de Vliegende Hollander

de Vliegende Hollander Maandblad voor de Koninklijke Luchtmacht 66e jaargang - nummer 6 / 7 - juni / juli 2010

Vliegen op algen en vet Wereldprimeur voor Apache op biokerosine

65 JAAR BEVRIJDING HERDACHT EN GEVIERD DEPLOYMENT DARS IN DENEMARKEN EUROPEES SCHAKEN OP BRUSSELS BORD

COLOFON UITGAVE Commando Luchtstrijdkrachten Bureau Luchtmachtcommunicatie

4

HOOFDREDACTEUR Luitenant-kolonel Willem Bogaard EINDREDACTEUR Arno Marchand REDACTEUR Ingmar Kooman VORMGEVING EN LITHOGRAFIE Ruud Baas, TDS printmaildata

Foto: Stichting Historisch Ypenburg

DRUK en OPLAGE OBT bv, Den Haag - 28.500 ex. REDACTIE Telefoon 076-544 71 30 Fax 076-544 71 31

8

INTERNET www.luchtmacht.nl E-MAIL [email protected] BEZOEKADRES Luchtmachttoren, Luchtmachtplein 1 4822 ZB Breda POSTADRES Postbus 8762, 4820 BB Breda

‘Dankbaar om te doen en een leuk dagje uit’

Foto: Arnoud Schoor, AVDD

OMSLAGFOTO Vliegen op gewone of biokerosine maakt voor het Apache Solo Display Team geen verschil. Foto: Frank Crébas, www.bluelifeaviation.nl

ADRESWIJZIGINGEN Actief dienende militairen, reservisten en burgermedewerkers van de Koninklijke Luchtmacht wordt verzocht de adreswijziging te laten muteren in PeopleSoft. Postactieven, veteranen, betalende abonnees en alle overige lezers wordt verzocht de adresdrager met vermelding van het juiste adres op te sturen naar het retouradres: Staf Commando Luchtstrijdkrachten CLSK/Kabinet/Bureau Postactieven Abonnementenadministratie Vliegende Hollander Postbus 8762, 4820 BB Breda Telefoon 076-544 7133 of 544 7136 BOT-militairen en burgermedewerkers die hun contract met Defensie voortijdig beëindigen en BBT-militairen die de dienst verlaten, hebben geen recht op een gratis abonnement horend bij de status van postactieve. Een abonnement op de Vliegende Hollander kost €17,02 per jaar (buitenland €21,55) en kan worden aangevraagd bij: Abonnementenland Postbus 20, 1910 AA Uitgeest Telefoon: 0900-22 65 263 (10 ct per min.) Fax: 0251-31 04 05 www.aboland.nl Opzegtermijn bedraagt zes weken. Aanhaling uit en overname van (delen van artikelen in dit blad is toegestaan, met toestemming van de redactie en mits de bron wordt vermeld. ISSN 0024-0389

Gewijzigde verschijning de Vliegende Hollander In verband met diverse reorganisaties en personeelsmutaties is het juninummer van de Vliegende Hollander gecombineerd met het julinummer. De hierna volgende uitgave is het augustus-septembernummer dat medio september verschijnt. DE VLIEGENDE HOLLANDER

2

‘Dit geeft een goede indruk van de offers die zijn gebracht’

22 Foto: Frank van Biemen, AVDD

4 | 65 jaar bevrijding Vijfenzestig jaar na de bevrijding van Nederland is de invulling en manier van herdenken en vieren veranderd, maar nog altijd springlevend. 8 | Bevrijdingsvluchten Een muzikale taskforce van twee Chinooks vliegt op 5 mei diverse artiesten door het land om op te treden op diverse bevrijdingsfestivals. 9 | Vuurdoop voor DARS Het DARS mobiele commandovoeringsstation voor luchtoperaties van de NAVO ondergaat zijn eerst operationele inzet in Denemarken. 12 | Biokerosine Een Apache van het Defensie Helikopter Commando heeft midden juni de primeur

door als eerste helikopter te vliegen op biokerosine. 14 | KLu bij de EU De Europese Unie speelt militair een steeds prominentere rol op het wereldtoneel. Kolonel Peer Oppers geeft een inkijkje in de Brusselse diplomatenwereld. 17 | Monument Luchtvarenden Op de voormalige vliegbasis Soesterberg is het Monument Luchtvarenden gecompleteerd met in totaal 1213 personen die het leven lieten in dienst van de militaire luchtvaart. 20 | Krijgsmachtimams Kolonel Ali Eddaoudi en majoor Suat Aydin bouwen als krijgsmachtimams bruggen binnen en buiten Defensie. Een interview met twee pioniers.

9

Foto: Arno Marchand

‘In onze naam is “deployable” het belangrijkste’

22 | 711 Air Control Squadron Luchtverkeersleiding en luchtverkeersleiding op het AOCS NM gaan organiek samen in het 711 Air Control Squadron. Twee disciplines onder één dak. Vaste rubrieken 18 | Een dag op stap met… Sergeant-majoor Hans van den Tempel brengt als instructeur bij de NLDA een verse generatie luchtmachtofficieren de fijne kneepjes van het militaire bestaan bij. 24 | Mensen en Mutaties 26 | Lees- en Kijkwijzer 29 | Journaal

Column

‘De bevrijding blijft op de agenda van Defensie staan’

Toewijding

De Luchtmachtdagen liggen alweer achter ons. Velen van u hebben veel tijd in dit evenement gestoken. Met de vindingrijkheid en de oplossingsgerichte instelling die zo kenmerkend is voor u allen bent u weer in staat gebleken de bezoekers te laten genieten van fantastische dagen. De vliegshow was prachtig om te zien. Ik vond de C-17 solo display, die voor het eerst was te zien, wel heel erg indrukwekkend. Maar ook de solo displays van de Apache en F-16 waren strak en professioneel. Ik ben er trots op dat we de Apachedemo terug hebben. Er zijn veel bezoekers op de Luchtmachtdagen afgekomen, maar liefst 250.000, en daarnaast is de live streaming op de defensiesite veel bekeken! Het is goed om te constateren dat zovelen de militaire luchtvaart een warm hart toedragen. Ik wil u allemaal hartelijk bedanken voor het vele werk dat velen van u hebben verzet om deze dagen tot een succes te maken. Dat ook het Foto: Eva Klijn, AVDD Nederlands elftal op de zaterdag won tegen Japan maakte de dag natuurlijk helemaal geweldig. Tijdens de Luchtmachtdagen vond er ook iets heel bijzonders plaats. Voor het eerst vloog een helikopter, de demo Apache, op een mengsel van gewone en biokerosine. Dit initiatief past helemaal bij onze organisatie. We streven naar duurzaamheid en zijn ook een innovatieve organisatie. Als CLSK blijven we deze ontwikkeling dan ook nauwlettend volgen en indien nodig zullen we ons materieel weer beschikbaar stellen voor proefvluchten. In de aanloop naar de Luchtmachtdagen waren er verkiezingen voor de Tweede Kamer der Staten-Generaal. Toen de uitslagen bekend waren, bleek het politieke landschap behoorlijk gewijzigd. Momenteel is de formatie van een nieuw kabinet in volle gang. Welke coalitie er ook komt, allemaal hebben ze een financieel speerpunt: de begroting van de overheid moet weer op orde worden gebracht. Net zoals u en ik kan de overheid het geld maar één keer uitgeven en moeten gemaakte schulden worden afbetaald. Op welke wijze de begroting voor Defensie wordt ingevuld, kan ik nu nog niet aangeven, maar wel dat wij er naar alle waarschijnlijkheid allemaal mee te maken krijgen. Eind juni bleek bovendien dat de Defensiebegroting voor 2011 op orde moet worden gebracht. Voor het CLSK betekent dit vooral dat we het aantal vlieguren omlaag moeten brengen, oefeningen moeten versoberen en verschillende investeringen moeten uitstellen. Natuurlijk realiseer ik mij dat dit geen leuk nieuws is, maar het is wel noodzakelijk. Het is belangrijk dat de balans in de begroting terugkomt. Ik doe daarom een beroep op uw flexibiliteit, want ik weet wel dat er draagvlak is voor de inzet van het luchtwapen gedurende de afgelopen jaren, zowel nationaal als internationaal. Niet voor niets wordt er zeer regelmatig een beroep op al de middelen van het Commando Luchtstrijdkrachten gedaan. En keer op keer maken we het met onze doelmatige, efficiënte inzet waar. Dat geeft ons een goede uitgangspositie en dat is aan uw inzet en toewijding te danken. Deze maand heb ik ook onze eenheden in Afghanistan bezocht. Zoals bekend begint op 1 augustus het redeployment uit Uruzgan. Tijdens deze periode zullen de eenheden van de ATF in het gebied blijven, voor bescherming van grondtroepen en luchttransport. Begin volgend jaar is ook de terugkeer van de ATF voorzien. Tijdens mijn bezoek heb ik weer met eigen ogen gezien hoe gemotiveerd de mannen en vrouwen van de ATF zijn om hun werkzaamheden uit te voeren. Ik wil hierbij overigens de steun van de CLSK-organisatie in Nederland niet onvermeld laten. Er zijn dagelijks veel collega’s in Nederland aan de slag om het werk van de ATF in Afghanistan mogelijk te maken. Dank u wel voor de toewijding waarmee u voor onze unieke organisatie werkt. Ik vraag dat van u met name op momenten dat het allemaal niet zo gemakkelijk gaat. Maar u mag dat van mij eveneens verwachten. Zo maken we dagelijks ons motto waar: Eén team, één taak.

35 | Fotopagina 3

DE VLIEGENDE HOLLANDER

HERDENKINGEN

Start WO II herdacht en bevrijding gevierd

Dienstbaar aan de vrijheid Zeventig jaar geleden, op 10 mei 1940, valt de Duitse Wehrmacht gelijktijdig België, Nederland en Luxemburg en binnen met de operatie Fall Gelb. Defensie vervult in het jaarlijks herdenken van de slachtoffers en het vieren van vrijheid een prominente rol. Militairen ondersteunen niet alleen de Nationale Dodenherdenking op de Dam in Amsterdam, maar zijn ook vertegenwoordigd op diverse herdenkingsceremonies door het hele land. Op Bevrijdingsdag levert de luchtmacht alweer een flink aantal jaren een bijdrage aan de Bevrijdingsfestivals van het Nationaal Comité 4 en 5 mei. De invulling en manier van herdenken en vieren verandert, maar zelfs vijfenzestig jaar na de bevrijding


4

Tekst: Ingmar Kooman en Arno Marchand

S Apeldoorn-Ugchelen Militairen van het Air Operations Control Station Nieuw Milligen vormen een erewacht op begraafplaats Heidehof in Ugchelen, ten zuiden van Apeldoorn. De KLu kapel verzorgt de muzikale omlijsting bij de herdenkingsbijeenkomst. Foto: Samira Mouhamadi

blijft de Tweede Wereldoorlog en terugkerend onderwerp op de agenda van Defensie. Op deze pagina’s een overzicht wat er in april en mei onder andere plaatsvond op het gebied van herdenken en vieren.

HERDENKINGEN

W Arnhem Het DHC en de Luchtmobiele Brigade demonstreren tijdens de bevrijdingsfeesten op 5 mei in Arnhem een fastrope afdaling vanuit een Cougar naar de Rijnoever ter hoogte van de John Frostbrug. ter hoogte van de John Frostbrug. Hier is in september 1944 tijdens de slag om Arnhem hevig gevochten. Arnhem en de rode baretten zijn nauw met elkaar verbonden. Tijdens Market Garden houden Britse paratroepen, de eerste rode baretten, dagenlang stand tegen een Duitse overmacht. Door hun vastberaden en moedige optreden krijgen de Britten al snel de bijnaam Rote Teufel. Foto: Zadrach Salampessy

SCRASH Vijf luchtvarenden van de meidagen 1940 zijn op 9 mei te gast bij het CRASH Luchtoorlog -en Verzetsmuseum ‘40-‘45, waarbij CRASH staat voor Crash Research in Aviation Society Holland. Jan Linzel, Guus Kiel, Hans Hellendoorn, Herman John Vermeulen en Henk Sitter (v.l.n.r.) wonen de opening bij van thema-expositie over de Duitse inval alsmede de geallieerde operaties Manna en Chowhound. De veteranen worden onder andere lovend toegesproken door de burgemeester van Haarlemmermeer, waarna ze vele exemplaren van ‘Onze vliegers in mei 1940’ signeren. Op de foto poseren de mannen bij de enige bewaard gebleven Fokker D.XXI, het wrak van de 229 waarmee sergeant-vlieger Koos Roos het tegen de Luftwaffe opnam. Foto: René L. Uijthoven (Aerdia-Aviapress)

Soesterberg en Afghanistan X

De Stichting KLu Historische Vlucht was in april en mei bij veel herdenkingen aanwezig. Op de foto een Piper Super Cub tijdens het oefenen van een formatievlucht voor een ceremonie in Steenbergen. Foto: Ben Ullings, SKHV

De Commandant Luchtstrijdkrachten luitenant-generaal Jac Jansen legt op 4 mei een krans Vliegbasis Soesterberg. Hiermee worden alle militairen herdacht die sinds 1940, waar ook ter wereld, voor het Koninkrijk der Nederlanden zijn omgekomen in de strijd. Vier F-16’s van de vliegbasis Volkel verzorgen op dinsdag 4 mei een fly by boven het monument in de missing-man formatie. Ook op Kandahar Airfield en Tarin Kowt staan de uitgezonden Nederlandse militairen stil bij dodenherdenking. Foto: 1(NLD) ATF

W Ypenburg

W Margraten Op zondag 30 mei vindt de 65ste herdenking plaats in het Zuid-Limburgse Margraten. Op deze Amerikaanse begraafplaats liggen ruim 8300 militairen begraven die sneuvelden tijdens de Tweede Wereldoorlog, en op de Wall of the Missing staan nog eens 1722 namen van hun sindsdien vermiste collega’s. Nabestaanden uit veertig families van hen wonen deze Memorial Day bij. Koningin Beatrix legt een krans, en minister van Defensie Eimert van Middelkoop houdt er namens het kabinet een toespraak en legt een krans samen met de Commandant der Strijdkrachten generaal Peter van Uhm. De Nederlandse krijgsmacht ondersteunt deze herdenking met diverse middelen. Tevens zijn de Commandant Zeestrijdkrachten, Luchtstrijdkrachten, Koninklijke Marechaussee, Plaatsvervangend Commandant Landstrijdkrachten zijn aanwezig. De geplande missing man formatie die KLu zou verzorgen met vijf F-16’s van de vliegbasis Volkel gaat vanwege het slechte weer niet door. Margraten is door Nederland in 1945 aan de Verenigde Staten in eeuwigdurende bruikleen gegeven uit eerbied en dankbaarheid voor de offers die de Amerikanen brachten voor de vrijheid. Foto: Monique van Rijen-Bos

In de meidagen van 1940 weten Nederlandse militairen het belangrijke vliegveld Ypenburg na zware gevechten te heroveren op Duitse luchtlandingstroepen. Daarbij verliezen 515 Nederlandse militairen het leven, 208 behorend tot het Regiment Garde Grenadiers en Jagers. Bij de Slag om Ypenburg wordt voor de tiende keer stilgestaan met een spel op 9 mei en een herdenking op 10 mei. Living History Ypenburg bootst met acteurs en vrijwilligers in kleding van die periode de slag na. Bij de officiële herdenking van de Slag om Ypenburg op 10 mei zijn Gouverneur van de Residentie luitenant-generaal Dick van Putten en Inspecteur-generaal der Krijgsmacht luitenant-generaal Lex Oostendorp aanwezig. Het monument ter nagedachtenis aan het Regiment Garde Grenadiers en Jagers krijgt deze dag een waardige plaats op het voormalige ‘strijdterrein’ Ypenburg, nu een Haagse woonwijk. Vanwege de schoolvakantie houdt Basisschool De Vlieger al op 29 april een herdenking bij het monument op het ILSY-plantsoen dat zij adopteerden. Foto: Glenn Siegers Photography 5


HERDENKINGEN

Vier PC-7’s van het 133 EMVO Squadron verzorgen op 19 mei een fly by boven de Franse militaire begraafplaats in Kapelle in Zeeland. Daar worden jaarlijks de militairen herdacht die tijdens de Tweede Wereldoorlog sneuvelden voor onze vrijheid. Commandant OKLu kolonel Fred Sotthewes legt namens de luchtmacht een krans bij het monument. Foto’s: Arnoud Schoor, AVDD

Canadese veteranen leggen op 4 mei nogmaals de zogenoemde Dirt Road af, die deels over de vliegbasis Woensdrecht loopt. Vele Canadezen volgden dit zandpad tijdens de bevrijding van West-Brabant, waaronder voormalig tankcommandant Danny McLeod van het South Alberta Regiment. Waarnemend Commandant OKLu, luitenant-kolonel Marco Kathmann, heet McLeod en zijn collega-veteranen namens de Woensdrechter luchtmachters hartelijk welkom. Foto: Carlo Schijvenaars T

S

Actief dienende luchtmachters en vele veteranen vormen een erehaag voor de koninklijke familie bij de Nationale Herdenking op de Dam in Amsterdam. Foto: Gerben van Es, AVDD

Op de Dam verzorgt het Orkest van de Koninklijke Luchtmacht de muzikale omlijsting. Foto: Gerben van Es, AVDD

X

C-LSK luitenant-generaal Jac Jansen, C-ZSK vice-admiraal Matthieu Borsboom, CDS generaal Peter van Uhm, C-LAS luitenant-generaal Rob Bertholee en CKMar luitenant-generaal Dick van Putten salueren na de kranslegging namens de krijgsmacht. Foto: Gerben van Es, AVDD


6

HERDENKINGEN

Wageningen Tweeduizend Canadese veteranen namen in Wageningen deel aan het bevrijdingsdefilé dat demissionair staatssecretaris Jack de Vries afnam. Ook woonde hij de herdenkingsbijeenkomst bij in de Johannes de Doper kerk, georganiseerd door het Nationaal Comité capitulaties 1945 Wageningen.

Herdenkingsvlucht De Britse Lancaster bommenwerper van de Battle of Britain Memorial Flight vliegt ’s middags op 4 mei boven Texel, Hoek van Holland, Breukelen, Twello, Dronten, Assen en Eelde.

Loenen Demissionair staatssecretaris Jack de Vries is op 4 mei aanwezig bij de Dodenherdenking op het Ereveld Loenen. Op het in 1959 geopende ereveld liggen Nederlandse oorlogsslachtoffers en Nederlandse militairen begraven die zijn omgekomen tijdens de Tweede Wereldoorlog en tijdens humanitaire en vredesmissies.

