DE KOSTERSTEEN Nummer 119, februari 2012

DE KOSTERSTEEN Nummer 119, februari 2012

Gereformeerd onderwijs in Bennekom in de periode 1887-1920 Marius Aartsen Tegenwoordig maken veel scholen deel uit van een overkoepelende stichting. Maar de Kraatsschool is nog zelfstandig en dat bevalt prima. In dit artikel beschrijven we het begin van het gereformeerd onderwijs in Bennekom en gaan we in op het wel en wee van de Kraatsschool, in ons dorp de oudste school, waar al 99 jaar in hetzelfde gebouw aan de Rijnsteeg les wordt gegeven. In juni 1887, dus meer dan een eeuw geleden, is de Vereniging tot Stichting en Instandhouding van Scholen met de Bijbel opgericht. Dit was direct na de Doleantie, toen een groep bezwaarden de Hervormde Kerk verliet en een Gereformeerde Kerk bouwde op de hoek Krulweg/Veenderweg. Ja, een kerk, maar het had meer het model van een grote schuur. Zaken van school en kerk liepen de eerste jaren (1887-1888) wat door elkaar. De kerkenraad gaf in haar vergadering van 10 februari 1888 opdracht twee schoollokaaltjes te bouwen, vast aan de kerk, plus een hoofdonderwijzerwoning. Kosten f 4.500. Twee onderwijzers: één voor de klassen 1, 2 en 3 (tegenwoordig noemen we dat de groepen 3, 4 en 5) en de hoofdonderwijzer voor de klassen 4, 5 en 6. De klassen waren per 1 januari 1888 al begonnen in de consistorie en een gedeelte van de kerk. De eerste hoofdonderwijzer was meester Pegman (1888-1890). Hij was vóór de Doleantie organist in de Nederlands Hervormde kerk. Aan het einde van het jaar 1888 trok men naar de twee schoollokaaltjes. Bestuur De statuten van de Vereniging tot Stichting en Instandhouding van Scholen met de Bijbel werden goedgekeurd bij Koninklijk Besluit van 7 juni 1887. Het bestuur bestond uit acht leden. Men werd gekozen voor vier jaar en stelde zich

altijd weer herkiesbaar, naar de gewoonte van die tijd vast aan het pluche. In geval van hoge leeftijd of bij ziekte was men bereid de pijp aan Maarten te geven. Heel typisch was, dat elk jaar binnen het korps bestuursleden, schriftelijk de grote drie

De Kostersteen 119, februari 2012

1

werden gekozen, nl. voorzitter, secretaris en penningmeester. Deze werden jaren achtereen herkozen. Mijn indruk is, na het doorworstelen van het tweede notulenboek (10 oktober 1893 tot 25 mei 1912, van de eerste zes jaar is niets te vinden), dat dit driemanschap ook grotendeels de kar moest trekken in overleg met het hoofd, meester Medema. In de eerste twaalf jaar kwam het bestuur niet vaker dan drie tot vier maal per jaar bijeen. Er werd wel altijd één maal per jaar een ledenvergadering gehouden, maar de meeste leden schitterden door afwezigheid. Vaak waren er maar twee tot drie leden aanwezig. Op 15 januari 1894 was het helemaal raak. De vergadering bestond uit vier personen, de helft van het bestuur was er en de leden waren allemaal aan het koeien melken of hadden een vrouw getrouwd enz. De eerste voorzitter was Teunis van Steenbergen (van De Dikke Boom), eerste secretaris Aart van Steenbergen (van Nergena) en de eerste penningmeester Cornelis Kroesbergen van de Veenderweg. Deze man was ook scriba van de Gereformeerde Kerk. In die dagen liepen zaken van school en kerk nogal door elkaar. In de statuten werd vastgelegd dat als het schooltje opgeheven zou worden om wat voor oorzaak dan ook, de bezittingen over zouden gaan naar de diaconie van de Gereformeerde Kerk. Cornelis Kroesbergen trekt zich eind 1900 terug als penningmeester. Hij had er toen 13 jaar opzitten. Begin 1901 werd Jan van Voorst, boerderij Brinkerweg, de nieuwe penningmeester. Op 12 mei 1905 kwam Meeuwis Bouw in het bestuur. Hij zal een belangrijke rol gaan spelen in het schoolgebeuren. 2

Ds. C. de Gooyer is in 1894 in het bestuur gekozen, hij werd voorzitter. Zijn zoon, Jan de Gooyer, manufacturier aan de Brinkstraat is jaren secretaris geweest. Meeuwis Bouw is in de bestuursvergadering van 20 september 1912 gekozen tot voorzitter in plaats van ds. C. de Gooyer. Leerlingen Het leerlingenaantal groeide. Er waren grote gezinnen. In september 1896, dus acht jaar na de oprichting, had men al 171 leerlingen en werd een derde onderwijzer benoemd. Er werd een derde lokaal aan de kerk gebouwd. Toen was er nog geen leerplichtwet en vooral kinderen uit de hoogste klassen werden vaak thuis gehouden om allerlei werkjes op te knappen. De leerplichtwet is in 1900 ingevoerd. Elk jaar kwamen er toch zo’n 25 tot 30 leerlingen bij. Financiën Wat waren de grootste problemen voor onze groot- en overgrootouders? Dat waren de centen. “Wie zal dat betalen zoete lieve Gerritje?” Het kwam allemaal op hun bordje terecht. Voor de aanbouw van een lokaal kreeg men nog wat rijkssubsidie. De salarissen van onderwijzers, schoolbenodigdheden, onderhoud gebouw, schoonmaken gebouw, enz. alles moest men zelf opbrengen. Wij hebben er vandaag geen voorstelling van hoeveel men er voor over moest hebben om zijn kinderen christelijk onderwijs te laten volgen. Hulde aan onze oma’s en opa’s met hun grote gezinnen. Dat alles heeft geduurd van 1888 tot 1920, dat is 32 jaar. Toen pas kwam de gelijkstelling openbaar en bijzonder onderwijs en betaalde dus de overheid uit de belastingen.


Klassefoto van de school aan de Veenderweg ca. 1920. Links: meester Stekelenburg, rechts meester Medema, hoofd der school.

Hoe kreeg men voor die tijd het geld bij elkaar? In de beginperiode betaalde men 25 cent per kind per maand. Als men dan vijf of zes kinderen op school had, tikte dat flink door. Comelis Kroesbergen en meester Medema moesten ‘s avonds de Laar op om achterstallig schoolgeld te innen. Men was vaak lid van de schoolvereniging voor minimaal een rijksdaalder (fl. 2,50) per jaar, later werd dat één gulden, omdat voor velen de rijksdaalder te veel was. Mannen van 20 jaar en ouder konden lid van de schoolvereniging worden en hadden stemrecht. De heren der schepping hadden het toen voor het zeggen en de moeders moesten maar zien of ze de eindjes aan elkaar konden knopen. De eerste 16 jaar was er altijd een tekort. Dit werd aangezuiverd door een extra collecte in de kerk, die warm werd aanbevolen door Ds. C de Gooyer. We geven u wat cijfers uit 1896. Inkomsten: 2111 gulden en 37½ cent, uitgaven 2224 gulden en l6½ cent. Derhalve een tekort van 112 gulden en 79 cent. Wat verdiende de onderwijzer in die tijd? fl.500 per jaar.

Er was naast het schooltje een onderwijzerswoning gebouwd. De hoofdonderwijzer had ook fl. 500, maar had vrij wonen. Hij beunhaasde er nog wat bij met preeklezen en als voorzanger, later is hij organist geworden. In augustus 1896 begint men voor het eerst met de Uniecollecte. Die brengt op fl. 111. Een mooie steun in de rug voor de penningmeester. Er wordt twee gulden afgedragen voor het landelijk Uniecollectenwerk. Gezondheid en vakantie Op de bestuursvergadering van 13 december 1904 komt een rapport ter tafel van de Gezondheidscommissie in de gemeente Ede. De ventilatie van de lokalen is onvoldoende en het drinkwater uit de pomp is ook niet geheel zuiver. Onze vaderen waren nogal eens gemakkelijk. Heel laconiek staat er in de notulen: voor kennisgeving aangenomen. Dit gaat niet goed. De inspecteur bemoeide zich ermee. Op 16 augustus 1905 werd een pomp geslagen. Op 18 oktober 1906


3

kwamen de huisartsen Boudewijnse en Noordman op de school kijken naar de ventilatie. Het helpt wel als de notabelen van het dorp eens komen kijken. Op 21 maart 1907 werden er vier luchtkokers aangebracht. Er waren toen al vier lokalen met vier onderwijzers. Een commissie van toezicht op het lager onderwijs in de gemeente Ede verzocht het schoolbestuur ‘s morgens en ‘s middags een speelkwartier in te voeren. De mannenbroeders zagen hier de noodzaak niet van in. Meester Medema weet ze toch te overtuigen. Het zal per 2 januari 1911 worden ingevoerd, alleen voor de morgen. Er was veertien dagen vrij in de zomervakantie. Het personeel vroeg in 1911 of het bestuur er drie weken van wilde maken. Ik citeer de notulen: “Men meent dat dit de bestaande ontevredenheid zal ver-

meerderen en vindt goed dit verzoek van de hand te wijzen“. In 1912 probeerde het personeel het nog eens, maar het werd weer geweigerd. Wel werd de Paas- en Kerstvakantie naar een week uitgebreid zodat men per jaar, vier weken de schooldeur op slot deed. Onze vaderen zouden met de ogen knipperen als ze hoorden hoeveel vakantiedagen er vandaag zijn. Op de bestuursvergadering van 17 juli 1913 kwam voor de derde maal het personeel met het verzoek de zomervakantie van veertien dagen naar drie weken uit te breiden. Het blijkt dat de aanhouder wint. Onze vaderen zijn streng want ze gaan akkoord op één voorwaarde: na KerstPaas- en zomervakantie begonnen de lessen altijd weer op dinsdag. Dat wordt nu op maandag. Zo had men drie van de vijf en halve dag terug.

