Cultuurnetwerk Nederland 2004 Verslag van een jaar

Cultuurnetwerk Nederland is het landelijk expertisecentrum voor de cultuureducatie. Cultuureducatie is de verzamelnaam voor alle vormen van educatie waarbij kunst en cultuur als doel of als middel worden ingezet. De medewerkers van Cultuurnetwerk Nederland verzamelen en verspreiden informatie en kennis over theorie, beleid en praktijk van cultuureducatie in Nederland en het buitenland. Zij maken deze informatie en kennis toegankelijk en toepasbaar voor iedereen die werkt in of voor de cultuureducatie in instellingen voor kunst en cultuur, de amateurkunst, het onderwijs, de centra voor de kunsten en bij de verschillende overheden. Cultuurnetwerk Nederland heeft een studiecentrum met een gespecialiseerde bibliotheek, organiseert studiedagen, debatten, trainingen en congressen, geeft publicaties uit en onderhoudt diverse websites.

Cultuurnetwerk Nederland 2004 Verslag van een jaar

Cultuurnetwerk Nederland Ganzenmarkt 6 Postbus 61 3500 AB Utrecht T 030-236 12 00 F 030-236 12 90 E-mail [email protected] www.cultuurnetwerk.nl en www.cultuureducatie.org

Cultuurnetwerk Nederland, Utrecht 2005

Inhoud Vooraf

6

Ode aan de beweeglijkheid - Een tweegesprek

8

Activiteiten, producten en diensten

14

Werkzaamheden

14

Vergelijking 2004 met 2003

17

Reguliere activiteiten

18

Exploitatie en reorganisatie

19

Organisatie en samenwerking

20

Werkwijze

20

Raad van Toezicht

20

Directie

21

Communicatie en marketing

21

Samenwerking

23

Productgroep Informatie & Documentatie

24


24

Projecten met of voor derden

26

Grafische producten

28

Digitale producten

30

Productgroep Studies & Onderzoek

33

Bijzonder hoogleraar Cultuureducatie en Cultuurparticipatie

33


35

Basisactiviteiten en bijdragen opdrachtgevers

37

Studies in opdracht/voor derden

39

Productgroep Advies & Professionalisering

42


42

Basisactiviteiten in samenwerking en met bijdragen van anderen

43

Werkzaamheden in opdracht

45

Publicaties Medewerkers Externe activiteiten medewerkers

49 53 56

Verslag van een jaar

Cultuurnetwerk Nederland 2004

Vooraf ‘Ik zoek naar een toon, dien wij gekleurd-grijs noemen; dat is alle kleuren, hoe sterk ook, zoodanig

vaagheden worden weggestreken. Geen kleur mag overheersen; er is gezocht naar één toon, een

tot één geheel gebragt, dat ze den indruk geven van een geurig, warm grijs. Doch ik voor mij vind

gekleurd grijs door accent op samenwerking en afstemming. Het cultuureducatieve landschap is

nog maar altijd grijs van keukenmeiden-japonnen, wit en zwart, peper en zout of op zijn hoogst

breed van opzet, toont af en toe grillig, weerbarstig en soms in te kleine onderdelen, maar ontvouwt

een slap melkchocolade-kleurtje. Om het sentiment van het grijze, zelfs in het krachtigste groen, te

zich organisch. Dienstbaar herhaalt het motief zich in schetsen van de sectorgalerij. De Raad heeft

houden is verbazend moeijelijk, en die het uitvindt is een gelukkig sterveling. Eene bonte schilderij

geen haast, het schilderij hoeft niet morgen af te zijn.

vind ik afschuwelijk, maar in grijs loopt men gevaar, als men den juisten toon niet treft, zwaar, dik, flets of tam te worden.’ Dat schrijft Gerard Bilders op 10 juli 1860 aan zijn beschermheer Johannes

Een jaarmoment – zo ook schetst dit jaarverslag 2004 activiteiten, diensten en producten als in

Kneppelhout. Zo’n passage is kenmerkend voor de schilders van de Haagse School, die hun kleur

een onderbroken geheel van organisch ontwikkelend beleid en uitvoering van Cultuurnetwerk

wilden laten uitgaan van een grondtoon, een verzadigd grijs, waarop de andere kleuren moesten

Nederland.

worden afgestemd en die deze kleuren tot een geheel moest binden. Jan Hendrik Weissenbruch – een van de schilders van de Haagse School – legt zijn indrukken van