Bomber Command Op uitnodiging van de luchtmacht zijn acht veteranen van het Britse Bomber Command te gast in Nederland van 28 april tot en met 6 mei. Ze wonen onder meer de herdenking bij van de voedseldroppings van april en mei 1945, en de dodenherdenking op de Waalsdorpervlakte op 4 mei. Van de overgekomen veteranen namen vijf persoonlijk deel aan de levensreddende voedseldroppings aan het einde van de bezetting, bekend onder de Britse naam Operatie Manna, en de Amerikaanse aanduiding Chowhound. De veteranen zijn nu, 65 jaar later, te gast bij de herdenkingen bij het Manna-monument op de geluidswal aan de A20 bij Terbregge en renbaan Duindigt, waar zich een gedenksteen bevindt. In 5.500 vluchten wordt meer dan twaalfduizend ton aan voedsel en noodrantsoenen gedropt.

S Bergingsdienst Zeven decennia na WO II is de Bergingsdienst van het Logistiek Centrum Woensdrecht nog steeds bezig met het bergen van de tastbare resten van de strijd. Op 12 april begon het bergingsteam, samen met de Explosieven Opruimingsdienst Defensie en de Bergings- en Identificatiedienst Koninklijke Landmacht (BIDKL), onder leiding van majoor Paul Petersen met het opgraven van een Messerschmitt BF-109G in Wenum Wiesel. Op de wraklocatie, even ten noorden van Apeldoorn, zijn onder andere het motorblok, boordwapens en een propellerblad zijn naar boven gehaald. Ook worden stoffelijke resten en een zogenoemd Erkennungsmarke (herkenningsplaatje) aangetroffen. In het laboratorium van de Gravendienst/BIDKL in Soesterberg zal worden getracht de identiteit van de op 30 januari 1944 neergestorte Duitse vlieger vast te stellen. Aansluitend stort hetzelfde team zich op de berging van een Duitse Junkers Ju88 bommenwerper die op 10 mei 1940 neerstortte. Tijdens de crash komen drie van de vier bemanningsleden om, een vierde redt zich door middel van zijn parachute. Onder anderen twee bommen van 250 kilo, beide motoren komen boven de grond. Degene die het vliegtuig zeventig jaar geleden als gemobiliseerde soldaat van een luchtdoelartillerie neerschiet, bezoekt op 21 mei de locatie. De man is inmiddels 95 jaar en bezoekt de locatie met zijn kleindochter en een vriend. Voor Petersen en zijn bergingsteam is de ontmoeting met de schutter een uniek en gedenkwaardig moment. Foto: Gemeente Utrecht

Foto: Gerben van Es, AVDD

Overige KLu-inzet Eindhovense luchtmachters zijn aanwezig bij herdenkingen in Eindhoven, Soesterberg, Waalre en Wageningen. Collega’s van het Defensie Helikopter Commando op de vliegbasis Gilze-Rijen zijn vertegenwoordigd bij kransleggingen in Dronten, Gilze, Soesterberg, Tilburg en tijdens de bevrijdingsfestivals. Volkelse collega’s verzorgen een kranslegging in Uden en zijn aanwezig bij de herdenking in Odiliapeel. Op Bevrijdingsdag ondersteunen ze een estafetteloop naar Uden waar kinderen een vredesvlam ontsteken. Op 4 mei maken ze met vier F-16’s een fly by boven Soesterberg. Bij de herdenkingen in Huizum, Kornwerderzand, de Leeuwarder Prinsentuin, Makkum en Soesterberg is een afvaardiging van vliegbasis Leeuwarden aanwezig. Afgevaardigden van de Groep Geleide Wapens van Luchtmachtbasis De Peel zijn aanwezig bij herdenkingen in de gemeenten Gemert-Bakel, Venray en Westerbork. De Staf Commando Luchtstrijdkrachten organiseert en neemt deel aan de 4 mei herdenking op Soesterberg. Daarnaast is de drumfanfare aanwezig en wonen enkele stafmilitairen (op persoonlijke titel) regionale herdenkingen bij.

7


R E P O R TA G E

‘Diplomatiek vervoer’ per heli

Een muzikale warming up op hoogte

‘Zijn er ook gevulde koeken aan boord?’ De loadmaster kan slechts glimlachen op de vraag van een van de muzikanten in het gevolg van Boris. Aan het einde van de veiligheidsbriefing zit de stemming er duidelijk goed in, zo halverwege de ochtend van 5 mei. Twee Chinooks van het 298 Squadron vliegen op deze Bevrijdingsdag twee zogenoemde Ambassadeurs van de Vrijheid van bevrijdingsfestival naar bevrijdingsfestival. ‘Diplomatiek vervoer’ dus, verzorgd door het Defensie Helikopter Commando. Omdat Nederlandse militairen wereldwijd inzetbaar zijn voor vrede en veiligheid ondersteunt Defensie de officiële bevrijdingsfeesten van het Nationaal Comité 4 en 5 mei met luchttransport. Boris – muzikaal ondersteund door The Wicked Jazz Experience – ‘hopt’ van Groningen naar Wageningen, Rotterdam en Vlissingen. Collega-zanger Guus Meeuwis vliegt van Roermond naar Groningen en Almere. De derde Ambassadeur, dj Junkie XL, verkiest iets minder spannend vervoer in zijn tocht langs de festiviteiten van Bevrijdingsdag: de bus.

Chinooks 298 Squadron ingezet voor bevrijdingsfestivals Tekst: Ingmar Kooman | Foto’s: Arnoud Schoor, AVDD

Eerbetoon De adrenaline giert de twintig muzikanten zichtbaar door het lijf. Als kinderen die voor het eerst in de dierentuinzijn turen ze met grote ogen en hoog opgetrokken mondhoeken rond in de D-666. Veel anders kunnen ze niet, want gedaver van de dubbele rotorbladen maakt nagenoeg iedere vorm van mondelinge communicatie onmogelijk. Totdat de transportheli een scherpe bocht inzet en een snelle ronde draait. Dan blijkt het gejoel van de muzikale ‘taskforce’ zelfs nog boven de helidecibels uit te komen. Tot grote hilariteit van de inzittenden heft de trompettist van Wicked Jazz de tune van de televisieserie Airwolf aan. Een ‘mid air’ eerbetoon aan de aircrew.

Groningen is de eerste tussenstop van de Ambassadeursvlucht. Het muzikale gezelschap en de aircrew vertrekt onder politiebegeleiding naar het podium. Foto: Kees van der Mark

Kick De stad Groningen is de eerste halte. Met een grijns van oor tot oor loopt Boris van de laadklep. ‘Te gek, echt he-le-maal gaaf! Ik voel me een klein jongetje, zo mooi is dit.’ De Airwolf intro is ook in het Groninger Stadspark een prima opwarmer, blijkt uit het gejuich dat opstijgt uit vele kelen. Aan het einde van het optreden roept Boris ook de twee loadmasters en de twee vliegers op het podium voor een bedankje. Het publiek geeft daar enthousiast gehoor aan. De militairen laten het geamuseerd over zich heen komen. Bij het vertrek scheert de Chinook bij wijze van afscheidsgroet over het festivalterrein. De handen van de bonte mensenmassa gaan massaal omhoog. Een voorbode voor de enthousiaste ontvangst in Wageningen. ‘Wageningen, laat je horen!’ schreeuwt Boris de honderden feestvierders toe. Backstage geniet eerste luitenant Roël zichtbaar. ‘Dit zijn de krenten uit de pap’, beaamt de eerste vlieger. ‘Qua vlieguren maken we misschien een lange dag, maar het is heel erg dankbaar om dit te mogen doen. En voor ons is het ook een leuk dagje uit.’ •

Ook de Chinook-crew krijgt een daverend applaus van het publiek.


8

R E P O R TA G E

Viking Discovery eerste deployment mobiel NAVO-commandovoeringsstation

DARS op pad Met een colonne speciale vrachtwa-

Het complete DARS bestaat uit 1155 functies en wanneer personeel voor alle sensoren wordt meegerekend komt de teller op ongeveer tweehonderd.

gens verhuist de DARS midden april van thuisfront Nieuw Milligen, naar Karup Air Base in Denemarken. Op het programma staat het eerste operationele deployment. Dat wordt echter in de wielen gereden door de IJslandse aswolk die al Europese het vliegverkeer stillegt. ‘Je hebt wel een stuk metaal nodig om je radarstraal te laten terugkaatsen.’ Op Karup is het stil. Op de vliegbasis waarvandaan vroeger SAAB Drakens vlogen, staat nu het Deense equivalent van het Defensie Helikopter Commando. Daarnaast is er de evenknie van de EMVO van de KLu gevestigd. Twee verschillende werelden die deze weken één ding gemeen hebben: zowel de helikopters als de lesvliegtuigen vliegen niet. Dat is iets waar de complete NAVO-oefening Brilliant Mariner last van heeft. Het operationele deployment van het mobiele NAVO-gevechtleidingscentrum DARS maakt daarvan – passief – deel uit. DARS staat voor Deployable Air control center, Recognised air picture producing center Sensor fusing post.

Tekst en foto’s: Arno Marchand

9


R E P O R TA G E

‘Maar de D van Deployable is het belangrijkste’, zegt kolonel Jos van Dam, Commandant NATO DARS Nieuw Milligen. ‘In goed Hollands is het een mobiel commandovoeringsstation voor luchtoperaties. Sensoren geven input in een systeem dat een ruw beeld schetst, de Sensor fusing post. Op basis daarvan wordt in het Recognised air picture producing center het identificatieproces doorlopen, dus wat vliegt er bijvoorbeeld rond. Na het vaststellen van de identiteit kan het Air control center met dit geïdentificeerde luchtbeeld wapensystemen dirigeren of aansturen.’ Connectiviteit DARS heeft daarvoor natuurlijk wel input nodig. ‘Wij beschikken niet over een organieke sensor’, geeft deploymentcommander luitenant-kolonel Michael Braun aan. ‘We hebben een radar nodig van een derde partij. Dus gebruiken we informatie van de radars in Skagen en Skrydstrup. Twee verschillende bronnen en dat maakt het voor DARS interessant. Want vanwege de diversiteit binnen de NAVO moet de DARS kunnen omgaan met zoveel mogelijk verschillende sensoren.’ Op Karup zelf is bovendien de Deense versie van een mobile

Luftwaffe luitenant-kolonel Michael Braun (staand, rechts) en overste Alexandrus Ioakomides van de Griekse luchtmacht overleggen in de fighter contol-container.

air control center gevestigd. Zij gebruiken het TPS-77 – uitgesproken als Tipsy 77 – mobiel radarstation voor nationale taken. De Deense luchtmacht stelde de input van de radar tijdens deze oefening beschikbaar voor DARS. ‘We draaien volgens de planning mee met Brilliant Mariner, maar dit is voor ons vooral een connectiviteitstest’, licht commandant Van Dam toe. ‘Dit is de eerste keer dat we

Het personeelsbestand komt naast Nederland momenteel uit Denemarken, Duitsland, Griekenland, Italië, Polen, Turkije. Daarnaast werken er drie burgers en komt er in de toekomst Bulgaars, Frans en Noors personeel bij.

Spelbreker DARS is overigens nog steeds eigendom van de industrie. Van Dam: ‘Het is een geheel nieuw opgezet systeem dat laag voor

Kolonel Jos van Dam. ‘DARS is hoofdzakelijk bestemd voor out-of-area-operaties, maar kan ook ingezet worden binnen het eigen NAVO-gebied.’


10

echt deployen, dat we de radars en de links testen. Twee dagen rijden met een overnachting op Hohn in Noord-Duitsland. Het klinkt misschien vreemd, maar ik heb heel wat onervaren mensen binnen, bijvoorbeeld op het gebied van konvooirijden. Dat moet je dus ook leren. Na aankomst hadden we binnen een dag al een radarplaatje. Dat was positief verrassend, maar zo moet het wél zijn. Ik kijk zeer positief tegen onze ontwikkeling aan. Vorig jaar hadden we de eerste test op Leeuwarden en nu zijn we duidelijk een stap verder. In juli dit jaar draaien we voor het eerst echt mee in een oefening, JPOW.’

R E P O R TA G E

glimlach. ‘Met een paar radarplots kan je niet zo heel veel. Bijvoorbeeld controleren of alle sensoren één vliegtuig als dezelfde plot weergeven, dus of er correlatie is. Eén plot van een vliegtuig is dan niet voldoende. Hoe meer hoe beter.’ ‘Maar we hebben onze hoofddoelen bereikt’, vat Van Dam samen. ‘We zijn veilig deployed, twee grenzen overgestoken, en hebben onze apparatuur verbonden met diverse sensoren. De rest is allemaal secundair.’ Braun is het met hem eens. ‘Hier heb je je tijden op voorbereid, maar je weet pas echt hoe het gaat en wat je nodig hebt, als je het een keer hebt gedaan. Hier hebben we op gewacht.’ •

Het kleinste element, gebaseerd op de NATO Response Force requirement, is vijftig man. Daarmee staat DARS op five days notice to move. Die eenheid moet volledig selfsupporting zijn voor een periode van dertig dagen.

laag wordt opgebouwd. Ze zijn nog niet helemaal klaar met de ontwikkeling van met name de software. We hopen begin 2011 een systeemfase te hebben waarmee we beperkt operationeel inzetbaar zijn.’ Braun geeft aan dat niet voor iedere uitzending dezelfde middelen meemoeten. ‘Je richt het systeem zo in dat het voor de opdracht het beste past. Je bepaalt voor iedere missie wat je wel en niet nodig hebt. Voordeel is dat we onze

containers zowel voor fighter control als voor air surveillance kunnen gebruiken, een zogenoemde regular split.’ Het eerste operationele deployment van DARS kent met de aswolk natuurlijk wel een grote spelbreker. ‘Je hebt een stuk metaal nodig om je radarstraal te laten terugkaatsen’, zegt master controller en deputy deploymentcommander luitenant kolonel Alexandrus Ioakomides met een

Voor het eerste operationele deployment van DARS stelde de Deense Luchtmacht de TPS-77 radar beschikbaar van hun eigen mobile air control center. ‘Leuk als je dezelfde taal spreekt’, volgens commandant Van Dam.

De NAVO beschikt over een aantal operationele eenheden zoals het Airborne Early Warning Force – in de volksmond de AWACS’en – op Geilenkirchen en dus het DARS. Nu is dat er nog één met als standplaats Nieuw Milligen, maar op termijn moet er een tweede komen op de zuidflank van de NAVO, op Torejon in Spanje. DARS wordt op 1 januari 2008 geactiveerd door de NAVO. Het maakt deel uit van een groter programma gericht op de vervanging van de Control and Reporting Centers (CRC’s) van Noordwest-Noorwegen, tot ZuidoostTurkije, die allemaal verschillend zijn. Daarnaast leeft bij de NAVO de noodzaak om eigen commandovoering mee te kunnen nemen naar een inzetgebied buiten dat van de NAVO. Het DARS voert daar de air tasking orders uit die het krijgt van een (Deployable) Combined Air Operating Center.

11


ACTUALITEIT

Wereldwijde primeur KLu-Apache: eerste

Vliegen op algen en frituurvet

Tekst en foto’s: Arno Marchand

De KLu is niet de enige die inziet dat biokerosine een toekomst kan hebben. In de Verenigde Staten maakt in maar t een A-10C van de luchtmacht en in april een F/A-18F Super Hornet van de marine een vlucht op biokerosine, voor die gelegenheid omgedoopt tot Green Hornet.

Schaarste van fossiele brandstoffen en de vervuiling die de verbranding ervan veroorzaakt, doet wetenschappers al jaren zoeken naar alternatieven. Auto’s die rijden op water lopen nog niet direct van de lopende band. Maar wat als een vliegtuig of helikopter kan vliegen op een mix van algen en afgewerkte frituurolie? Dat blijkt geen utopie meer, want daags voor de Luchtmachtdagen presenteert de KLu – met trots – de eerste militaire helikopter die vliegt op deze biokerosine.

‘Nee, het ruikt niet naar frikadellen’, zegt gezagvoerder van het Apache Solo Displayteam majoor Raymond Laporte met een lach. Hij vliegt met collega kapitein Roland Blankenspoor de Apache waarvan de linker motor deels wordt gevoed door biokerosine (zie kader). ‘Op dit moment hebben we die mix van fossiele en biobrandstof nog nodig. De aromaten in fossiele brandstof geven een noodzakelijke reactie op bijvoorbeeld afdichtringen in het brandstofsysteem en de motor waardoor lekkages worden Na de eerste vlucht op biokerosine op 16 juni poseren v.l.n.r. Commandant DHC commodore Theo ten Haaf, C-LSK luitenant-generaal Jac Jansen, minister van Defensie Eimer t van Middelkoop, kolonel Paul de Witte en Apache-vliegers majoor Raymond Lapor te en kapitein Roland Blankenspoor.


12

ACTUALITEIT

helikopter op biokerosine

Laporte (links, achterin) Blankenspoor (rechts, voorin) merken geen verschil tussen gewone en biokerosine, behoudens een iets lager verbruik.

voorkomen. De crewchief viel het wel op dat hij aan de linkerkant minder zwavel en aromaten – de zo kenmerkende geur van verbrande fossiele brandstof – rook. Wij merken er in cockpit helemaal niets van. “Weet je wel zeker dat het biobrandstof is”, vroegen we nog.’ ‘Precies zoals het moet zijn’, geeft projectofficier kolonel Paul de Witte aan. Een paar jaar geleden raakt hij in de greep van de biobrandstof. Het vuurtje wakkerde aan na het zien van ‘An inconvenient truth’, de film van de voormalig Amerikaanse vicepresident Al Gore. ‘Vanaf dat moment was bij mij een zekere bezorgdheid over ons milieu ontstaan. Twee jaar geleden zag ik een persmededeling dat de KLM een project startte om algen te gebruiken als bron voor kerosine en vroeg ik me af wat we binnen Defensie met deze ontwikkeling deden. Dat bleek nog niet veel te zijn. Daarop nam ik contact op met de nationale luchtvaartmaatschappij om te zien of samenwerking en kennisoverdracht mogelijk was’. Die komt er in oktober 2009. Energieonafhankelijkheid Na de geslaagde demonstratievlucht van de KLM met een Boeing 747 in november 2009 waarbij één motor op biokerosine draaide is volgens De Witte binnen de Luchtmacht het besluit genomen om ook een demonstratievlucht op biokerosine te maken. ‘Voor de toekomst móeten we wel kijken naar alternatieve brandstoffen, want de wereldbevolking neemt toe en daarmee de vraag naar fossiele

De Witte: ‘Biokerosine op basis van algen verminder t de uitstoot van CO2, zwavel en aromaten aanzienlijk.’

brandstoffen, maar de voorraad daarvan neemt af’, zegt De Witte, buiten dit biokerosineproject om Projectleider Facilitair Bedrijf Defensie bij het Commando DienstenCentra. ‘Zonne- en windenergie zijn voor veel doeleinden bruikbaar, maar niet voor de luchtvaart. Daarvoor heb je een vloeibare brandstof met een hoge energie-inhoud nodig. Biokerosine van de tweede of derde generatie is volstrekt gelijk aan gewone kerosine. Het is een “drop in” brandstof die geen aanpassing aan het vliegtuig vraagt.’ Volgens De Witte is biokerosine van belang voor Defensie vanwege de energieonafhankelijkheid, en tegelijkertijd zorgt het voor een verminderde CO2- en fijnstofuitstoot. ‘Naar verwachting zullen ook de condensstrepen op grote hoogte, veel minder zijn bij gebruik van biokerosine. Daarnaast blijft bij de productie ervan, biodiesel over als restproduct. Dat is weer prima te gebruiken voor andere doeleinden.’

