSECTIE), Gardeniers, J per 3/29/2008 (EHV:PVE BEWAKING), Ginneken, BPJ van per 2/1/2008 (VKL:SIE BRANDSTOFFEN), Goosen, Y per 2/7/2008 (VKL:PVE BRANDWEER), Guelen, G.H. per 3/27/2008 (VKL:BEWAKINGSSPEC OPS VL 640), Hammink, A per 11/28/2007 (PARESTO/ZW:Vliegbasis Gilze Ri), Heijden, L M J van der per 3/27/2008 (VKL:BEWAKINGS-SPEC OPS VL 640), Hoof, T van per 3/27/2008 (VKL:BEWAKINGS-SPEC OPS VL 640), Hoogsteen, J per 3/13/2008 (LW:PVE BRANDWEER), Houselt, J.M. van per 3/27/2008 (OKLU:BEWAKINGSPELOTON 3), Houtvast, R per 3/20/2008 (VKL:641 OGRV PELOTON), Ibrahim, S.W. per 1/29/2008 (EHV:SHIFT A VRACHTAFHANDELING), Kamp, O van de per 3/20/2008 (LW:621 OGRV PEL), Kannekens, JHM per 2/6/2008 (EHV:PVE BRANDWEER), Kipuw, J.O.G. per 2/7/2008 (EHV:CIS OPERATIONS), Kloosterman, A per 3/27/2008 (LW:HONDEN SIE), Koningstein, M.D. per 3/29/2008 (VKL:BEWAKINGS-SPEC OPS VL 640), Kreike, G per 3/7/2008 (LW:GEREEDSTELLINGSVLUCHT 323), Laros, R.T.A. per 2/2/2008 (VKL:OPER. MATERIEELVOORZ.), Leur, D.J.A. van per 2/27/2008 (VKL:641 OGRV PELOTON), Limburg, P per 3/13/2008 (SSB:PVE BRANDWEER), Loderus, ARN


38

per 3/1/2008 (EHV:PVE BEWAKING), Loo, N van per 3/20/2008 (LW:PVE GEREEDSTELLING 322), Lucasse, J.F. per 3/29/2008 (OKLU:BEWAKINGSPELOTON 4), Lunes, C.O. per 3/20/2008 (LW:621 OGRV PEL), Meerstra, A per 3/20/2008 (GZRY:SIE BEWAKING), Mulder, R per 3/27/2008 (AOCS:HONDENSECTIE), Parson, P per 3/20/2008 (LW:621 OGRV PEL), Paulussen, H per 2/15/2008 (VKL:SIE WEGTRANSPORT), Pol, HAM van de per 3/13/2008 (SSB:PVE BRANDWEER), Radersma, R per 3/24/2008 (LW:PVE BEWAKING), Ramnath, T per 2/1/2008 (SSB:ME POL/OPSL&DISTR), Rogier, DA per 3/13/2008 (LW:PVE BRANDWEER), Rosmalen, RMWG per 3/20/2008 (GGW:HONDENSECTIE GROEP 2 650), Rüpp, M per 3/29/2008 (VKL:BEWAKINGSSPEC OPS VL 640), Schalken, D per 3/29/2008 (OKLU:BEWAKINGSPELOTON 2), Schoof, R. per 3/2/2008 (EHV:SHIFT A VRACHTAFHANDELING), Schouten, AR per 3/23/2008 (GGW:GW PATRIOT CREW 1 FP 4 803), Seggers, J per 2/24/2008 (SSB:ME POL/OPSL&DISTR), Sinnema, P per 3/27/2008 (LW:WE SCHILD.&CORROSIEBESTR.), Spieard, D per 3/1/2008 (LW:PVE BEWAKING), Stikkers, T per 3/29/2008 (VKL:PVE BRANDWEER), Stolk, B per 2/2/2008 (VKL:SIE MAGAZIJNEN), Switters, FD per 3/27/2008 (LW:HONDEN SIE), Teppema, D.R. per 3/29/2008 (AOCS:BEWAKING SIE), Trier, P van per 3/29/2008 (EHV:PVE BRANDWEER), Verwoort, R per 2/7/2008 (EHV:CIS OPERATIONS), Vollebregt, J per 3/20/2008 (LW:PVE GEREEDSTELLING 322), Vries, S de per 3/29/2008 (LW:PVE BEWAKING), Vugt, R van per 3/29/2008 (VKL:BEWAKINGS-SPEC OPS VL 640), Westerhof, T per 3/29/2008 (GZRY:SIE BEWAKING), Willems, TGH per 3/13/2008 (GZRY:WE VLGTGONDERH/ PLAATWRK), Willemse, P per 3/13/2008 (GGW:HONDENSECTIE GROEP 1 650) Korporaal Ko Akar, A.R. per 12/24/2007 (AOCS:VLUCHT A B4), B4 Akker, K.C.J. van den per 2/11/2008 (VKL:BEWAKINGS-SPEC OPS VL 640), Aquino Alcantara, J.A. per 2/11/2008 (VKL:BEWAKINGS-SPEC OPS VL 640), Backer, C.M.J. de per 2/18/2008 (SSB:PVE BEWAKING), Bakker, K.W. per 3/7/2008 (SSB:HELIKOPTER ONDERHOUD 298), Bakker, W per 12/6/2007 (LW:PVE GEREEDSTELLING 322), Beek, A per 11/30/2007 (SSB:HELIKOPTER ONDERHOUD 298), Bij, A.K. van der per 1/14/2008 (SSB:BEWAKING DET MLT DEELEN), Bommer, C.A. per 2/18/2008 (SSB:PVE BEWAKING), Bravenboer, K per 1/28/2008 (VKL:BEWAKINGSSPEC OPS VL 640), Burgt, E van der per 3/1/2008 (VKL:BEWAKINGS-SPEC OPS VL 640), Calonne, J. de per 1/14/2008 (SSB:BEWAKING DET MLT DEELEN), Diepstraten, M.G.M. per 2/11/2008 (VKL:BEWAKINGS-SPEC OPS VL 640), Duurland, P.S. per 1/11/2008