Piet Hagenaars

de natuur vast in een paar houtskoolkrabbels, met zwart krijt of met aquarelverf. Door het uitvloei-

directeur

ende van de waterverven, die de contouren schijnen op te slorpen, kan hij zijn visioenen realiseren. Krachten en waarden grijpen door de schilderwijze, uitgedrukt in kleur, in het beeld in elkaar. Dan weer ‘zacht en verijld, dan weer speels en scherp noterend.’ Weissenbruch kreeg soms een klap van de natuur. ‘Als ik later die klap had, kon ik teekenen en schilderen wat ik zag en gezien had.’ Kennelijk werd hij nu en dan zó getroffen door een element van de natuur, dat het onverwachts geziene de kracht had van een openbaring. Zijn oog is dan betoverd, zijn hand wordt geleid en ‘het vluchtige ogenblik wordt vastgeprent in zijn herinnering, zóó, dat het voor altijd gereed ligt voor een ‘herschepping’ in al zijn heerlijkheid’.* In zijn Schets ondersteuningsstructuur cultuursector beantwoordt de Raad voor Cultuur op 23 januari 2005 de vraag van de staatssecretaris naar een ordening van het landschap van ondersteunende instellingen. De Raad heeft helder oog voor elk onderdeel. In ferme lijnen wordt inhoud gegeven en een ingehouden koloriet geeft duidelijk vorm aan het geheel. Het is ook hier alsof de Raad – inhouden aftastend en contouren zoekend – een klap kreeg van de in donker en licht opdoemende instituties, leidend tot inzicht in het naar voren tredende en terugwijkende vormenspel. De sectorschets cultuureducatie van de Raad voor Cultuur is uitgesproken en grijpt niet terug op oude meesters. Er wordt niet om niet naar één vorm gestreefd; verscheidenheid is begrepen en competenties zijn onderstreept. Een enkele vluchtig voordoende vorm wordt versterkt en vermoede * H.E. van Gelder (1940). J.H.W. In Paletserie, Amsterdam. p. 21.

6

7



Ode aan de beweeglijkheid Een tweegesprek Tekst: Bea Ros

Politiek en cultuur. Historisch gezien zijn dat twee onverenigbare grootheden. Cultuur leent zich nu eenmaal slecht voor een politiek programma. Kunst en cultuur bestaan los van nota’s en richtlijnen

De gesprekspartners

van bovenaf. Noordman en Jacobs zijn realisten, weten dat de overheid cultuurbeleid dient te voe-

Dirk Noordman is directeur Cultuur en Toerisme van het Rotterdams Instituut voor Sociaal-weten-

ren, alleen al uit oogpunt van haar verantwoordelijkheden. Maar mag het allemaal ietsje idealisti-

schappelijk Beleidsonderzoek (Risbo) en daarnaast doceert hij kunstmanagement aan de Faculteit der

scher en beweeglijker?

Historische en Kunstwetenschappen van de Erasmus Universiteit Rotterdam. Hij publiceert regelmatig over kunstmanagement, met als meest recente titel Cultuur in de citymarketing (2004). Hij was van

Esthetisch bewustzijn

1996-2004 penningmeester van Cultuurnetwerk Nederland (en diens voorganger LOKV).

Opvallend is, vertelt Jacobs, dat politieke partijen momenteel de deur plat lopen bij zijn museum in

Edwin Jacobs is sinds 2000 directeur van het Museum Jan Cunen in Oss; daarvoor was hij vanaf

Oss. Zowel de staf van de Wiardi Beckman Stichting (het wetenschappelijk bureau van de PvdA)

1994 conservator van dit museum. Hij is lid van de jury voor de Jan Kassiesprijs 2005 en voorzitter

als leden van de VVD- en CDA-fractie in de Tweede Kamer komen langs. “Politici zijn zoekende en

van de commissie Amateurkunst en Cultuureducatie van de Raad voor Cultuur.

hebben behoefte aan benaderingswijzen om hun idealen te vertalen,” veronderstelt Jacobs. En dus gaan ze te rade bij de wereld van de cultuur. Dat is mooi natuurlijk. Alleen zouden ze die lijn wel