Afval Dat de maatschappij tot nu toe nog niet op grote schaal gebruikmaakt van biobrandstoffen is volgens De Witte een kip-ei-verhaal: ‘er wordt geen biokerosine geproduceerd want er is geen vraag, en er wordt niet op gevlogen omdat het niet wordt geproduceerd. Maar het perspectief van algenolie als basis voor biobrandstof is veelbelovend, echter, de productie – in Nederland – ligt nu nog op een te laag peil. Maar met het slagen van deze proef komt daar hopelijk verandering in, en ziet de industrie de mogelijkheden waardoor er meer beschikbaar komt. Het voordeel van algen is dat ze geen schoon water vragen, maar juist zeer goed groeien in afvalwater.’ Defensie hecht groot belang aan innovatie en volgt de ontwikkelingen op het gebied van alternatieve brandstoffen en duurzame energie. De technologie voor het maken van biokerosine uit algen staat weliswaar nog in de kinderschoenen, maar deze vlucht is een belangrijke stap in de verdere ontwikkeling ervan. De Witte: ‘Ik ben trots omdat we met dit project twee speerpunten behalen: innovatie in de luchtvaart waaraan zowel Defensie als de industrie een bijdrage leveren, en tegelijkertijd het vergroten van duurzaamheid. Bij grootschalig gebruik van biobrandstoffen levert Defensie een substantiële bijdrage aan de vermindering van de CO2-uitstoot.’ •

Tijdens de demonstratievluchten draait de rechter motor van de Apache op standaard JP-8 jetfuel. De linker motor wordt gevoed met een van tevoren gemixt mengsel van de helft fossiele brandstof en de andere helft Honeywell Green Jet Fuel. Deze biokerosine bestaat voor negentig procent uit afgewerkte frituurolie en tien procent uit in Nederland gekweekte algenolie. In de maandenlange voorbereiding is intensief samengewerkt met Apache-fabrikant Boeing, motorfabrikant General Electric, Honeywell UOP, SkyNRG, het Nationaal Lucht en Ruimtevaartlaboratorium, Ingrepro en de KLM. In de week voor de Luchtmachtdagen geven de helikopter en motorfabrikant een verklaring van geen bezwaar af. Daarna volgt de Militaire Luchtvaart Autoriteit met een permit to fly.

13


ACHTERGROND

Koninklijke Luchtmacht in de Europese Unie Tekst: Ingmar Kooman | Foto’s: Bart Nijs Fotografie, AVDD

Kolonel Hans Askamp, luitenant-kolonel Ar thur Stam en Oppers (vlnr.) voor het Berlaymontgebouw, het hoofdkantoor van de Europese Commissie. Behalve de drie stafofficieren zijn ook luitenant-generaal Freek Meulman en brigadegeneraal Jan Beekman in Brussel werkzaam bij de PMV, respectievelijk als Hoofd en Plaatsvervangend Hoofd-Permanente Militaire Ver tegenwoordiging.

Diplomatie in militair tenue De Koninklijke Luchtmacht is op vele fronten actief. Ook in de arena van de Europese Unie. Kolonel Peer Oppers bewandelt bij de Permanente Militaire Vertegenwoordiging

De Europese Unie is bezig aan een gestage opmars. ‘Brussel’ manifesteert zich buiten haar vertrouwde financieeleconomische werkterrein ook steeds nadrukkelijker op andere vlakken. Nieuwe pijlers onder het EU-beleid zijn justitie en defensie. Zo neemt de EU eind 2004 in Bosnië-Herzegovina met de operatie Althea de verantwoordelijkheid voor een ‘safe and secure environment’ over van de NAVO. Nederlandse militairen vervullen in 2008 met ondermeer Franse en Ierse collega’s onder de vlag van EUFOR vredestaken in Tsjaad. Een Europees vlootverband beschermt sinds december 2008 de scheepvaart rondom de Hoorn van Afrika. Ook aan deze operatie Atalanta levert Nederland substantiële bijdragen, ondermeer met de inzet van marineschepen en Lynxen van het Defensie Helikopter Commando. ‘De ontwikkelingen op het gebied van buitenlandse vrede en veiligheid zijn de laatste tien jaar in een stroomversnelling

van de EU dagelijks de scheidslijn tussen de diplomatieke en militaire wereld. DE VLIEGENDE HOLLANDER

14

De Permanente Militaire Ver tegenwoordiging zetelt niet langer in een Brusselse buitenwijk, maar in het statige gebouw van de Nederlandse ambassade in het centrum van de stad.

ACHTERGROND

Schaken Oppers is feitelijk een diplomaat in een militair pak. ‘Al loop ik in Brussel toch ook een deel van de tijd in burger rond’, merkt hij op. ‘De EU is een diplomatieke omgeving met daarin een plukje militairen. In bepaalde overleggen val je in je uniform behoorlijk uit de toon en kun je in burger meer gedaan krijgen van bepaalde collegae.’ Als lid van de PMV houdt Oppers zich vooral bezig met algemene beleidsontwikkeling en de plannen op gebied van Europese militaire capaciteiten (zie kadertekst). ‘Uitermate boeiend werk’, vindt Oppers. ‘Ik vertegenwoordig de Commandant der Strijdkrachten, dus ik werk met een breed pakket aan marine, landmacht, luchtmacht en marechaussee onderwerpen.’ Wat hem het meest boeit in het werk is de multinationale en interservice samenwerking met de Brusselse en Haagse militaire en civiele collega’s van de verschillende krijgsmachtdelen. Hij noemt het ‘blikverruimend’ om binnen het zogeheten Peace and Security Committee Oppers: ‘Natuurlijk ben je trots op je uniform, maar soms is je “Brusselse ook met collega’s van Buitenlandse Zaken rond de tafel te zitten en camouflage” gewoon praktischer.’ oplossingen te zoeken voor bestaande en te verwachten crises. Foto: Gerben van Es, AVDD De diplomatenwereld verschilt aanzienlijk van het militaire bedrijf, vertelt de kolonel. ‘Je bent continue aan het masseren, aan het proberen om andere landen mee te krijgen. Als militair ben je gewend dat wanneer je aan een touw trekt, iets in beweging komt. In Brussel werkt het anders. Het is meer zoals schaken: je moet een heleboel zetten doen voordat je een gewenst eindresultaat bereikt. Aan dat ‘weerbarstige’ politieke spel moet je als militair wel wennen. Je werkt samen met 26 verschillende landen, elk met hun eigen cultuur en belang.’ Het kostte Oppers dan ook wel even voor hij doorhad hoe de hazen in de Europese hoofdstad liepen, erkent hij. ‘De besluitvorming verloopt soms onvoorspelbaar. Soms staat iets maanden te pruttelen en dan opeens is het net een snelkookpan: plots vliegt het deksel eraf. Want: als landen het echt willen, kan de besluitvorming plots snel gaan. En naarmate de individuele EU-landen steeds minder geld hebben voor defensie-uitgaven zijn ze ook steeds meer op elkaar aangewezen. Brussel blijft dus boeiend en leerzaam, in vele opzichten.’

gekomen’, bevestigt kolonel Peer Oppers. Als stafofficier van de Permanente Militaire Vertegenwoordiging (PMV) van de EU zit hij met zijn neus bovenop alle veranderingen. Buiten haar civiele activiteiten vervult de EU namelijk een steeds prominentere rol op het militaire toneel. Ze vangt zo steeds meer licht van

de schijnwerpers die traditioneel op de trans-Atlantische hoofdrolspeler – de NAVO – zijn gericht. ‘Europa zag destijds door de burgeroorlogen in het voormalige Joegoslavië in dat het militair gezien ook de eigen broek moest gaan ophouden. Overname van de NAVO-operatie in Bosnië-Herzegovina was dan ook logisch.’

‘Joint’ en ‘combined’ optreden in Tsjaad: Nederlandse mariniers en een Franse Puma in augustus 2008. Afrika is en blijft een belangrijk aandachtsgebied voor de Europese Unie en de EU-lidstaten trekken daar op militair gebied ook steeds meer samen op. Foto: Ruud Mol, AVDD

Paraplu ‘Eigenlijk grijpt deze ontwikkeling terug op de oorsprong van de Europese samenwerking’, legt Oppers uit. ‘Vredeshandhaving is de basisgedachte achter de Europese eenwording. Na de Tweede Wereldoorlog spraken de Benelux, Frankrijk, Italië en West-Duitsland af om een gemeenschappelijke markt te vormen voor kolen en staal, de grondstoffen voor oorlogsvoering. Dat was onder andere bedoeld om een militaire wederopstanding van Duitsland te verhinderen en om schaarse middelen meer gelijk te verdelen.’ Toch blijft de band binnen deze Europese Gemeenschap van Kolen en Staal (EGKS) en de latere Europese Economische Gemeenschap (EEG) vooral economisch van aard. De West-Europese landen schuilen in de Oost-Westconfrontatie namelijk onder de (nucleaire) paraplu van de Amerikanen. Europa speelt te midden van de geopolitieke tenoren NAVO en Warschaupact geen eigen rol. Na het einde van de Koude Oorlog en het uiteenvallen van de Sovjet-Unie ontstaat, tijdens en na de Balkancrisis, de behoefte om daarin verandering te brengen, vertelt Oppers. ‘Bij de oprichting van de Europese Unie, met het Verdrag van Maastricht in 1992, is vastgelegd dat de EU op alle gebieden die haar veiligheid aangaan zeggenschap heeft. Zeven jaar later krijgt dat meer concrete invulling met het vaststellen van het Europees Veiligheids- en Defensiebeleid (EVDB). Europa kan daardoor zelfstandig optreden op gebied van conflictpreventie en crisisbeheersing.’

Ingrijpen en inzet Een Europees leger lijkt desondanks nog ver weg, maakt de kolonel duidelijk.

15


ACHTERGROND

Schaalwinst De voortgaande Europese operationele samenwerking en inzet valt buiten EU-operaties als Althea en Atalanta ondermeer terug te zien in het European Air Transport Command, dat in september formeel wordt opgericht. Dit supranationale EATC krijgt zeggenschap over een luchttransportvloot waaraan België, Duitsland, Frankrijk, Luxemburg en Nederland een bijdrage leveren. ‘Door ons luchttransport en onze tankercapaciteit Europees te regelen kunnen we meer effectief van elkaars middelen gebruik maken. De individuele landen leveren een deel van de zeggenschap over hun eigen vloot en de te vervoeren lading in, maar krijgen daarvoor een grotere en meer flexibele luchttransportcapaciteit terug.’ Dat het EATC uiteindelijk gaat opereren vanuit vliegbasis Eindhoven is mede te danken aan een goede coördinatie en samenwerking tussen de collega’s van Buitenlandse Zaken en Defensie in Brussel en Den Haag, geeft Oppers aan.

Hr.Ms. Tromp rekende dit voorjaar op spectaculaire wijze een aantal piraten in. De boordhelikopter speelde een vitale rol in de ontzetting van het Taiwanese vrachtschip Taipan.

‘Wel is in 1999 een bevelslijn vastgesteld die qua structuur vergelijkbaar is met die van de NAVO. De tweehonderd staffunctionarissen van de EU militaire staf staan echter niet in verhouding tot die van de NAVO militaire staf. Toch is het voldoende om onze eigen operaties te leiden. Dat gebeurt met een kernstaf die wordt aangevuld met bestaande nationale en in sommige gevallen NAVO-commandostructuren, waarbij Duitsland, Frankrijk, Griekenland, Groot-Brittannië of Italië zich met hun nationale hoofdkwartieren om toerbeurten kunnen opwerpen als leidend land.’ ‘De NAVO en de EU zijn geen concurrenten, maar vullen elkaar aan’, benadrukt Oppers. ‘Het trans-Atlantische bondgenootschap is vooral ingericht op robuust militair ingrijpen. Hoofddoel is


16

‘Het kostte heel wat lobbywerk om dat voor elkaar te boksen. Ieder land gaat voor zijn eigen belang, maar uiteindelijk stond Europese efficiëntie en kostenbesparing voorop. Als functionaris in Brussel moet je vooral oog hebben voor dat grotere plaatje, het Europese voordeel. En in dit geval was dat ook in het voordeel van Nederland.’ Verder is ook bij de ontwikkeling van een Europees concept voor (Theatre) Air and Missile Defence Nederlandse expertise en bemiddeling gevraagd. Hiervoor kan de EU eveneens teruggrijpen op een al bestaande structuur. Duitsland en Nederland vormen namelijk samen de Extended Air Defence Task Force (EADTF). ‘Een eenheid die bij uitstek geschikt is om een dergelijk concept mede te ontwikkelen’, oordeelt Oppers. ‘Inmiddels hebben meer landen interesse getoond, zodat analoog aan het EATC ook op dit terrein voor Europa schaalwinst kan worden geboekt. Vooral in deze financieel minder rooskleurige tijd is dat zeer welkom.’

De Liaison and Observation Teams in Bosnië fungeren als ogen en oren van de Europese Unie. Deze teams houden op lokaal en regionaal niveau een vinger aan de pols, zoals hier in een textielfabriek in Podbrdo. Foto: uit collectie Ilonka de Bie

strijdende partijen uit elkaar te halen en te houden. De EU kan zowel civiel als militair optreden in humanitaire en crisisoperaties en vredesbewakingstaken.’ Daarmee is Europa in het gat gesprongen dat bestond tussen het militaire ingrijpen van de NAVO en de civiele inzet van bijvoorbeeld de Verenigde Naties. ‘Duplicering wordt zoveel mogelijk voorkomen’, geeft de Brusselse luchtmachter aan. ‘De EU kan militaire operaties vervullen die nodig zijn om de civiele missies mogelijk te maken of te ondersteunen.’ Een ad hoc troepenmacht van verschillende EU-lidstaten kan in de conflictgebieden bruggenhoofden slaan, zodat de VN het vervolgens voor langere tijd kan stabiliseren. Dat is onze meerwaarde.’ •

EU Battlegroup De Europese Unie heeft permanent een zogeheten EU Battlegroup paraat staan. Dit interventieteam kan binnen korte tijd en voor een beperkte duur (dertig tot honderdtwintig dagen) worden ingezet voor crisisbeheersing en vredesmissies. Momenteel maakt Nederland samen met de Britten deel uit van deze snelle reactiemacht met een infanteriecompagnie van het Korps Mariniers en ondersteunende eenheden. In de eerste helft van 2011 is Nederland lead nation. In een samenwerking met Duitsland, Finland, Litouwen en Oostenrijk levert ons land dan een infanteriebataljon en ondersteunende eenheden.

R E P O R TA G E

Gedenkteken Luchtvarenden onthuld op Soesterberg

‘Aan de vergetelheid ontrukt’

Tekst: Arno Marchand Foto’s: Frank van Biemen, AVDD

In totaal staan op dit gedenkteken 1213 namen vermeld, alfabetisch en op datum gerangschikt. Het gedenkteken bestaat uit negentien stenen met namen, en een twintigste waarop staat uitgelegd wie met dit gedenkteken worden geëerd. C-LSK luitenant-generaal Jac Jansen (l.) onthulde het door het wegtrekken van een parachute.

Een kleine twee jaar geleden onthulde de toenmalige C-LSK luitenant-generaal Hans de Jong het eerste deel van het Gedenkteken Luchtvarenden. De namen van bijna 270 omgekomen luchtmachtmilitairen werden op 14 september 2007 gepresenteerd. C-LSK luitenant-generaal Jac Jansen maakte op 27 mei het karwei af door op de voormalige vliegbasis Soesterberg het Gedenkteken Luchtvarenden in zijn geheel te onthullen. Veel nabestaanden komen eind mei naar Soesterberg voor de onthulling van het eerbetoon in marmer, waarin de namen van hun omgekomen of gesneuvelde familieleden zijn gegraveerd. Met dit gedenkteken worden alle militairen van de militaire luchtvaart herdacht die zijn omgekomen in een luchtvaartuig als direct gevolg van oorlogshandelingen of een luchtvaartongeval bij de uitvoering van de hen opgedragen missie. Nadrukkelijk gaat het hierbij niet alleen om de vliegende

bemanningen, maar is op dit monument ook plaats voor de overige inzittenden. Op het op 14 september 2007 onthulde eerste deel van het monument staan namen van 267 luchtmachtmilitairen die na WO II omkwamen bij een luchtvaartongeval. ‘Daarmee werden hun namen aan de vergetelheid ontrukt’, zegt Jansen in zijn toespraak. ‘Maar toen was ook duidelijk dat we er nog niet waren.’ Uiteindelijk is nu het gedenkteken voltooid met de namen uit de categorieën ‘gevallen luchtvarenden van de Militaire

Tijdens de ceremonie maken twee Harvards, de Beechcraft en de Spitfire van de Stichting Koninklijke Luchtmacht Historisch Vlucht een fly-by over het monument in de zogenoemde missing-man formatie.

Wilt Wi lt u het et mon onum umen ent be beezo zoekken? zo zoek een n? Ki Kijk Kijk jk dan n op ww ww w..lu luch chtt mach ma cht. t.nl .nl n waa aarr de de b bez ezoe ez zoe oekd kdat dat ata st ata staa aaan ve verm mel e d. d Opg gav ave kkaan do oor or mid idde deel va d van n ee een eem ma aiill naa aar eb ebkl klu@ @m miind ndef ef.n f.n nl of of een en brrie ief ef na naar hett Com mma man nd do LLu ucch hts tstrij trij tr ijd dkkrra ach chte ten, en n,, Eve v neeme ment nten nt nbu bure ure reaau u, An A tw twoo oord oo rd rdnu dnu umm mm mer e 120 er 201 13 3, 4 48 80 00 0 VD Br Bred eda. a. a.

Luchtvaart van de Koninklijke Landmacht vanaf de oprichting in 1913 tot het einde van de Tweede Wereldoorlog’, ‘gevallen luchtvarenden van de Militaire Luchtvaart van het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger vanaf 1914’ en de ‘gevallen luchtvarenden van de Marineluchtvaartdienst van de Koninklijke Marine vanaf 1917’.

