DE KOSTERSTEEN. Nummer 103. Februari 2008

DE KOSTERSTEEN Nummer 103 Februari 2008

DE KOSTERSTEEN Nummer 103 Februari 2008

Vijf Zaligheden; Jef Last in Bennekom Arno van der Valk

Eerdere artikelen in de Kostersteen over Bennekomse schrijvers. Bert Lever en Arno van der Valk schreven in de Kostersteen over de schrijvers Berendina van Rensinck (nr. 50), Heinrich Witte (nr. 69), Joannes Reddingius (nr. 85), Henriëtte de Beaufort (nr. 87) en Gerrit Jan Mulder (nrs. 90 en 91).

Inleiding Een bijzonderheid in het leven van de geëngageerde schrijver, dichter en journalist Jef Last (1898-1972) was zijn baan als assistent-bedrijfsleider in de Nederlandse Kunstzijdefabriek in Ede. Aan de ene kant stonden de arbeiders waartoe hij zich met zijn socialistische overtuiging aangetrokken voelde. Aan de andere kant stond de bedrijfsleiding waarvan hij deel uitmaakte. Die spanning tussen de elite en de arbeiders kenmerkte ook al zijn jonge jaren. Last studeerde aan de Universiteit van Leiden Chinees, maar voelde zich daar vervreemd van de arbeiders. Hij brak zijn studie vlak voor zijn afstuderen af en werkte als mijnwerker, landarbeider en matroos. Gedwongen door de grote werkloosheid in de scheepvaart zocht hij een baan aan de vaste wal. Via zijn oom van moederskant, Kees (C.F.M.) Verstijnen, kwam hij op 10 maart 1922 als assistent-bedrijfsleider in dienst bij de zojuist in bedrijf genomen Nederlandse Kunstzijdefabriek (Enka) te Ede.1 ‘t Holletje Het is onbekend op welke wijze Last vaste woonruimte in Bennekom vond, maar het zal hem zeker moeite gekost hebben zijn Rotterdamse verloofde Ida ter Haar (1893-1982) los te weken uit haar thuishaven. Volgens Last stond ze paf toen hij haar het boerderijtje aan de Algemeer liet

zien. ‘Het stond aan de bosrand, en de [Enka]fabriek was nergens te zien, zelfs niet te ruiken. Iedere morgen fietste ik erheen langs een smal bospaadje. De uitzichten die het pad op verschillende plaatsen bood, noemde ik “de vijf zaligheden”.’2

Drukkerij Modern De Kostersteen 103 Februari 2008

1

Jef Last voor het boerderijtje in Bennekom. Collectie Dorine van Doorn Het boerderijtje mocht dan idyllisch zijn gelegen, het had geen stromend water en elektriciteit. De woonruimte bestond uit een voorkamertje waar je met de deur in huis viel, een soort vergrote alkoof diende om te slapen en de deel onder het rieten dak diende als bibliotheek en keuken. ‘Ons huis was een onbewoonbaar verklaarde woning, kortgeleden door een weduwevrouwtje verlaten, die het mij voor een gulden in de maand verhuurde.’ Op 11 januari 1923 trouwden ze in Renkum en bewoonden ze samen het boerderijtje, dat ze ’t Holletje noemden. Tot hun grote geluk werd op 30 oktober 1923 hun dochter Femke – vernoemd naar de hoofdpersoon uit Multatuli’s Woutertje Pieterse - in het Johanniter ziekenhuisje geboren. ’t Holletje’ was de zoete inval en met name de leden van de net opgerichte afdeling Ede-Wageningen van de Arbeiders Jeugd Centrale (AJC) werden er hartelijk ontvangen. Bezoeken waaraan Stan

2

Poppe (1899-1991), het jongste SDAP-gemeenteraadslid, prettige herinneringen had.3 Wat een schril contrast moet er op zondag geweest zijn tussen de Bennekomse kerkgangers en de fleurige, muzikale AJCoptochten naar de natuur. Volgens Last organiseerden ze in de winter met honden en sleeën vanuit Bennekom een romantische expeditie door de sneeuw naar een hongerende schilderfamilie in een woonwagen bij Doorwerth. Ook organiseerde hij naar eigen zeggen in de Reehorst een tentoonstelling met werk van onder andere Herman Bieling (18871964), Piet Begeer (1890-1975), Theo van Doesburg (1883-1931) en de Duitser Kurt Schwitters (1887-1948). Het lijdt geen twijfel dat Last in zijn Bennekomse jaren contact had met Bieling, omdat deze in die jaren een atelier in Bennekom had, maar voor de tentoonstelling heb ik geen bewijs kunnen vinden.

Het boerderijtje aan de Algemeer Collectie Dorine van Doorn.

De Kostersteen 103 Februari 2008

Het leven in Bennekom. Uit het prentenboek, getekend voor Femke; Collectie Dorine van Doorn. Ondanks dat ze in Bennekom een leven leidden waarvan Last zich ‘ook met de grootste inspanning geen enkele ernstige mistoon’ herinnerde, en hij geloofde ‘dat er in de wijde omtrek geen gelukkiger gezin te vinden was’, knelde er iets bij hem. Hij verlangde terug naar de kameraadschappelijkheid van het zeemansleven en was bang ‘dat we ergens in die zich zo keurig om ons heen sluitende maatschappij, als een mossel vast zouden groeien.’ Ook zat hem zijn werk bij de Enka dwars. Onzuiver ‘Ik heb een werk willen geven, dat helemaal gebaseerd was op de realiteit en wel zoondanig, dat de arbeiders, die het lazen, er nut van zouden hebben bij het voeren van den vakvereenigingsstrijd en bij het doorzien van de verhoudingen, die

bij het grootbedrijf bestaan,’ zo zei Last over zijn novelle Liefde in portieken (1932).4 In de novelle beschreef Last naar eigen ervaring via een dagboek de belevenissen van een jonge werkmeester (opzichter) in een kunstzijdefabriek. Hoewel het verhaal zich in Rotterdam afspeelt, herkent men zonder moeite de Enkafabriek in Ede. Het productieproces en de fabrieksruimten worden gedetailleerd beschreven. Bijvoorbeeld de voor de Edese fabriek kenmerkende torens op de hoeken en de fabriekshallen met de zogenaamde shed-daken (zaagtanddaken) die met ramen in de opstaande zijden voor een goede lichtinval zorgden. De ‘mismaakte, kleine directeur’ met zijn horrelvoet is niemand minder dan kleine, manke dr. J.C. Hartogs (1879-1932), de oprichter-directeur van de fabriek. Voor veel mensen uit de agrarische om-