Het veld waarin Cultuurnetwerk Nederland zich beweegt, cultuureducatie, worstelt met vragen. Vragen

eens kunnen doortrekken, vinden Jacobs en Noordman. “Er is geen belangstelling voor esthetisch

over de afbakening dan wel uitbreiding van begrippen en vragen over doelgroepen, doelen en bijbe-

bewustzijn,” stelt Noordman. “Historisch bewustzijn is nu toevallig hip, daar hebben we geluk mee.

doelingen. Cultuurnetwerk Nederland vroeg twee betrokkenen in het veld om hun visie. In een tweege-

Maar dat esthetisch bewustzijn is ook belangrijk.”

sprek komen beleidsonderzoeker Dirk Noordman en museumdirecteur Edwin Jacobs telkens uit bij de

En als dan de politiek-culturele daad van de staatssecretaris cultural governance heet – verantwoord

kern: cultuur, en dus ook cultuureducatie, moet vooral beweeglijk blijven.

en transparant bestuur en toezicht in de culturele sector – dan schudt Noordman toch een beetje meewarig het hoofd. “Meer bewustzijn over cultural governance is niet interessant, we moeten het

8

Zomaar een berichtje uit de krant. In een reportage over de Nacht van de Poëzie in het Utrechtse

esthetisch bewustzijn terugkrijgen. Bij de mensen en bij de politiek. En dat lukt niet als je alle subsi-

Vredenburg noteert een journalist in de Volkskrant dat de dichters onderling wat stekeligheden uit-

dies dichttimmert.”

wisselden over de vraag of rijm nu wel of niet artistiek verantwoord is. Vooral interessant in dit ver-

Jacobs is het er helemaal mee eens. Esthetisch bewustzijn betekent open staan voor nieuwe moge-

band is de toevoeging van de journalist dat er tijdens de nacht ‘nauwelijks een spoor [was] van de

lijkheden. “Een schoonheidsbeleving brengt een verschuiving in je hoofd teweeg. Als je naar kunst

hoofdbrekens die de rest van de kunstwereld pijnigen, zoals over het al dan niet aanwezig zijn van

kijkt, verlaat je bij wijze van spreken je thuisland. Dat komt over als een schok, maar eenmaal mee-

maatschappelijk bewustzijn, canon of multidisciplinariteit.’

gemaakt, wordt het van jezelf.”

Pijnigen. Dat moet een woord zijn dat Dirk Noordman en Edwin Jacobs zal aanspreken. Tijdens het

Cultuur, willen Noordman en Jacobs maar zeggen, moet je als overheid koesteren. Nederland zou

tweegesprek vinden de beleidsadviseur en museumdirecteur elkaar tenminste snel in de klacht dat

veel trotser mogen zijn op zijn culturele prestaties. Waarom gaat een Italiaanse voetbalploeg die hier

kunst en kunstenaars zoveel móeten tegenwoordig. En dat de politiek vooralsnog enkel oog heeft

te gast is naar de Keukenhof en het Rijksmuseum, maar het Nederlandse elftal in Italië op zijn beurt

voor cultuur als middel. “Voor cultuur als toeristentrekker of als middel tot sociale cohesie, daarvoor

niet naar het Uffizi? Het uitdragen van de culturele traditie en canon is een teken dat je als burgers én

krijg je moeiteloos de handen op elkaar,” zegt Noordman. “Maar de politiek is vergeten dat kunst

overheid oog hebt voor schoonheid als waarde op zich. Dus niet ‘de Nachtwacht’ louter bezien als

eigenlijk draait om intrinsieke waarden.”

fijne toeristentrekker, maar als representatie van schoonheid en mogelijkheid tot schoonheidsbeleving.

9



Schools

collectiestukken plus bijbehorende informatie uit het Museum Jan Cunen bekijken, kiezen en in hun

Met hun pleidooi voor schoonheid en de waarde van het ervaren van schoonheid willen Noordman

eigen school een tentoonstelling naar eigen inzicht inrichten.

en Jacobs geenszins beweren dat de overheid kunst nooit als middel mag inzetten. “Natuurlijk wel,”

Boeiend, die vier doelgroepen – basisschoolkinderen, pubers, adolescenten en volwassenen –, vindt

zegt Noordman. “Als kunst als middel maar niet in de plaats komt van kunst als doel. Je moet beide

Noordman. “Dat zijn dus vier focussen voor marketing. Er zijn nogal wat scripties over adolescen-

stimuleren.”