Offers Volgens Jansen geeft het totaal aantal van 1213 gevallenen een goede indruk van de offers die in de loop der tijd zijn gebracht. ‘Maar ze vertellen niet het verhaal van het verschrikkelijke leed dat achter elk individueel verlies schuilgaat en dat iedere nabestaande, collega of dierbare op zijn eigen manier moet zien te dragen. Een gedenkplaats met een monument kan daarbij, daarvan ben ik overtuigd, een rol vervullen.’ Na Jansen volgen toespraken van vertegenwoordigers van verschillende krijgsmachtonderdelen en de Staf Luchtmachtpredikant. Daarna onthult de C-LSK het monument door een parachute van de laatste steen weg te trekken. Na het Wilhelmus en het overvliegen van de Missing Man-formatie van de Stichting Koninklijke Luchtmacht Historisch Vlucht sluiten kransleggingen en een defilé de plechtigheid af. •

17


INTERVIEW

Een dag op stap met ……………… ‘Coachen tot het kwartje valt’ De Koninklijke Luchtmacht kent vele beroepsgroepen. Sommige zijn bekend, andere liggen veel minder voor de hand. Sergeant-majoor Hans van den Tempel is instructeur bij het opleidingssquadron van de Nederlandse Defensie Academie in Breda. Hij brengt daar een nieuwe generatie luchtmachters de fijne kneepjes van het militaire bestaan bij. Van den Tempel kijkt toe terwijl groepscommandant Sander von Piekar tz zijn plaatsvervanger Axel Caspers instrueer t.

Modder spat omhoog tegen de ramen van de MB. Met grommende motor stuitert de terreinwagen van de ene naar de andere drassige kuil. De weergoden hebben het oefengebied in de bossen bij Ossendrecht de afgelopen dagen niet gespaard. Maar in het bivak van 3 KLu valt de schade mee. De kersverse cadetten van het opleidingssquadron van de Nederlandse Defensie Academie (NLDA) ogen dan ook opgewekt, klaar voor dag twee van hun tweede ‘groene’ week. ‘Ze zijn erg enthousiast over de velddienst’, beaamt sergeant-majoor Hans van den Tempel. Hij is één van de drie groepsinstructeurs van de jongste lichting van de Koninklijke Militaire Academie in Breda. Van de veertig die in februari opkwamen voor hun Korte Officiersopleiding zijn nog 37 aspirant-luchtmachters over. ‘Geen slechte score’, oordeelt Van den Tempel. ‘De mensen die het niet in zich hebben, zijn meestal al snel weer weg.’ De grote schifting vindt doorgaans al plaats in het initiële

IP-bivak, vertelt hij. ‘Op zo’n eerste velddienst merk je al waar de grenzen van mensen liggen. En daar komen ze zelf ook achter.’ Volgens Van den Tempel trekken de meeste ‘spijkerbroeken’ dan ook vroegtijdig hun conclusies wanneer ze inzien dat het militaire wereldje niet voor ze is weggelegd. ‘Het is niet aan mij om iemand binnen te houden. Andere cadetten hebben ook aandacht nodig. Eén ding kan ik ze garanderen: het wordt naarmate de opleiding vordert alleen maar zwaarder.’ Gretig Van den Tempel instrueert de Bravo-groep over hun patrouille. De opdracht: vind een geschikte locatie voor een schuilbivak. Half 10 klaar voor vertrek. Als één man controleren de twaalf cadetten hun horloges. Check. ‘In het begin waren ze tamelijk stil en keken ze de kat uit de boom’, zegt de sergeant-majoor, terwijl zijn groep zich camoufleert. ‘Na het IP-bivak zie je ze steeds gretiger worden. Ze stellen veel vragen. Het zijn natuurlijk geen domme mensen; bijna allemaal hebben ze een HBO-achtergrond. En ook al worden ze straks luchtverkeersleider of officier meteoroloog en gaan ze vrijwel nooit meer het veld in, soldaatje spelen, dat blijven die gasten natuurlijk leuk vinden.’ Voorligsteun Behoedzaam verplaatsen de cadetten zich langs struiken en bomen. Ieder groepslid speurt gecon-

‘Sommige cadetten zijn heel inventief en komen vanuit hun eigen achtergrond als EHBO-instructeur of manager met allerlei handigheidjes waar ik zelf nooit was opgekomen. Zelfs na bijna 34 jaar militaire ervaring leer ik nog steeds van alles.’


18

INTERVIEW

……………………………………………… instructeur Hans van den Tempel Tekst: Ingmar Kooman | Foto’s: Gerben van Es, AVDD

‘Instructie geven moet je in zekere zin ook aangeboren zijn.’

centreerd de omgeving af, de Diemaco in de aanslag. ‘Alles, van de wijze waarop je je wapen vasthoudt, het graven van een ligsleuf of het verplaatsen door een bos is een kwestie van oefenen, oefenen, oefenen’, maakt Van den Tempel duidelijk. ‘In de eerste velddienst hebben we het één en ander heel schools uitgelegd, maar nu moet het kwartje stilaan vallen.’ Hij is zeker niet ontevreden over de progressie die zijn groep heeft geboekt. ‘Ik zie wel mooie dingen. Sinds we ze een keer verrasten met een controle van hun rugzakken, houden ze elkaar goed in de gaten. Als je een tijd lang in ‘voorligsteun’ (opdrukhouding, red.) hebt gelegen omdat een groepsgenoot een steekje heeft laten vallen, waak je ervoor dat zoiets niet snel weer gebeurt. Ze helpen elkaar en opereren meer en meer als team.’ Beslissing Buiten het ‘militair zijn’ stoomt Van den Tempel zijn cadetten ook klaar voor hun toekomstige rol als officier. ‘Ik wil zoveel mogelijk mensen in verschillende rollen zien: verkenner, radioman, maar zeker ook als groepscommandant. Je gaat patrouille lopen? Organiseer het maar. Zet je de ervaren kaartlezers voorop of zorg je dat de minder ervaren krachten daarin juist sterker worden.’ Of een besluit goed of fout uitpakt, doet er zo vroeg in hun opleiding nog niet eens zo zeer toe, legt de instructeur uit. ‘Neem maar een beslissing. Durf fouten te maken! Dan kan ik gerichte instructie geven. Ik houd niet van schreeuwen en blèren. Wij werken meer coachend en sturen ze zo in de richting die we graag willen zien. Ik brand niemand af. Een goede verstandhouding tussen instructeur en cadetten is van groot belang. Als zij weten dat jij er voor hen bent, doen ze voor jou een stapje extra.’ Mentor In dit geval mogen ze dat ook wel tonen, vindt Van den Tempel. ‘Het tempo ligt wel erg laag’, merkt hij op. Een klein uur sluipt de groep van de ene naar de andere bomenrij, steeds dekking zoekend wanneer auto’s of ruiters passeren. Geen takje of twijgje dat kraakt, maar daardoor ligt het bivak al met al hemelsbreed nog maar een paar honderd meter achter ze. ‘Tactisch verplaatsen is goed, maar zo zijn we nooit op tijd terug’, constateert de sergeant-majoor. Hij gaat even overleggen met de groepscommandant. ‘Ik kan ze wel laten aanmodderen, maar dan leren ze nog niets.’ ‘Hoe meer je verplaatst, des te meer je in de kijker loopt’, met die raad van hun sergeantmajoor hebben de cadetten snel een geschikte plek voor hun schuilbivak gevonden. Ze verplaatsen zich terug. Nu doen ze dat zelfs zo onopvallend, dat hun instructeur zijn groep even kwijt is. ‘Kijk, daar gaan ze’, fluistert hij na een paar minuten turen in de bosrand. Met een twinkeling in zijn ogen: ‘Ze zitten weer helemaal in hun spel.’ ‘Ik had nooit verwacht dat ik het zó leuk zou vinden’, erkent Van den Tempel. ‘Je moet je cadetten van nul af opleiden, dus je ziet ze groeien: als militair en als mens. Als instructeur ben je in sterke mate één met de groep. Ik stop er veel energie in, maar krijg er daardoor ook zoveel voor terug.’ •

Waar zet je een wachtluisterpost op en hoe richt je hem in. De theorie kennen de cadetten uit het Handboek Militair, maar nu de praktijk nog.

Een ongeoefend cadettenoog ziet nog niet direct alle kansen die de natuur een militair biedt.

Enthousiast gaan de cadetten aan de slag om een kuil in het landschap uit te bouwen tot volwaardige wachtluisterpost.

19


PERSONEEL

Aydin (l.) en Eddaoudi doorliepen de specialistenopleiding voor officieren aan de Nederlandse Defensie Academie. ‘De opleiding was wel wennen’, erkent Eddaoudi. ‘Maar het is goed geweest voor onze inleving. En we hebben het goed gedaan.’ Aydin vult hem aan: ‘Het was een mooie groep, met aardige mensen. We hebben ons best gedaan en veel geleerd over het militaire leven. Dat was waardevol.’ Foto: Herman Zonderland, AVDD

Krijgsmachtimam: nieuwe loot aan

‘Het is aan ons om begrip te kweken’

Tekst: Jan Malschaert en Roel van de Wiel

Sinds ruim een jaar zijn kolonel Ali Eddaoudi en majoor Suat Aydin imam bij de Dienst Geestelijke Verzorging van Defensie. Een interview met de twee islamitische pioniers in landmachttenue die vechten tegen weerstand en bouwen aan begrip. ‘Je hebt helemaal geen puntmuts, zeiden ze.’ DE VLIEGENDE HOLLANDER

20

Hoe worden twee imams geestelijk verzorgers bij Defensie? Ali Eddaoudi: ‘We zijn benaderd door het Contactorgaan Moslims en Overheid, waar wij inhoudelijk nog steeds verantwoording aan afleggen. Van Defensie wist ik weinig. Door gesprekken met veel mensen kwam ik erachter dat er goed werk te doen was. We konden een belangrijke rol spelen voor jonge militairen met een islamitische achtergrond. Daarin zag ik een uitdaging. Bijzondere gewetensbezwaren had ik niet. Ja, voor alle geestelijk verzorgers zorgt het werk van Defensie soms voor gewetenskwesties, zoals bij het gebruiken van geweld.’ Suat Aydin: ‘Ik heb in Turkije de dienstplicht vervuld. Toen ik voor deze functie werd benaderd, heb ik lang nagedacht en er uitvoerig met mijn vrouw en ouders over gesproken. Ik realiseerde me: ik word militair, maar mijn taak is morele steun te bieden aan mensen, moslim- en andere militairen. Dat is mijn werk, of ik dat nou doe in een ziekenhuis, een moskee of op een kazerne. Toen wist ik: ik doe het.’

PERSONEEL

Is de IGV niet veel te klein? Er werken duizenden islamitische collega’s bij Defensie. Eddaoudi: ‘Hoeveel moslims bij Defensie werken, is niet geregistreerd. Defensie is nog geen afspiegeling van de civiele maatschappij, maar het percentage moslims groeit. Voorlopig zijn Suat en ik met z’n tweeën; we zijn blij dat er een begin is. Wij proberen een brug te slaan voor jonge moslims naar deze organisatie. We zijn ook ambassadeurs: ik laat geen kans achterwege om mijn achterban en mijn privéomgeving te vertellen dat Defensie de beste werkgever is van het land.’ Islamitisch Geestelijk Verzorger Ali Eddaoudi: ‘Moslims hebben respect en ontzag voor de vrouwen in hun leven. Ik weet zeker dat geen moslimmilitair bezwaar heeft tegen een vrouwelijke commandant.’ Foto: Joshua Laisi

Tegenwoordig komt u in militair tenue thuis. Uw directe omgeving zal raar hebben opgekeken. Aydin: ‘In mijn moskee dachten sommigen “onze imam gaat ons verlaten om in Uruzgan tegen moslims te vechten”. Ook mijn eigen zoon was erg verdrietig. Ik heb de mensen gezegd: Ik ben nog steeds die imam, ik ga niet vechten en ik doe nog steeds

Wat heeft Defensie jonge moslims dan te bieden? Eddaoudi: ‘Hetzelfde als wat de organisatie autochtone “spijkerbroeken” biedt: avontuurlijk en actief werk, plus een goede toekomst. Maar ik denk dat veel jonge moslims Defensie zien als een gevechtsapparaat, dat zich alleen maar met vechtmissies bezighoudt. Ik wist ook niet beter, totdat ik zelf zag hoe groot deze wereld is en hoeveel mogelijkheden je er hebt. Neem nu de Search and Rescuetaken of de civiel-militaire samenwerking

Sommigen in uw gemeenschap versleten u voor afvallige, omdat u ‘in Urugzan tegen moslims vecht’. Komen moslimmilitairen zelf wel eens in gewetensnood? Eddaoudi: ‘Moslimjongeren die voor Defensie kiezen, hebben een open blik en denken goed over bepaalde zaken na. Maar het speelt weleens. Ik heb hier jongens op bezoek gehad die naar Afghanistan werden uitgezonden, waardoor hun geweten begon te knagen. Ik begrijp die emoties wel. Ik heb ze aangeraden daar naar iedereen toe open in te zijn, ook naar hun commandant. De jongens waren wel vóór de missie en stonden achter hun werk. Het is niet raar dat ze soms toch een beetje twijfelen. ‘Een andere jongen die op uitzending ging, kwam naar me toe en zei: “Mijn vader wil u heel graag spreken.” Ik heb met zijn vader gesproken over de missie van zijn zoon. Daardoor waren vader en zoon erg gerustgesteld.’ De maatschappelijke tendens is niet bepaald pro-islam. Is dat niet zorgelijk? Eddaoudi: ‘Ik maak me er geen zorgen over. Zelf vind ik het allemaal nogal opgeblazen. Ik spreek vooral Nederlanders die het helemaal geen punt vinden. Integendeel. Een christelijke militair kwam naar mij toe en zei: “Ik ben blij dat u er bent. Kan ik eindelijk eens met iemand over mijn geloof praten.”’ Aydin: ‘We laten een positieve indruk achter, merk ik. Er zijn genoeg collega’s die nog nooit met moslims te maken hebben gehad. De eerste keer dat ik in Schaarsbergen was, stond ik voor een groep Nederlandse militairen die zich er nogal over verbaasden dat de imam een man in gevechtstenue bleek. “Je hebt helemaal geen puntmuts”, zeiden ze. “We verwachtten een man met lange kleding en een lange baard.” We hebben er met z’n allen hartelijk om gelachen.’ Eddaoudi: ‘Bij de politie was de komst van moslims ooit ook omstreden, tegenwoordig zijn ze daar volledig geïntegreerd. We verrichten bij Defensie graag dat pionierswerk. Onze aanwezigheid betekent vaak al de eerste winst. Zodra je in gesprek gaat met mensen, is de grootste horde genomen. Gelukkig maar, want we zijn geestelijk verzorger, voor iedereen. Als iemand steun nodig heeft, dan zijn we er voor hem of haar; christen, moslim of wie dan ook.’ •

de geestelijke verzorgingsboom hetzelfde werk. Nu begrijpen ze het beter. Er is altijd weerstand als je iets nieuws doet, het is aan ons om begrip te kweken.’ Eddaoudi: ‘Die uitdaging is er en dat wisten we van tevoren. In mijn directe omgeving gaf ik iedereen eerlijk en open antwoord. Daar kreeg ik steun en begrip voor terug.’ Nu heeft Defensie twee imams in de splinternieuwe afdeling Islamitische Geestelijk Verzorging (IGV). Wat zijn uw taken? Eddaoudi: ‘We gaan zoveel mogelijk op bezoek bij eenheden, zoeken moslimmilitairen op en zijn beschikbaar voor gesprekken. We doen ook rituele wassingen bij overlijden, zoals in het geval van de luchtmachtcollega die een aantal maanden terug verongelukte bij de klimtoren in Schaarsbergen. Aan lesgeven komen we nog niet veel toe, hoewel er aanvragen te over zijn. Suat en ik trekken samen op. Als Hoofd IGV neem ik de regie en de representatie voor mijn rekening. Al met al zijn we razend druk, we rijden het hele land door en komen soms handen en voeten tekort.’

Islamitisch Geestelijk Verzorger Suat Aydin: ‘Er zijn genoeg collega’s die nog nooit met moslims te maken hebben gehad.’ Foto: Joshua Laisina

binnen CIMIC. De mogelijkheden zijn eindeloos. Dat wil ik ze laten weten. Defensie is een organisatie waarin jonge moslims zich thuis kunnen voelen.’

21


R E P O R TA G E

Verkeers- en gevechtsleiding gaan samen

Commandant Luchtstrijdkrachten luitenant-generaal Jac Jansen (l.) reikt de nieuwe squadronvlag uit aan de Commandant AOCS Nieuw Milligen kolonel Ton van ’t Hof.

Eén team, twee bloedgroepen

Van ’t Hof (r.) draagt de squadronvlag over aan squadroncommandant Kiffen. ‘Het praten met vliegers, vliegtuigen door de lucht sturen en het gebruik van radarsystemen, dat delen we als luchtverkeers- en luchtgevechtsleiders’, zegt de nieuwe C-711. ‘Maar toch zijn het twee heel verschillende disciplines. We kunnen veel van elkaar leren.’

Twee werelden komen bij elkaar. De luchtverkeersleiding en luchtgevechtsleiding op het Air Operations Control Station in Nieuw Milligen zijn op 28 mei opgegaan in een nieuwe eenheid. De oprichting van dit 711 Air Control Squadron brengt het operationele werk van de ‘ogen en oren’ van de Koninklijke Luchtmacht organisatorisch onder één noemer. Tekst: Ingmar Kooman | Foto’s: Rob Gieling, AVDD


22

‘Twee verschillende werelden komen bij elkaar’, zegt Janssen in zijn toespraak voor het aangetreden personeel van het AOCS NM. ‘Het Air Control Squadron levert een grote bijdrage aan de belangen van Defensie in het driedimensionale spectrum.’

R E P O R TA G E

in Air Control Squadron KLu en LVNL versterken samenwerking Eén organisatie, één luchtruim, dat is de situatie waar de militaire en de civiele luchtverkeersleidingsdiensten naartoe werken. In 2020 moet deze verregaande organisatorische samenwerking tot stand zijn gekomen. Dat maakten CLSK luitenant-generaal Jac Jansen, en bestuursvoorzitter van Luchtverkeersleiding Nederland Paul Riemens op 17 mei bekend tijdens een bijeenkomst van de Dutch Aviation Group in Noordwijk. De huidige samenwerking tussen de beide luchtverkeersleidingsdiensten is vooral operationeel en bestaat uit voortdurende afstemming tussen de civiele en militaire luchtverkeersleiders. Samen met een onlangs doorgevoerde beperkte herindeling van het luchtruim leidt dit tot meer efficiënte civiele luchtverkeersstromen. De komende periode brengen beide partijen tal van institutionele, organisatorische, juridische en financiële aspecten van de versterkte samenwerking nader in kaart.

rouwrandje om de verder fraaie dag die voor het AOCS NM een frisse start markeert. Of in de woorden van de Commandant AOCS NM kolonel Ton van ’t Hof, ‘een mijlpaal’. De oprichtingsceremonie van het 711 Squadron vormt immers het sluitstuk van een jarenlang reorganisatietraject, vertelt hij. ‘Het AOCS NM is als geheel veel procesmatiger en daardoor efficiënter gaan werken. We hebben onze organisatie ingericht volgens de peilers operaties, ondersteuning en opleidingen.’ Dit laatste is de verantwoordelijkheid van de School of Air Control. De ondersteunende werkzaamheden zijn zoveel mogelijk ondergebracht bij het 970 Squadron, waardoor de luchtverkeers- en luchtgevechtsleiders zich nu kunnen concentreren op hun operationele taken en verantwoordelijkheden.