3

geving was de overgang naar het fabriekswerk zeer ingrijpend. De boerderij met zijn natuurlijke ritme werd vervangen door een denderende fabriek met duizenden mensen en een zeer dwingend 24-uurs arbeidsproces. In het boek zijn diverse voorbeelden te vinden van de misstanden en gezondheidsproblemen in de fabriek. De stank van rotte eieren die de Enka door het gebruik van zwavelhoudende stoffen in het fabricageproces tot ver in de jaren tachtig van de vorige eeuw verspreidde, was daarvan maar een detail. Zo beschrijft Last in de novelle hoe een kwartje in je portemonnee door de zuren al na een week pikzwart is. In werkelijkheid zag het eerder genoemde SDAP-raadslid Stan Poppe, belastingambtenaar in Ede, aan de zwart geoxideerde zilveren guldens die hij uit het loonzakje van de fabrieksarbeiders aan zijn kantoorloket kreeg toegeschoven,

hoe slecht het met de gezondheidstoestand van de arbeiders gesteld moest zijn.5

Wat Last dwars zat, was dat hij verantwoordelijk was voor het invoeren van productieverhogende c.q. arbeidsbesparende maatregelen, wat direct ontslagen tot gevolg had. Voor iedere met succes doorgevoerde maatregel kreeg hij een loonsverhoging. 'In dien tijd heb ik niets geschreven en kòn ik niets schrijven, omdat ik met mezelf overhoop lag. Ik wilde mijn werk als bedrijfsleider goed doen, maar voelde, dat het mijn verhouding tot de arbeiders onzuiver maakte.’'6 Last zag in de arbeiders het voorbeeld van de antiburgerlijke, waarachtig levende mens. Uit de gemeenschap van dit proletariaat zou een nieuwe wereld gebouwd moeten worden. Zijn zoektocht naar de eenwording met de arbeiders was één van de belangrijkste drijfveren voor zijn socialistische overtuiging. Zijn positie als assistent-bedrijfsleider viel niet te combineren met die opvatting en evenmin met de actieve rol die hij ‘s avonds in het socialistische jeugdwerk vervulde. Of zoals hij het zelf verwoordde: ‘Dat ik zelfs misschien een derde loonsverhoging zou krijgen, als ik een nieuw opjaagsysteem uitvond voor die zelfde twijnjongens, met wie we zonVertrek uit Bennekom; Uit het prentenboek, getekend dags als goede AJC-ers voor Femke; Collectie Dorine van Doorn. zingend naar Quadenoord vertrokken.’

4


Eenzelfde innerlijk conflict als hem destijds had doen besluiten de Leidse universiteit te verruilen voor een Katwijkse haringlogger, was de reden voor zijn besluit op 23 februari 1924 ontslag te nemen bij de Enka. Hij verdween met de noorderzon in zijn eentje naar Amerika en werd op 26 maart 1924 uitgeschreven uit het Edese bevolkingsregister. Ook zijn vrouw Ida en dochtertje Femke verlieten Bennekom. Volgens Femke in de

documentaire ‘L’ami hollandais’ (2006) moest haar moeder uit armoede het Bennekomse boerderijtje verlaten en kreeg ze bij familie en vrienden onderdak in Renkum. Een vriend van Ida Last tekende voor de kleine Femke na het vertrek van haar vader een prentenboek met de titel ‘Dit is het boek van Femke en haar ouders Sjef en Ied: en van hun reizen over deze groote wereld’.

Noten 1 In zijn omstreeks 1970 geschreven en gedicteerde memoires noemde Last 1924 als datum, zoals hij hierin wel vaker onjuiste data een feiten presenteerde. 2 Voor deze en volgende citaten is gebruikgemaakt van de memoires van Jef Last zoals ze berusten bij het Letterkundig Museum in Den Haag en zijn getranscribeerd door zijn kleinzoon Mark Marschalk. De memoires zullen verschijnen bij De Arbeiderspers. 3 Stan Poppe, Oude herinneringen. Mijn SDAP-tijd in Ede 1920-1929 (1986), blz. 31-33. Typoscript in het gemeentearchief Ede. Belastingambtenaar Stan Poppe woonde van 1910-1929 in Ede en was van 1922-1929 gemeenteraadslid voor de SDAP. 4 Liefde in de portieken, ‘s-Gravenhage : N.V. Servivre, 1932. Opgenomen in Acht werken van Jef Last, Bussum : Kroonder [ca. 1938] en Liefde in de portieken. Gevolgd door Een flirt met de duivel een Onvoldoende voor liefde, Bussum : Kroonder [ca. 1963]. 5 Stan Poppe, Oude herinneringen. Mijn SDAP-tijd in Ede 1920-1929 (1986), blz. 18. Typoscript in het gemeentearchief Ede. 6 G.H. ‘s Gravesande, 'Jef Last over zijn leven en zijn werk'. In: Den gulden winckel nr. 387, maart 1934, blz. 41.

Afbeeldingen. In de nalatenschap van Femke Last-Van Doorn bevond zich een schetsboek met daarin twee tekeningen die onmiskenbaar het interieur en exterieur van ‘’t Holletje’ in Bennekom weergeven. De vraag is of deze tekeningen aan Jef Last kunnen worden toegeschreven. Collectie Dorine van Doorn. Met dank aan Hans Bremer, Dorine en Marjolijn van Doorn en Mark Marschalk,


5

DOS, een verhaal over de oudste sportvereniging in Bennekom (2) Marius Aartsen, archivaris D.O.S. Het eerste artikel over de geschiedenis van D.O.S. – verschenen in De Kostersteen nr. 99, februari 2007 - ging over de periode 1928 tot 1948. Dit tweede artikel behandelt de periode 1949 tot 1960. Contributie Het was altijd de gewoonte dat de contributie op de les werd betaald. De penningmeester moest nogal eens achter moeilijke betalers aan. Dat was vooral het geval bij de kleine jongens die elke week een dubbeltje moesten betalen, want zeker in de zomer waren de ijsjes wel erg lekker. De penningmeester kreeg dan te maken met boze moeders die zeker wisten dat er wél betaald was. Op de bestuursvergadering van 6 oktober 1949 werd besloten om voortaan de contributie thuis bij de mensen te gaan innen. Tien dames gingen dat prima verzorgen, elke eerste week van de maand. Er werden kaarten gedrukt met 12 coupons. Voor de kinderen, die 0,50 gulden per maand betaalden, een groene kaart, voor de aspiranten een gele kaart (0,75 gulden per maand), en voor de dames en heren een rode kaart (1,00 gulden per maand). De penningmeester was heel blij met dit initiatief. Bovendien was hij van het precieze optelwerk verlost.

De Heren moesten optreden met een vrije oefening. Dat was een hele belevenis, want het ging met zo’n duizend man tegelijk. Eerst was er een generale repetitie op een veld ernaast. We kregen als Heren goed op onze kop van een klein mannetje uit Deventer die de algehele leiding had. Hij riep door de microfoon: “Hebben jullie er thuis nog wat aan gedaan, of hoe zit dat?” Maar ’s middags ging alles perfect. Met een paar duizend dames werd een knots-oefening uitgevoerd. Na de gymdemonstratie werd de dag afgesloten met een taptoe. Veertig korpsen kwamen het veld op en speelden o.l.v. Gijsbert Nieuwland van de Luchtmachtkapel. Machtig mooi. Wij moeten vóór het publiek op de grond zitten. Wat de organisatie betreft was alles geweldig goed doordacht en geregeld; dat moest ook wel om duizenden mensen te ontvangen. Omdat de oorlogsjaren nog maar zo kort achter ons lagen, genoten we dubbel van deze hoogtijdagen.

Sonsbeek Op Pinksteren 1949 zette de N.C.R.V. een groot feest op in Arnhem op Sonsbeek vanwege hun 25-jarig bestaan. We gingen met een bus van de N.B.M.; de kosten waren 0,85 gulden per persoon.