(SSB:HELIKOPTER ONDERHOUD 298), Gençarslan, A. per 3/24/2008 (SSB:HELIKOPTER ONDERHOUD 300), Hendriks, L.M.J. per 1/14/2008 (VKL:BEWAKINGS-SPEC OPS VL 640), Kramer, D per 1/29/2008 (LW:SIE WEGTRANSPORT), Kuijper, C.D.F. per 2/11/2008 (VKL:BEWAKINGS-SPEC OPS VL 640), Lowis, E.M. per 12/21/2007 (EHV:PVE BEWAKING), Rijthoven, R.A.C. van per 2/18/2008 (GZRY:SIE BEWAKING), Schuckman, W per 3/1/2008 (VKL:641 OGRV PELOTON), Sprik, R. per 11/12/2007 (PARESTO/M1:Vlb Soesterberg), Stindt, AHFW per 12/10/2007 (SSB:BEWAKING DET MLT DEELEN), Taling, D.R.M. per 3/10/2008 (VKL:641 OGRV PELOTON), Toprakcan, R per 12/10/2007 (VKL:BEWAKINGS-SPEC OPS VL 640), Verhelst, P.C.F. per 1/28/2008 (GZRY:SIE BEWAKING), Verwijmeren, JWB per 3/17/2008 (GZRY:SIE BEWAKING), Visser, N per 3/13/2008 (SSB:HELIKOPTER ONDERHOUD 298), Visser, T.D. per 2/25/2008 (GZRY:SIE BEWAKING), Wassink, T.J. per 1/14/2008 (VKL:BEWAKINGS-SPEC OPS VL 640), Welvaarts, M.A.J. per 1/14/2008 (VKL:BEWAKINGS-SPEC OPS VL 640), Wessels, BR per 2/18/2008 (VKL:PVE GEREEDSTELLING 313), Winter, D.M.A. per 11/12/2007 (SSB:PVE BEWAKING), Winter, N. de per 12/24/2007 (SSB:PVE BEWAKING) Soldaat 1 So Jong, L.T. de per 12/12/2006 Jo (AOCS:BEWAKING SIE), Jonge, P.B. de per (A 12/25/2007 (AOCS:BEWAKING SIE), Koops, D. per 7/31/2007 (AOCS:BEWAKING SIE), Oosterkamp, W. per 12/25/2007 (AOCS:BEWAKING SIE) Soldaat 2 So Dautzenberg, P.W.J. per 1/30/2008 D (EHV:PVE BEWAKING), Pummikongkaew, (E A per 12/24/2007 (VKL:BEWAKINGS-SPEC OPS VL 640), Serpe, A. la per 12/24/2007 (LW:PVE BEWAKING) Schaal 11 Hogendoorn, J per 3/1/2008 (LSK:AFD OIB) Schaal 9 Schoot, YTA van der per 1/1/2008 (EHV:P&O ADVISEURS&ONDERST P&O) Schaal 7 Hendriks, EJEM per 1/10/2008 (EHV:BEDRIJFSVOERING & ONDERST), Reuzenaar, JT per 3/1/2008 (LW:WBE TNOO) Schaal 5 Hort, J.K.H. per 2/4/2008 (EHV:CIS COORDINATION CENTRE),


