De BLIKSEM-aanpak
Willy van Elsäcker (HCO) & Maud van Druenen (Expertisecentrum Nederlands)
Aan de orde komt Waarom BLIKSEM en wat houdt het in? Wat zijn de resultaten na twee jaar onderzoek op 40 scholen?
BLIKSEM BLIKSEM Begrijpend LeesInstructie Kan Strategisch En Motiverend
Problemen van de scholen
Lage scores Begrijpend lezen is saai….
Geen transfer
Te veel strategieën
Strategieën als doel i.p.v. middel
Onderzoek • ‘Strategies are important, but they are boring when used in isolation’ (Guthrie, 1996) • De correlatie tussen strategiegebruik en leesmotivatie is hoog (Van Elsäcker, 2002) • Interactie en metacognitieve vaardigheden zijn belangrijk bij begrijpend lezen (Pressley, 2006)
Factoren Factoren begrijpend lezen: • • • • • •
Woordenschat Kennis van de wereld Begrijpend luisteren Technisch lezen Cognitieve vaardigheden (IQ) Metacognitieve vaardigheden (Wanneer welke strategieën inzetten?) • Leeservaring (schema’s) en motivatie
Cognitieve vaardigheden: • de mate waarin je in staat bent om kennis en informatie op te nemen en te verwerken • cognitieve functies: redeneren, rekenen, lezen en schrijven, plannen maken e.d.
Metacognitie: • het nadenken over het eigen leerproces
Onderzoek
van Veenman & Van der Stel (2011)
Metacognitieve vaardigheden kunnen verbeteren als: 1. strategieën worden aangeboden en geoefend in betekenisvolle taak 2. het nut van het gebruik van de strategieën duidelijk wordt uitgelegd 3. de metacognitieve instructie over langere tijd wordt gegeven
Wat is begrijpend lezen? • Het is een denkactiviteit waarbij de schrijver actief betrokken is bij de tekst • De betekenis ligt niet in de tekst maar ontstaat door interactie tussen lezer en tekst, en lezers onderling
Wat is begrijpend lezen? “Met een treurig gezicht nam de soldaat afscheid van zijn geliefde”
Lezen is denken! Hoe meer je samen over de tekst nadenkt en praat, hoe hoger het begripsniveau
De BLIKSEM-aanpak voor groep 5-8
11
Modelen: hardop denkend voordoen
Valkuilen bij het modelen • Vragen stellen i.p.v. modelen • Instructie geven i.p.v. modelen • Helemaal geen vragen meer stellen • Te weinig interactie tijdens het modelen Oefenen is nodig om het goed te leren
De strategieën 0. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.
Voorspellen Voorkennis activeren, relaties leggen Monitoring: Begrijp ik wat ik lees? Woorden leren uit het verhaal Visualiseren/Schema maken Vragen stellen/Verwijs- en signaalwoorden Hoofdgedachte bepalen in één zin Samenvatting maken in drie zinnen Mening geven
Videofragment ‘modelen’ Strategie 1, 2, 3 en 4 Zie ook: https://www.youtube.com/watch?v=YBOpgD sXz-c https://www.youtube.com/watch?v=giI2rtb0f 7Y
Modelen met geeltjes of met het digitale schoolbord Cyclus: 1. modelen bij voorlezen 2. oefenen bij stillezen 3. toepassen bij zaakvaklessen
Lesverloop 1. Voorlezen met modelen van strategieën (2 in gr 5, 3 in gr 6 en 4 in gr 7 en 8) 2. Stillezen waarbij de kinderen de strategieën oefenen en blad invullen 3. Toepassen bij zaakvaklessen
Bliksem in gr 5 en 6 Drie keer per week: 1. Voorlezen, 2 of 3 strategieën modelen 2. Stillezen (15 min.), strategieën toepassen, formulier invullen 3. Nabespreking • •
Leerkracht modelt de meeste strategieën 1 x per week strategieën toepassen bij zaakvakles
Bliksem in gr 7 en 8 Per week: Les 1: Voorlezen + 4 strategieën modelen Les 2: Stillezen, strategieën toepassen Les 3: Alleen voorlezen • Toepassen bij zaakvakles (2/3x per week) • Leerkracht modelt de helft van de strategieën • Laatste boek in groep 8: kinderen kiezen zelf hun strategieën
Behalve de leeslessen zijn er: • Oefenteksten (6 x per jaar) • Toetsen begrijpend lezen (3 x per jaar) • Strategietoetsen (3 x per jaar) • Reflectielessen (2 x per jaar)
Wat maakt BLIKSEM anders? • • • •
Oefenen in betekenisvolle situaties: tijdens het voorlezen, het stillezen en bij zaakvaklessen Strategieën oefenen op eigen niveau Uitgangspunt: spannende en humoristische kinderboeken waardoor kinderen geboeid worden De aanpak kan gebruikt worden bij alle teksten
Het onderzoeksrapport
Proefgroepen 40 scholen in Den Haag e.o. (1469 lln.) • Experimentele groep: 34 groepen 5 • Controle groep: 28 groepen 5 • Duur onderzoek: 2 jaar; het onderzoek ging door in groep 6
Drie meetmomenten • Begin groep 5 (nulmeting) • Eind groep 5 (tussenmeting) • Eind groep 6 (eindmeting)
Toetsen • Begrijpend lezen: Pirls + toets van Schellings & Aarnoutse • Technisch lezen: CITO DMT • Woordenschat: CITO Woordenschat • Leesmotivatie: Vragenlijst • Kennis van strategieën: Vragenlijst • Non verbaal IQ: Raven
Resultaten (1) Vragenlijst kennis en toepassing van leesstrategieën (metacognitie) • Eind groep 5 en eind groep 6 zijn de Bliksem-leerlingen significant meer vooruitgegaan dan de leerlingen in de controlegroep
Resultaten (2) Begrijpend Lezen • Eind groep 5 geen significant verschil in leerwinst tussen Bliksemgroep en controlegroep • Eind groep 6 is het verschil in leerwinst t.o.v. voormeting wel significant in het voordeel van de Bliksemgroep
Resultaten (3) Vragenlijst Leesmotivatie Geen verschillen bij de voormeting Geen verschillen in leerwinst over tijd
Resultaten (4) Technisch lezen – DMT Toets • Eind groep 5 geen significante verschillen in leerwinst • Eind groep 6: Bliksemgroep boekt significant meer leerwinst dan de controlegroep
Resultaten (5) Woordenschat • Bij voormeting scoort Bliksemgroep gemiddeld lager dan controlegroep • Eind groep 5 en eind groep 6 geen significante verschillen in leerwinst
Resultaten (6) Achtergrondkenmerken • In geen enkel geval interactie gevonden met interventie-effect, d.w.z. de gevonden effecten van de Bliksem-aanpak gelden voor de groep in het algemeen en niet bijvoorbeeld alleen voor zwakke of juist goede lezers, of voor kinderen met een hoog of laag IQ.
Eindconclusie • Na 1 jaar: Redelijk groot positief effect op kennis van leesstrategieën. • Na 2 jaar: Positieve effecten op twee toetsen begrijpend lezen en op technisch lezen. De effecten zijn klein maar significant. • Geen effect op woordenschat en leesmotivatie, gemeten met vragenlijst, ondanks overwegend positieve reacties van leerkrachten en leerlingen.
Stand van zaken
Dank voor jullie aandacht! Vragen of meer informatie?
[email protected] [email protected]