De gymzaal In het midden van het jaar 1949 werd de gymzaal van de Openbare School aan de Schoolstraat opgeknapt. Dat gaf nogal wat problemen. In de zomer oefende men op het schoolplein van de Gereformeerde

6

De Kostersteen 103,Februari 2008

School aan de Veenderweg (nu de Commanderij) en in de schuur van melkhandel Fluit, eveneens aan de Veenderweg. Na de vakantie ging men oefenen in het Verenigingsgebouw (nu Kijk- en Luistermuseum). Daar rekende men de nogal stevige prijs van 5 gulden per oefenavond. Voor de maand september en de eerste helft van oktober was D.O.S. in totaal 95 gulden kwijt. Maar eind oktober was gelukkig de zaal aan de Schoolstraat weer klaar; deze werd feestelijk in gebruik genomen. Bij de opening verzorgden enkele meisjesgroepen een aantal nummers vrije oefening. Zuinig In 1949 was textiel nog op de bon. Voor nieuwe leden die nog geen sportkleding hadden, was een reserve van 108 textielpunten voorradig. Ik kan niet inschatten hoeveel nieuwe leden je daarmee kon helpen. Een steeds terugkerend probleem was het D.O.S.-embleem op de shirts. De kosten van zo’n embleem waren een gulden per stuk, en dat was te pittig voor de verenigingskas. Hijmert Rijken bedacht een goedkopere oplossing. Men liet een leuk stempel met de naam D.O.S. ontwerpen. Onder leiding van Jans van Schaik knipten de dames uit eenvoudige stof de vorm van het embleem. Men kon nu zo de naam erop stempelen. De zaak kwam helemaal in orde, en wat denkt u? De totale kosten voor elk lid zijn nu 0,20 gulden per stuk! Er wordt dan nog steeds een brug gehuurd van Sparta-Ede. De penningmeester bepleit op de bestuursvergadering van 4 juli 1949 om een nieuwe brug te kopen. Hij heeft een spaarpotje op de bank van

550 gulden. Men neemt een afwachtende houding aan. Een half jaar later, op de vergadering van 11 februari 1950, besluit men geen brug te kopen, omdat men dan de 550 gulden in één keer kwijt is. Daar kan men heel wat jaartjes voor huren. In zijn jaaroverzicht 1949/1950 klaagt secretaris Jan van Beek over een aantal dames en heren die naar zijn mening te weinig doen voor de vereniging en wel veel smoesjes verkopen. Ook 50 jaar geleden kwam veel op dezelfde schouders neer. Op de jaarvergadering wordt een opmerking gemaakt over het slecht schoonhouden van de gymzaal. Enkele dames willen dit zelf ter hand nemen, maar dat kan niet. De gemeente Ede verplicht ons tot een contract met de voorwaarde dat wij 25 cent per oefenavond betalen voor het schoonhouden. Op de ledenvergadering van 3 januari 1951 is er een brede discussie over de te houden uitvoeringen. Voor de winteruitvoering is het Verenigingsgebouw (nu Kijk- en Luistermuseum) eigenlijk te klein. Voor de zomeruitvoering is er geen goed terrein beschikbaar, en is men afhankelijk van het weer. Ik herinner mij nog een uitvoering aan de Bovenweg op het terrein van de familie Van Barneveld, die drie maal moest worden afgelast vanwege de regen. De vierde keer, toen de uitvoering wel doorging, had je haast geen puf meer om er met plezier aan te beginnen. Feestweek van de VVV In de week van 28 juli tot 4 augustus 1951 organiseert de V.V.V. een feestweek. Aan een aantal Bennekomse verenigingen, waaronder D.O.S., wordt me-


7

Bloemencorso op 1 augustus 1951 dewerking gevraagd. Op dinsdagavond 31 juli verzorgt men het programma, samen met de korfbalvereniging D.V.O. Er zijn wel wat bezwaren; men is bang dat er teveel leden met vakantie zijn. Financieel wil men ook geen risico’s. Dat heeft men goed gezien, want de V.V.V. zit na de feestweek met een tekort van 300 gulden, een heel bedrag voor die tijd. Op verzoek van Floralia geeft men in deze feestweek ook medewerking aan een bloemencorso. Uit het jaarverslag 1951/1952 blijkt dat men toch niet erg gelukkig was met de medewerking aan de feestweek van de V.V.V.. Eigenlijk waren teveel mensen met vakantie. Frits van den Brink Sr had de vergadering van de V.V.V. bijgewoond. Deze vergadering was nogal chaotisch verlopen. Er werd geharreward over het tekort van 300 gulden, en men

8

wilde dat de deelnemende verenigingen ook een bijdrage zouden geven voor het tekort. Daar voelden deze niets voor. Het is altijd zo: als de centen op zijn, vliegt de liefde het raam uit. 25-jarig jubileum Eind 1952 en begin 1953 wordt er veel vergaderd door de jubileumcommissie die het zilveren feest in de steigers gaat zetten. Een belangrijk vraag is: waar gaat de uitvoering gehouden worden? Op de buitengewone ledenvergadering van 15 oktober 1952 werd met vrijwel algemene stemmen het voorstel aangenomen om een zomeruitvoering te geven in de tuin van de villa ‘De halve houtsnip’ van ir. Van Hoffen, voorzitter van OudBennekom. Deze grote tuin lag tussen de huidige Van Hoffenlaan en de Edeseweg; de ingang was aan de Edeseweg tussen


café De Keijzer en villa ’t End. Men wilde er een tribune bouwen met zo’n 800 zitplaatsen, maar daar was de tuin toch te klein voor. Dus ging dit plan niet door. Toen werd besloten de uitvoering te houden in de tuin van Van der Slooten achter hotel Rawang (nu café De Rechter) in de Dorpsstraat. Daar kon wel een tribune gebouwd worden; kosten ongeveer 300 gulden. Maar begin juni blijkt, dat ook deze vlieger niet opging. Er zijn onverwachte problemen gerezen, de Middenstandsvereniging wil er ook iets organiseren. Men stelt dan de voorwaarde dat beide na elkaar het terrein huren. Maar de Middenstandvereniging heeft nog geen besluit genomen, en daar kan men niet op wachten. De tijd dringt namelijk i.v.m. het drukken van programma’s e.d.. Dan besluit men uit te wijken naar het terrein van Hoekelum. Daar zal dan op woens-

dag 25 juli ’s avonds om half acht de jubileumuitvoering plaats vinden, o.l.v. de heer W. Teunissen uit Ede. De entree wordt bepaald op 1,- gulden. Op de receptie die het bestuur hield, werden veel lovende woorden aan D.O.S. gewijd. Na de receptie was er een defilé midden in het dorp. Het bestuur en de genodigden stonden in vol ornaat langs de kant. Ook O.B.K. liet zich niet onbetuigd. Uniformen had men toen nog niet, maar wel een pet. Na het defilé gingen de genodigden in twee taxi’s naar Hoekelum. De kleuters werden op platte boerenwagens vervoerd. Een prachtige uitvoering door meer dan 300 leden volgde. De receptie in café-restaurant Centraal in de Dorpsstraat geeft een aardig beeld van het verenigingsleven van 50 jaar geleden in ons dorp. Twaalf sprekers voerden het