Het schoolbestuur bij de opening van de nieuwe school, maart 1913. Zittend v.l.n.r.: Joh. v. Voorst, J. de Gooyer, M. v. Steenbergen, M. Bouw, ds.C. de Gooyer, J.v.Voorst, E. Jochemsen, A. Borren, M.v. Steenbergen. Achter het bestuur: Mej. D. Douwes, D. Douwes op arm van mevr. Douwes, Ank Douwes, meester Douwes, mej. Bussink, en meester H. Snoek.

4


Een tweede school In de notulen van 8 juli 1910 werd voor het eerst erover gesproken om een tweede school te bouwen in de Kraats aan de Rijnsteeg of aan de Slagsteeg. De wieg werd klaar gezet. Maar ook de stormbal werd gehesen. Meester Medema, hoofd van het dorpsschooltje, was fel tegen. Hij had natuurlijk in die dagen een behoorlijke invloed, en kreeg een heel grote groep mensen mee. En financieel was het ook een probleem. Een paar lokalen aan de kerk bouwen kostte vierduizend gulden en een nieuwe school plus een hoofdonderwijzerswoning kostte tienduizend gulden. Maar ja dat aanbouwen van de lokalen was ook niet ideaal. Het zou een moeilijke bevalling worden. Er werd in 1910 een aantal ledenvergaderingen gehouden: op 12 september, 28 september en 9 november. Was in het verleden de opkomst van de leden zeer slecht, nu waren er telkens zo’n 25 tot 30 aanwezig. Het leek soms op een Babylonische spraakverwarring. Bestuursleden trokken erop uit en bezochten gezinnen in Ede Maanderbuurt en Veenendaal-Kade om te polsen hoeveel kinderen men uit die richting kon verwachten. Het schoolgeld zou omhoog moeten van 35 cent per kind per maand naar 55 cent. Die 35 cent was soms al een probleem voor de grote gezinnen en meester Medema had daar wel een sterk argument in handen. Het bestuur vergaderde op 17 maart 1911 ten huize van Borren aan de Kraatsweg om half zes. Daar was een groep die zich noemde: “Vrienden van de Kraats”. Er waren 27 personen aanwezig. Ze drongen er unaniem op aan om te gaan bouwen in de Kraats.

Op 9 november 1910 had het dorpsschooltje al 205 leerlingen met vier onderwijzers: een onhoudbare situatie. Op 23 maart 1911 is er weer een buitengewone ledenvergadering. Ds. C de Gooyer is voorzitter en hij moet de onstuimige kudde leiden. De opkomst is nog nooit zo hoog geweest: 92 leden aanwezig. Hij geeft aan dat het bestuur er nog niet uit is, maar de vergadering zal polsen. De verdeeldheid is duidelijk. Ook als er nieuw gebouwd zal worden, wil de één aan de Rijnsteeg en de ander aan de Slagsteeg. De voorzitter zegt dat hier vanavond geen besluit genomen zal worden. Wel wil het bestuur weten (door een schriftelijke stemming) wie voor of tegen nieuwbouw is. Uitslag stemming 49 voor nieuwbouw, 39 tegen en 4 blanco. Op de bestuursvergadering van 7 april 1911 wordt de beslissing genomen. Er wordt in het midden gebracht, dat er geruchten de ronde doen, dat de overheid plannen heeft een openbare school in de Kraats te stichten. We hebben de indruk dat dit ook meegespeeld heeft bij de beslissing, die niet eenvoudig was. Alle acht bestuursleden vonden dat de moeilijkheden overwonnen konden worden. Schildersbaas De Graaf (later C.P. Heij, Brinkstraat) was in het bestuur gekomen. Hij heeft later de kwast verruild voor de kansel en is in Zeeland predikant geworden. Deze De Graaf, Ellebart Jochemsen en Jan van Voorst zullen het eerste contact leggen met architect Kool in Ede met de opdracht een schets te maken. De kwestie, bouwen aan de Rijnsteeg of de Slagsteeg is in het voordeel van de Rijnsteeg beslist. Door het bestuur is een stuk grond gekocht van Joh. Van Voorst aan de Rijn-


5

Het nieuwe schoolgebouw aan de Rijnsteeg Rijnsteeg, die mede bestuurslid is; het terrein lag naast de woning. Hij haalde met de prijs zijn collega-bestuursleden niet het vel over de oren. De kosten waren: voor 200 roe 250 gulden. Per roe is dit dus 1 gulden en 25 cent. Eén roe is ± 14,29 m2 Op 3 augustus 1912 werd er aanbesteding gehouden in de consistorie van de Gereformeerde hulpkerk (zo noemde men die toen) op de hoek KrulwegVeenderweg. Architect Kool en enkele bestuursleden waren aanwezig. Er deden elf aannemers mee. De laagste inschrijving kwam van de Gebr. Mekking uit de Lindelaan. Ze rekenden voor drie lokalen plus een hoofdonderwijzerswoning fl.10.360 gulden. De gunning werd aangehouden omdat de pomp die op schoolplein zou komen niet erbij gerekend was. Vier dagen later blijkt de pomp fl.185 te kosten en blijven ze de laagste. De gunning wordt dus op 7 6

dus op 7 augustus 1912 verstrekt. Totaal bedrag fl.10.545. Hoe moet men aan zo’n berg geld komen? Bij een bedrag van tienduizend gulden duizelde het toen veel mensen, die alleen dachten in centen, tweeënhalve cent, een stuiver, een dubbeltje of kwartje. Men zal een obligatielening openen en trachten bij de leden met een dikke portemonnee, hiervoor interesse te wekken. Op de bestuursvergadering van 12 juli 1912, waar dit besloten werd, schreven de zes aanwezige bestuursleden zich al in voor drieduizend achthonderd gulden. Een goed begin is het halve werk Er zal een hoofdonderwijzer benoemd moeten worden. Op 20 september 1912 zijn er 80 sollicitanten. Het bestuur gaat met zeven sollicitanten in gesprek. Zeven is ook het getal van de volheid. Op de bestuursvergadering van 9 oktober 1912 wordt benoemd: de heer Douwes uit Wa-


geningen. Zijn salaris zal zijn 575 gulden per jaar plus vrij wonen. De heer Douwes is bezig met het behalen van de landbouwakte. Gaat hij straks landbouwcursus geven, dan krijgt hij daarvoor 25 gulden per jaar. Op donderdagmiddag 13 december 1912 is het gehele bestuur aanwezig met architect Kool om het schoolgebouw te bekijken: is alles goed afgewerkt? Dat betekent dus, dat het gebouw er in vier maanden is neergezet. Wel moet de hoofdonderwijzerswoning nog gebouwd worden. Voor een onderwijzer is men gaan “vissen” en zo werd op 20 december 1912 benoemd de heer Snoek uit Gorinchem. Op de bestuursvergadering van 26 februari 1913 werd benoemd mejuffrouw Bussink. Zij ging van de dorpsschool naar de Kraats. Begin februari 1913 werd er een advertentie geplaatst in het Edesche Nieuwsblad voor aangifte leerlingen, ‘s avonds van half 6 tot half 8 in één der lokalen van de nieuwe school. Er werden tachtig leerlingen opgegeven vanaf de leeftijd van zes jaar, en tien kinderen van vijf jaar. Kinderen konden toen ook al met vijf jaar naar school. De Gebroeders van Bemmel, later de Firma Arend van Grootheest, kreeg opdracht om 48 schoolbanken te maken. De bestuursleden A. Borren en Joh. van Voorst kregen opdracht vier kastanjebomen te planten op het schoolplein. Een tuinman uit Wageningen plantte een twintigtal struiken en boompjes in de tuin van meester Douwes. Kosten: tien gulden. Vrouw Varenkamp wordt de schoolschoonmaakster: zij verdiende fl. 50 per jaar. Dat was nog geen gulden per week.

In oktober 1913 kreeg ze er tien gulden bij. Op maandag 31 maart 1913 werd de school feestelijk geopend. De kinderen werden ‘s morgens getrakteerd. In de middag is er voor ouders en belangstellenden gelegenheid het schoolgebouw te bezichtigen en kennis te maken met het onderwijzend personeel. De dorpsschool heeft natuurlijk een aantal leerlingen verloren. Voor de kinderen in de Kraats is het fijn dat ze niet elke dag naar het dorp moeten lopen. Financiën Het financiële plaatje voor de twee scholen kwam er totaal anders uit te zien. Het ging ook over veel meer kinderen, In de beginjaren (eind 19e eeuw) was men met een paar duizend gulden rond. Met de Kraatsschool erbij kwam de penningmeester Jan van Voorst in 1913 met een totaal ander plaatje: Inkomsten fl 19.893,28 Uitgaven fl 21.970,46½ Tekort fl 2.077,18½ De penningmeester was bang dat het tekort chronische vormen zou gaan aannemen en dat kon niet. Er zat niets anders op dan het schoolgeld te verhogen met ingang van 1 juli 1914 van 55 cent naar 65 cent per kind per maand. Het geld is nog altijd een moeilijk punt. Voor heel wat ouders van een groot gezin was ook 55 cent per kind per maand een hele opgave. Er werd een commissie van vijf personen gekozen. Zij vormden het Suppletiefonds, (suppletie betekent aanvulling). Jaren is de vrijgezel Kees Jacobs van de Veendersteeg voorzitter geweest. Men betaalde voor een aantal gezinnen 25 tot 40 procent van het maande-