Klantgericht ‘Luchtverkeersleiding en luchtgevechtsleiding behoren tot één operationeel proces’, geeft de Commandant AOCS NM aan. ‘Door die nu onder te brengen in één squadron behalen we ook in operationele zin veel winst.’ Luitenant-kolonel Henk Kiffen vult aan: ‘De planning op stafniveau doen Nog één maal wapperen de squadronvlagwe al enige tijd gezamenlijk, maar nu gaan gen van het 710 en 711 Squadron gebroeook de luchtverkeers- en luchtgevechtsleiderlijk naast elkaar. Het lijkt alsof de ders op de werkvloer meer en meer met dundoeken van respectievelijk de luchtelkaar samenwerken. We delen natuurlijk gevechtsleiding en luchtverkeersleiding hetzelfde luchtruim, maar we gaan ook speciaal voor deze laatste keer nog even steeds nadrukkelijker met elkaar in gesprek extra hun best doen, zo strak staan ze in over hoe we onze operationele dienstverlede warme lentewind. Een contrast met dit ning kunnen verbeteren.’ mooie plaatje is de nationale driekleur, Want daar gaat het uiteindelijk om, geeft die ter nagedachtenis aan de gesneuvelde Van ’t Hof aan. ‘De klant staat centraal. korporaal 1 Luc Janzen halfstok hangt. Een “Air control” omvat enerzijds C-711 Henk Kiffen presenteert met een druk op de knop het nieuwe het tactisch aansturen van squadronembleem. 711 Air Control Squadron voert als squadronembleem militaire toestellen door de de spin van 710 Control and Reporting Centre Squadron en de gemoderniseerde spreuk van het 711 Military Air Traffic Control Centre Squadron: luchtgevechtsleiding en ander‘Altijd Waakzaam’. zijds onze luchtverkeersleiders die de vliegveiligheid in het complexe en steeds drukker wordende luchtruim bewaken.’ Inspelen Eén plus één is drie, dat is eigenlijk de wiskunde achter de samenvoeging van de twee operationele ‘bloedgroepen’ van het AOCS NM. Want niet alleen kan het Air Control Squadron de reguliere lucht-

Ook een van de poortwachters van het AOCS NM deelt in de feestvreugde.

beveiligings- en begeleidingstaken beter uitvoeren, het vergroot ook de mogelijkheden om flexibeler in te spelen op actuele ontwikkelingen en om makkelijker nieuwe ‘producten’ te ontwikkelen, geven Kiffen en Van ’t Hof aan. De vakspecialisten bundelen namelijk hun krachten op het gebied van kennis en innovatie. Dit maakt het gemakkelijker om een breder pakket aan luchtruim- en luchtvaartinformatie aan te bieden. Denk daarbij aan de uitbouw van civiel-militaire Air Traffic Management (ATM) of het opstellen van een zogenoemde ‘joint common operational picture’ (JCOP). Tijdens de oefening Purple Nectar in 2009 deden de mannen en vrouwen van het AOCS NM al praktische ervaring op met zo’n gezamenlijk land-zee-luchtbeeld. Het delen van radar- en sensorgegevens zal in de toekomst alleen nog maar een hogere vlucht nemen, verwacht Van ’t Hof. ‘We moeten en kunnen voortdurend inspelen op nieuwe ontwikkelingen.’ Culturen ‘Over de hele linie verbetert onze dienstverlening’, stelt Kiffen. ‘Doordat we ons nu meer op het operationele proces concentreren, zetten we zowel kwantitatief als kwalitatief een grote stap vooruit.’ Aan de commandant van het kersverse 711 Squadron de taak om te zorgen dat de twee operationele bloedgroepen ook energiek door de aderen van het AOCS NM blijven stromen. ‘Elk vakgebied heeft zijn eigen cultuur. De luchtgevechtsleiding is erg doelgericht en kent een strakke hiërarchische structuur. De focus op vliegveiligheid zorgt ervoor dat de luchtverkeersleiders kritisch en assertief zijn’, schetst hij. Toch ziet hij dat met vertrouwen tegemoet. ‘In enkele werkgroepen werken deze vakspecialisten al zij aan zij. Je ziet daar gelijk al het begrip voor elkaar groeien. Als luchtverkeersleider of luchtgevechtsleider hoef je je achtergrond niet te verloochenen, maar dit is de toekomst.’ •

23


Mensen

Mutaties

Bevorderingen militairen

april 2010

Sergeant 1 A Ansems YPM EHV:GZHC VLIEGBASIS Commodore EINDHOVEN, Beeking R LCW FD LLorraine i CJ Milit. Luchtvaart Autoriteit HONDENSECTIE, Heijden C van der DHC:301 G&O VLUCHT 3, Huiskamp SCH DHC:298 Kolonel OPS COGP, Jansen B VKL:ONDERST. Adang RPJ Afd. Planintegratie en Invest. MATERIEELVOORZ., Jansen WJ EHV:PVE BRANDWEER, Vonk M LW:BURO Luitenant-kolonel PERSONEELSONTWIKKELING, Nispen tot Grijspaardt G i P DHC:PH OPS, Rooij J de Afd. Pannerden MB van LSKBOE:ORKEST, Ruiter Luchtvrttechn.&Certificer. C de DHC:PH OPS KNT OPS INTELL, Thissen FJM LCW COMPO MET&OPPBHD, Veen AT Majoor van der DHC:298 OPS COGP, Veldhuizen Bedijk B dijk JJM van LW:BUR FORCE PROTECTION, MWL LW:REGIO MAT. VOORZ. MIDDEN, Dijkstra G LSK:BUR HELI. & GEL. WAPENS, Weijl NC VKL:TARC GROEP 1, Zwolle ES Hollander MT den Afd.Vstgdbehftn tijdelijke VKL:SIE VLIEGVEIL. UITRUSTING fie, Potman KJ AFD J&LV ME AVIONICA& WPNTECHN, Putten E van LSK:SIE Sergeant MANAGEMENT CONTROL, Tönjes AV Berge M van den EHV:VLUCHT-4, Besseler J B Defensie Operatiecentrum (DOC), Veen JH OTCRIJ/B-CIE/1PEL KLU/A-GP, Boeren J van der OKLU:PVE LUCHTVERKEERSLW:BUR MILITAIRE SPORT, Driel JHM van LEIDING, Veen JH van der OKLU: PVE VKL:PVE BRANDWEER, Foekens RF DHC:930 LUCHTVERKEERSLEIDING, Vermeulen AF WE VVU, Graaf TH van der DHC:930 WE VVU, BIMS, Verstegen JCT NLDA: LO/S, Vuure Groen D LW:PVE VLIEGDIENST, Groen D GJJ van DHC:STAF OPP PLANBUREAU LW:PVE VLIEGDIENST, Groeneveld RJ VKL:SIE VLIEGTUIGPLAATWERKEN, Kapitein Hemmers R DVVO: Transprtgrp3 WE SSB1, Commelin P AOCS:CAPP SIE A, Dekker O C Huberts TPM AOCS:BUR MILITAIRE SPORT, EHV:P&O ADVISEURS&ONDERST P&O, Jong HAT de LW:BUR Geenen R DHC:301 OPS VLUCHT 2, Gielink INFRASTRUCTUURBEH., Jongeneelen M OKLU:AFD OPSLAG, Kemps RJJ DJ DHC:301 OPS COGP, Jong RJA de VKL:ONDERST. MATERIEELVOORZ., Klunder GGW:PVE MATERIEELVRZIENING 951, K DHC:930 WE VOERTUIGONDERHOUD, Lindelauf OF EHV:BUREAU TECHN ONDERST, Rehwinkel TN AOCS:PVE SE LVB, Koeveringe JB van OKLU:BUR MILITAIRE SPORT, Koning D de Rehwinkel TN AOCS:PVE SE LVB, Tebies D LMG:AFD LUMA METEO CENTR, Wagen AJC OKLU:BRANDWEERPELOTON 3, Lai WM DHC:930 WE BASE APACHE, Lamers TFGM van der BG IVENT: JCG Sie OST TEL BDRB, AOCS:BUR MILITAIRE SPORT, Leistra J Zande M van der DHC:301 OPS VLUCHT 2 LW:VLUCHT WAPENTECHNIEK 322, Loon JA Eerste luitenant van OKLU:PVE LUCHTVERKEERSLEIDING, Loon JA van OKLU:PVE LUCHTVERKEERSGraaff G ff S de VKL:PVE LEIDING, Maas DAT EHV:BUR MILITAIRE LUCHTVERKEERSLEIDING, Peeters OL SPORT, Meijer S VKL:PVE LINEDHC:PH O&L BUR ANALYSE & BEDR, MAINTENANCE 311, Molenaar AJL VKL:SIE Steerenberg ED LW:STAF OPERATIONELE WEGTRANSPORT, Persoons JCTM DHC:930 ONDERST, Straaten VG van VKL:WE WE VVU, Planting AJ OTCRIJ/B-CIE/1PEL MATERIAL HANDLING KLU/B-GP, Pol SB DHC:930 WE BASE Tweede luitenant APACHE, Prijt SA DHC:931 CIS OPERATIONS, Alserda GJG VKL:PVE OPS 313, Beunk EWJ Salwegter KHD OKLU:BUR MILITAIRE OKLU:BUR MANAGEMENT CONTROL, Brink SPORT, Sijberts BSVK EHV:VLUCHT-3, R van den DHC:298 OPS VLUCHT 3, Sinnema P LW:P&O ADVISEURS&ONDERST Buikema W LW:VLUCHT 2 323, Degen MMJ P&O, Snepvangers HJ DHC:931 BMS, DHC:298 OPS VLUCHT 3, Dekker D DHC:301 Somers MHEM VKL:BEWAKINGS-SPEC OPS OPS VLUCHT 2, Geelen JCJA FDC: Sie VL 640, Timmer M GGW:GW PATRIOT CREW Verificatie & Autoris, Griensven TPJ van 3 FP 2 802, Zon S van der DHC:299 KNT FP DHC:STAF P&C BUR OIB, Grimberg MR TRAINING DHC:STAF P&C BUR MC FC, Linden EGH van der LCW P&C MGMTCONTROL, Mols MWL Korporaal 1 DHC:301 OPS VLUCHT 4, Reep JPFM Akse K LLW:WE POO F-16, Albers LJ Ak LMG:AFD LUMA METEO CENTR VKL:BEWAKINGS-SPEC OPS VL 640, Beijen MCM DHC:931 HONDENSECTIE, Adjudant-onderofficier Berkenbosch J OKLU:CIS OPERATIONS, Bril Brouwer WGJG AOCS:STAFBUR B FCJ OKLU:BEWAKINGSPELOTON 1, Bussche KENNIS&INNOVATIE, Bul RHA DHC:300 WJM van den GGW:MOTORTRANSPORT OPS COGP, Fiering RLB DHC:STAF P&C VLUCHT 951, Heuvel BJA van den DHC:930 BUR OIB, Laterveer JD DHC:300 G&O WE BASE APACHE, Jarir F LW:SIE WEGVLUCHT 2, Smits AHT VKL:OPERATIETRANSPORT, Jumelet ML OKLU: CENTRUM LOG, Vaassen MHH BEWAKINGSPELOTON 3, Kippersluis WFA GGW:ONDERDEELS COORD CENTR LOG van VKL:WE VLIEGTUIGONDERHOUD, Maanen B van VKL:WE VLIEGTUIGSergeant-majoor ONDERHOUD, Mac HP VKL:SIE Aarden A d JJHA EHV:WC VOERTUIGTECHNIEK, DEELSYSTEMEN, Plomp P DHC:931 Bats M LSKBOE:ORKEST, Kloor IR van der HONDENSECTIE, Slot NJ AGB DUO PRODGP DMB SIE A&A BUR KWALINSP, Gyssen R DEPOT, Stoelinga OP LW:VLUCHT AIRCRAFT EHV:VLUCHT VOORBEREIDING LUTRA, MAINT 322, Verweij GRW DHC:930 WE Hofstede J OKLU:VG TRANSPORT VLIEGTUIGMECHANICA HELIKOPTERS, Koppen G OKLU:VG AVT F-16, Lang DJG van DHC:932 MAT CAMS, Korporaal Pietersma AM LW:STAF ALGEMEEN, Berg JC van den DHC:931 PVE BRANDWEER, B Polderman R VKL:PVE LINEMAINTENANCE Boer H den EHV:PVE BRANDWEER, 313, Rijpma A LW:BUR FACILITAIR Borneman S VKL: BEWAKINGS-SPEC OPS MANAGEMENT, Veer KML van der FDC: Sectie VL 640, Bottinga BTT VKL:PVE BRANDWEER, W V&B, Velzen MAB van DHC:301 G&O Heerde FP van LW:PVE VLIEGDIENST, Iriks C VLUCHT 4, Zoutenbier HB LW:631 OGRV PEL DHC:931 CIS MAINTENANCE, Janssen NJJ


24

VKL:SIE MUN ASSEMBLAGE&TRANSP, Kloet E OKLU: BRANDWEERPELOTON 3, Mennen M GGW:GZHC GGW DE PEEL, Wierenga E DHC:931 PVE BRANDWEER, Woltersom AJ DHC:931 CIS OPERATIONS, Zuidema D EHV:PVE BRANDWEER, Soldaat 2 ZZahawe h RA LW:621 OGRV PEL Bevorderingen burgers Schaal 11 Drost JB LSK:BUR BIJZ. INSTR.& MAATWERK Schaal 09 Teisman G LSK:SIE LOOPBAANMANAGEMENT

Korporaal 1 A ldon P van DVVO: Transprtgrp 3 WE Asseldonk Eindh, Bolhaar BHA LW:VLUCHT AIRCRAFT MAINT 322, Croes JM LW:PVE VLIEGDIENST, Demirhan SA AOCS:BEWAKING SIE, Galen MD van DHC:931 SIE BEWAKING, Goorbergh K van de DHC:932 MAT OPSLAGMAGAZIJN ALG, Lieverloo RWJ van LSKBOE:DRUMFANFARE, Martinez Gion ST OKLU:RESSORT LEERLINGEN, Schipper J DHC:931 SIE BEWAKING Korporaal Ab h Abrahamse J OKLU:RESSORT LEERLINGEN, Franssen GTM LSKBOE:OPL NLDA KRT MODEL KOO, Grob R LSKBOE:OPL NLDA KRT MODEL KOO

Schaal 08 Plevier MLJ OKLU:P&O ADVISEURS&ONDERST P&O

Soldaat 2 V Veen BP van der OKLU:RESSORT LEERLINGEN, Zwiers AA OKLU:RESSORT LEERLINGEN

Schaal 07 Burgh JE van der DHCBOE:990SQ BIBLIOTHEEK, Borsboom D VKL:WE LOKALE VERWERVING, Palm CE de OKLU:BURO PERSONEELSONTWIKKELI

Soldaat 3 K ët C Koëter CLP OKLU:RESSORT LEERLINGEN, Moerland JB OKLU:RESSORT LEERLINGEN, Vermeulen JS LSKBOE:OPL NLDA KRT MODEL KOO

Schaal 06 Siemons CABS OKLU:BURO PERSONEELSONTWIKKELI

Schaal 10 Grooters GJ AOCS:WE MPR/GU

Dienst verlaten burgers

Schaal 05 Schaal 09 Luft PJF GGW:WC METAALBEWERKING 951 Godding GAJN EHV:PLANNING C-130, Groeneveld A OKLU:AG L&S/MAATWERK/ Dienst verlaten militairen OUTDOOR, Hummelman HG EHV:P&O Kolonel ADVISEURS SPECIALISTEN, Jansen WP Arns RM LSK:AFD PERSONEELSZAKEN, A AOCS:PVE CIS Harts JM LSK:P&O ADVIES Schaal 07 Luitenant-kolonel Walle AHLC van de DHCBOE:990SQ Duyn DA van AFD LOG SYSN SIE INT&WI, D BIBLIOTHEEK Janse J BG IVENT: CL Mat & Fin IV, Philipsen RCZRP DHC:PH O&L, Zwol HJM Schaal 04 van Afd.Luchtvrttechn.&Certificer. Tahamata SS VKL:KANT VEILIGHEID Majoor G b Goorbergh MW van der DCIOD: JFC-HQ Brunssum Kapitein P llen M Afd. Luchtmachtvoorlichting, Pullen Vaneker CB VKL:VLUCHT 1 313 Eerste luitenant B t k SJA GGW:BUR BEDR.VOERING/ Bontekoe INFOVOORZ Vaandrig Roerink MR LSKBOE:OPL NLDA KRT MODEL KOO Adjudant-onderofficier K l GJ GGW:KANTOOR KLT, Klein F Karel GGW:ONDERDEELS COORD CENTR LOG, Rokven CFJ VKL:PVE BEWAKING, Vermeulen R VKL:OPERATIECENTRUM LOG Sergeant-majoor N Nouwelant l J van den LCW COMPO MET& OPPBHD, Reus GAM de LCW MD INN & DISTR CENTR, Snell MPE LCW COMPO MOT& MODULES, Visser TGJ DHC:930 MECH COGP, Vliet RJ van der EHV:VLUCHT VOORBEREIDING LUTRA Sergeant 1 L Lammers M EHV:STF VEILIGH KWAL ARBO& MILI, Langenberg GC OKLU:AFD DISTRIBUTIE, Visser C LW:CIS COORDINATION CENTRE, Vries H de VKL:SIE WAPENTECHNIEK, Weegen EJPM van der DHC:STAF P&O SIE

Schaal 03 Wagenaar S VKL:CIS COORDINATION CENTRE Overplaatsing militairen Eerste luitenant ABR van Poppelen (van Koninklijke Luchtmacht naar Koninklijke Marechaussee) Korporaal 1 V TTas ((van Koninklijke Luchtmacht naar Koninklijke Landmacht), HG de Vries (van Koninklijke Luchtmacht naar Koninklijke Landmacht), HJ Jonkman (van Koninklijke Luchtmacht naar Koninklijke Landmacht) Sergeant-majoor GA B Badenbroek d (van naar Koninklijke Luchtmacht naar Koninklijke Landmacht) Korporaal 1 BFG Bi Biermans (van Koninklijke Luchtmacht naar Koninklijke Landmacht) Soldaat 1 T K Kaijen ij (van Koninklijke Luchtmacht naar Koninklijke Marine) Overplaatsing burgers Schaal 11 J (van Buren (van Koninklijke Luchtmacht naar Commando Diensten Centra)