Defilé in de Dorpsstraat bij 25-jarig jubileum voor bestuur en burgemeester


9

woord en boden wat aan. Sake Smit die namens de Oranjeverenigingen sprak, zei: ‘Bloemen op zo’n dag is mooi, maar een enveloppe met centjes heb je meer aan’. Deze sprekers die de Bennekomse verenigingen vertegenwoordigden, zorgden voor het mooie bedrag van 196 gulden. Omgerekend naar vandaag is dat ongeveer 1150 gulden. Het kwam prima

Defilé van pas, want ondanks de grote opkomst bij de uitvoering was er toch nog een tekort van 296 gulden. Het dozijn van sprekers werd afgesloten door burgemeester Oldenhof. Hij wees op de opvoedkundige taak die D.O.S. al die jaren vervuld had t.a.v. de jeugd. Voorzitter Henk Vos dankte alle sprekers, in het bijzonder Ernst Steymer van D.O.K. Ede, omdat deze vereniging de stoot had gegeven tot oprichting van D.O.S.. De voorzitter vond het jammer dat mr. Dr. Jaap Ozinga, die weer in Bennekom was neergestreken, niet aanwezig kon zijn op de receptie wegens verblijf in het buitenland. Als voorzitter in de moeilijke beginjaren had hij veel voor de vereniging betekend. Ook de kerken waren vertegenwoordigd op de receptie. Van de Hervormde Kerk ds. Terlouw en ouderling H.v.d.Pol, en

10

van de Gereformeerde Kerk ds. v.d. Elskamp en ouderling H. v. Diermen. Een moeilijke periode In de periode tussen de bestuursvergaderingen van 4 januari en 28 februari 1956 kwam de ontslagaanvraag van leider W. Teunissen; dat sloeg in als een bom. In oktober 1933 was hij begonnen met 21 leden, 22 jaar later was de vereniging onder zijn leiding uitgegroeid tot ruim 300 leden. Hij zou de winteruitvoering van 1956 nog voor zijn rekening nemen. Wat was de oorzaak van zijn vertrek? Hij was ook leider van Sparta, een vereniging die evenals D.O.S. gegroeid was. Beide verenigingen leiden met steeds meer lesuren was niet vol te houden. Zelf was hij in zijn jeugdjaren ook lid geweest van Sparta; begrijpelijk dat het hemd van Sparta nader was dan de rok van D.O.S.. Er volgt een periode van narigheid met leiders. Daardoor liep ook het ledental terug met 25%. Niettemin slaagde bestuurslid Dily v.d. Weerd er in om bij rijke dorpsgenoten binnen twee maanden 300 gulden bij elkaar te schooien voor het toestellenfonds. De voorzitter dankte haar hartelijk voor haar doorzettingsvermogen. Op 17 december is er telefonisch contact met de heer Pol uit Velp. Het bestuur vindt hem nogal duur, maar toch begint hij in februari 1958 voor 3,75 gulden per uur. Inmiddels heeft zich nog een kandidaat gemeld, de heer Charmant uit Arnhem. Deze doet het voor een kwartje minder. De heer Charmant neemt de jongens en heren voor zijn rekening, de heer Pol de meisjes en de dames. Een moeilijke periode is voorbij.


Boekbespreking Jan R.F. Heine, Een baken in de tijd. Het verhaal rondom de dorpskerk van Bennekom door de eeuwen heen. Uitgave van de Gemeente Ede en de Hervormde Gemeente te Bennekom, augustus 2007 ISBN –978-90-801257-7-3; 112 pagina’s. Vincent van Poortvliet Ondergetekende was, met een groot aantal andere vrijwilligers, wekelijks enkele dagen in de kerk aanwezig gedurende het jaar van wat de “herinrichting van de Oude Kerk” genoemd werd, maar wat in feite een grondige interne restauratie was. We kijken er allemaal met veel voldoening op terug. Deze ervaring speelt onvermijdelijk een rol bij de beoordeling van het hier besproken boek. Ik denk dat ik namens alle vrijwilligers schrijf, als ik constateer dat het boekje heel herkenbaar en heel boeiend is. Er staan bekende maar ook heel verrassende illustraties in, zowel foto’s als bouwtekeningen. De levendige historische beschrijving is daadwerkelijk een verhaal ‘door de eeuwen heen’, en voegt erg veel toe aan eerdere publicaties over de dorpskerk. Er zijn ook een paar minder positieve zaken te melden. De omslag is minder geslaagd: te druk, teveel details die te willekeurig bijeen zijn geplaatst, terwijl de titel in geel op wit moeilijk leesbaar is. Nee, de lay-out van de cover had veel beter gekund, maar dat tast gelukkig de prima inhoud niet aan. Ook een inhoudsopgave wordt node gemist. Maar daar staat tegenover dat het boek zelf zeer overzichtelijk is door het gebruik van tussenkopjes en tekstkaders.

In de rondleidingen die ik in de afgelopen periode samen met Nick Teunissen en Rijk Munniks heb verzorgd, hadden we afgesproken aandacht te geven aan een aantal “hoogtepunten” in het interieur en in de geschiedenis van de kerk. Zo wezen wij op het restant van de Romaanse zaalkerk van tufsteen (11e of begin 12e eeuw). Deze vondst noodzaakte tot herziening van de historie van de kerk. E.e.a. krijgt in het boek alle nodige aandacht. Dat geldt ook voor de verdere fasen in de ontstaansgeschiedenis (13e, 14e en 15e eeuw). In onze rondleidingen gingen wij ook in op het jaar 1542: het afbouwen van de gotische zijbeuken met de gave netgewelven en de unieke kapitelen. Ook dit aspect krijgt alle aandacht in het boek. Dan is er het jaar 1543 met het Tractaat van Venlo, waarbij Gelre aan Karel V komt. Doordat de financiers in discrediet geraken, valt de bouw stil. Alweer kan geconstateerd worden dat ook dit punt alle aandacht krijgt in het boek. En zo kan ik doorgaan, maar dat is overbodig. De zaken van belang, ze staan er in! Jammer van omslag en inhoudsopgave, maar verder is een compliment aan auteur en andere redactieleden op zijn plaats.


11

Boekbespreking Cyp Quarles van Ufford, Oostereng, de geschiedenis van een negentiende-eeuws landgoed op de Zuid-west Veluwe. Uitgeverij Matrijs, Utrecht, 2007; 64 pagina’s, € 12,95. ISBN 978 90 5345 322 3 Ad Nooij In zijn jeugd bezocht de auteur regelmatig zijn grootouders en daarbij intrigeerde hem een jachttrofee van een vossenkop met het onderschrift: ‘Ooster-Eng – 10 Dec. 1888. Deze herinnering motiveerde de schrijver tot een nader onderzoek naar de geschiedenis van het huis en het omringende landgoed. Het gebied van de zuidwest-Veluwe werd in 1843 door de overheid verkaveld en te koop aangeboden onder de verplichting van ontginning. Cornelis Dros en Adrien Tieleman, kochten in 1848 een omvangrijk gebied en lieten hier een boerderij bouwen. Toen zij in 1873 de boerderij en omringend land verkochten aan Joan Quarles van Ufford, werd reeds gesproken van landgoed ‘Oostereng’. Op het landgoed werd fruit geteeld, maar de resultaten waren niet onverdeeld gunstig. In 1899 volgde een overdracht aan Willem Alexander Insinger; Henry Quarles verhuisde nu van Oostereng naar het omstreeks 1863 gebouwde Zuidereng. De Insingers lieten op de plaats van de herenboerderij een voor die tijd modern groot landhuis bouwen. Op het terrein verrezen ook dienstwoningen, een stalgebouw met koetsierswoning en een machinehuis. De inrichting van het omliggende landgoed werd verzorgd door de tuinarchitect en dendroloog Leonard Springer.