7

lijkse schoolgeld. Een paar gezinnen hadden de verzorging van een weeskind, dat werd voor 100 procent betaald. Er kwam een notulenboekje boven water en daaruit blijkt dat men vier à vijf maal per jaar vergaderde. Het meeste werk was gezinnen bezoeken en proberen geld los te praten. De commissie bestond uit 16 personen, twee per wijk, dat zijn dus acht wijken over heel Bennekom. In overleg met die families en de penningmeester werd dit geregeld. Deze commissie regelde ook de Uniecollecte. Op de ledenvergadering van 23 april 1913 bracht men voor het eerst verslag uit. Men was erop uitgetrokken en had f 658,05 verzameld. Uitgegeven aan ondersteuning: fl.404,56½. Batig saldo: fl.253,48½. Zuinig Er was nog geen goede verlichting aangebracht in de lokalen. Nu er avondcursussen zouden worden gegeven in de winter, moest dit in orde komen. Er komt een goede oplossing. Secretaris Jan de Gooyer heeft in zijn winkel nieuwe verlichting aangebracht. De oude lampen zijn nog in goede staat en die schenkt hij aan de school. Dit wordt dankbaar aanvaard. Meester Douwes was ook een goede koopman. Hij vroeg het bestuur of hij de kolen voor zijn huiskachel via de school mocht betrekken. De grote afname voor de twee scholen leek hem een leuk prijsje. Het bestuur trapte er niet in. Hij had als meester bewezen, dat hij goed kon rekenen. In de beginjaren – tot 1916 - haalde meester Douwes het schoolgeld zelf op. Een voordeel was, dat hij elke maand in alle gezinnen kwam. 8

Rondkomen met de centen is een hele toer. Het papier is nogal duur. In de bestuursvergadering van 26 september 1916 besluit men dat het onderwijzend personeel er op toeziet dat de leerlingen zoveel mogelijk op een lei schrijven. Het tekort over 1916 bedroeg ruim duizend gulden. Het schoolgeld moest weer verhoogd worden van 65 naar 80 cent per kind per maand. Tevens zullen de bestuursleden een collecte organiseren bij de leden aan huis om het tekort weg te werken. In het verleden ging dat nog met een collecte in de kerk, maar het tekort is nu veel te groot. Hier moet meer voor gedaan worden. In 1917 is het tekort opgelopen naar fl.1.694,54½. Er wordt een grote actie opgezet om bij alle leden geld los te krijgen. Het bestuur geeft als voorbeeldfunctie al fl.300. Wat zal men blij geweest zijn dat vier jaar later (1921) de Wet Gelijke Behandeling Openbaar en Bijzonder onderwijs een feit werd. De jaren van steeds grotere geldzorgen waren voorbij. Een gevolg was wel dat voor de bovenmeester het vrij wonen komt te vervallen. De huur wordt vastgesteld op fl.275 per jaar. Zo ging het Meester Douwes stelde in 1913 het schoolbestuur voor een ouderavond te organiseren en daarbij een spreker van elders uit te nodigen. Onze vaderen waren daar nog niet aan toe en wezen dit van de hand. Vermoedelijk dachten ze: “Met die nieuwe fratsen houden wij ons niet op’. Meester Douwes vroeg opnieuw in de bestuursvergadering van 19 januari 1914 of hij een ouderavond mocht houden in de Kraats. Hij praatte niet meer


over een spreker van buitenaf maar zal zelf een lezing houden. Een slimme zet: hij trekt de mannenbroeders over de streep. Op de bestuursvergadering van 9 november 1915 werd besloten om voor het bestuur twee abonnementen te nemen op het tijdschrift School met de Bijbel. Ook het Pedagogisch tijdschrift voor het Christelijk onderwijs werd door enkele bestuursleden ingezien. Het werd hun groen en geel voor de ogen. Een abonnement zagen ze niet zitten, ze wilden zich hier niet aan branden. Op de bestuursvergadering van 5 januari 1916 kwam een verzoek van een aantal ouders, het zal wel een strenge winter geweest zijn, of de kinderen de klompen mogen aanhouden in de klas. Meester Douwes zal dit regelen. In 1917 werd de Kerstvakantie verlengd naar bijna twee weken ter besparing van de brandstoffen. Het was immers de Eerste wereldoorlog! Nieuw schoolhoofd Meester Douwes nam een benoeming aan als hoofd van een school te Oegstgeest per 1 november 1917. Op 26 oktober 1917 nam hij op een ouderavond afscheid en werd toegesproken door Ds. De Gooyer en voorzitter M. Bouw. Er werden sollicitanten opgeroepen per advertentie in de krant de Standaard. Er meldden zich 40 sollicitanten. In de bestuursvergadering van 23 augustus 1917 werd benoemd K. A. Oldhoff, hoofd te Reitsum. Hij ontving een telegram dat hij benoemd is. Jaren zou hij zeer goed leiding geven aan de school en met gezag. Hij werd verhuisd van Friesland naar Gelderland. De verhuiswagen kostte 175

gulden. Toen was verhuizen blijkbaar ook al prijzig. Op maandag 3 december 1917 werd de heer Oldhoff geïnstalleerd door ds. De Gooyer, die erelid was van de schoolvereniging. Verschillende sprekers voerden het woord, voorzitter M. Bouw, meester Medema, hoofd van de dorpsschool, meester Douwes, zijn voorganger. Meester Oldhoff vroeg een schuurtje achter zijn woning, voor het houden van een varken. Dat wordt goedgekeurd. Zo kon men op gezette tijd bij de familie Oldhoff ook van balkenbrij en een karbonaadje genieten. Besluit Aart Borren en Jan de Gooyer zijn op schoolbezoek geweest aan de Rijnsteeg. Laatst genoemde rapporteert. Ik citeer de notulen: “Tot zijn blijdschap verklaarde hij dat hij alles zeer goed had bevonden. Behalve de goede geest en de uitstekende orde die er heerste, gepaard met de zichtbare resultaten bij het onderwijs, had het zijn aandacht getrokken, dat er bijzondere zorg besteed werd om het leeren van goede manieren, zodat de vrees destijds geopperd, alsof de kinderen dezer school enigszins schuw zouden worden zo ze niet meer in ‘t’dorp kwamen, ten enenmale ongegrond bleek” Het was een boeiende en moeilijke periode op schoolgebied van 1887 tot 1920. In 2013 zal er zeker feest gevierd worden aan de Rijnsteeg, want dan bestaat de school honderd jaar. Bronnen - Kasboek ontvangsten en uitgaven Kerk en School 1887-1921 - Notulen Bestuur.


9

Landbouwbelang: De Bennekomse Boerenbond Dit is een sterk ingekore weergave van de lezing die Henk Tip op 27 april 2011 hield voor de Historische Vereniging Oud-Bennekom Henk Tip Tegen het einde van de 19e eeuw rees bij een aantal Bennekomse boeren het idee om gezamenlijk inkopen te doen. Er is toen veel overleg geweest tussen een drietal vooruitstrevende figuren en wel de heren Bouw, Van Beek en Opmeer. Zij hebben het initiatief genomen tot het oprichten van een coöperatieve aankoopvereniging, en vormden met z’n drieën het voorlopige bestuur. Op dinsdag 20 augustus 1901 is de akte van oprichting gepasseerd ten overstaan van notaris Fischer uit Ede. De nieuwe coöperatie De eerste Algemeene Vergadering vond plaats op vrijdag 23 Augustus 1901 des voormiddags om 8 uur ten huize van den Heer M.Bouw te Bennekom. In de notulen lezen we: De waarnemend Voorzitter van het voorloopig bestuur maakt de opgekomenen bekend, dat op Dinsdag den 20 Augustus 1901 des v/m 10 ten huize van P.J.Bothof te Bennekom door den notaris Fischer te Ede, de acte is gepasseerd tot oprichten der “Coöperatieve Landbouwersbank en Handelsvereeniging “Bennekom en Omstreken”. Dat in de daarna gehouden Bestuursver-

gadering door het voorlopige Bestuur de HH. J. van Beek, M.Bouw en J.L.J. Opmeer; die als oprichters voor den Notaris voornoemd verschenen zijn gestemd is over het al of niet toelaten van zich opgegeven hebbende personen, die als lid wenschen toe te treden; waarna met algemene toestemming als lid zijn aangenomen de HH. G.W. Heetkamp, A. van Steenbergen Hzn, E. Kroesbergen, J. van Steenbergen Hzn, A. van Steenbergen Tzn, P. van Beek, E. Adams v/d Harn, Kl. Achterstraat, E. Adams v/d Raven, M. van Steenbergen Azn, G. v/d Brink, J. Beekhuizen. M. v/d Brink Azn, J. van Voorst, F. Floor, J. van Beek, M. van Beek allen te Bennekom en H. v/d Zandschulp te Ede. De nieuwe coöperatie ging voortvarend van start, de 22 aspirant leden bestelden meteen twee spoorwagons raapkoeken. Dit is een eiwitrijk restproduct bij de productie van olie uit raap- of koolzaad. Daar de coöperatie niet beschikte over opslagruimte, moesten de boeren hun bestelde goederen direct ophalen. De goederen werden franko geleverd station

De schuur van de coöperatie in Ede 10


De boerenbond in Bennekom; Transport met paard en wagen Ede. Maar wie lost deze spoorwagons? Op de 2e algemene vergadering, veertien dagen na de vergadering van 23 augustus, wordt het uurloon van de arbeider Jan van de Hoef, die voor de vereniging de wagons lost, vastgesteld op 13 cent per uur. De caféhouder van Laar bij het station te Ede bood kosteloos een opslagruimte aan. Een klein aantal jaren heeft men van deze schuur gebruik kunnen maken, maar een eigen pakhuis was wel de wens van het bestuur. Na vele besprekingen in het bestuur en ruiling van grond werd uiteindelijk in 1904 een stukje grond gekocht bij het station in Ede en werd een schuur gebouwd door W. van Rennes te Bennekom. Prijs ƒ 2.000.=.

Een maalderij In 1919 kwam het bestuur dan met het voorstel om een nieuwe maalderij te bouwen. Het voorstel werd in beginsel aanvaard en dan gaat het snel want in het voorjaar van 1920 had het bestuur de uitgewerkte plannen op tafel liggen. De totale bouwkosten kwamen uit op ƒl 80.000. Dat was voor die dagen een groot bedrag en velen schrokken hier toch van. Na lange besprekingen werd het voorstel met een minimale meerderheid aan stemmen aangenomen met als voorwaarde dat maximaal ƒl 70.000 aan de nieuwbouw mocht worden besteed. Volgens het plan van het bestuur kon voor dit bedrag geen maalderij gebouwd worden, de kosten zouden minimaal een bedrag vergen van ƒl 75.000. Om het geheel toch te kunnen uitvoeren stelden het bestuur en de raad van commissarissen zich garant voor de ontbrekende ƒl 5.000. Dit besluit en garantie werd genomen op de algemene vergadering van 11 mei 1920.