Actieve dienst verlaten

K Kolonel Wulffaert, SAM (per 3/1/2008) AIO KLU W Luitenant-kolonel Lu Brouwers, J (per 3/1/2008) KLU Br Herplaatsing Intern, Westerman, RH (per H 3/1/2008) Stafofficier Majoor M Bart, J (per 3/17/2008) Hot Flighttest Heli, Ba Berg, TM van den (per 3/1/2008) Vliegoper B Alg Ntb, Drs., Büscher, LW, Drs. (per 3/1/2008) Sr Guidance Meteorolg(1genl), Dijcks, FHL (per 3/1/2008) Hoofd Operatiecentrum Log, Gerwen, CHH van, Drs. ir. (per 3/1/2008) Mdw Opleidingsbeheer, Leuvenink, O, Drs. (per 3/1/2008) Hfd Bur Bedrfsvoering/Infvoorz Kapitein Ka As, RFM van (per 3/15/2008) KLU As Herplaatsing Intern, Das, MWC (per H 3/27/2008) Ot Opl & Train Apache, Heeren, R (per 3/4/2008) Medewerker MC, Ilgun, Y, Drs. (per 3/1/2008) Overtollig BBT SBK, Linssen, WBM (per 3/1/2008) 1e ICT-beheerder FM, Vijgh, BB van der (per 3/18/2008) Plv Vlchtcdt Apache

Sergeant S Se Oosterwoud, A (per 3/7/2008) Mdw Gnk Oo Verz, Werven, D van (per 3/3/2008) Spec V Wapentechn F16 Korporaal 1 K Adrichem, PD van (per 3/1/2008) A Ad Chauffeur Dvvo, Boersma, T (per C Ch 3/22/2008) Brandwacht, Kamp, TCF van (per 3/14/2008) Chauf, Koller, N (per 3/1/2008) Brandwacht, Mekking, D (per 3/10/2008) Kpl Bewaker, Nijenhuis, H (per 3/19/2008) Overtollig BBT SBK, Pelsma, MR (per 3/15/2008) Metaalbewerker, Resing, PC (per 3/10/2008) Brandwacht, Schouten, ATJ (per 3/22/2008) Brandwacht, Voorbij, K (per 3/29/2008) Ass Cis Maint, Vugt, WAA van (per 3/1/2008) Kpl Bewaker, Walvoort, E (per 3/29/2008) Ass Gnk Verz, Wetering, MGM van de (per 3/1/2008) Chauf Korporaal Ko Calis, M.M.C. (per 3/18/2008) Nivo 3 Ooff Ca Loadmaster Chinook, Dietz, K.E.H. (per Lo 3/1/2008) Cursisten pel KMAR/KL, Schulting, J.T.H. (per 3/1/2008) Nivo 3 Ooff Vlgtg Plaatwerker

Eerste luitenant Ee Wouda, J (per 3/1/2008) Overtollig BBT SBK W

Soldaat 1 S o Ell Bazi, J (per 3/1/2008) Sld Bewaker E

Adjudant-onderofficier A Bakker, PFM (per 3/1/2008) Techn Advis Ba F16 Syst, Franken, AHM (per 3/1/2008) F1 Trainer LTV, Gurp, AAH van (per 3/1/2008) Mdw BTO (K)DC-10 AVT, Habing, KAJ (per 3/1/2008) Oot Infovrz en Autom, Raadgever, KKF (per 3/1/2008) Supervisor Pve Meteo, Siebers, MAJG (per 3/1/2008) Hfd Tech/Intendance Magazijn, Vercouteren, WA (per 3/1/2008) KLU Herplaatsing Intern, Werf, JM van der (per 3/10/2008) Hopz Change Mngmnt