12

In 1941 werd Oostereng overgedragen aan Staatsbosbeheer. In de nadagen van de oorlog is de villa dusdanig beschadigd, dat afbraak in 1946 volgde. Maar het terrein kreeg een nieuwe bestemming. In 1964 kwam hier het ITAL , het Instituut voor Toepassing van Atoomenergie in de Landbouw. Er verrees een zeer omvangrijk complex van laboratoria, mede als gevolg van de associatie van het ITAL met Euratom. De aanvankelijk rooskleurig ingeschatte ontwikkeling van het instituut verliep uiteindelijk toch minder voorspoedig. De negatieve publieke opinie in de jaren tachtig over kernenergie speelde hierbij een belangrijke rol. In 1989 werd het instituut opgeheven, 25 jaar na de opening. De gebouwen kregen geen nieuwe bestemming, in 2002 werden de laatste resten verwijderd. Het terrein werd ‘teruggegeven aan de natuur’. Het boek beschrijft de roemruchte geschiedenis van het landgoed op een gedetailleerde, maar niettemin zeer heldere wijze. Bovendien is het boek rijk geïllustreerd met kleurrijk historisch kaartmateriaal, foto’s van de bewoners alsook van de bebouwing in verschillende fasen van de geschiedenis. Hierdoor is het boek een belangrijke verrijking van de locaalhistorische bibliotheek.


Agenda voor de Alg. Ledenvergadering op donderdag 6 maart 2008 in zalencentrum De Brink, Brinkstraat 39, om 19.30 uur. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.

10.

11. 12. 13.

Opening Mededelingen Verslag van de ledenvergadering van 7 maart 2007 (zie blz.13) Verslag van de secretaris over 2007 (zie blz.16 ) Financieel verslag over 2007 (zie blz. 21 ) Verslag kascommissie Benoeming kascommissie Begroting 2007 (zie blz. 21) Contributie Het bestuur stelt voor de contributie voor het jaar 2009 vast te stellen op € 14,25 voor een enkelvoudig lidmaatschap. Tevens wordt voorgesteld om bij een meervoudig lidmaatschap (gezinscontributie) dit bedrag te verhogen met € 1,--. Benoeming bestuursleden Mevrouw G.M. Hoogkamer-Weijman is aftredend en niet meer herkiesbaar. Voor benoeming in de ontstane vacature draagt het bestuur voor: mevrouw G.J.M. van Raan-Onderwater. De leden kunnen op de vergadering tegenkandidaten stellen, mits de kandidatuur gesteund wordt door tenminste tien ter vergadering aanwezige leden. Aankondiging website Rondvraag Sluiting

Na afloop van de vergadering – naar verwacht om 20.15 uur – zal de heer Huib van de Heuvel, architect, een voordracht houden over geschiedenis van de kerkbouw.

Notulen van de Algemene Ledenvergadering van de Historische Vereniging Oud-Bennekom, gehouden op woensdag 7 maart 2007. De bijeenkomst vindt plaats in zalencentrum De Brink en begint om 19.30 uur. 1. Opening. De voorzitter opent de vergadering en heet de aanwezigen van harte welkom. Bericht van afwezigheid is ontvangen van erelid H. Gijsbertsen. 2. Mededelingen. De vergadering gaat akkoord met het voorstel om de agenda aan te vullen met: Afsluiting viering 60-jarig bestaan. De Kostersteen 103 Februari 2008

13

3. Notulen van de ledenvergadering van 1 maart 2006. Met dank aan de secretaris worden de notulen vastgesteld. Naar aanleiding van het verslag: met betrekking tot de onevenwichtigheid in het schema van aftreden van het bestuur merkt de voorzitter op dat het bestuur dit jaarlijks in de gaten zal houden. 4. Verslag van de secretaris over het jaar 2006. De activiteiten met betrekking tot het 60-jarig bestaan van de vereniging worden globaal behandeld. Mevrouw Van Drie vindt het jammer dat de opdracht voor het drukken van het boek ‘Dit is Bennekom’ niet is verstrekt aan de plaatselijke drukkerij Modern. Temeer daar dit bedrijf eerder in dit verslagjaar belangeloos medewerking verleende bij de totstandkoming van drukwerk voor de vereniging. De voorzitter zet uiteen dat het bestuur het standpunt van Mevrouw Van Drie deelt maar dat in dit geval de offertes te ver uiteen lagen. De voorzitter maakt melding van de in het verslagjaar gevormde nieuwe werkgroep ‘Joodse inwoners van Bennekom gedurende de tweede wereldoorlog’. 5. Financieel verslag over 2006. De penningmeester geeft een toelichting op diverse posten. Door de verkoop van boeken is de reserve ook dit jaar toegenomen. 6. Verslag van de kascontrolecommissie. Door een samenloop van omstandigheden zijn de leden van de kascontrolecommissie niet in de gelegenheid persoonlijk verslag te doen van de bevindingen tijdens de uitgevoerde controle. Het door de kascontrolecommissie opgemaakte verslag wordt in de vergadering voorgelezen door de secretaris. Daaruit blijkt dat de commissie de financiële bescheiden over het jaar 2006 heeft gecontroleerd op 14 februari. Er zijn geen op- of aanmerkingen. De boekhouding ziet er zeer verzorgd uit. Op voorstel van de commissie besluit de vergadering het bestuur décharge te verlenen. Dank aan de leden van de kascontrolecommissie, de heren Van der Velden en Munniks, voor hun werkzaamheden. 7. Benoeming van de kascontrolecommissie. De heer Van der Velden treedt af als lid van de kascontrolecommissie. De heer Munniks is tijdens de vorige jaarvergadering voor twee jaar benoemd. De voorzitter stelt voor om reservelid van de commissie, de heer Van Raan, te benoemen tot lid. De vergadering gaat hiermee akkoord. Tevens vraagt de voorzitter aan de vergadering iemand voor te dragen als reservelid. Mevrouw De Vries - Knoppers wordt benoemd tot reservelid. 8. Begroting 2007. De penningmeester geeft een toelichting op de begrotingsposten waarna de vergadering de begroting vaststelt.