Een uitgebreid complex


11

Direkt hierna werd de bouwvergunning aangevraagd en verleend op 12 juni 1920. Mengvoeders Voor de cooperatie hier in Bennekom begon in maart 1921 de produktie van veevoeders. Hoewel in de beginjaren uitsluitend enkelvoudig werd gemalen, dat wil zeggen bij voorbeeld alleen rogge of mais of haver of andere granen, werd later overgegaan op produktie van mengvoeders. Gebaseerd op een uitgekiende en een berekende voersamenstelling bestaat een veevoeder uit diverse componenten. Dat kunnen echte granen zijn maar veelal ook bijprodukten uit de levensmiddelindustrie.

Maalderij voor mengvoeders

12

Daar er rond Ede ook een vrij groot aantal boeren lid waren geworden van de coöperatie werd besloten een filiaal in Ede te realiseren. In 1924 werd een maalderij gebouwd precies tegenover het station in Ede centrum, met een spooraansluiting. Maar ook in Bennekom vonden regelmatig uitbreidingen plaats. De in 1920 gebouwde maalderij werd in 1929 uitgebreid. Begin jaren 1950 was dit nogmaals het geval. In 1963 werd een nieuw gebouw opgericht als aftap en verladingplaats. Uiteindelijk na alle verbouwingen bedroeg het bebouwde terrein ongeveer 10.000 m2. De hoogte van de gebouwen was iets minder dan 30 meter Uiteindelijk werd de vestiging Bennekom toch te klein geacht. De activiteiten werden verplaatst naar Wageningen, nabij de haven. Afbraak van de Bennekomse gebouwen vond plaats in 1979 Boerenleenbank Boerenleenbank was destijds gevestigd in het pand van Landbouwbelang. Kassier was de direkteur van de Boerenbond, Peter Achterstraat. Voordat de boeren hun rekening betaalden bij Landbouwbelang haalden zij eerst contant geld op bij de Boerenleenbank. De boerenleenbank is opgericht op 1 maart 1912. Dat betekent dat de bank in Bennekom volgend jaar 100 jaar bestaat. Op 13 maart 1951 heeft Landbouwbelang de huur opgezegd. De bank betrok toen een nieuw kantoor op de hoek van de Acacialaan. Later volgde verhuizing naar de Dorpsstraat. Inmiddels was als gevolg van de landelijke fusie van Boerenleenbank en Raiffeisenbank de naam veranderd in Rabobank.


Afbraak van Landbouwbelang in 1979 gezien vanuit de schoolstraat

Silobaas, destijds Dirk Hol

Bestellingen ophalen. Jan van de Kraats (links) en Berend Jan Smeijers (rechts)


13

Boeren aan de macht? - boekbespreking Piet van Cruyningen, Boeren aan de macht? Boerenemancipatie en machtsverhoudingen op het Gelderse platteland, 1880-1930. Hilversum: Verloren, 2010. Reeks: Historische Studies naar Platteland, Landschap en Milieu. ISBN 9789087042028. Janny Bloembergen-Lukkes en Arno van der Valk In de periode tussen 1880 en 1930 kreeg het Gelderse platteland te maken met belangrijke veranderingen. Er kwam algemeen kiesrecht, politieke partijen kwamen tot ontwikkeling, en boeren namen deel aan coöperaties. Kregen daardoor boeren meer macht? Die vraag stelt Piet van Cruyningen in dit boek. De auteur maakt deel uit van de Wageningse onderzoeksgroep Agrarische geschiedenis Het boek schetst eerst het plattelandsleven in Gelderland en de veranderende politieke verhoudingen, en vervolgens het ontstaan van de belangrijke boerenorganisaties zoals landbouwverenigingen en coöperaties. Tot slot wordt ingezoomd op drie gemeenten: Vorden, Ede en Elst. Initiatief Typerend voor de gemeente Ede is dat er grote verschillen bestaan in bedrijfsgrootte. Zo behoort in 1921 tweederde van de boerenbedrijven tot de kleinste categorie met minder dan vijf hectare. Daar staat tegenover dat er ook enkele gebieden zijn met bedrijven van meer dan veertig hectare, bijvoorbeeld in de Bennekomse Kraats. Deze kapitaalkrachtige boeren hebben onder het censuskiesrecht van eind negentiende eeuw stemrecht en zijn daarom al vóór 1880 ruim vertegenwoordigd in de gemeenteraad van Ede. Op andere terreinen gaan de ontwikkelingen niet even vlot. Zo worden de buurtgronden in Ede pas laat verdeeld. Wordt algemeen aangenomen dat de keuterboeren zich verzetten tegen het opheffen van de marken, in Ede blijken juist de grotere boeren tegen te zijn. Zij zijn van mening dat ze het gebruik van de gemeenschappelijke gron14


den niet kunnen missen in hun bedrijfsvoering. Ook de oprichting van de landbouwverenigingen, inclusief coöperaties en boerenleenbanken komt laat op gang. Pas na 1900 worden initiatieven ontplooid en de meeste verenigingen dateren uit de periode van na de Eerste Wereldoorlog. In de dorpen waar de grote boeren ontbreken, zijn het lokale, veelal liberale, notabelen als Wilbrink en Dinger die het initiatief nemen. In Bennekom ligt dit anders. Hier zijn het de vooraanstaande boerenfamilies uit de Kraats die zowel stoomzuivelfabriek De Hoop, als de Cooperatieve Landbouwersbank en Handelsvereniging Bennekom e.o. oprichten. In tegenstelling tot de andere dorpen zijn bij de laatste organisatie de leden onbeperkt aansprakelijk. Er is in Bennekom voldoende kapitaal om risico’s aan te durven gaan. Van Cruyningen verbindt dit aan het feit dat in Bennekom juist de grote boeren uit de Kraats zich aansloten bij de Doleantie. Hun ondernemersgeest sluit aan op het gedachtegoed van Abraham Kuyper: rechtzinnig in het geloof, maar ruimdenkend over maatschappelijke vernieuwing. Eigen weg in Bennekom Het laatste deel van het boek is niet alleen het meest leesbare, maar misschien wel het belangrijkste, omdat het aantoont dat ‘de boer’ niet bestaat en dat lokale omstandigheden de doorslag geven bij de historische ontwikkelingen. Door zijn keuze voor de drie genoemde gemeenten worden niet alleen uiteenlopende landschapstypen vergeleken, maar komen ook verschillen in religieuze achtergrond aan bod. Opvallend genoeg komt Van Cruy-

ningen tot de conclusie dat die laatste verschillen een ondergeschikte rol speelden. Hij is van mening dat de verzuiling op het Gelderse platteland een veel minder sterk sociaal ordeningsprincipe vormde dan wel wordt aangenomen. Daar kan tegen in gebracht worden dat onderzoek heeft aangetoond dat verzuiling met name plaats vond in gemeenschappen waar grote geloofsverschillen aanwezig waren. Dit was niet het geval in Ede. Zoals Van Cruyningen stelt, behoorde de bevolking van Ede aan het begin van zijn onderzoeksperiode voor 98 procent tot de Nederlands Hervormde Kerk. De groei van Ede bracht hierin wel verandering, maar de boerenbevolking bleef protestants-christelijk. Alleen de Doleantie trok scheuren. En deze concentreerde zich in Bennekom waar met name boeren uit de Kraats de hervormde Kerk verlieten. Van Cruyningen wijst op het mentaliteitsverschil van de overwegend gereformeerde boeren uit de Kraats die gecombineerd met de omvang van hun bedrijf hen deed besluiten een eigen weg te gaan. Informatie Interessant is de visie van Van Cruyningen dat het ontbreken van informatie en informatieve netwerken de verklaring vormt voor de trage start van de landbouwverenigingen in de gemeente Ede. In katholieke gebieden heeft de geestelijkheid een belangrijke rol gespeeld in het ontstaan van een netwerk van katholieke organisaties dat nieuwe inzichten naar de boeren doorsluisde. De protestantse kerken hebben op dit terrein geen initiatieven ontplooid. In Ede was ook geen Maatschappij tot Nut van 't Alge-


15

meen actief. De Gelderse Maatschappij van Landbouw verzorgde wel voorlichtingslezingen, maar van deze organisatie waren maar weinig boeren lid. Wanneer de landbouwverenigingen eenmaal tot stand gekomen zijn, neemt het aantal leden snel toe. Volgens Van Cruyningen het bewijs dat het niet de orthodoxe geloofsmentaliteit is die de verklaring voor de trage start is. De vraag blijft onbeantwoord waarom vanuit de eigen geloofsgenootschap geen acties op dit terrein zijn ontwikkeld. Binnen de modernistische stroming in de Nederlands Hervormde Kerk waren bijvoorbeeld aan het begin van de negentiende eeuw initiatieven om predikanten ook te scholen als agrarische leraren. Het verzet uit orthodoxe hoek sloot veel van deze modernistische nieuwlichterij uit. De Bennekomse ontwikkelingen laten zien dat een combinatie van grote boeren en een meer activistische geloofsopvatting wel op eigen kracht tot veranderingen leidde. Minder politieke macht De ontwikkelingen in de drie gemeenten laten zien dat door deze activiteiten een verschuiving werd ingezet. Waren de grote boeren en grootgrondbezitters in de besturen en politieke gremia vóór 1900 ruim vertegenwoordigd, na de eeuwwisseling en met name na de invoering van

16

het algemeen kiesrecht, waarbij ook het districtenstelsel werd afgeschaft, namen de kleine boeren steeds meer hun plaats in. Zij waren massaal lid geworden van de coöperaties en lokale boerenverbanden en wisten ook daar steeds meer bestuursposten te veroveren. Weliswaar was net als vroeger de voorzitter vaak een lokale notabele, de uitvoerende functies als secretaris en penningmeester kwamen in boerenhanden. De vraag die Van Cruyningen in de titel van zijn interessante studie stelt, beantwoordt hij met een duidelijk ‘nee’. Weliswaar zijn er ingrijpende ontwikkelingen zichtbaar in de Gelderse agrarische wereld in de door hem beschreven periode, maar die leidden maar tijdelijk tot een grotere politieke en bestuurlijke invloed van de boerenstand. De verkiezingsuitslagen weerspiegelden steeds meer de samenstelling van de bevolking, en daarvan maakten de boeren een steeds kleiner deel uit. De kleine boer emancipeerde, maar de boerenstand als geheel verkreeg niet meer invloed in het lokale bestuur. Daartegenover ontstond een hecht netwerk van door boeren bestuurde verenigingen en coöperaties. Zo vormden ze via hun agrarische verenigingen een blijvende belangrijke machtsfactor op het platteland.