ten en cultuurparticipatie verschenen. Die combinatie wil maar niet lukken, omdat in die leeftijd niet

En, vult Jacobs aan, als dat middel maar niet al te star geformuleerd wordt en culturele instellingen

ouders of docenten, maar leeftijdgenoten, peers, bepalend zijn. Daar moet je als culturele instelling

er vervolgens niet te schools mee omgaan. Dus als de politiek hamert op bereik, doelgroepen en

dus rekening mee houden.”

samenwerking met het onderwijs, dan moeten instellingen daar niet als een kip zonder kop achter-

Precies, knikt Jacobs. “Je kijkt hoe de ander georganiseerd is en daar speel je op in. Zonder daar-

aan rennen, maar een bij hen zelf passend verhaal maken. “Je kunt niet louter instrumenteel met

bij van kleur te verschieten. “ In dat opzicht kunnen culturele instellingen veel leren van scholen,

cultuur omgaan. Je moet bedenken wat je wilt, een visie en doelen voor de lange termijn formu-

vindt de museumdirecteur. “Ik vind het interessant hoe scholen zonder hun eigen identiteit prijs te

leren. Daar is veel moed voor nodig.”

geven telkens weer een antwoord weten te geven op vragen uit de samenleving.”

Museum Jan Cunen in Oss richt zich al jarenlang nadrukkelijk op educatie en is daarin vernieuwend. Het is een kwestie van prioritering, benadrukt Jacobs. “Ons’ museum speelt nadrukkelijk geen

10

Doelgroep amateurs

voorhoederol in kunstenland. We oriënteren ons op kwaliteit en maken eigen keuzen aan de zijlijn

Cultuureducatie bestrijkt een breed werkterrein, maakt feitelijk deel uit van iedere sector in de cultu-

van de mainstream. We kijken nationaal en internationaal om ons heen, en tonen vanaf 2005 bij-

rele wereld: van molens tot Mondriaan en van toneelspelen tot naspelen van historische veldslagen,

voorbeeld de tentoonstelling The Innocents van de jonge Amerikaanse fotograaf Taryn Simon, opge-

re-enactments. Maar Dirk Noordman vindt het belangrijk niet alles maar op één grote hoop te

zet in nauwe samenwerking met Kunstwerke Berlin. Maar in eerste instantie leggen we een verhaal

gooien. “Voor mij zijn kunsteducatie en erfgoededucatie echt twee verschillende zaken. Bij het eer-

neer over kunst en cultuur. Bovendien, alles wat mooi gemaakt is, heeft educatieve waarde, naast

ste gaat het om een esthetische ervaring en bij het tweede om genieten van geschiedenis. Dat zijn

recreatieve en esthetische.”

principieel verschillende ervaringen.”

Of kunsteducatie nou binnenschools of buitenschools plaatsvindt, vindt Jacobs een niet ter zake

Dat ligt er maar aan vanuit welk perspectief je naar die begrippen kijkt, meent Jacobs. “Voor een

doend onderscheid. Museum Jan Cunen denkt liever in leeftijdsgroepen – basisschoolkinderen,

kunstenaar is het duidelijk dat hij kunst voortbrengt en geen erfgoed. Zoals het voor een archeoloog

pubers, adolescenten en volwassenen – en probeert projecten en programma’s af te stemmen op de

duidelijk is dat hij met geschiedenis bezig is. Maar voor ons als museum doet zo’n etiket er niet toe,

wensen en mogelijkheden van de doelgroep, of dat nu binnen- of buitenschools is. Neem vmbo’ers.

wij kunnen beide presenteren.” Sterker, op het moment dat een museum kunstwerken tentoonstelt,

Niet meteen een groep die uit zichzelf een museum binnenloopt. Zelfs een vmbo-docent wil nog

worden deze werken onderdeel van het culturele erfgoed.

wel eens zeggen: een kunstmuseum is te hoog gegrepen voor mijn leerlingen. Wil je als museum

Dat het in beleid soms wel belangrijk is de dingen bij de naam te noemen, onderschrijft Jacobs

zo’n leeftijdsgroep toch bereiken, dan kom je er niet met een lesbrief. Museum Jan Cunen creëerde

meteen. Neem de recente Schets Ondersteuningsstructuur Amateurkunst van de Commissie voor

iets om leerlingen van een naburige vmbo-school structureel in aanraking te brengen met kunst