Mensen

Mutaties

Bevorderingen militairen Commodore O i Osinga FPB F NLDA: MIL. OPERAT. WETENSCH. Kolonel Kustner TM LSK:OPERATIECENTRUM, Michielsen RJM AFD B&THELI, Voges WF LCW TECH

mei 2010

OAI, Lans RH AOCS:OPERATIEN LVL SIE E, Lans RH AOCS:OPERATIEN LVL SIE E, Oude LF de EHV:DOCK 3 C-130, Schrijvers M AOCS:OPERATIEN LVL SIE D, Stolze JJ AOCS:OPERATIEN LVL SIE E, Ven RJ van der DHC:930 WE BASE COUGAR, Visser JC VKL:BUR TECHN. ONDERSTEUNING

Sergeant-majoor Eijk T van VKL:GZHC VLIEGBASIS VOLKEL, Esvelt H LFD BREDA: BEDRIJFBUREAU, Geurts M OKLU:PVE Luitenant-kolonel Bakker B kk LLACD SECTIE INTERN. OPERATIES A TRANSPORT, Groenendijk CA LCW COMPO MOT&MODULES, Hermans AJM VKL:WBE LINE MAINTENANCE, Hingstman S Majoor AOCS:OPERATIEN LVL SIE E, Onwezen BDM Belkom AJM van DHC:932 SQN, Haas M AOCS:PVE STANDAARDISATIE, Ozdemir Y de LSK:SIE MANAGEMENT CONTROL, DCIOD: NAEW, Rijt MAJM van VKL:KANT Hazes JH AOCS:PVE AIM, Kuipers RGH TRAINING, Schoordijk GG AOCS:OPS GL AOCS:STAFBUR VLIEGVEILIGH KAM, Rijt SIE D VLUCHT B, Winkel PC DHC:298 G&O AWJ van de MIL. COMM.GEVAARLIJKE VLUCHT 1 STOFFEN, Roelen J TAAKVELD AUDIT JAARVERSLAG, Vreeburg PJ VKL:VLUCHT 1 313 Sergeant 1 Dam T van DHC:298 G&O VLUCHT 1, D Hersleven M OKLU:WE ONDERHOUD, Kapitein Hoek H van der EHV:DOCK 3 C-130, Bas PGC AFD TVLTG&WPS TYPEMGMT, Borden MN van der AOCS:OPS GL SIE D Jonkman STD DHC:298 G&O VLUCHT 3, VLUCHT C, Bosch AJHW van den DCHR: Laat HGAA de VKL:BEWAKINGS-SPEC OPS VL 640, Lucassen JJF EHV:WC CLUSTER 3 BELONING & SAL, Buma A VOERTUIGTECHNIEK, Postma G LW:STAF LSK:SIE FINANIEEL ECON. ZAKEN, Godri CM MGGZ: RCGGZ MIDDEN, Hubbers RHG OPERATIONELE ONDERST, Ridder M de OKLU:GENEESKUNDIGE ONDERST., Rie D AOCS:OPS GL SIE D VLUCHT B, Huffelen de la DHC:932 MAT VERZENDING, Voerman H van OKLU:BUR OPLEIDINGSPLANNING, Huisman RMM DHC:STAF OPP OCC, Leever C LCW ON EQMT CL HELIKOPTERS JR LW:PLANNINGSCELL LOG, Peters EEA Sergeant AOCS:BUR SAFETYMAN & EVALUATIE, Besselaar R van den GGW:GW Post TCM LCW ACCTMGMT PLFMGEB PATRIOT CREW 2 FP 4 803, Beumer SYSN, Rossum APGA van LCW PROJ B DHC:932 HSOOL, Blaakman AJJ ORG INR LCW, Verbraak JPM AOCS:PVE DHC:932 MAT OPSLAG, Bogaart JNH STANDAARDISATIE, Willemen WAM OKLU:VLUCHT 3 VIO/SIO, Zuidema PS LCW van den EHV:WC VLGTG PLTWRK/ KUNSTST, Malihas A DHC:930 WE LOGMGMT OVR SYSN VOERTUIGONDERHOUD, Noppert Eerste luitenant KR AOCS:BUREAU OAI, Schouten JK Flöck MJ EHV:VLUCHT-4, Ginneken WJJ OKLU:BACKOFFICE LEERLINGENBEH, van LMG:AFD LUMA METEO CENTR, Lam Sieben J VKL:641 OGRV PELOTON, Wanten JV ‘t EHV:VLIEGDIENST 334, Hollander NJ RGC VKL:OPER. MATERIEELVOORZ., den OKLU:GENEESKUNDIGE VERZORGING, Zweers RA DHC:930 WE Hoving A LW:PVE VLIEGDIENST, Huys LPA VLIEGTUIGMECHANICA LMG:AFD LUMA METEO CENTR, Izelaar L LCW LOGMGMT J&LVTGN, Jansen S Korporaal 1 VKL:P&O ADVISEURS&ONDERST P&O, Aarsen M VKL:SIE BRANDSTOFFEN, A Jellema R AOCS:BUR OPLDNGSONTWIK & Berendsen JJH DHC:930 WE ONDER, Jong H de DHC:300 OPS VLUCHT VLIEGTUIGMECHANICA, Celosse TG 3, Kegge E EHV:PVE LUCHTVERKBEVEIL., DHC:303 G&O, Dijkstra RJA GGW:GW Lammerts van Bueren JE VKL:PVE PATRIOT CREW 1 FP 3 803, Dik TL LUCHTVERKEERSLEIDING, Oerlemans VKL:BEWAKINGS-SPEC OPS VL 640, JCNM DHC:931 PVE LVL, Piek HA EHV:CIS Eradus AMH CAT: VLB VOLKEL, Groot R OPERATIONS, Scheeres E AOCS:BUR de VKL:SIE BEDR.STOF&CHEM. AFVAL, ADJUDANT, Seinen CHJ DHC:STAF P&C Hous JJH LW:621 OGRV PEL, Koenrades BUR MC FC, Sloot AG AOCS:BUREAU PANS- M DHC:298 G&O VLUCHT 2, Mooren JW OPS, Sneepels PP DHC:931 PVE LVL, Vliet EHV:PVE BEWAKING, Sijl JO VKL:PVE GH van DHC:931 PVE LVL, Werff THKK LINEMAINTENANCE 312, Spreuwel EHV:BUR MANAGEMENT CONTROL EJW van DHC:931 SIE BEWAKING, Tol A VKL:BEWAKINGS-SPEC OPS VL 640, Tweede Luitenant Wossink V DHC:298 G&O VLUCHT 3 Akkermans JR AOCS:KNT INLICHTINGEN Akk & VEILIG, Berkien R GGW:GW PATRIOT Korporaal CREW 2 FP 4 803, Ferwerda SN LW:BUR Alphen MJPA van VKL:WE BASE INFRASTRUCTUURBEH., Geene T MAINTENANCE F16, Ansems DAN VKL:WE DCIOD: LOCATIE WICHITA FALLS, BASE MAINTENANCE F16, Dekkers DJ Gunther M GGW:GW PATRIOT CREW DHC:931 SIE BEWAKING, Eekelen JMC van 1 FP 1 802, Hooiveld LTA DHC:301 CML:OPER.GROEP GEZONDHEIDSZORG, OPS VLUCHT 5, Koek L DHC:298 OPS Elshof D ten LW:WE POO F-16, Enk VLUCHT 1, Munnecom MMM LSK:AFD L van den VKL:SIE BRANDSTOFFEN, PERSONEELSZAKEN, Schreuder FCA Flokstra L GGW:GW PATRIOT CREW LW:BUR MANAGEMENT CONTROL, Spek 3 FP 3 803, Hogeveen M AOCS:GZHC TC van der VKL:BEWAKINGS-SPEC OPS VL AOCS NIEUW MILLINGEN, Lentze RJR 640, Waij DJ DHC:301 OPS VLUCHT 1 GGW:GW PATRIOT CREW 3 FP 4 803, Poelman EHG LW:WE POO F-16, Roode Adjudant-onderofficier P van VKL:WE BASE MAINTENANCE F16, Achten A ht EEKH BG IVENT: JCG SIE OST IBC Schaarman C OKLU:BEWAKINGSPELOTON 3, Schoonhagen Y VKL:WE BASE BCD, Gijzen HAF van LCW LOGMGMT J&LVTGN, Graafland ML AOCS:BUREAU MAINTENANCE F16, Verstraeten DFCA

VKL:SIE DEELSYSTEMEN, Wiel MWT van de VKL:WE VLIEGTUIGONDERHOUD, Winter R de VKL:641 OGRV PELOTON Soldaat 2 Schulz CQS VKL:641 OGRV PELOTON Bevorderingen burgers Schaal 10 Bresser FJM OKLU:VLUCHT 3 VIO/SIO, Jacobsen BM DHC:STAF VKAM BUR MILIEU, Peters MFM OKLU:VLUCHT 3 VIO/SIO Schaal 09 Adams LGP GGW:STAF VOORLICHTING Schaal 05 Bakermans JJH EHV:WC VLGTG PLTWRK/KUNSTST, Tijmensen GM CML: FACILITAIRE DIENST CML Dienst verlaten militairen Kolonel Sl t G van NLDA: FACULTEITSBUREAU Slooten BREDA Luitenant-kolonel H id H van der Heide LSK:EVENEMENTENBUREAU KLU Majoor Gils PC Gil PCM van DCIOD: AIR CC-HQ RAMSTEIN Kapitein B i H LSK:SIE Bais L IV-BESTURING, Vries H de LW:PLANNINGSCELL LOG Eerste luitenant EEveraarts HG LSK:AFD PERSONEELSZAKEN

LEERLINGEN, Schueler HB DHC:932 WE LOG TRANSPORT, Stevens R DHC:299 COGP, Tielenius Kruythoff G VKL:SIE BRANDSTOFFEN, Wijnroks A DHC:299 COGP Korporaal Geelhoed PL OKLU:RESSORT LEERLINGEN, Ladan M CAT: VLB EINDHOVEN, Tulner EJ OKLU:RESSORT LEERLINGEN Soldaat 1 Benyamen GA LW:PVE BEWAKING B Soldaat 2 LLentink ti k B OKLU:RESSORT LEERLINGEN Soldaat 3 B k Beckers EEG OKLU:RESSORT LEERLINGEN, Bruinsma AMG OKLU:RESSORT LEERLINGEN, Holten OR van OKLU:RESSORT LEERLINGEN, Molennaar WJ de OKLU:RESSORT LEERLINGEN Dienst verlaten burgers Schaal 12 Heesen MW OKLU:SIE LOKALE VERWERVING Schaal 10 Buren AJ van AOCS:OPS SIE E Schaal 08 Nyqvist AJJ GGW:ICC/TCS 2 CREW 3 800 Schaal 07 Klok K AOCS:STAFBUR PERSONEEL & ORG, Snel A LW:STAF VKAM, Stiekema GJ VKL:WE AVIONICATECHNIEK

Schaal 06 Vaandrig Baay ARHJ EHV:P&O ADVIES, Borstrok Braak JGA van den LSKBOE:OPL NLDA KRT MAJ OKLU:STAFBUR ADJUDANT MODEL KOO Schaal 05 Adjudant-onderofficier Shamier E LSKBOE:DIRECTIE MLM, As JJW van VKL:BUR TECHN. A Suijkerbuijk MP LSK:BUR ADMIN. ONDERSTEUNING, Groot JA de ONDERSTEUNING, Veen AA van AOCS:STAFBUR PERSONEEL & ORG, AOCS:STAFBUR PERSONEEL & ORG Monnink AJ AOCS:STAFBUR PERSONEEL & ORG, Verdiesen ACM GGW:KANTOOR Schaal 04 KLT, Westenborg R DEFENSIE Braak PFH ter VKL:P&O ADVIES, Koopman OPERATIECENTRUM (DOC) JG AOCS:STAFBUR PERSONEEL & ORG Sergeant-majoor D l Daalmeijer KG AOCS:BB C2CIS/ CIS COORDINATIE, Dieterman GG VKL:WBE LINE MAINTENANCE, Ijtsma HC AOCS:STAFBUR PERSONEEL & ORG, Lussing EAFH AOCS:STAFBUR PERSONEEL & ORG, Postma JS AOCS:STAFBUR PERSONEEL & ORG, Rijs A van LW:STAF OPERATIONELE ONDERST

Schaal geen Broerse RWC LSK:SIE BEVEIL. COORDINATIE Overplaatsing militairen

Sergeant 1 EEvers R AOCS:STAFBUR PERSONEEL & ORG, Hout PML van den DHC:932 MVZ ONDERSTEUNING, Korver A AOCS:STAFBUR PERSONEEL & ORG, Menheere MEG DHC:930 WE BASE APACHE, Pijffers M AOCS:STAFBUR PERSONEEL & ORG, Riezebos A AOCS:STAFBUR PERSONEEL & ORG, Vos W de AOCS:STAFBUR PERSONEEL & ORG

Schaal 13 Willigenburg TGE (van Koninklijke Luchtmacht naar Bestuursstaf)

Korporaal 1 Berge SJ S van den OKLU:SIE POL & CHEMISCH AFVAL, Bergerhof EPJF EHV:PVE BRANDWEER, Enden TJM van den DHC:299 COGP, Hürxkens JWGM DHC:299 COGP, Kok HJAP de DHC:299 COGP, Liebregts J DHC:931 PVE BRANDWEER, Lycklama À Nijeholt R VKL:641 OGRV PELOTON, Schrijver MW OKLU:RESSORT

Sergeant 1 Hoting EG (van Koninklijke Luchtmacht naar Koninklijke Landmacht) Overplaatsing burgers

Correctie mutaties maart 2010 Niet uit dienst Kapitein Nieuwkerk Ni k CW OKLU: FORCE PROTECTION

Deze gegevens zijn afkomstig uit PeopleSoft en zijn aangeleverd door het DienstenCentrum Human Resources (DCHR). Indien gegevens niet correct in deze rubriek staan vermeld, wendt u zich dan tot het DCHR, telefoon *06-733 of 0800-2255733. Deze kan mutaties verwerken in PeopleSoft.

25


Airpower – De Nederlandse Luchtmacht Dat een veelzijdig bedrijf als de Koninklijke Luchtmacht de laatste jaren niet als geheel onderwerp van een boek was, is opmerkelijk. Dat beseffen auteurs Frank Crébas en Stephan de Bruijn zich in 2006 ook. Daarom beginnen ze drie jaar geleden aan een uitgebreid fotoverslag van de Koninklijke Luchtmacht zoals deze er in 2010, het moment van boekpublicatie, uitziet. De Bruijn start zijn liefhebberij voor de militaire luchtvaart al in 1977, en Crébas volgt ruim een decennium later. De twee zijn te gast op alle locaties waar luchtmachtpersoneel actief is: binnen het CLSK maar bijvoorbeeld ook DMO, in binnen en buitenland, van Amerika tot Afghanistan. Zelf beschouwen ze het als één grote excursie. In zes hoofdstukken belichten Crébas en De Bruijn vrijwel alle aspecten van de hedendaagse luchtmacht: Selectie en opleiding, Sectie Jachtvliegtuigen, Defensie Helikopter Commando, Luchttransport,

90 Jaar Marineluchtvaartdienst 1917-2007 – Een unieke periode van de Marine Luchtvaart Nadat luchtvaartpublicist Peter Korbee in 2006 de geschiedenis van Marinevliegkamp Valkenburg in woord en beeld brengt, presenteert hij dit jaar een dik boekwerk met als onderwerp de gehele Marineluchtvaartdienst (MLD). Het laatste deel daarvan, de Groep Maritieme Helikopters viert in 2007 het negentigjarig bestaan van de MLD, waarna het op 4 juli 2008 opgaat in het Defensie Helikoptercommando.


26

Airpower – De Nederlandse Luchtmacht, met ISBN-nummer 978-94-90771-01-0 telt 262 pagina’s op liggend A4-formaat. De Hardback uitgegeven door Bluelife Media is voor €29,95 verkrijgbaar in de boekhandel, bij Bol.com en te bestellen via www.bluelifeaviation.nl (verzending binnen Nederland is gratis).

Beheer van het luchtruim en Veelzijdig bedrijf. Daarin komen veel overige luchtmacht – gerelateerde – zaken aan bod zoals overlevingstraining bij het Vliegveiligheid Oefen- en Testcentrum, een persoonlijke beschrijving van een bail out boven Volkel, de inzet van medische diensten, de Stichting KLu Historische Vlucht, de vogelwachten en evenementen. Het zwaartepunt van het boek ligt bij het materieel, maar personeel wordt zeker niet vergeten. Zo komt het Mobile Air Operations Team aan bod, net als de verkeers- en gevechtsleiding en de SAR. Het korte hoofdstuk 7 tenslotte blikt vooruit naar wat de toekomst voor de KLu kan gaan brengen. En dan waarin dit boek zich onderscheidt; alle onderwerpen zijn naast de verhalen gevat in bijna driehonderd prachtige foto’s die – op vijf na – stuk voor stuk door beide auteurs zijn gemaakt. Daarvoor gingen de fotografen diverse keren zelf de lucht in, en dat is te zien in het uitzonderlijke fotomateriaal. Alle opnames zijn voorzien van duidelijke bijschriften, en ondersteunen de tekst goed. Daardoor geeft Airpower een realistisch beeld van hoe de Koninklijke Luchtmacht er in 2010 uitziet, en een dergelijk portret ontbrak de afgelopen jaren volledig. (A.M.) •

In dit boek besteedt Korbee in zestien hoofdstukken aandacht aan het ontstaan van de MLD en bijvoorbeeld de inzet in Nederlands- (Oost-)Indië, Nieuw-Guinea en de Nederlandse Antillen. Uiteraard komt ook het vliegkampschip Hr.Ms. Karel Doorman aan bod. De auteur benadrukt dat deze publicatie geen geschiedenisboek is, noch pretendeert hij een compleet beeld van de geschiedenis te geven. Daarvoor zouden de – liefst – 336 pagina’s ook niet genoeg zijn. Wat overblijft is een zeer interessant (beeld-)verslag van een negentig jaar MLD, waarvoor Korbee een ge-

LEESWIJZER

90 Jaar Marineluchtvaartdienst 1917-2007 – Een unieke periode van de Marine Luchtvaart met ISBN/EAN-nummer 978-90-70535-32-2 (NUR-code 693) telt 336 zijdeglans pagina’s op A4-formaat. De hardback is voor €39,50 te koop bij de Traditiekamer op Maritiem Vliegkamp De Kooy, WZZ op Gilze-Rijen, Luchtvaarthobbyshop, Flash Luchtvaartwinkel, Aviodrome en bij Ledenservice Onze Luchtmacht. Door €42,over te maken op postgiro 2567434 t.n.v. Korbee-Promotie in Rijnsburg onder vermelding van Boek 90 jaar MLD en uw adresgegevens(!) wordt het boek u opgestuurd. weldige hoeveelheid (zo’n achthonderd) foto’s en documenten heeft weten te verzamelen. Opvallend is dat er veel zwart-witopnames van (zeer) goede kwaliteit bijzitten, van zowel de jaren aan het begin van de vorige eeuw, als de decennia na WOII. In die periodes was fotografie nog niet zo’n gemeengoed als tegenwoordig, waardoor kleurenopnames van en op de Karel Doorman, Avengers, Fireflies, Harvard, P2V-5 en P2 Neptunes, Sea Furies, Sikorsky S-58’s, en zelfs Mariners zeker als bijzonder zijn aan te merken. Twee kanttekeningen dienen wel geplaatst te worden. Korbee had er goed aan gedaan over de tekst (nog) een eindredactionele slag te leggen. Dat zou de leesbaarheid zeker ten goede komen. Daarnaast ontbreekt een aantal keren de samenhang tussen de foto’s en tekst. Maar dat doet voor de enthousiasteling op (marine-) luchtvaartgebied verder geen afbreuk aan het zeer goed geïllustreerde portret van de MLD. (A.M.) •

‘Apocalypse World War II’ met een speelduur van 312 minuten is in vele boekhandels en via internetshops verkrijgbaar op dvd en Blu-ray voor de adviesprijs van € 25,-. Geschikt voor kijkers vanaf 16 jaar. EAN: 8716777930717.