Loflied op Bennekom

Marijke de Vos

Tijdens de Jaarvergadering op 8 maart 2011 bracht Marijke de Vos het volgende door haar geschreven gedicht ten gehore ter gelegenheid van het 65-jarig jubileum van de Historische vereniging Oud-Bennekom: Bennekom jij Gelders blom jij bent de plaats waar ik voor kom ik loop voor jou een straatje om maar altijd kom ik wederom terecht in ‘t mooie Bennekom Want Bennekom daar draait het om wat ik je brom een plaats voor bruid en bruidegom voor eeuw’ge jeugd en ouderdom gewone mens en adeldom kortom een plaats waar ik echt van verstom Dan denk ik, Bennekom waarom rij ik voor jou een stukje om en zet ik je in mijn tom-tom en ga linksaf en soms rechtsom en volg je met mijn stuurkolom soms dwars door dorp, soms buitenom binnen of buiten de bebouwde kom of met een enorme slalom weer naar ’t mooie Bennekom Bennekom ik denk dáárom blijf ik in ’t mooie heiligdom ik ga niet weg met stille trom want dan pas ben ik oliedom ik geniet van alle rijkdom

want de natuur komt hier tot wasdom de plek waar ik vroeger al heerlijk zwom waar ik de Hullenberg beklom dat was en is mijn Bennekom Bennekom jij bent het, waar ik altijd terug voor kom of nog eens zeg: “ik kleed me om” op weg door ’t land, ik draai me om ander onderwerp? ik schakel om roer naar elders: ik gooi het om als ik toch weg moet, ik kijk altijd om bomen over Bennekom? ik kap niets om drinken op Bennekom? ik heb ‘m niet om reisje buiten Bennekom? ik boek ‘m snel om Bennekom jij Gelders blom daar verblijf ik onder ’t mom dat altijd alles goed zal kom iedereen is altijd wellekom van oude baas tot sexy bom een plaats geroemd in krantenkolom en soms te horen via de intercom en dan kom ik eindelijk tot de slotsom dat mijn geliefde Bennekom de plek is waar ik vrienden tegenkom omdat ik daar niet aan ontkom en als ik van een wereldreis terugkom ik altijd kan zeggen: “nu ben ‘k om”

17

Agenda Algemene Ledenvergadering op dinsdag 13 maart 2012 in ’t Kerkheem, Kerkhoflaan 34, om 19.30 uur. 1. Opening 2. Mededelingen 3. Notulen van de ledenvergadering van 8 maart 2011 (zie blz ) 4. Jaarverslag 2011 (zie blz. ) 5. Financieel verslag over 2011 (zie blz ) 6. Verslag kascommissie 7. Benoeming kascommissie 8. Begroting 2012 (zie blz ) 9. Contributie 2013 Het bestuur stelt voor de contributie voor het jaar 2013 vast te stellen op 15,40 euro voor een enkelvoudig lidmaatschap en op 16,40 euro voor een meervoudig lidmaatschap. 10. Benoeming bestuursleden Mevr. C. J. Knoppers is aftredend en stelt zich herkiesbaar. Het bestuur draagt haar voor voor herbenoeming. De heer J. A. van der Valk heeft als bestuurslid bedankt. Het bestuur stelt voor in de ontstane vacature te benoemen mevrouw L. Ruzius. De heer W. Hol (secretaris) is aftredend en is niet meer herkiesbaar. Voor benoeming in de ontstane vacature draagt het bestuur voor: de heer R. Hartman. De heer W. C. L. van Kalleveen (penningmeester) is eveneens aftredend en niet meer herkiesbaar. Voor benoeming in de ontstane vacature draagt het bestuur voor: de heer M. van den Brink. De leden kunnen op de vergadering tegenkandidaten stellen, mits de kandidatuur gesteund wordt door tenminste tien ter vergadering aanwezige leden. 11. Rondvraag 12. Sluiting Na de ledenvergadering zullen er korte presentaties gegeven worden over Bennekom in de Franse Tijd. Van 1812 tot 1817 is Bennekom een zelfstandige gemeente geweest en had Bennekom een eigen burgemeester: Theodorus Prins

18


Notulen van de Algemene Ledenvergadering van de Historische Vereniging Oud-Bennekom, gehouden op dinsdag 8 maart 2011. De bijeenkomst vindt plaats in zalencentrum ‘t Kerkheem en begint om 19.30 uur.

1. Opening. De voorzitter opent de vergadering en heet de aanwezigen van harte welkom, in het bijzonder de ereleden H. Gijsbertsen, C. A. Heitink en A. van Steenbergen. Bericht van verhindering is ontvangen van mevrouw Nachtegaal en de heren Cromwijk, Van Hattem, Nooij, Van der Valk en Van de Velden.. Op deze dag, 8 maart 2011, is het 65 jaar geleden dat Oud – Bennekom werd opgericht: 8 maart 1946. Na deze ledenvergadering zal de avond worden vervolgd met een feestelijk programma waarmee de verjaardag van de vereniging wordt gevierd. Daarom is de koffie/thee deze avond gratis en is er gebak van banketbakker Mekking. En als cadeau van de vereniging is vanaf vandaag de website oudbennekom.nl uitgebreid met de gedigitaliseerde versie van de nummers 1 t/m 100 (augustus 1982 t/m april 2007) van De Kostersteen. 2. Mededelingen. De voorzitter meldt dat het bestuur graag het aantal vrijwilligers wil uitbreiden. Er zijn diverse werkgroepen die aanvulling kunnen gebruiken en in het documentatiecentrum wacht het krantenarchief op ordening. Aanmelden kan bij Mevrouw Van Raan. 3. Notulen van de ledenvergadering van 9 maart 2010. Met dank aan de secretaris worden de notulen ongewijzigd vastgesteld. 4. Verslag van de secretaris over het jaar 2010. De heer Lever merkt op dat hij als voorzitter van de werkgroep Geschiedenis inmiddels is opgevolgd door de heer Van Kampen. 5. Financieel verslag over 2010. De penningmeester geeft een toelichting op enkele posten. Er zijn in het verslagjaar al kosten gemaakt die betrekking hebben op het 65-jarig jubileum in 2011. Desondanks kon het boekjaar 2010 worden afgesloten met een positief saldo van € 428, -. 6. Verslag van de kascontrolecommissie.


19

Omdat de heer Cromwijk bij deze vergadering niet aanwezig kon zijn doet hij verslag middels een eerder opgenomen video-opname. Daarin verklaart hij dat de commissie van mening is dat de boekhouding over 2010 er verzorgd uitziet en dat de boekingen juist zijn verricht. Op voorstel van de commissie besluit de vergadering het financiële verslag 2010 goed te keuren en het bestuur décharge te verlenen. Dank aan de leden van de kascontrolecommissie, de heren Cromwijk en Van de Velden. 7. Benoeming van de kascontrolecommissie. De heer Cromwijk treedt af als lid van de kascontrolecommissie. De heer J. G. van de Velden blijft nog een jaar lid. Reservelid de heer B. G. W. Degen wordt benoemd tot lid en als nieuw reservelid wordt benoemd de heer M. van den Brink. 8. Begroting 2011. De penningmeester geeft een toelichting op de begrotingsposten en vraagt extra aandacht voor de post van € 5000 die betrekking heeft op het 65- jarig jubileum. De vergadering gaat hiermee akkoord en stelt de voorliggende begroting 2011 vast. 9. Contributie. Ingestemd wordt met het voorstel om de contributie voor 2012 op grond van de consumentenprijsindex vast te stellen op € 15,-- en het meervoudig lidmaatschap (gezinscontributie) op € 16,--. 10. Benoeming bestuursleden. Mevrouw G. J. M. van Raan – Onderwater is aftredend en heeft zich herkiesbaar gesteld. Met applaus wordt haar herbenoeming onderstreept. De heer A. T. J. Nooij is aftredend en is statutair niet meer herkiesbaar. Voor benoeming in de ontstane vacature draagt het bestuur voor de heer J. A. van der Valk. Vanwege afwezigheid van de heer Van der Valk deze avond is ook van hem een video-opname gemaakt waarmee hij zich presenteert. Er zijn geen tegenkandidaten ingediend. De vergadering besluit met applaus tot zijn benoeming. Zijn dankwoord volgt daarna eveneens per video. Omdat ook de heer Nooij niet aanwezig kon zijn wordt zijn formele afscheid als bestuurslid uitgesteld tot de avond van de voorjaarslezing op 27 april. Opgemerkt wordt nog dat de heer Nooij enkele belangrijke taken blijft uitvoeren; hij blijft eindredacteur van De Kostersteen en lid van de monumentencommissie. 11. Rondvraag. Tijdens deze vergadering is een overzicht van alle geplande activiteiten in 2011 uitgereikt. De weergegeven datum van de Vlegeldag is onjuist en moet zijn 24 augustus. 12. Sluiting. De voorzitter dankt de aanwezigen en sluit de vergadering rond 20 uur.