Amateurkunst en Cultuureducatie van de Raad voor Cultuur, waarin staat: verbreed de infrastructuur

en erfgoed: de Museumschool. In de nieuwbouw van het Hooghuis Lyceum in Oss kwamen drie

voor amateurkunst tot een infrastructuur voor amateurcultuur. Jacobs, voorzitter van de commissie,

museumzalen: ruimtes die voldoen aan de eisen van een museum en die de school zelf kan inrichten

wil deze aanbeveling graag toelichten. “Het amateurveld is steeds rijker geschakeerd. Er zijn men-

met kunstwerken uit het museumdepot. Met een digitaal programma kunnen leerlingen via internet

sen die onverminderd aquarelleren, maar er gebeurt meer. Mensen geven rondleidingen in musea,

11



onderzoeken lokale geschiedenis, verdiepen zich in folklore, doen aan living history. Waarom zou-

Jacobs pleit ervoor om daarbij niet te zeer in hokjes te denken en tegenstellingen als hoge en lage

den de centra voor de kunsten deze mensen niet ook tot hun doelgroep gaan rekenen?”

cultuur los te laten. “Neem het Rotterdams wijktoneel. Dat is fantastisch.” Maar breng dat toneel als-

Noordman is het er helemaal mee eens. “Ik heb voor de gemeente Roermond het culturele veld in

jeblieft niet enkel aan de man onder de noemer van sociale cohesie: “Instellingen en beleidsmakers

kaart gebracht. Daar bleek hoe belangrijk historische verenigingen zijn. Alleen, in de culturele infra-

denken aan sociale cohesie, maar het publiek niet, dat geniet gewoon.”

structuur hebben zij helemaal nog geen basis.”

Dat neemt niet weg dat sociale cohesie een taak voor culturele instellingen is. Ze moeten hun best

Jacobs spreekt van een botsing van tradities. Dat bleek ook uit de uiteenlopende reacties op de

doen een gevarieerd publiek te bereiken en te behouden. Want cultuur kan alleen een samenbin-

schets. “Maar mij lijkt dat de centra voor de kunsten zo’n uitbreiding van doelgroepen ook als uit-

dende rol vervullen als burgers uit alle lagen van de bevolking eraan deelnemen. Jacobs wijst in dit

daging zouden kunnen zien.”

verband op Blauwdruk, een project gefinancierd door het VSBfonds en gericht op het zoeken naar

“Precies!” valt Noordman hem bij. “Ik ben er een groot voorstander van dat centra voor de kunsten

mogelijkheden om nieuwe doelgroepen te bereiken. Ofwel, zoals de opdracht voor de vier deel-

ook erfgoededucatie gaan aanbieden. Dat is geen kwestie van kiezen, ze moeten het allebei doen.

nemende musea luidde: breng het museum buiten de muren. Zo ontstond in Oss de al genoemde

Zij hebben nou eenmaal de didactische kennis die archieven bijvoorbeeld missen. Je zou als direc-

Museumschool, ging het Natuurmuseum Brabant in Tilburg samenwerken met de sector welzijn,

teur van een centrum wel iemand van een archief als gastdocent kunnen inhuren.” Want laat dat

koos Zcala (voorheen het Haags Volksbuurtmuseum) voor wijk en multiculturaliteit en richtte het

duidelijk zijn: erfgoed is iets anders dan kunst. Of erfgoed door de muziek- of dansleraar gegeven

Amsterdams Historisch Museum zich op de stadsdelen.

dient te worden, is de vraag. Het zou kunnen leiden tot nieuwe inzichten, maar inhoudelijke kennis

Cultuurnetwerk Nederland monitorde tijdens dit Blauwdruk-project de resultaten om scenario’s op

is strikt noodzakelijk. Idealiter ziet Noordman voor de centra voor de kunsten vier taken weggelegd:

te stellen die bruikbaar zijn voor andere instellingen. Bovendien draagt het instituut samen met de

“Ze moeten kunst en erfgoed als doel en als middel aanbieden. Dus enerzijds gaan voor zowel de

Nederlandse Museumvereniging zorg voor een publicatie en een conferentie over de scenario’s.

authentieke artistieke als de historische ervaring. En anderzijds zowel samenwerken met scholen als

Zo’n voorhoederol zou Cultuurnetwerk wel vaker op zich mogen nemen, vindt Jacobs. Het vermo-

met het toerisme.” Dat daar een prijskaartje aanhangt, is uiteraard een politieke keuze.

gen te veranderen is essentieel voor culturele instellingen. “Dat is precies waar kunst in de kern om draait: om verandering,” stelt Jacobs. “Het is opvallend dat de essentie van kunst nooit de essentie

Sociale cohesie

van kunstorganisaties is.”