Apocalypse World War II De eerste seconden van de dvd ‘Apocalypse’ komen binnen als een mokerslag: beelden die niets aan de verbeelding overlaten. Ze tonen de gevolgen van oorlog in zijn rauwe realiteit. Scènes die zich in je netvlies branden. Verwoesting, ontreddering en de dood. De Tweede Wereldoorlog levert nog altijd een gestage stroom aan boeken, films en documentaires op. Steeds vaker draait dat uit op het herkauwen van oude beelden en vrij algemeen bekende feiten. Maar soms verschijnt dan toch een productie die verrast. In zijn botte gruwelijkheid, maar ook in zijn complexiteit. ‘Apocalypse World War II’ verweeft de grote gebeurtenissen van de wereldbrand met kleine, menselijke verhalen. Filmbeelden gemaakt door individuele militairen en burgers brengen de oorlog angstwekkend dichtbij. Daaronder ook veel minder tot onbekend materiaal. Archiefmateriaal dat bovendien vaak in (ge)kleur(d) is. Dat brengt de oorlogsverschrikkingen dichtbij. Een Frans klaslokaal waar de ene dag nog leerlingen ijverig werken, is de dag na de Duitse inval ontdaan van jeugdig leven. Glasscherven zijn stille getuigen van het oorlogsgeweld dat de lokale bevolking heeft getroffen. Een jonge Duitse officier die met zijn Panzer-eenheid Polen en Rusland intrekt, ziet daar de

27


oorlogsmisdaden van zijn collega’s. Een Britse peuter die opgroeit onder de continue dreiging van Duitse bommen. Dergelijke scènes brengen de besluiten van de grote oorlogsstrategen terug tot tastbare proporties. Tegelijkertijd krijgt de kijker in de zes afleveringen van ongeveer een uur ook een verrassend goed beeld van het krijgsverloop. De evacuatie van het Britse expeditieleger vanuit

48 uur meetrainen met de krijgsmacht ‘“Zijt ge dood? Daar achterin, zijt ge dood?” Twee wit gecamoufleerde Belgen staan opgepompt van de adrenaline op anderhalve meter van mijn rupsvoertuig. Ik lig half onderuit over de achterbank, camera in een hand, notitieblok in de andere. Vanuit mijn ooghoek zie ik de chauffeur met zijn hoofd op het stuur liggen, dood. De bijrijder is er al even slecht aan toe. Moet ik antwoord geven? Of juist niet? Ik besluit geen krimp te geven. Voor nu ben ik dood.’ Een paar zinnen uit ‘48 uur meetrainen met de krijgsmacht’ die treffend illustreren wat voor boek journalist Sander Koenen heeft afgeleverd. In tien reportages geeft hij zijn lezer een inkijkje in het militaire bedrijf. Of eigenlijk maakt hij de lezer deelgenoot van zijn ervaringen. ’48 uur’ brengt je dicht, heel dicht op de huid van de militaire wereld. Wintersurvival met de mariniers, een ‘high altitude, high opening’-parachutesprong met het Korps Commandotroepen, op jacht naar Britse fregatten met onderzeeër Hr.Ms. Dolfijn, als lezer sta je in de kisten van de militair. Natuurlijk


28

Duinkerken, de inhumane behandeling van door de nazi’s gevangen genomen Franse soldaten, de massamoord op de Joden en de atoombommen op de Japanse steden Hiroshima en Nagasaki, het komt allemaal voorbij in een Blitzkrieg aan beelden. Schokkend, maar tegelijkertijd eerlijk en niets verbloemend. De oorlog in zijn apocalyptische werkelijkheid. (I.K.) •

is ook de luchtmacht in dit boek goed in vertegenwoordigd. De ins en outs van een patiëntenvlucht van het Leeuwarder 303 Search and Rescue Squadron, de opbouwende spanning in de aanloop naar een live firing van de Groep Geleide Wapens op Kreta en of een verhaal over het selectietraject van nieuwe vliegers, het leest keer op keer als een trein. Koenen presenteert zichzelf daarbij soms als leidend – en wanneer hij kennis maakt met de pepperspay van de marechaussee, ‘lijdend’ – voorwerp. Dat levert steevast sappige en grappige verhalen op. Verhalen waarin hij ook de diepgang niet schuwt. Dat levert boeiend leesvoer op voor de geïnteresseerde leek én voor ‘ingewijden’. Elke reportage is aangevuld met korte informatieve kadertjes die dieper ingaan op bijvoorbeeld de achtergrond van de militaire eenheid of het materieel. Uit ieder hoofdstuk blijkt ook zijn respect voor het vakmanschap van de individuele militairen, van korporaal tot kolonel. Samen met het mooie en rijke fotomateriaal levert het een prachtig boek op dat je keer op keer kunt terugpakken om te bladeren, te lezen en je te verwonderen. (I.K)) • 48 uur meetrainen met de krijgsmacht met ISBN 9789059563148 telt 160 pagina’s op formaat 19,4 x 22 centimeter met honderden kleuren foto’s. De verkoopprijs bedraagt €19,95 maar lezers van de Vliegende Hollander kunnen het boek tot 26 juli 2010 aanschaffen voor €16,95. Neem daarvoor de (EAN)Actiecode (00000)90175527 mee naar de boekhandel of meld deze bij www.bol.com. De paperback met flappen is uitgegeven door Fontaine Uitgevers, Postbus 48, 1243 ZG Kortenhoef, [email protected]. Op de website www.48-uur.nl vind je ook filmpjes, blogs en extra foto’s.

JOURNAAL

Overdracht eerste NH90 De eerste van twintig NH90’s valt sinds 17 mei onder de vleugels van de Koninklijke Luchtmacht. Lex Hendrichs, Directeur Defensie Materieel Organisatie, droeg op die datum op Maritiem Vliegkamp De Kooy de eerste NATO Frigate Prinses Máxima bracht op 10 juni een werkbezoek aan vliegHelicopter (NFH) over aan plaatsvervangend Commandant basis Leeuwarden en het Air Operations Control Station in Luchtstrijdkrachten, generaal-majoor Hans Wehren. De multiNieuw Milligen. Commandant Luchtstrijdkrachten, luitenantinzetbare NH90 vervangt op termijn zowel de Lynx maritieme generaal Jac Jansen ontving haar op Leeuwarden, waar de helikopters als de AB-412 reddingshelikopters. Het nieuwe kroonprinses uitleg kreeg over de taken en werkwijze van de toestel met registratienummer N-110, valt onder het beheer luchtmacht en de vliegbasis. Ze bezocht ondermeer de F-16 van het Defensie Helikopter Commando. Daar zal het in eerste simulator, de afdeling Vliegveiligheidsuitrusting en het 303 instantie gebruikt voor opleiding en training, operationele tests Search and Rescue Squadron. Aansluitend reisde ze af naar en evaluaties en voor het overnemen van de taken vanaf de wal het Air Operations en Control Station in Nieuw Milligen. Daar van de Lynx. Op termijn gaan ook taken zoals onderzeebootbekreeg Máxima een rondleiding bij het gevechtsleidingscenstrijding en ondersteuning van de fregatten over naar de NH90. trum en uitleg over de bewaking van het Nederlandse luchtVanaf 2012 zal de NH90 ook het patiëntenvervoer van en naar ruim. Foto: Leonie Voets-Van Helmond, AVDD de wadden overnemen van de huidige AB-412. Van de in totaal twintig NH90’s komen er acht beschikbaar voor transporttaken, zowel voor de ondersteuning van amfibische operaties maar ook voor transport boven land. De komst van de NH90 versterkt de helikoptercapaciteit en daarmee de operationele inzetbaarheid van de krijgsmacht. Ook past dit binnen het streven de expeditionaire capaciteiten van de krijgsmacht uit te breiden en om Europese en NAVO-tekorten De betaaldata voor 2010 zijn: ten aanzien van helikoptercapaciteiten te verminderen. Foto: Albert Vermeulen, AVDD 23 juli, 24 augustus, 24 september, 22 oktober, 24 november en 22 december. Meer informatie is verkrijgbaar bij het Dienstencentrum Human Resources (DCHR) op De drie poortwachters van de *06-733 of 0800–2255733, bereikbaar vliegbasis Woensdrecht hebben op op werkdagen van 8.00 tot 12.00 uur. 19 mei een flinke schoonmaakbeurt ondergaan. Zes oudgedienden nam VOOR ADRESWIJZIGINGEN: de T-33 T-Bird aan de hoofdpoort, ZIE COLOFON OP PAGINA 2. de Harvard op de driesprong en de F-16 voor het hoofdgebouw LCW VRAGEN AAN – BEHALVE OVER onder handen, gesteund door een ADRESWIJZIGINGEN – OF BIJaantal leerlingen VliegtuigonderDRAGEN VOOR DE VLIEGENDE houd van het 133 Squadron. De zogenoemde ‘Antiq Aircraft Cleaning Crew’ van in de HOLLANDER? Mail naar [email protected] regio Woensdrecht woonachtige postactieven bestaat uit oud-medewerkers vliegtuigonderhoud en zelfs enkele oud-crewleden van het befaamde Whiskey Four team uit de Deadline: iedere eerste maandag van jaren ’60. Na een dag schrobben en boenen zijn de oude toestellen weer in hun oude de maand. glorie hersteld. Foto: Arnold van den Dobbelsteen

Máxima brengt werkbezoek aan luchtmacht

Betaaldata salarissen 2010

Grote schoonmaak poortwachters Woensdrecht

29


JOURNAAL

Videoprojecten Afghanistan Nederland draagt op 1 augustus haar verantwoordelijkheid als zogenoemde ‘lead nation’ in de Afghaanse provincie Uruzgan over aan haar coalitiepartners. Dat betekent de afsluiting van een unieke periode afgesloten voor alle Nederlandse eenheden in Afghanistan. Vanuit Kabul, Kandahar en Uruzgan zijn bijna twintigduizend militairen actief geweest voor het brengen van veiligheid, ontwikkeling en opbouw van het zelfstandige Afghaanse bestuur. De laatste vier maanden van deze unieke periode worden gemarkeerd met een aantal projecten, waaronder de videoprojecten ‘Dagboek van onze Helden’ en ‘4 jaar Afghanistan’. Dagblad De Telegraaf publiceert op haar website een videoserie die het werk van Nederlandse militairen in Afghanistan belicht. Twaalf mannen en vrouwen filmden hun dagelijkse bestaan in de kampen en tijdens patrouilles over land en door de lucht. Ook Defensie blikt tot augustus in een serie video’s terug op de afgelopen 4 jaar in Uruzgan en op de Nederlandse inzet in Afghanistan als geheel. De video’s zijn te zien op de website van Defensie en op haar YouTube-kanaal. Een van de afleveringen gaat in op de belangrijke rol van luchtsteun in Afghanistan. Een F-16 vlieger en een loadmaster vertellen daarin over hun werk en verantwoordelijkheden.

1500 vlieguren voor Hercules

De Nederlandse C-130 Hercules heeft eind mei haar vijftienhonderdste vlieguur gevlogen ter ondersteuning van de ISAF-missie in Afghanistan. Het transportvliegtuig vloog 231 missies en vervoerde meer dan twintigduizend passagiers en 1,3 miljoen kilo vracht. Het Herculesdetachement afkomstig van vliegbasis Eindhoven, is sinds januari 2009 gestationeerd op Forward Support Element Mirage in het MiddenOosten. Foto: FSE Mirage

Commando-overdrachten zaam op het NAVO-hoofdkwartier in het Belgische Mons aan de staf van SHAPE. Holewijn is afkomstig van het Joint Air Power Competence Centre, onderdeel van het Combined Air Operations Centre in het Duitse Kalkar. Foto: Karlijn Philipsen, AVDD

Majoor Wim Beckers heeft op 19 mei het commando van het 640 Squadron overgedragen aan majoor Carlo Mekes. Het platformsquadron bestaat uit Bewaking, OGRV, Luchtverkeersleiding, Meteo en de Brandweer. Mekes was voorheen Hoofd Bureau Force Protection. Beckers is inmiddels werkzaam als Staf Officier Ops bij SHAPE in België. Foto: Liepke Plancke, AVDD *Luitenant-kolonel vlieger Job van Roden heeft op 21 mei het commando over het Vliegveiligheid Oefen en Test Centrum op vliegbasis Gilze-Rijen overgedragen aan majoor vlieger Bart Holewijn. Van Roden is inmiddels werk-


30

Het dertiende detachement van de Air Task Force (ATF) op Kandahar Airfield (KAF) heeft op 31 mei de werkzaamheden overgedragen aan het volgende detachement. Met een symbolische overhandiging van de ATF-vlag droeg kolonel Jos Leenders het bevel over aan kolonel Wido van de Mast, commandant ATF-14. Foto: Shannon Renfroe, RC(S) Luitenant-kolonel vlieger Koos de Rooij heeft op 26 mei het commando van het 900 Squadron op de vliegbasis Volkel overgedragen aan majoor Jeroen Biesiot. Biesiot was eerder Hoofd tweede niveaus On Equipment bij het Volkelse onderhoudssquadron. De Rooij werkt nu als senior technisch specialist bij de Militaire Luchtvaart Autoriteit. Foto: Peter Laarakker, AVDD

JOURNAAL

Benoemingen Osinga hoogleraar NLDA Frans Osinga is op 3 mei aangetreden als hoogleraar Militair Operationele Wetenschappen aan de Faculteit Militaire Wetenschappen van de Nederlandse Defensie Academie (NLDA) en bevorderd tot commodore. Osinga is daarmee de eerste generaal van de luchtmacht die hoogleraar wordt. De leerstoel Militair Operationele Wetenschappen neemt een centrale plaats in bij het krijgswetenschappelijke onderwijs en onderzoek van de faculteit in Breda. Met de benoeming van Osinga geeft de NLDA een extra impuls aan de kwaliteit van het onderwijs en onderzoek op het gebied van militaire operaties. De nieuw benoemde hoogleraar is ondermeer deskundig op het gebied van militair technologische ontwikkelingen, analyses van recente militaire operaties en het krachtenspel van militaire innovatie en beleidsvorming. Osinga is sinds 2007 als universitair hoofddocent Militair Operationele Wetenschappen verbonden aan de NLDA. Daarvoor vervulde hij functies op het Instituut Defensie Leergangen en het Instituut Clingendael. Ook werkte de voormalig F-16 vlieger als liasionofficier bij het Allied Command Transformation in het Amerikaanse Norfolk. Foto: Fabiënne Wink, AVDD

Nieuwe krijgsmachtadjudant Adjudant Marinus Dunnewind is op 7 mei zijn ranggenoot Erik Nieuwenhuis opgevolgd als krijgsmachtadjudant. Als krijgsmachtadjudant vertegenwoordigde marineman Nieuwenhuis vier jaar lang alle militairen beneden de rang van luitenant der zee derde klasse of tweede luitenant, in het bijzonder de onderofficieren. Zijn belangrijkste taak was de Commandant der Strijdkrachten te informeren hoe het er in ‘het veld’ voorstond en gevraagd of ongevraagd advies te geven. Voor de kwaliteitsborging van het onderofficierencorps draagt de krijgsmachtadjudant een belangrijke verantwoordelijkheid. Dunnewind is afkomstig van de Koninklijke Landmacht.

Brevettering majoor Bremer Majoor Theo Bremer heeft op 12 mei uit handen van commodore Paul Bomers, Directeur Planning en Control van de Staf CLSK, het brevet voor Hogere Bekwaamheid in de Bedrijfswetenschappen (HBW) ontvangen. Bremer, Directeur Kapel van de Koninklijke Luchtmacht, is in 2005 aan de Universiteit van Amsterdam afgestudeerd in bedrijfseconomie, met als specialisatie Strategisch Management en Organisatie. Foto: Hans Keur, AVDD

Inspiratiedag Voortdurend Verbeteren

Ruim tweehonderd luchtmachtmedewerkers, onder wie de voltallige Luchtmachtraad, lieten zich op 1 juni enthousiasmeren bij de Inspiratiedag Voortdurend Verbeteren in Oirschot. Gastsprekers van de Royal Air Force, KLM, Reinier de Graaf Groep, Koninklijke TNT Post en VisionWaves deelden hun ervaringen op het gebied van Lean Management. Het overgrote deel van de aanwezige luchtmachtmedewerkers deed het afgelopen half jaar al ervaring op met het toepassen van zogeheten Lean methodieken om daarmee de werkprocessen te verbeteren. Tijdens de inspiratiedag hadden de deelnemers de gelegenheid om met elkaar en de gastsprekers ervaringen uit te wisselen en tips en trucs te delen. Kleine successen, die in een relatief korte tijd worden gehaald, kunnen medewerkers stimuleren om verder door te pakken. De Luchtmachtraad wil Lean Management inzetten om de werkprocessen binnen de organisatie zo optimaal mogelijk in te richten. De verbeterinitiatieven hiertoe moeten afkomstig zijn van de werkvloer en gevoed en gestimuleerd worden door het management. Zo is de Luchtmachtraad momenteel bezig met het opstellen van een zogenoemde X-matrix. Daarmee kunnen de onderdeelscommandanten een afgeleide voor hun onderdeel maken en daarmee richting geven aan de verbeterinitiatieven. Aan het eind van de dag benadrukte C-LSK luitenant-generaal Jac Jansen dat het belangrijk is om het luchtmachtpersoneel de tijd en ruimte te geven om met Lean Management aan de slag te gaan. Leidinggevenden dienen richting te geven, te faciliteren en te stimuleren om het Voortdurend Verbeteren in de organisatiecultuur te brengen en te borgen. ‘Het enthousiasme voor de Lean methodiek is niet op te leggen’, zei de generaal. ‘Dit moet gegenereerd worden door het personeel positieve ervaringen te laten op doen, die zij met elkaar kunnen delen.’ Foto: Hans Keur, AVDD

In memoriam Eerste luitenant René Stolk en zijn echtgenote Ada Paulus zijn op 12 mei omgekomen bij de vliegtuigcrash in het Libische Tripoli. Stolk was geplaatst bij het Operatiecentrum van de Staf CLSK en als liaison logistiek gedetacheerd bij het Commando Landstrijdkrachten. Hij laat een zoon en een dochter achter. Zijn echtgenote laat twee zoons en een dochter achter.