20


Jaarverslag 2011 De vereniging ziet terug op een actief jaar. Daarbij werd door een groot aantal leden (vaak in werkgroepverband) belangrijke bijdragen geleverd. Ook ruim aandacht werd besteed aan het 65-jarig bestaan van de vereniging, dit jubileum werd gevierd met extra feestelijke activiteiten. De vereniging is vertegenwoordigd in het bestuur van het Kijk en Luistermuseum en zij participeert in het Comité Open Monumentendag Ede. Door vertegenwoordiging in de regionale bijeenkomsten wordt contact onderhouden met andere historische verenigingen. In dit verslagjaar verschenen vier nummers van De Kostersteen, drie lezingen vonden plaats en de excursiecommissie organiseerde drie excursies. De vereniging was actief op de Oogstdag, de Vlegeldag, de Open Monumentendag en de Dickensfair. Ook online was er aandacht voor de vereniging, de website werd goed bezocht. En het ledental groeide ook dit jaar.

Bestuur Het bestuur vergaderde vier keer, namelijk op 10 januari, 6 april, 12 september en 14 november. De algemene ledenvergadering werd gehouden op 8 maart. Tijdens deze vergadering werd Mevrouw G. J. M. van Raan – Onderwater herkozen als lid van het bestuur. In de ontstane vacature van de heer A. T. J. Nooij, die niet meer herkiesbaar was, werd de heer J. A. van der Valk gekozen. De samenstelling van het bestuur was in 2011 als volgt: A. van Kampen (voorzitter), W. Hol (secretaris), W.C.L. van Kalleveen (penningmeester), G. J. Adams, mevrouw C. J. Knoppers, mevrouw G.J.M. van RaanOnderwater en J. A. van der Valk. Eind 2011 telde de vereniging 423 leden in familieverband en 291 enkelleden. In totaal 1137 stemgerechtigde leden. Door overlijden zijn 5 abonnementen beëindigd en door opzegging werd het lidmaatschap van 10 enkel- en 7 familielidmaatschappen beëindigd. Ook waren er 10 enkel- en 6 leden in familieverband die na herhaalde brieven hun contributie nog niet betaald hadden. Deze zijn uit het ledenbestand verwijderd. Er zijn 25 enkel- en 24 familielidmaatschappen bijgekomen. Jubileumjaar 2011 was een bijzonder jaar, op 8 maart, de dag van de jaarvergadering, vierden we ook onze 65ste verjaardag. Het verslag van die avond leest u elders in dit jaarverslag evenals over de andere jaarlijkse activiteiten. Vanwege het lustrum hebben we geïnvesteerd in materiaal om onze stand in te richten, is er een huisstijl ontwikkeld en hebben we ons een aantal keren extra gemanifesteerd. Onder andere tijdens de oogstdag in de Kraats, waar we present waren met ons nieuwe promotiemateriaal.


21

Het cadeau dat we gaven bij onze verjaardag was dat de eerste 100 nummers van De Kostersteen werden gedigitaliseerd en op de website geplaatst. Zodoende is het mogelijk voor iedereen om De Kostersteen vanaf augustus 1982 tot en met april 2007 op de website te raadplegen en met Google te doorzoeken. Daarnaast was er tweemaal een Neanderthalerwandeling, een wandeling met de heer Bouman op de Sysselt, een extra activiteit, georganiseerd door de Excursiecommissie. Een heel bijzondere activiteit vond plaats op 1 april; het slaan van het eerste piketpaaltje op de hoek van de Molenstraat/Commandeursweg voor de herbouw van de molen “Onze Rika”! Zo’n twintig mensen en de pers kwamen op deze activiteit af die tijdens de jaarvergadering was aangekondigd door Kees Heitink. Er is daar sindsdien behoorlijk aan de weg gewerkt maar een fundament voor de molen is nog steeds niet uitgegraven………… Van 3 september tot 7 november wapperden er feestelijke banieren in het dorpscentrum. Op de banieren werd een aantal werkgroepen in het zonnetje gezet (ze wapperden ook in regen en wind trouwens). De werkgroepen vormen het hart van onze vereniging, een veertigtal vrijwilligers maakt de vereniging tot wat zij nu is. De banieren ontworpen door Gert Jan Koster in samenspraak met Kees Heitink (ons zeer actieve erelid) werden geheel betaald door de Rabobank en Stichting Idee in uitvoering. Een andere extra activiteit was een etalagetentoonstelling in de Kerkstraat tegenover het Kijk en Luistermuseum. In de etalage stond een groot aantal schilderijen van Marijke Bodlaender. Deze activiteit werd mede mogelijk gemaakt door C1000 Snetselaar. Daarnaast verscheen er tijdens de najaarslezing een nieuwe uitgave van de vereniging; “De Bovenweg in Bennekom”, geschreven door Henk van Amerongen, Henk Gijsbertsen en Ad Nooij. Dit is het eerste deel in een nieuwe serie boeken “Geschiedenis in Beeld” We gingen het jaar uit met een bijzondere fotocollage in de etalage van Albert Heijn, een groot aantal historische foto’s van de Dorpsstraat. De Bennekomse middenstand en het bedrijfsleven zijn ons dit jaar goed gezind geweest. De Kostersteen In het verslagjaar was de redactie als volgt samengesteld: Ad Nooij (eindredacteur), Henk van Amerongen, Kees Heitink en Arno van der Valk. In 2011 verschenen de nummers 115 t/m 118, met een gezamenlijke omvang van 120 pagina’s. In deze jaargang zijn 15 artikelen gepubliceerd over de lokale geschiedenis van Bennekom. De auteurs waren: Rien van Beusichem, Henk Gijsbertsen (2), Kees Heitink, Wout Hol (2), P. Kleijne, Ineke Knoppers, Bert Lever, Theo Michels, Ad Nooij (2), Jos van Raan en Arno van der Valk (2). Tevens zijn artikelen en mededelingen over de activiteiten van de vereniging opgenomen. Het augustusnummer – nr 117 - was gewijd aan Open Monumentendag; de artikelen hadden betrekking op de Oude Kerk, Kerkheuvel, boerderij Havesteyn, de Havikse Eng, Klein Vossenhol, en het Oude Postkantoor. 22


Lezingen Na afloop van de jaarvergadering op 8 maart was er een zeer gewaardeerde bloemlezing over de vereniging. Medewerking verleenden Kees Heitink, Henk Gijsbertsen, Henk van Amerongen, Cees Vos, Marijke de Vos, Gert Jan Koster en de gemeentearchivaris Peter van Beek. Ook zeer de moeite waard was de voorjaarslezing op 27 april die verzorgd werd door de heer Henk Tip over de Coöperatie Landbouwbelang. De najaarslezing op 8 november werd op bijzonder boeiende wijze inhoud gegeven door de heer Theo Michels. Zijn lezing had als onderwerp “De Mariënhof aan de Bovenweg”. Excursies De excursiecommissie bestaat uit de dames P. Van Amerongen-Budding, H. Gijsbertsen-Vogel en C.J. Knoppers. Neanderthalerwandeling Op 9 en 16 april werd onder leiding van Durk Bouwman een Neanthalerwandeling gehouden in landgoed “de Sysselt” te Ede. Hij vertelde hoe het landschap van de Veluwe gevormd is in de loop van de eeuwen onder invloed van ijs, water en wind en door het gebruik van de bodem door de mens. In dit gebied heeft hij een Neanderthaler werktuigje gevonden, dat te zien is in het museum in Ede. Er namen 31 mensen aan de wandeling deel. Voorjaarsexcursie Op woensdag 11 mei vond de jaarlijkse dagexcursie plaats. We vertrokken om 8 uur ’s ochtends met 50 deelnemers richting Zaandam. Aangekomen bij de Zaanse Schans begonnen we de dag vanwege het 65-jarige jubileum met koffie en gebak, aangeboden door de vereniging. De deelnemers konden op eigen gelegenheid het Verkademuseum, het klompenmuseum, de molens en de winkeltjes op de Zaanse Schans bezoeken. De lunch bij restaurant “De Kraai” was een verrassing: een pannenkoeken menu. De middag brachten we door bij het Molenmuseum in Koog aan de Zaan, waar we in twee groepen een rondleiding kregen. Het museum was interessant, maar helaas had dit museum wat moeite met de grootte van de groep. Om precies 18.00 uur kwamen we weer in Bennekom aan. Najaarsexcusie Op de donderdag 15 september werden we ontvangen bij Het Streek, voorheen Mavo Vossevelde. Arie Langstraat en Jasper Vierbergen vertelden over de geschiedenis van de school. Vervolgens werd de mogelijkheid geboden om op eigen gelegenheid door de school te wandelen. Het bezoek aan de school werd erg gewaardeerd, er werden oude herinneringen opgehaald en vriendschappen aangehaald. Tot slot stonden er hapjes en drankjes voor ons klaar. Er namen 43 mensen aan deze excursie deel. De Kostersteen 119, februari 2012

23

Vlegeldag Net als andere jaren heeft de vereniging ook dit jaar met een kraampje op de Vlegeldag gestaan. Het thema deze dag, hoe kon het anders, was feest. Op de kraam waren foto’s van verschillende Bennekomse verenigingen te zien die ook een jubileum vierden. Omdat het dit jaar 65 jaar geleden was dat de vereniging werd opgericht leek het bestuur het een goed idee om dit jaar te trakteren. En wat kan je anders doen dan op Vlegeldag, wat toch het hoogtepunt voor Bennekom is tijdens de Heideweek, heideplantjes uit te delen. De mensen achter de kraam kregen leuke reacties. Tijdens de komende heideweek-vlegeldag staan er dus in veel tuinen een heideplantje van de vereniging in bloei. Voor de kinderen waren er ballonnen met het logo van de vereniging. Open monumentendag 2011 Ook in 2011 werd in het tweede weekend van september in het gehele land de Open Monumentendag gehouden; in de gemeente Ede op zaterdag 11 september. “Hergebruik” was voor 2011 het landelijk thema. Voor Bennekom leidde dit thema ondermeer tot een nadere verkenning van de Havickse Eng met boerderij Havesteyn en een expositie rond het leven en werk van ds. J. P. Paauwe. Maandenlang hebben de leden van de monumentencommissie en ook anderen hieraan gewerkt. Het verrichte omvangrijke historische onderzoek resulteerde in artikelen in De Kostersteen nummer 117. Voor het actief beleven van deze open monumentendag was een fietstocht uitgezet vanaf het Kijk en Luistermuseum naar de Oude Kerk en vervolgens naar het voormalige kerkje van ds. Paauwe, de Kerkheuvel aan de Prins Bernhardlaan. De fietsroute voerde verder via een aantal daggelderswoningen in Bennekom-Oost naar het Havickse Eng. Boerderij Havesteyn was opengesteld. In de Oude Kerk bespeelde Sjoerd Meijer beide orgels. In het Kijk en Luistermuseum was een kleine fototentoonstelling ingericht. Op de vrijdag voorafgaande aan de Open Monumentendag was het klassendag waarbij het Kijk en Luistermuseum en de Oude Kerk waren betrokken. Dank aan allen die aan deze geslaagde dagen hebben meegewerkt. Ook dank aan de huidige bewoners van dit gebied die hun eigendommen openstelden. Kerstmarkt Vrijdag 16 december en zaterdag 17 december was de vereniging weer aanwezig op de kerstmarkt van Bennekom, de Dickens Fair. Dit jaar was de verkoop per opbod van een schilderij van Marijke Bodlaender georganiseerd; de actie hield in dat er bij de kraam van Oud-Bennekom mensen konden bieden op het schilderij. De opbrengst € 140,kwam op verzoek van Mevr. Bodlaender ten goede aan de nieuw te bouwen muziektent. Verder verkochten we een aantal boeken en werd er informatie uitgewisseld, ook mochten we 6 nieuwe leden inschrijven.