Pratend over kunst en erfgoed als middel valt al snel de term social inclusion of sociale cohesie. In

Noordman herkent dit. “Culturele instellingen en centra voor de kunsten hebben meer vermogen

zijn boek Cultuur in de citymarketing (2004) benadrukt Noordman het belang van kunst en erfgoed

tot organisatieontwikkeling nodig. Want je moet veranderingen wel kunnen managen en proces-

voor de leefbaarheid van een stad. Neem de al genoemde historische verenigingen in Roermond.

sen tijd geven om te rijpen.” Hij ziet hier een belangrijke begeleidende rol weggelegd voor

Wie zich verdiept in de historie van de eigen stad, verbindt zich met die stad. “Naast community

Cultuurnetwerk Nederland. “Dat expertisecentrum zou meer kennis over marketing en organisatieont-

arts is er zoiets als community heritage. Je zou als gemeente niet alleen tentoonstellingen moeten

wikkeling moeten vergaren en verspreiden.” De kennis en methodiekvoor vergaren en verspreiden

organiseren om de toeristen te amuseren, maar ook om een wij-gevoel te creëren.” Noordman

heeft Cultuurnetwerk Nederland in de vingers. Noordman: “Het is nu zaak die op meer terreinen

bereidt vanuit het Cultuurfonds van de Bank voor Nederlandse Gemeenten een congres voor over

in te zetten. Op kunst als doel, op kunst als middel en op de kunst van veranderen.” En daar is

sociale cohesie en daar kwam het belang van community heritage al snel naar voren. “Kunst en

Cultuurnetwerk al druk doende mee.

erfgoed zijn middelen om van de stad een leefbare plek te maken, een plek waarbij burgers zich betrokken voelen.”

12

13



Activiteiten, producten en diensten Het landelijk expertisecentrum voor cultuureducatie – Cultuurnetwerk Nederland – werkt inhoudelijk

Schema 1 toont in de eerste plaats de herkomst van de projecten (opdrachtgevers). Bovendien is het

bevlogen, zakelijk handelend, samenwerkend en afstemming zoekend voor iedereen die in werk,

aantal projecten af te lezen dat uitgevoerd is als besteltaak uit de basissubsidie, al dan niet met bij-

studie of vrije tijd te maken heeft met kunsten erfgoededucatie. Het verzamelt, bewerkt en ver-

dragen van derden, en het aantal projecten met volledige bekostiging door derden.

spreidt informatie en kennis over theorie, beleid en praktijk van cultuureducatie in Nederland en het buitenland. Als weinig anderen weet Cultuurnetwerk de weg hierin: van een lokaal debat over

In 2004 is in totaal aan 68 projecten gewerkt. Projecten die in het prille begin van 2004 werden

samenwerking van cultuur en onderwijs tot een Europese conferentie over beleid en praktijk. Van

afgerond zijn in dit jaarverslag niet opgenomen. Van de 68 projecten zijn er 26 geheel uit de

museumeducatie tot professionalisering van medewerkers van culturele instellingen en van verster-

basissubsidie bekostigd en 24 zijn deels uit de basissubsidie en deels met bijdragen van derden

king van kunsten erfgoededucatie in het primair onderwijs tot verankering ervan in de lerarenop-

gerealiseerd; 18 projecten zijn als opdrachten – in het geheel bekostigd door derden – uitgevoerd.

leidingen.

Vier van de 68 projecten zijn meerjarig van karakter (start in 2001), aan zeven is begonnen in

Samen en in afstemming met een aantal landelijke instellingen op het terrein van kunst en erfgoed

2002 en aan twintig in 2003. In 2004 zijn 37 projecten van start gegaan. Van de 68 projecten

– zoals De Kunstconnectie, Erfgoed Actueel, de Nederlandse Museumvereniging, de Stichting

worden er 33 voortgezet in 2005. Voor 2005 wordt werk voorzien aan ten minste vijftig projecten.