14


9. Contributie. De vergadering stemt in met het voorstel om de contributie voor 2008 op grond van de consumentenprijsindex vast te stellen op 14,00 euro. 10. Benoeming bestuursleden. Dit agendapunt staat onder voorzitterschap van mevrouw De Vos. De voorzitter is aftredend en stelt zich herkiesbaar. Er zijn geen tegenkandidaten gesteld. Met applaus wordt de heer Lever herbenoemd voor een volgende termijn. 11. Afsluiting 60-jarig jubileum. - Fotowedstrijd. Bestuurslid Van Poortvliet doet verslag van dit evenement. De jury heeft uit de inzendingen drie foto’s geselecteerd die voor de uitgeloofde prijzen in aanmerking komen. Met voorlezing van het juryrapport van de winnende foto’s worden de prijzen uitgereikt. Derde prijswinnaar: Otto van Rooy met foto van de pseudo-acacia Robinia op Diedenweg 32. Tweede prijswinnaar: Eva van Drie. Op haar foto zien we dat Kees Heitink de loden kist met certificaten plaatst in het keldertje onder de vloer van de Oude Kerk. Eerste prijswinaar: Henk van Amerongen met foto van het Bart van Elstplantsoen in lentepracht. - Erelidmaatschap. Op voordracht van het bestuur besluit de vergadering met applaus het erelidmaatschap van de Historische Vereniging Oud-Bennekom te verlenen aan de heer Kees Heitink vanwege zijn bewezen diensten voor de geschiedschrijving van Bennekom. Door de voorzitter wordt hem de erepenning overhandigd. Binnen de vereniging is Kees Heitink lid van veel commissies, in enkele gevallen als voorzitter. Hij is al jaren lid van de redactie van De Kostersteen. 12 Rondvraag. Kees Heitink krijgt het woord. Hij licht de aanwezigen in over de komende lezing op 25 april met als onderwerp Joodse onderduikers op De Soetendael in de periode 1940 – 1945. 13. Sluiting. De voorzitter dankt de aanwezigen en sluit de vergadering rond 20.00 uur.


15

Verslag van de secretaris over het jaar 2007 Tijdens de algemene ledenvergadering 2007 werd het zestig jarig jubileum van de Historische Vereniging Oud-Bennekom feestelijk afgesloten. Velen waren betrokken bij het organiseren en uitvoeren van diverse jubileumactiviteiten. In het jaar 2007 vergaderde het bestuur vier keer, namelijk op 9 januari, 17 april, 27 juni en 9 oktober. Ook de vijf werkgroepen waren weer actief. Verder is de vereniging vertegenwoordigd in het bestuur van het Kijk- en Luistermuseum en participeert zij in het Comité Open Monumentendag Ede. Door vertegenwoordiging in de regionale bijeenkomsten wordt contact onderhouden met andere historische verenigingen. In dit verslagjaar verschenen vier nummers van De Kostersteen. Drie lezingen vonden plaats en de excursiecommissie organiseerde twee excursies. De vereniging was actief op de Vlegeldag en de Open Monumentendag. Bestuur Er vonden in het verslagjaar geen bestuurswisselingen plaats. De samenstelling van het bestuur is als volgt: A.J. Lever (voorzitter), mevrouw M.S. de Vos (vice-voorzitter), W. Hol (secretaris), W.C.L. van Kalleveen (penningmeester), mevrouw G.M. HoogkamerWeijman, A.T.J. Nooij en V.W. van Poortvliet. De algemene ledenvergadering werd gehouden op 7 maart. Op 31 december 2007 telde de vereniging 352 individuele leden en 244 leden in gezinsverband. Dit brengt het aantal stemgerechtigde leden op 840. Eind december 2006 was dit aantal 798. In het verslagjaar verwelkomde de vereniging 63 nieuwe leden. Door overlijden of bedanken werd het lidmaatschap van 21 leden beëindigd, waardoor het aantal leden uiteindelijk met 42 toenam. De Kostersteen In het verslagjaar was de redactie als volgt samengesteld: A.T.J. Nooij (eindredacteur), C.A. Heitink, H.J. van den Oever en P. Smit. In 2007 verschenen de nummers 99 t/m 102. Aan de 100ste editie van de Kostersteen werd een interessante straatwandkaart van een deel van de Dorpsstraat toegevoegd. Nummer 101 was – mede in verband met de Open Monumentendag 2007 - gewijd aan de Bennekomse architect A.H. van der Waal. In de eerste drie nummers van deze jaargang zijn op historisch onderzoek gebaseerde artikelen gepubliceerd van: Marius Aartsen, Diet van den Bosch, Kees Heitink, Wout Hol, Anneke Nagtegaal, Ad Nooij, Margreet van Rooijen, mevrouw L.G. Abell-van Soest en Arno van der Valk. Bovendien werden artikelen en mededelingen over de activiteiten van de vereniging opgenomen. Nummer 102 was een gezamenlijke uitgave van de Historische verenigingen van Lunteren, Ede en Bennekom alsmede het gemeentearchief, met als titel ‘Langs oude en nieuwe wegen’. Een groot aantal auteurs heeft aan deze uitgave bijgedragen.

16


Lezingen Na afloop van de jaarvergadering op 7 maart werd een boeiende lezing over archeologische opgravingen in Bennekom verzorgd door Suzanne van der A, archeologe bij de Gemeente Ede. Indrukwekkend was de lezing die op 25 april werd verzorgd door de familie Schoorl over ‘Joodse inwoners van Bennekom gedurende 1940 – 1945’. Op 6 november verzorgde Vincent van Poortvliet een geslaagde najaarslezing. Aan de hand van prachtige beelden en in dialoog met de aanwezigen vertelde hij over de historische schoolplaten van Isings. Excursies De excursiecommissie bestaat uit de dames P. van Amerongen-Budding, H. GijsbertsenVogel en M.S. de Vos. Voorjaarsexcursie Woensdag 9 mei vond de jaarlijkse dagexcursie plaats. Om 8 uur ‘s morgens vertrok de bus richting Overijssel. Na een kop koffie bij De Hongerige Wolf in Stegeren kwamen de 50 deelnemers bij het klompenatelier in Luttenberg aan. Er volgde een leuke demonstratie klompen maken. Na de lunch, die werd gebruikt in Lemelerveld, werd de bustocht hervat. Een gids vertelde over de omgeving en onderweg werd een bezoek gebracht aan een natuurgetrouwe kopie van de Nachtwacht. Najaarsexcursie Donderdagavond 13 september bracht een groep van ruim 20 personen een bezoek aan de Manege zonder drempels. Na ontvangst met koffie werd een opname vertoond van de televisie-uitzending over Johan Roelofsen, de oprichter van de Manege zonder drempels. Johan Roelofsen werd geïnterviewd door Rik Felderhof van het programma De Stoel. Voorzitter Wout van de Garde vertelde enthousiast over de bezoekers, de logeerruimtes en de activiteiten van de Manege zonder drempels. Aansluitend volgde een rondleiding, waarbij men een kijkje mocht nemen bij een rit van het huifbed, dat speciaal voor de historische vereniging in de avonduren reed. Een geslaagde avond met een bezoek aan een bijzondere locatie! Vlegeldag Oud-Bennekom presenteerde zich tijdens de vlegeldag met het thema “Agrarisch Bennekom”. Foto’s en voorwerpen die betrekking hadden op het boerenbedrijf werden tentoongesteld. Het publiek kon proeven van de krentenwegge en de “Engse Rog”, een door bakker Joop ten Veen ontwikkeld (krenten)roggebrood. De kraam trok veel bezoekers, vooral door de foto’s en de voorwerpen die voor velen zeer herkenbaar waren. De heren H. van Amerongen en W. van Kalleveen maakten het door mevrouw M. de Vos opgediepte oude engelse spel “Vang de Stier”. Door gebrek aan ruimte kwam dit spel niet goed tot zijn recht. Dank aan de dames A. Koster en E. Mantel, en de heren B. Aalbers, H. van Amerongen en A. Dirksen, die samen met bestuursleden actief waren in de kraam. De Kostersteen 103 Februari 2008