24


Website De website, www.oudbennekom.nl, werd ook in 2011 goed bezocht. Van 1 november 2010 tot 1 november 2011 bekeken 4728 bezoekers bijna 75.000 “bladzijden” van de site. De meeste bezoekers komen via Google op onze site terecht. Opvallend is dat Brazilië het land is, na Nederland uiteraard, waar de meeste bezoekers vandaan komen. Naast de Homepage zijn vooral de foto’s en de tijdbalk populair bij de bezoekers. We gebruiken de website om activiteiten aan te kondigen en na een activiteit een klein verslagje met foto’s te publiceren en om achtergrondinformatie te geven over de vereniging. In 2011 meldden zich spontaan 12 nieuwe leden aan via de website en vroegen 45 mensen via [email protected] informatie aan. Cees Vos neemt het fotomateriaal en de contactaanvragen voor zijn rekening en Dolf van Kampen probeert de website actueel te houden. In november hebben we onze website aangemeld bij De Geschiedenis Online Prijs. De prijs wordt jaarlijks uitgereikt aan de beste historische website van het afgelopen jaar. Naast de website zijn we als historische vereniging ook actief op Twitter, waar we o.a. gevolgd worden door verschillende regionale kranten en andere media. Ons Twitteradres is @OudBennekom. Twitter gebruiken we om korte berichtjes de wereld in te sturen om lezers te wijzen op activiteiten of bezienswaardigheden. Zo hebben we afgelopen zomer iedere dag een gebouw van de gemeentelijke monumentenlijst belicht. Werkgroepen Behoud oudste gedeelte Bennekomse Begraafplaats Leden zijn: C. A. Heitink (voorzitter), E. M. Heij, A. van Kampen, A. J. Lever, J. de Nooij en A. J. Welgraven. In 2011 zijn er grote vorderingen gemaakt bij het restauratiewerk, 6 graven zijn geheel schoongemaakt en in oude luister hersteld, waaronder het graf van de familie Van Silfhout dat prominent bij de ingang ligt. Op 20 januari heeft de voorzitter Kees Heitink gebruik gemaakt van de mogelijkheid om in te spreken tijdens een vergadering, op donderdag 20 januari, van de raadscommissie BFO (Beheer Fysieke Omgeving). Namens de werkgroep Behoud Begraafplaats Bennekom maakte hij bezwaar tegen het weglaten, in de nieuwe begraafverordening 2010, van artikel 26 uit de begraafverordening 1997. Op basis van dit artikel heeft de Stichting in het verleden verzoeken bij het college van B&W ingediend om de graven van de schilder Ket, de dichter Reddingius en ds. van Aalst te behouden en in onderhoud te nemen. Na inspraak door onze Werkgroep in een commissievergadering van de Edese gemeenteraad bleek aan het einde van de vergadering dat de raadscommissie unaniem van mening was dat het artikel ook in de nieuwe begraafverordening opgenomen moest worden. Dit werd dan ook door wethouder Van de Weerd toegezegd. Het was op 26 januari 2011 voorpagina nieuws bij het Bennekoms Nieuwsblad: http://www.deweekkrant.nl/files/pdfarchief/BEN/20110126/WBN_BEN01_110126_1.pdf De Kostersteen 119, februari 2012

25

Op zaterdag 12 maart hebben een aantal leden van de werkgroep op de begraafplaats onderhoudswerk gepleegd. Ondanks dat alle toestemmingen binnen zijn en ook de familie Van Wassenaer akkoord is met het plan is de hardstenen afdekking voor het familiegraf van Van Wassenaer met daarop naamsvermeldingen van de in de kelder bijgezette personen nog niet gerealiseerd. We hopen op voorjaar 2012. Verder is er medewerking verleend aan research voor een boek over begraven in de gemeente Ede dat in 2012 zal verschijnen. Naast het normale onderhoud zijn er twee extra graven schoongemaakt in verband met de lezing van Theo Michels over de Bovenweg. Op verzoek van de beheerder van een begraafplaats in Midden-Limburg is medewerking verleend aan een onderzoekje naar de engel die op het graf van de familie Prins staat. De bedoeling is dat een soortgelijke engel of een op onze Bennekomse engel geïnspireerd ontwerp als grafteken geplaatst gaat worden bij de graven van de ongedoopt gestorven kinderen op deze begraafplaats. Een plan waar we graag onze medewerking aan verlenen. Stichtingsbestuurslid Bert Lever tenslotte publiceerde over zijn persoonlijke herinneringen aan het ontstaan en over de activiteiten van de werkgroep in de Kostersteen 118 van oktober 2011. De site van de werkgroep http://begraafplaatsbennekom.weblog.nl/ is een groot gedeelte van het jaar slecht bereikbaar geweest. De provider heeft beloofd dat de problemen binnenkort opgelost zullen zijn. Geschiedenis Leden zijn: A. van Kampen (voorzitter), A.J. Lever, M. Aartsen, mevrouw J. Bloembergen-Lukkes, K.B.A. Bodlaender, G. Breman, I. Knoppers, W.A.J. Cromwijk, H. Gijsbertsen, C.A. Heitink, H. van Amerongen, W. Hol, M. van der Leeuw, A.T.J. Nooij, H. van den Oever, F.G. van Oort, J.A. Zijlstra en A. van der Valk. Net als in voorgaande jaren kwam de Werkgroep Geschiedenis in 2011 tweemaal bijeen. Tijdens de bijeenkomsten werden gegevens uitgewisseld over de talrijke projecten waar de leden van de werkgroep zich mee bezig houden. Op deze manier kon men elkaar van informatie voorzien en adviezen geven. De bijeenkomsten vonden dit jaar plaats op 25 mei en 29 november. Veel van het besprokene vond uiteindelijk zijn weg naar De Kostersteen of zal dat nog vinden. Monumenten Leden zijn: W. Hol, A.T.J. Nooij en J. van Raan De activiteiten van de monumentencommissie hebben voornamelijk betrekking gehad op de organisatie van de geslaagde Open Monumentendag 2011, zie hierboven. Hierbij werd binnen het Comité Open Monumentendag Ede overleg gepleegd met de zusterverenigingen in Ede en Lunteren. Joodse inwoners van Bennekom in de tweede wereldoorlog Leden zijn: C.A. Heitink, mevrouw A. Nagtegaal, A.T.J. Nooij.

26


Ook in het afgelopen jaar zijn aanvullende gegevens verzameld, resulterend in o.m. een artikel dat in de Kostersteen is gepubliceerd. Een eindpublicatie in boekvorm wordt verwacht in 2012. Op bezoek bij... De werkgroep Op bezoek bij... bestaat uit de leden Floor Hooning, Ineke Knoppers, Jos van Raan en Marijke de Vos. Doel van deze werkgroep is oudere Bennekommers te interviewen om aan de hand van hun verhalen de orale geschiedenis vast te leggen. In de gesprekken wordt zowel naar het dagelijkse leven van de geïnterviewde personen, als naar bijzondere omstandigheden en gebeurtenissen gevraagd. Er wordt gestreefd naar publicatie in boekvorm of in de Kostersteen. Er zijn inmiddels 10 bezoeken afgelegd. Kijk en Luistermuseum Het Kijk en Luistermuseum (KLM) beheert (in bruikleen) de collectie historische voorwerpen van de vereniging. Deze collectie is volledig beschreven. Het bestuur beraadt zich op een overdracht aan het Kijk en Luistermuseum. Binnen het bestuur van het KLM wordt de vereniging vertegenwoordigd door W.C.L. van Kalleveen. Daarnaast is hij door het bestuur aangewezen als contactpersoon voor het binnen het museum gevestigde Documentatiecentrum Bennekom (zie hierna). Documentatiecentrum Bennekom Medewerkers: H. van Amerongen, H. Gijsbertsen, mevrouw R. Hoogkamer, en C. Vos. In het documentatiecentrum wordt een drietal collecties beheerd: Foto-, dia- en filmcollectie De beheerder van het archief van de vereniging (H. Gijsbertsen) heeft ook dit jaar weer veel foto's en ansichtkaarten aan de collectie kunnen toevoegen, verkregen door schenkingen en aankoop. Er zijn tot nu toe 4800 foto's en ansichtkaarten beschreven en gedigitaliseerd. De heer H. van Amerongen is bezig met het beschrijven van circa 2000 dia's. Tot nu toe zijn 1300 dia's beschreven. De heer C. Vos zorgt voor het scannen van zowel de foto's als de dia's. Van de dia's zijn nu 900 stuks gedigitaliseerd. Hartelijk dank aan alle gevers van foto's en ansichtkaarten (gevraagd en ongevraagd) voor het beschikbaar stellen van dit materiaal als aanvulling op onze collectie. Indien u oude foto's gaat opruimen en misschien wel wilt weggooien, neem dan s.v.p. eerst contact met ons op, wellicht hebben wij er belangstelling voor. Bennekomse Reclame en Souvenirs Medewerkers zijn: mevrouw A. Koster en mevrouw G.M. Hoogkamer. Naast de collectie Bennekomse voorwerpen welke in bruikleen zijn gegeven aan het museum worden artikelen met betrekking tot Bennekomse reclame en souvernirs ver-