Lezen, CJP, de VOB en de PAK-instellingen – werkt Cultuurnetwerk Nederland aan de bevordering en verankering van kunsten erfgoededucatie. Het beschikt daartoe over een uitgebreid relatienetwerk, heeft een studiecentrum, bezit een unieke, internationale bibliotheekcollectie, studeert en doet

Schema 1 Herkomst en bekostiging projecten in 2004

onderzoek en heeft veel kennis en praktijkervaring in huis. Met deze expertise – en met behulp van externe deskundigen – informeert, adviseert en begeleidt Cultuurnetwerk Nederland personen en

onderwijs

21

organisaties over cultuureducatie. vrije tijd

Werkzaamheden

De werkzaamheden zijn geordend in de productgroepen informatie & documentatie, studies & onderzoek en advies & professionalisering. Productgroepen omvatten activiteiten, producten en

professionele culuur

1

8

1 4

overheden

14

11

diensten die hetzij als besteltaak, hetzij als werk voor derden worden uitgevoerd en – op grond van wensen en behoeften – toegankelijk en gebruiksklaar worden gemaakt voor de kunsten erfgoedsector. Vanuit het belang voor de kunsten erfgoedsector streeft het expertisecentrum naar continuïteit en verdieping van de huidige kennisopbouw. Daarom worden lopende en afgeronde werkzaamhe-

26

cultuurnetwerk 18

totaal

den regelmatig geanalyseerd op onder andere doelgroep, doelstelling en inhoud. In een volgende

0

10

stap worden de resultaten van deze analyses verbonden met enerzijds trends en ontwikkelingen in

20

kosten derden

de kunsten erfgoedsector en anderzijds met vragen en wensen van instellingen in deze sector.

14

24

onderwijs 2003

2

onderwijs 2004

2 1

vrije tijd 2003

2

30

26

40

bijdragen derden

50

60

70

80

basisactiviteit

15 5



Veelsoortige producten als publicaties, websites, studiedagen en adviezen voldoen aan vragen,

Vergelijking 2004 met 2003

wensen en behoeften van onderscheiden doelgroepen. Het gaat vaak om productcombinaties die

In schema 2 is te zien dat in 2004 meer activiteiten, producten en diensten dan in 2003 zijn ver-

gericht zijn op een schakering van doelgroepen en die dus ook door meerdere doelgroepen wor-

richt voor de doelgroep primair onderwijs en minder voor het hoger onderwijs. Deze teruggang

den afgenomen. Bij 15 projecten gaat het voornamelijk om informatie, 26 betreffen vooral advies

geldt ook voor het sociaal-cultureel werk en voor de centra voor de kunsten. Er zijn meer projecten

of professionalisering en 27 projecten behelzen studies of onderzoek. De projecten hebben geleid

uitgevoerd voor culturele instellingen. Voor de doelgroep gemeenten zijn in 2004, vergeleken met

tot 86 producten in de vorm van publicaties, rapporten, studies en andere grafische uitgaven (36),

2003, minder projecten uitgevoerd.

debatten, expertmeetings en symposia (26) en websites, satellietsites en andere digitale opbrengsten

De projectactiviteiten passen vaak in één, maar soms ook in meerdere programmalijnen. In 2004

(24). Zie ook schema 2.

gaf Cultuurnetwerk Nederland meer aandacht aan activiteiten behorende bij de programmalijnen cultuur en cohesie, samenwerking en samenhang en een leven lang leren. Dit zijn voornamelijk projecten die door Cultuurnetwerk als besteltaak uit de basissubsidie of met bijdragen van derden zijn

Schema 2 Aantal, aard, doelgroep, programmalijn, productgroep en productsoort 2004 (2003) projecten

doelgroepen onderwijs

programmalijn

vrije tijd

pc

productgroep productsoort

overheden

digitaal

mondeling

grafisch

informatie & documentatie

advies & professionalisering

studies & onderzoek

een leven lang leren

samenwerking en samenhang

beleid, praktijk en evaluatie cultuureducatie

Van de 68 projecten zijn er in 2004 acht internationaal van karakter en gericht op samenwerking met overheden of instellingen in andere Europese landen, op internationaal onderzoek of overdracht van informatie. In 2003 werden 38 projecten – geheel of gedeeltelijk – bekostigd uit de basissubsidie: elf geheel

6

9 10 14

8

6

8

8 10 11 12 12

6

8 13

7 10

9

5 12

7

5

2 11 12

9

24 bijdragen derden

6

5

6

6

3

4

1

1

2 13 14

5

4

5

2

7 16

18 werk voor derden

6

2

1

2

3

5

0

0

0

3

2 11

3

7

7

7 11 27 36 16 12 24 13 24 33 30 27 26 15 36 26 24

68 aantal 2004

23 17 17 20 11 19

8 10

6 10

5 11

vergelijking met 2003 54 aantal 2003

fessionalisering en studies & onderzoek uitgevoerd. ten naar mondelinge zoals conferenties, debatten, expertmeetings en symposia.