17

Open monumentendag 2007 Bouwstijlen uit de periode 1850 – 1950 was voor 2007 het landelijk thema. In samenwerking met het Comité Open Monumentendag Ede werd in Bennekom aandacht geschonken aan de architect A.H. van der Waal (1892 – 1974) die in de themaperiode een groot aantal beeldbepalende woningen ontwierp. De Kostersteen nummer 101 bevatte artikelen met betrekking tot leven en werk van Van der Waal. De in Bennekom uitgezette en gedocumenteerde fietstocht trok ruim 200 geïnteresseerden. Deze tocht voerde langs een aantal nog bestaande karakteristieke panden en werd afgesloten in de koffiekamer van het Kijken Luistermuseum met een ‘Van der Waal gebakje’ uit de bakkerij van Mekking. Dank ook aan de firma Geels die belangeloos de documentatieborden leverde. Werkgroepen Behoud oudste gedeelte Bennekomse Begraafplaats Leden zijn: C.A. Heitink (voorzitter), R. Heij, D. van Kampen, A.J. Lever, J. de Nooij en A.J. Welgraven. In 2007 werd er verder gewerkt aan de restauratie van het oudste deel van de begraafplaats. De restauratie van de grafkelder voor de bewoners van het kasteel Hoekelum en het erboven staande monument dat midden in het oudste gedeelte van de begraafplaats staat werd afgerond. Inmiddels is begonnen met de restauratie van het graf van dokter C.A.L. Jacobse Boudewijnse. Enkele hekwerken werden verwijderd. Na herstel- en schilderwerkzaamheden zullen ze worden teruggeplaatst. Zie ook: http://begraafplaatsbennekom.web-log.nl. Geschiedenis van Bennekom Leden zijn: A.J. Lever (voorzitter), M. Aartsen, mevr. J. Bloembergen-Lukkes, K.B.A.Bodlaender, G. Breman, W. Cromwijk, H. Gijsbertsen, C.A. Heitink, T.J. Hoekstra, M. Koudijs, M. van de Leeuw, W.P. Mantel, mevrouw A. Nagtegaal, J. de Nooij, A.T.J.Nooij, H. van den Oever, F.G. van Oort, mevrouw M. van Rooijen, A van Silfhout, P. Smit, A. van der Valk en J.A. Zijlstra. Net als in voorgaande jaren kwam de Werkgroep Geschiedenis in 2007 twee maal bijeen. Tijdens de bijeenkomsten werden gegevens uitgewisseld over de talrijke projecten waar de leden van de werkgroep zich mee bezig houden. Op deze manier kon men elkaar van informatie voorzien en adviezen geven. De bijeenkomsten vonden dit jaar plaats op 15 mei en 21 november, de eerste keer in het Bennekomse gebouw van de Christelijke Scholengemeenschap ‘Het Streek’, de tweede keer in De Brink. Veel van het besprokene vond uiteindelijk zijn weg naar De Kostersteen of zal dat nog vinden. Foto- en beeldmateriaal Bennekom Leden: V.W. van Poortvliet (voorzitter), K.B.A. Bodlaender, A. Dirksen, H. Gijsbertsen, F.G. van Oort, D. Poot, C. Vos en A..J. Welgraven.

18


Op 28 februari is de werkgroep, aangevuld met enkele deskundigen, ten huize van de voorzitter bijeen geweest om de uitslag te bepalen van de fotowedstrijd, die ter gelegenheid van het zestig jarig bestaan van onze vereniging was georganiseerd. Uitslag en uitreiking van de prijzen heeft op de jaarvergadering 2007 plaatsgevonden. Veel energie is gestoken in het voorbereiden van de website. De vormgeving van de site is nu bekend en op dit moment wordt gewerkt aan de inhoud. Cees Vos heeft het fotomateriaal voor zijn rekening genomen, en Arnold Dirksen en Vincent van Poortvliet zorgen voor het vullen van de overige rubrieken. Het is de bedoeling dat de site op de komende ledenvergadering van 6 maart operationeel is. Aalt Jacob Welgraven heeft op zich genomen om de adressen na te gaan van de oude boerderijen die in het dia- en fotoarchief van de vereniging zijn opgeslagen maar waarvan het adres niet bekend is. Het is uiteraard ook mogelijk dat de betreffende gebouwen zijn verdwenen. Ook in dat geval zullen de gegevens daaromtrent worden vastgelegd. Monumentencommissie Leden zijn: W. Hol, A.T.J. Nooij en J. van Raan De activiteiten van de monumentencommissie hebben voornamelijk betrekking gehad op de organisatie van de Open Monumentendag. Hierbij werd binnen het Comité Open Monumentendag Ede overleg gepleegd met de zusterverenigingen in Ede en Lunteren. Het pand Veenderweg 12 kreeg in 2007 een nieuwe eigenaar. Voor de vereniging was dit aanleiding om de Gemeente Ede te wijzen op het historisch belang van dit woonhuis uit 1732. Joodse inwoners van Bennekom gedurende de tweede wereldoorlog Leden van de werkgroep zijn: Kees Heitink, Anneke Nagtegaal, Ad Nooij, en Jan Durk Tuinier. In het afgelopen jaar zijn interviews afgenomen van personen die betrokken waren bij het verlenen van onderduikadressen aan Joden tijdens de tweede wereldoorlog. In april van dit jaar hebben Ruud Schoorl en Iet Cool-Schoorl een lezing verzorgd voor OudBennekom over de activiteiten van hun ouders op Soetendaal. Geleidelijk ontstaat een beeld van de bijzondere situatie van Bennekom en de daar ondergedoken Joden tijdens de Tweede Wereldoorlog. Er wordt verder gewerkt aan een goed gedocumenteerd overzicht. Kijk- en Luistermuseum Met het bestuur van het Kijk en Luistermuseum (KLM) werd overeenstemming bereikt over de vestiging van een Documentatiecentrum Bennekom binnen de muren van het museum. Binnen dit centrum zal ieder die dat wil de bibliotheek en de foto- en diacollectie van de Vereniging kunnen raadplegen. De plannen zullen nader worden uitgewerkt; het is de bedoeling dit documentatiecentrum in 2008 te realiseren. Tevens werd afgesproken om binnen de historische collecties na te gaan welke voorwerpen typisch Bennekoms zijn. Op basis van deze inventarisatie kan dan een herverdeling van de collecties overwogen worden, waarbij het typisch Bennekomse deel eigendom van de HVOB blijft of wordt en het overige van het KLM.