27

zameld. In 2011 is een aantal voorwerpen ontvangen en een bescheiden aantal voorwerpen aangeschaft. Deze collectie wordt opgeslagen in het documentatiecentrum. Bibliotheek De vereniging heeft een collectie boeken met betrekking tot de geschiedenis van Bennekom en omgeving, cultuur, klederdracht, kinderboeken en topografisch materiaal. Ook het museum bezit een kleine collectie, met name boeken over mechanische muziek, textiel, mode en klederdrachten. De boeken worden ingevoerd in het computerprogramma Adlib. Het boekenbestand groeide het afgelopen jaar door een aantal schenkingen en aankopen. Naast leden van Oud-Bennekom wisten ook niet-leden de weg naar het documentatiecentrum te vinden. Het documentatiecentrum is gevestigd op de bovenverdieping van het Kijk en Luistermuseum en is op afspraak op dinsdag voor belangstellenden in te zien. Voor een afspraak kunt u contact opnemen met mevr. G.M.Hoogkamer, 0318-416180. Erfgoededucatie De leskist van de HVOB is dit jaar niet uitgeleend. Wel is medewerking verleend aan een 'Kinderkruistocht door het Bennekomse veld'. Deze tocht, die startte bij de Oude Kerk (inclusief een op de kinderen gerichte rondleiding), ging te voet via Boekelo, de Bornsesteeg, door de weilanden naar Nergena en de vijver van Nergena, over het Harnsedijkje naar de Harn en eindigde bij Harslo en het voormalige poortgebouw. De tocht werd geleid door een monnik die overal onderweg verhalen vertelde of dit een van zijn assistenten liet doen. Er waren grote vlaggen gemaakt en een paard liep mee als lastdier. Een succesvolle dag. In 2012 wordt, opnieuw met de Alexanderschool, overlegd voor steun aan een project voor groep 6. Dankwoord Het bestuur dankt allen die zich hebben ingezet voor de Historische Vereniging OudBennekom. Met elkaar zorgen zij ervoor, dat de Bennekomse geschiedenis levend en ook zichtbaar blijft.

28


Financieel verslag 2011 Werkelijk Begroting Werkelijk Begroting 2011 2011 2010 2012 Baten Contributies Boekverkopen Overige opbrengsten Bankrente

11.603 11.000 11.196 11.900 3.530 P.M. 752 4.320 600 600 600 413 500 458 300 ________ ________ ________ ________ 19.866 12.100 13.006 12.800

Lasten De Kostersteen Overige drukkosten Werkgroepen Lezingen en bijeenkomsten Secretariaat Administratiekosten Overige bestuurskosten Contributies en abonnementen Publiciteit/website Bankkosten Jubileumkosten

Resultaat boekjaar

13.087 3.705 929 437 60 123 333 177 4.500 178 6.528

8.350 P.M. 1.000 600 100 150 100 175 800 150 5.000

8.205 0 883 563 0 133 125 175 718 141 1.635

9.200

30.057

16.425

12.578

12.800

-10.191

-4.325

428

0

1.500 600 100 150 350 200 500 200 0

Balans per 31 december 2011 Geldmiddelen Te vorderen/vooruitbetaald

Te betalen/vooruit ontvangen Reserves

20.480 575 _________ 21.055 61 _________ 20.994


29

Brieven van lezers Wilhelmus en Mozart – een aanvulling Met erg veel belangstelling heb ik in het oktober 2011-nummer van ‘De Kostersteen’ het artikel van Rien van Beusochem over ‘het Wilhelmus’ gelezen. Bijzonder ook om te zien welk een rol het lied in Bennekom (O.B.K.) gespeeld heeft. Graag wil ik als aanvulling op de gegevens over het Oude Wilhelmus en de Prinsenmars vermelden, dat Wolfgang Amadeus Mozart als 10-jarige in 1766 op tournee was in de Nederlanden. Ter gelegenheid van de inhuldiging van Prins Willem V in dat jaar componeerde hij niet alleen het ‘Galimathias Musicum’(K.V.32) en een aantal variaties op het in die tijd bekende lied “Laat ons juichen, Batavieren!” (K.V.24), maar hij bewerkte ook het Wilhelmus als Prinsenmars: thema en variaties, (K.V.25). Het is dezelfde melodie die later is gebruikt door de genoemde en in 1722 geboren Johan Wilhelm Wilms (1814) en die nu staat afgedrukt in onze ‘Kostersteen’. Jan Heine

Kerkheuvel – een aanvulling Ik lees als oud-Bennekommer altijd met veel belangstelling "de Kostersteen". Zo ook onlangs het artikel van Arno van der Valk in nummer 117, aug. 2011; "van oude kerken, de dingen die voorbij gaan". Daarin wordt o.a. de geschiedenis van de "Kerkheuvel", het "Pauwekerkje" beschreven. Ik mis, voor mij persoonlijk, één belangrijke periode in de geschiedenis, namelijk de tijd dat het gebouwtje werd gebruikt als (nood)klaslokaal van de Openbare Lagere School. Ik weet niet precies hoelang de ruimte als klaslokaal werd gebruikt (misschien waren er wel twee lokalen), maar dat was in ieder geval in het schooljaar 1948/1949. De eerste klas van de OLS was daar toen gehuisvest. Ik weet dat nog heel goed, omdat vooral 5 december 1948 een zeer diepe indruk op mij heeft gemaakt omdat ik de deur van dat noodschooltje mocht open doen voor Sinterklaas die daar toen op bezoek kwam. En dat was niet zomaar Sinterklaas, dat was hulpsint Max van Hoffen! Hij kwam jarenlang als Sinterklaas op bezoek op de OLS en ik denk dat hij ook wel elders in het dorp optrad. P.Bosch

Bestuursmededelingen Nieuwe leden Het bestuur heet de volgende personen van harte welkom als nieuwe leden van de Historische Vereniging Oud-Bennekom:

30


Dhr en mevr G. v. Beek Mevr. M. Beumer Dhr. J.W. v.der Brink mevr. W. Busch Dhr. T.J.H. Dillissen Fam. v. Emmerik Fam. C. de Gier Mevr. R.G. Homburg- v. Amerongen Dhr.en mevr. Jacobs Dhr.G.J.v.d.Kraaikamp

Dhr. K. Meijer Dhr. en mevr. H. Onderstal Fam. T. Rustenhoven Fam. L. Ruzius Dhr.H. Sanderse Dhr en mevr C. Smak-Pasman Dhr. J. Vierbergen Fam. C. v. Woudenberg fam. A. v.der Zee

Agenda Dinsdag 13 maart 2012 19.30 uur: Algemene Ledenvergadering in ’t Kerkheem, Kerkhoflaan 34. Na de pauze - omstreeks 20.15 uur - zullen er korte presentaties gegeven worden over Bennekom in de Franse Tijd. Van 1812 tot 1817 is Bennekom een zelfstandige gemeente geweest en had Bennekom een eigen burgemeester.

Documentatiecentrum Bennekom Het documentatiecentrum van de historische vereniging Oud-Bennekom is gevestigd op de bovenverdieping van het Kijk en Luister museum, en is elke dinsdag voor bezoekers geopend van 09.00 – 12.00 uur en 14.00 – 16.00 uur. Geïnteresseerden in de historie van Bennekom zijn welkom na een afspraak via onderstaande personen: Henk Gijsbertsen, telefoon (0318) 415275; email: [email protected] Riet Hoogkamer, telefoon (0318) 416180; email: [email protected]

Bestuur A. van Kampen, voorzitter W.Hol, secretaris W.C.L. van Kalleveen, penningm G.J. Adams Mevr. C.J. Knoppers J.A. van der Valk Mevr. G.J.M. van Raan-Onderwater Website: www.oudbennekom.nl Ledenadministratie Mevr. G.J.M. van Raan-Onderwater Grietjeshof 18, 6721 VJ Bennekom

Beheer foto- en diacollectie H. Gijsbertsen H.van Amerongen C. Vos Bibliotheek Mevr. G.M. Hoogkamer-Weijman Redactie Kostersteen A.T.J.Nooij, eindredacteur H. Van Amerongen C.A. Heitink J.A. van der Valk Email: [email protected]


31

De Kostersteen 119 Februari 2012 Marius Aartsen

Henk Tip

Gereformeerd onderwijs in Bennekom in de periode 1887-1920

1

Landbouwbelang: De Bennekomse Boerenbond

9

Janny Bloembergen-Lukkes en Arno van der Valk Boeren aan de macht? – boekbespreking

14

Marijke de Vos

Loflied op Bennekom

17

Bestuur

Agenda Algemene Ledenvergadering dinsdag 13 maart 2012

18

Notulen van de Algemene Ledenvergadering van dinsdag 8 maart 2011

19

Bestuur

Jaarverslag 2011

22

Bestuur

Financieel verslag 2011

29

Bestuur

Brieven van lezers

30

Bestuursmededelingen

30

De KOSTERSTEEN is het orgaan van de Historische Vereniging Oud-Bennekom. De Kostersteen verschijnt vier maal per jaar en wordt gratis toegezonden aan de leden van de vereniging. De minimum contributie in 2012 bedraagt € 15 per jaar voor een individueel lidmaatschap en € 16 voor een gecombineerd lidmaatschap (bijv. echtpaar). Aanmelding bij de ledenadministratie. Betalingen op rekening 908980 ten name van Vereniging Oud-Bennekom. Het geheel of gedeeltelijk overnemen van artikelen uit de Kostersteen is alleen toegestaan na toestemming van de redactie of het bestuur. ISSN 13830465

32


DE KOSTERSTEEN Nummer 119, februari 2012

Recommend Documents