Soldaat 2 So S Hauser, P. (per 3/1/2008) Nivo 2 Kpl Ha Bewaking, Koek, M (per 3/7/2008) Nivo 2 Be Kpl Bewaking, Somer, L.J. (per 3/7/2008) Nivo 2 Kpl Luchtverkeersbeveil

Sergeant-majoor S Klaveren, M van (per 3/1/2008) Oot K Onderh Mpr, Meyer, RJ (per 3/1/2008) Oot O Onderh Mpr, Rijstenberg, G (per 3/1/2008) Vlchtchef F16, Umboh, V (per 3/1/2008) Mdw Financiele Rechtspositie, Vanvelzen, LAC (per 3/31/2008) Tailmanager Avt, Veenstra, C (per 3/1/2008) OOT Sie Podded Systems, Zom, EJM (per 3/1/2008) Medewerker E&A Sergeant 1 Se Berkhout, RLK (per 3/1/2008) Spec Be Wapentechn F16, Hagenouw, H (per W 3/1/2008) Spec Cis Maint, Hofsteenge, P (per 3/1/2008) Technician ESOM, Kooistra, M (per 3/28/2008) Techn Vot F16 Syst, Rentmeester, ECL (per 3/1/2008) Instructeur Hondengeleiding, Weijers, JCH (per 3/1/2008) Mdw Vuurleiding Patriot

Schaal 9 Broek, CDM van den (per 3/1/2008) Mdw Vuurleiding Patriot, Hoeven, GT van der (per 3/1/2008) KLU Herplaatsing Intern, Smit, N.H. (per 3/1/2008) KLU Herplaatsing Intern Schaal 8 Martens, RE (per 3/1/2008) KLu Herplaatsing Extern Schaal 5 Beukers, GK (per 3/1/2008) KLu Herplaatsing Extern, Nelen, M.J.C. (per 3/1/2008) Mdw Ondersteuning P&O advies Schaal 4 Mulder-Tousain, GJ (per 3/1/2008) KLu Herplaatsing Extern Schaal 3 Lamberts, APA (per 3/1/2008) Ass Mat Behrdr, Tandarts; Lodders, JH (per 3/1/2008) Tandarts

Soldaat 3 So S Croix, P.C. de la (per 3/19/2008) Nivo 2 Kpl C r Bewaking, Eppingbroek, R (per 3/21/2008) B Cursisten 3 KLu, Hugten, M.J.P. van (per 3/19/2008) Nivo 1 Sld Bewaking, Julsing, T.O (per 3/13/2008) Cursisten 3 KLu, Koster, M (per 3/1/2008) Cursisten 1 KLu, Lukasse, M.B. (per 3/13/2008) Cursisten 3 KLu, Mourik, G van (per 3/5/2008) Nivo 2 Kpl Bewaking, Nijs, OGP de (per 3/1/2008) Cursisten 1 KLu, Onzen, J.J. van (per 3/5/2008) Nivo 1 Sld Bewaking, Verschuren, M.W. (per 3/5/2008) Nivo 2 Kpl OGRV, Visscher, MW (per 3/19/2008) Nivo 2 Kpl ALVD Lan Patriot, Vrieze, D (per 3/1/2008) Cursisten 1 KLu Schaal 11 Boland, E.J. (per 3/1/2008) Vliegerpsycholoog/A&O Desk., Bosker, JJ (per 3/1/2008) Sr Medew OIB Schaal 10 Tekke, CP (per 3/2/2008) Sr Mdw Bur Int Contr & Audit, S10 IBBAD; Vegt, G.H. (per 3/1/2008) Mdw Bur Inl & Veiligh, Wolff, CHJ (per 3/1/2008) Coord Onderzoek en Ontwikk

39


de Vliegende Hollander

Recommend Documents