19

Collecties Foto- en diacollectie Aan deze collecties wordt gewerkt door H. Gijsbertsen (foto’s), H. van Amerongen (dia’s), en C. Vos (scannen). Historische collectie Conservator is C.C. Meulenkamp. In samenwerking met het Kijk- en Luistermuseum wordt inhoud gegeven aan het collectioneringsplan waarin het beheer en behoud van de collectie centraal staan. Ook dit jaar zijn schenkingen ontvangen in diverse categorieën. Alle gevers hartelijk dank; ook in de toekomst zijn schenkingen van (Bennekoms) historisch materiaal van harte welkom. Bibliotheekcollectie De vereniging heeft een collectie boeken met betrekking tot de geschiedenis van Bennekom en omgeving, cultuur, klederdracht, kinderboeken en topografisch materiaal. De collectie bevindt zich in het Kijk- en Luistermuseum. Ook het museum bezit een kleine collectie, met name boeken over mechanische muziek, textiel, mode en klederdrachten. De boeken worden ingevoerd in het computerprogramma Adlib. Het boekenbestand groeide het afgelopen jaar door enkele aankopen en door een groot aantal schenkingen. Naast leden van Oud-Bennekom wisten ook niet-leden de weg naar onze collectie te vinden. Voor een bezoek aan de bibliotheek kunt u een afspraak maken met Riet Hoogkamer, telefoon 0318416180. Dankwoord Het bestuur dankt allen die zich hebben ingezet voor de Historische Vereniging OudBennekom. Met elkaar zorgen zij ervoor, dat de Bennekomse geschiedenis levend en ook zichtbaar blijft.

20


Financieel verslag 2007 en Begroting 2008 Werkelijk Begroting Werkelijk Begroting 2007 2007 2006 2008 Baten Contributies Boekverkopen Overige opbrengsten Bankrente

8.748 4.441 620 74 ________ 13.883

8.500

8.445 P.M. 16.873 600 635 100 128 _________ _________ 9.200 26.081

8.800 P.M. 600 75 _________ 9.475

De Kostersteen Overige drukkosten Werkgroepen Lezingen en bijeenkomsten Secretariaat Administratiekosten Overige bestuurskosten Contributies en abonnementen Publiciteit/website Diversen

9.358 0 22 320 11 77 15 157 2.195 66 ________ 12.221

6.450

6.156 P.M. 12.418 1.000 341 300 612 100 24 200 194 100 141 175 156 0 0 100 55 _________ _________ 8.425 20.097

8.950 500 300 100 100 100 175 200 100 _________ 10.525

Resultaat boekjaar

1.662

775

-1.350

Lasten

5.984

P.M.

Balans per 31 december 2007 Geldmiddelen Te vorderen/vooruitbetaald

29.212 0 29.212

Te betalen/vooruit ontvangen

2.636

Reserves

26.576


21

Oproep Wie heeft de schrijfster Agnes Maas van der Moer (1888-1975) gekend of heeft informatie over haar? Zij woonde van 1923-1946 in Bennekom; vanaf 1930 aan de Heelsumseweg 16. Graag uw informatie naar Arno van der Valk: telefoon 0318-414061, of e-mail [email protected]

Geschiedenis van de kerkbouw Huib van de Heuvel Al eeuwen worden in Europa Christelijke kerken gebouwd. Eerst in het Oosten van Europa en in Klein Azië en later ook in meer westelijke streken van Europa. Die kerken hadden bepaalde vormen en gebruiken. Die zijn nu nog in deze gebouwen af te lezen. Ik wil wat vertellen over deze vroegere - en misschien ook latere - kerkgebouwen en kerkvormen van zowel de Oosters Orthodoxe kerk als de Westerse kerken. Als de tijd dat toestaat, wil ik eindigen met een tweetal kerken uit onze tijd, die veel indruk op mij gemaakt hebben. Bij deze voordracht laat ik foto’s zien die ik in de loop van de tijd gemaakt heb tijdens diverse reizen.

Mededelingen van het bestuur Nieuwe leden Het bestuur heet de volgende personen van harte welkom als nieuwe leden van de Historische Vereniging Oud-Bennekom: Mevr. H. van Ballegoijen Mevr. D.J. van den Bosch De heer en Mevr. E.H. van Doorn De heer en Mevr. A.H. Engels De heer H.H.W. Fredriks De heer B. Gijsbertsen De heer W. Heijnekamp De heer C.J.B. Jansen De heer C. Jochemsen De heer J. Kester De heer J.J. Makkink Mevr. T. Meijer-Verhoef De heer J. A. Michel De heer en Mevr. E. Mulder

22

Mevr. W.C. van Nielen-van Erk Mevr. M.A.E. Noorman-v.d. Waal De heer en Mevr. G. van Oostveen De heer C. den Ouden De heer D. van den Plaat Mevr. A. v.d. Pol-Akkerman Mevr. I.M. Riedel-van Katwijk De heer en Mevr. M. van Setten De heer K. Uiterwijk Mevr. J. Verhoeff De heer G. Verwaal De heer en Mevr. H. v.d. Weg De heer en Mevr. H. Weijman Mevr. E. van der Zee

De Kostersteen 103 Februar1 2008

Mutaties verzoeken wij u schriftelijk door te geven aan de ledenadministratie, t.a.v. mevr. G.M. Hoogkamer-Weijman, Emmalaan 33, 6721 ET Bennekom

Agenda van de Historische Vereniging oud Bennekom Donderdag 6 maart 19.30 Algemene ledenvergadering van de Historische Vereniging Oud-Bennekom in zalencentrum De Brink, Brinkstraat 39. Na afloop van de vergadering – naar verwacht om 20.15 uur – zal de heer Huib van de Heuvel, architect, een voordracht houden over geschiedenis van de kerkbouw.

Bestuur van de Historische Vereniging Oud-Bennekom A.J. Lever, voorzitter Mevr. M.S. de Vos , vice-voorzitter W.Hol, secretaris (tel.: 0318-416171) W.C.L. van Kalleveen, penningm. Mevr. G.M. Hoogkamer-Weijman A.T.J. Nooij V.W. van Poortvliet

Prinsenlaan 2, Dikkenbergweg 8 Pr.Bernhardlaan 19, Dikkenbergweg 72, Emmalaan 33, Hullenberglaan 4 Johanniterlaan 34

6721 EC 6721 AC 6721 DN 6721 MB 6721 ET 6721 AM 6721 XZ

Bennekom Bennekom Bennekom Bennekom Bennekom Bennekom Bennekom

Ledenadministratie Mevr. G.M. Hoogkamer-Weijman

Emmalaan 33,

6721 ET

Bennekom

Beheer foto- en diacollectie H. Gijsbertsen

Gasthuisbouwing 9A,

6721 XH Bennekom

Conservator historische collectie C.C. Meulenkamp

Prins Bernhardlaan 15

6721 DN Bennekom

Redactie Kostersteen A.T.J. Nooij, eindredacteur C.A. Heitink H.J. van den Oever P. Smit

Hullenberglaan 4, Brinkerpad 29, Edeseweg 117, Heelsumseweg 32,

6721 AM 6721 WJ 6721 JT 6721 GT

Email redactie:

[email protected]

De Kostersteen 103 Februar1 2008

Bennekom Bennekom Bennekom Bennekom

23

DE KOSTERSTEEN. Nummer 103. Februari 2008

Recommend Documents