31


JOURNAAL

Luchtmacht wint SAN Accent 2009 De Afdeling PersoneelsVoorziening van de Koninklijke Luchtmacht (APV KLu) heeft dit jaar de SAN Accent 2009 in de categorie Personeel gewonnen. Samen met het reclamebureau ARA advertising won APV KLu deze prijs voor haar brede luchtmachtcampagne onder de noemer ‘één team, één taak’. Deze bestaat onder andere uit de belevingscommercials, de virtuele vliegbasis Base-X, de luchtmachthyves, printadvertenties, online banners en de informatieve wervingssite werkenbijdeluchtmacht.nl. Het SAN Accent is de communicatie vakprijs van adverteerders voor adverteerders. Twee Fokker 60 Maritime Patrol Aircraft zijn op 21 mei door directeur Projecten & Verwerving DMO, generaal-majoor Mels de Zeeuw, overgedragen aan Peru. Directeur Materieel van de Peruaanse marine, schout-bij-nacht Ernesto Lermo, nam de twee vliegtuigen namens het Zuid-Amerikaanse land in ontvangst in het oude stadhuis van Bergen op Zoom. De Peruanen hebben nog een optie voor de aankoop van nog twee Fokker 60 Utilities. De twee F60MPA’s hebben bij een detachement van het 334 Squadron gefungeerd als patrouillevliegtuig op Hato Militair op Curaçao. Peru zet de vliegtuigen onder andere in voor de bestrijding van de handel in drugs. Beide toestellen hebben voor de overdracht een grote beurt gekregen bij Stork/Fokker in Woensdrecht en zijn inmiddels overgevlogen naar Zuid-Amerika. Foto: Johan Havelaar

Peru neemt F-60’s in ontvangst

Zomeractiviteiten MLM Het Militaire Luchtvaart Museum brengt in de zomermaanden een breed scala aan activiteiten. Vlieger Bob van Staeveren en de capriolen van zijn Fokker D.XXI figureren in de theatervoorstelling ‘Bob Salto’. In ‘Dutchie’ ervaar je de belevenissen van een Nederlandse Spitfire-vlieger tijdens WOII. De voorstelling ‘Vlucht van de eeuw’ toont de hoogtepunten en ontwikkelingen uit de luchtvaartgeschiedenis. Kinderen kunnen

zich van 17 juli tot en met 1 augustus vermaken met de workshop vliegtuigmodellen maken met lego. In die maanden zijn er iedere dinsdagmiddag vrije rondleidingen. Vanaf 13.00 uur kan elke bezoeker gratis aanhaken. Toegang en activiteiten zijn gratis. Voor de workshops ‘Start your engines’ en ‘Get ready for take-off’ geldt een kleine vergoeding. Kijk voor data en tijden op www.militaireluchtvaartmuseum.nl en zie agenda op pagina 34.

Luchtmachtorkest presenteert Plazatour 2010 solisten Tino Bos en Talita Angwarmasse De jaarlijkse Plazatour van het Orkest van de Koninklijke Luchtmacht doet ook dit jaar weer pleinen en festivals in het hele land aan. Het orkest werkt samen met


32

en gastdirigent is Thomas Moore die dit voorjaar Concert for Freedom dirigeerde. Tourneedata en meer informatie staan op www.luchtmachtkapel.nl.

Levensduurverlenging Lynx afgesloten De tiende en tevens laatste Westland SH-14D Lynx is door het hoofd van de afdeling Maritieme & Onbemande Luchtvaartuigen DMO, kapitein-ter-zee Bernard Wortelboer, overgenomen van AgustaWestland. Met de overdracht is een einde gekomen aan het levensverlengend onderhoudsprogramma voor tien maritieme helikopters dat in 2004 is gestart. De Lynx is in 1976 operationeel in gebruik genomen met een maximale vliegduur van 7000 vlieguur. In 2003 werd duidelijk dat vanwege vertraging van het NH90programma tien Lynxen levensverlengend onderhoud dienden te krijgen. In nauwe samenwerking van de DMO met AgustaWestland is een uitgebreid programma tot stand gekomen waarmee de levensduur met duizend vlieguur per helikopter is verlengd. De Lynx faseert tot 2013 geleidelijk uit en maakt plaats voor de NH90.

Eerste Apache op LCW Het Logistiek Centrum Woensdrecht heeft op 25 mei de eerste Apache na groot onderhoud overgedragen aan het Defensie Helikopter Commando (DHC). Luitenant-kolonel Bas Bokma van het LCW gaf de Q-25 over aan majoor Eric Claassens, Hoofd Gereedstelling en Onderhoud van het 301 Squadron. Normaliter verricht het LCW-personeel deze onderhouds- en inspectiewerkzaamheden in een van de onderhoudsdock op vliegbasis Gilze-Rijen. In de toekomst zullen deze taken en grote modificaties op Woensdrecht gedaan worden. De regie ligt dan in zijn geheel bij het LCW. In 2010 zullen minimaal vijf Apaches voor onderhoud naar Woensdrecht gaan.

EK-brons voor Dennis Bekkers Taekwondoka Dennis Bekkers heeft op 13 mei bij het Europees kampioenschap in Sint Petersburg een bronzen plak veroverd in de categorie onder 68 kilo. De luchtmachtsergeant won zijn partij in de kwartfinale nog met een zogeheten ‘golden point’. Een handbreuk die hij in de voorgaande partij opliep, betekende dat de Europees kampioen van 2006 in de halve finale strandde.

JOURNAAL

Schutters Woensdrecht trefzeker Het schietteam van de vliegbasis Woensdrecht toonde zich eind mei zowel nationaal als internationaal van zijn trefzekere kant. Op het NMK Schieten wonnen de in Brabant gestationeerde luchtmachters zowel bij wedstrijden op de Diemaco als de Glock prijzen. Adjudant GertJan Geleijns behaalde de eerste plaats bij het pistoolschieten. Sergeant Niko Dekker eindigde als tweede op het onderdeel Diemaco. Sergeant Eelco van Enter van vliegbasis Gilze-Rijen eiste de winst op. Uiteindelijk behaalde het team van vliegbasis Woensdrecht voor de vijfde achtereenvolgende keer de overwinning in de KLu onderdeelscompetitie. Een week later namen twee schietteams van de vliegbasis deel aan het Internationale Militärschießen Hesborn Hochsauerland in Duitsland, een van de grootste internationale wedstrijden in Duitsland. Dit jaar

deden 152 equipes uit diverse NAVO-landen mee. In de wedstrijden met het G36 geweer en P8 pistool wonnen de Woensdrechter ploegen zowel de eerste als de tweede plaats in de categorie buitenlandse teams. De wisselbeker kreeg na deze derde achtereenvolgende winst vast onderdak in de prijzenkast van vliegbasis Woensdrecht. Korporaal 1 Adrie Polderman behaalde individueel een tweede plaats op het onderdeel geweer. Foto: Gert-Jan Geleijns

Prins van Oranje bij BOC

Kroonprins Willem-Alexander woonde op 7 juni het Beraad Operationele Commandanten (BOC) bij. Dat gebeurde op uitnodiging van de Commandant der Strijdkrachten generaal Peter van Uhm. Jaarlijks woont de prins van Oranje dit beraad bij. Hij werd onder andere geïnformeerd over de Redeployment Task Force Uruzgan en materieelexploitatie. Foto: Peter Wiezoreck, AVDD

Medailles voor inzet in Afghanistan Demissionair minister van Buitenlandse Zaken Maxime Verhagen en demissionair minister van Defensie Eimert van Middelkoop reikten samen met de Commandant der Strijdkrachten generaal Peter van Uhm op 21 mei de Herinneringsmedaille Vredesoperaties uit. Ruim vijftienhonderd militairen, diplomaten en ontwikkelingswerkers waren voor de ceremonie naar het Gelredome in Arnhem gekomen. Ze ontvingen de medaille voor hun inzet tijdens de ISAF-missie in de Afghaanse provincies Uruzgan en Kandahar. Ook het thuisfront van de militairen kreeg een blijk van waardering en erkenning: een verzilverd roosje voor de relaties en het speciale kindermedaillon.

Foto-expositie veteranen Bronbeek Veteranen van de Tweede Wereldoorlog, Korea en Nieuw-Guinea, maar ook die van de meer recente vredesoperaties komen aan bod in een fototentoonstelling in Museum Bronbeek. Veteranen: ingezet in dienst van de vrede’ gaat in op de geschiedenis van de Nederlandse veteraan en is het zien van 14 juli tot en met 29 oktober. Hoewel de acht militairen in verschillende oorlogssituaties hebben gediend, vertonen hun levensbeschrijvingen ook opvallende overeenkomsten. Met deze expositie wil het Koninklijk Tehuis voor Oud-militairen en Museum Bronbeek de erkenning van en waardering voor de Nederlandse veteranen en hun bijdrage aan vrede in de wereld bevorderen. De tentoonstelling is dit jaar te zien in meerdere steden. Museum Bronbeek, Velperweg 147, Arnhem. Meer informatie op www.bronbeek.nl.

Ereteken van verdienste voor het bijzonder voor de katholieke geestelijke vicaris-generaal verzorging. De vicaris begon zijn militaire Vicaris-generaal Mgr. Frans Kuttschrütter heeft uit handen van de Hoofddirecteur personeel, luitenant-generaal Hans Leijh, het ereteken van verdienste in zilver ontvangen. De plaatsvervangend bisschop kreeg deze onderscheiding uitgereikt vanwege zijn grote verdienste voor de krijgsmacht en in

loopbaan als aalmoezenier bij de marine en eindigde als Hoofdvlootaalmoezenier. Na zijn pensionering bij de krijgsmacht zette hij zich vooral in als vicaris-generaal voor het Militair Ordinariaat. Als zodanig was hij steun en toeverlaat voor veel aalmoezeniers. Foto: Jan van Lieverloo

33


JOURNAAL

Archivering e-mail via XPostWeb Iedere medewerker van het ministerie van Defensie is zelf verantwoordelijk voor het opslaan van archiefwaardige e-mails, zowel ontvangen als verzonden berichten. Hiervoor is de applicatie XPostWeb ontwikkeld. Meer informatie over het werken met dit digitale post afhandelingssysteem is te vinden op intranet: http://www.pps.army.mindef.nl/domein/ publiek/E-archief/ Opleiden/XPostWeb/ documentatie.html. Een e-mail is archiefwaardig als de verwachting bestaat dat er op kortere of langere termijn op teruggegrepen moet worden ten behoeve van de bedrijfsvoering of de verantwoording aan politiek en samenleving. Bij twijfel over de archiefwaardigheid van een e-mail kunt u de Documentaire Informatievoorziening (DI)-afdeling van uw defensieonderdeel raadplegen.

Internationale SAR-eenheden bijeen in België Een Search and Rescue-bemanning van 303 Squadron afkomstig van vliegbasis Leeuwarden nam van 17 tot en met 21 mei deel aan een internationale bijeenkomst van SAR-eenheden in het Belgische Koksijde. Reddingsteams uit Nederland, Spanje, Polen, Frankrijk, Italië, België en Duitsland wisselden tijdens deze SAR Meet ervaringen en procedures uit. Ook bewezen ze in competitieverband hun kunnen, ondermeer op de onderdelen navigatie en precisie winching. Behalve de Nederlandse AB-412SP maakten ook een Italiaanse HH-3F, een Poolse Mi-8, een Belgische Alouette III en Sea King, een Franse en Spaanse Puma en een Duitse Sea King hun opwachting. Leeuwarden was vertegenwoordigd met een team van twee vliegers, een hoist operator, een redder, verpleegkundige en een specialist uitrusting. Foto: Bart Roselle Zij sleepten de ‘Best Teamspirit Award’ in de wacht.

Luchtmacht ondersteunt Landmachtdagen Koninklijke De LandmachtFoto: Rinze Klein, AVDD Onderscheidingen dagen in Havelte op 28 en 29 mei trokken zo’n 110.000 bezoekers. Het publiek maakte kennis met landmachtmaterieel en personeel, maar ook met een F-16 van KLu. Een vloot van het DHC ondersteunde een demonstratieaanval met Leopard 2A6 gevechtstanks het CV90 infanterievoertuig.

Ter gelegenheid van Koninginnedag hebben 26 (oud-)Defensiemedewerkers een Koninklijke onderscheiding gekregen. Ook twee luchtmachters zijn gedecoreerd. Commodore Aad Bezemer is benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau met de zwaarden. Majoor b.d. Ton van Doorn is benoemd tot Lid in de Orde van Oranje-Nassau. In de Vliegende Hollander van juni is bij het artikel over de uitreiking van de Kruizen van Verdienste de verkeerde fotocredit vermeld. De foto’s van de ceremonie zijn gemaakt door combatfotograaf sergeant-majoor Gerben van Es van de AudioVisuele Dienst Defensie.

Correctie

Foto: Stacey Kort

Agenda Militaire Luchtvaartmuseum Tentoonstellingen Vliegen in de Oost, Militaire Luchtvaart in NederlandsIndie en Nederlands Nieuw-Guinea Vernieuwing van de permanente tentoonstelling in de Snijdershal. Maakt deel uit van permanente tentoonstelling. Aerocartoons II Twintig tekenaars, onder wie Ton van Andel, geven een luchtige kijk op het thema (militaire) luchtvaart. Dagelijks tot voorjaar 2011 (verlengd)

Vogelfotografie Oud-vlieger en commandant van de toenmalige Tactische Helikoptergroep KLu commodore bd Dick Bos exposeert bijna dertig vogelfoto’s in het museumcafé. Kijk voor meer informatie ook op www.bosfoto.nl. Dagelijks tot herfst 2010 Museumtour Gratis rondleidingen door het museum. Iedere tweede zondag van de maand

Meer informatie en aanmeldingen op www.militaireluchtvaartmuseum.nl. Openingstijden: dinsdag tot en met vrijdag van 10.00 tot 16.30 uur, zondag van 12.00 tot 16.30 uur, en sinds 3 april op zaterdag van 12.00 tot 16.30 uur. Gesloten op maandag, Nieuwjaarsdag, Eerste Paasdag, Koninginnedag, Eerste Pinksterdag en beide Kerstdagen. Het museum is gratis toegankelijk. Bezoekadres: Kampweg 120, 3769 DJ (let op: niet DG) Soesterberg, telefoon 0346-356000. E-mail: [email protected].


34

Â

35


www.werkenbijdeluchtmacht.nl

Kolonel Agali Mert, revalidatie- en vliegerarts

‘Ik krijg alle vertrouwen’

Collega’s gezocht!

Na zijn opleiding wilde Agali Mert (37), inmiddels kolonel en revalidatiearts, geen standaardfunctie in de gezondheidszorg vervullen. Wel wilde hij wat van de wereld zien. Hij kwam uit bij de luchtmacht. ‘Die bood me de meeste kans om me verder te ontplooien.’ Mert is voor de luchtmacht opgeleid als vliegerarts. ‘Die buigt zich over vliegmedische zaken: wanneer kunnen militairen wel en niet vliegen of Hoe kun je gewonden het beste vervoeren?’ In de functie van vliegerarts werd Mert uitgezonden naar onder andere naar Irak. ‘Waardevolle ervaringen. Je doet het voor Nederland, de bondgenoten en de lokale bevolking. Het streven is militairen de best mogelijke zorg te geven. Zij beschermen ons met gevaar voor eigen leven.’ Zelfstandigheid De meest recente carrièrestap van Mert is zijn specialisatie tot revalidatiearts. Hij heeft het Militair RevalidatieCentrum in Doorn (MRC) als basis. Daar worden ook niet-militairen behandeld. ‘Tijdens de opleiding zat ik weer tussen civiele artsen. Dat was even wennen. Toen realiseerde ik me pas hoe zelfstandig ik altijd heb mogen werken.’ Leuk vindt Mert dat het MRC vooroploopt op revalidatiegebied. ‘We revalideren ook in een virtuele omgeving, waarmee je bijvoorbeeld potentieel gevaarlijke situaties volledig veilig oefent. Daarnaast doen we met verschillende universiteiten onderzoek naar het houdingsen bewegingsapparaat onder verschillende omstandigheden, en geven we research en development in het MRC verder vorm.’

De luchtmacht is op zoek naar nieuwe collega’s voor onder meer Promoveren de functie van militair arts. promotieonderzoek met TNO. ‘Het onderzoek over bewegingsziekte bij Mert doet prom • Instromen met een Basisarts vliegen bevindt zich nu in de laatste faset. We buigen ons over vragen als: diploma “Wat zijn de ooorzaken van luchtziekte” en “Waarom werkt de reguliere aaneen kleine groep militairen niet”. Defensie vindt het belangrijk dat pak voor ee • Start met opleiding aan de Koninklijke medewerkers zich kunnen blijven ontplooien, vandaar dat ik van Defensie mijn medewerk Militaire Academie in Breda onderzoek deels onder werktijd mag doen.’ onderzoe • In 2010 nog enkele functies beschikbaar medewerkersbestand van de luchtmacht is divers, zowel qua opleidingen Het med Ben jij (of ken je) iemand met interesse voor een baan als arts bij de luchtmacht? Kijk dan voor meer informatie over deze en al onze overige vacatures op www.werkenbijdeluchtmacht.nl

achtergrond. ‘Je ziet alle kleuren uit de samenleving bij Defensie terug. als ach Mijn ouders zijn Turks’, zegt Mert. ‘Het ministerie hecht belang aan een divers personeelsbestand. De aanwezigheid van (vrouwen en) medewerdive kers met een andere culturele achtergrond opent tijdens missies deuren ke ddie anders gesloten blijven. Daarnaast heeft een divers personeelsbestand een positieve invloed op de cultuur binnen de defensieorganisatie en de manier waarop medewerkers elkaar beschouwen.’

WERKENBIJDELUCHTMACHT.NL

DE LUCHTMACHT. ÉÉN TEAM. ÉÉN TAAK

de Vliegende Hollander

Recommend Documents