6

8

documentatie wat minder is; in 2004 is een beduidend groter aantal projecten vanuit advies & proTen opzichte van 2003 is in 2004 een verschuiving te constateren van grafische en digitale produc-

5 10

4

aard zijnde programmalijn beleid, praktijk en evaluatie cultuureducatie. Voor de productgroepen geldt dat in 2004 het aantal projecten op het gebied van informatie &

cultuur en cohesie

rijksoverheid

provinciale overheden

gemeentelijke overheden

professionele culturele instellingen

centra voor de kunsten (1e- en 2e-lijns)

amateurkunst

sociaal-cultureel werk

wetenschappelijk onderwijs

hoger (kunstvak) onderwijs

11 10 10 12

beroepsgerichte volwasseneneducatie

2e fase voortgezet onderwijs

vmbo

onderbouw voortgezet onderwijs

primair onderwijs

projectenaantallen 26 basisactiviteit

aangepakt. Er zijn in 2004 beduidend minder projecten uitgevoerd voor de meer algemeen van

18 15 16 19 14 24 18 11 14 35 33 21 14 23 11 37 14 21 19 17 18 41 17 28

en 27 gedeeltelijk. In 2004 zijn vijftig projecten – geheel of gedeeltelijk – betaald uit de basissubsidie: 26 geheel en 24 gedeeltelijk. Zestien projecten werden in 2003 geheel door externe opdrachtgevers betaald en in 2004 achttien. Ten opzichte van 2003 is in 2004 bijna over de gehele linie een stijging te zien van het aantal projectactiviteiten dat samen met of in opdracht van andere instanties is uitgevoerd. Opvallend is de groei in de sector overheden met zeven projectactiviteiten. Het aantal projecten dat Cultuurnetwerk initieert uit de basissubsidie nam toe met vijftien. Zie ook schema 3 op p.18.

16

17

0


10

20

30

kosten derden

40

50

bijdragen derden

60

70

80


basisactiviteit

Exploitatie en reorganisatie

Schema 3 Herkomst en bekostiging projecten in 2003 en 2004

(circa 11 procent ten opzichte van 2003). Ongeveer 56 procent van de omzet is gefinancierd door

onderwijs 2003

2

onderwijs 2004

2 1

vrije tijd 2003 vrije tijd 2004

professionele cultuur 2004

de basissubsidie van het ministerie van OCW (circa 1.7 miljoen) en ruwweg 44 procent door bij-

2

overheden 2003

In de periode eind 2004 tot en met april 2005 wordt de subsidiestructuur voor de ondersteunende instellingen grondig herzien. Het ministerie van OCW vindt namelijk dat een deel van de taken van

8 3

1

dragen van derden (circa 1.3 miljoen), waaronder ook bijdragen van het ministerie van OCW. 5

1

professionele cultuur 2003

deze instellingen (zoals belangenbehartiging) niet uit de Cultuurnota-middelen betaald moet worden.

3

Het vertrekpunt is één ondersteunende instelling per sector in 2006. Het jaar 2005 is een over-

4 9

overheden 2004

gangsjaar om de nieuwe ondersteuningsstructuur voor te bereiden.

9 14

cultuurnetwerk 2003

De jaaromzet komt in 2004 uit op circa 3.0 miljoen euro, een groei van bijna 0.3 miljoen euro

11

10

Cultuurnetwerk Nederland is in 2004 op de hoogte gebracht van een verlaging van de basissubsi-

11

cultuurnetwerk 2004

die 2005 en neemt – naast het uitvoeren van personele en materiële bezuinigingen – maatregelen

26

totaal 2003

16

totaal 2004

27

18

0

10

kosten derden

24

20

30

om de efficiëntie en effectiviteit van zijn werkzaamheden te verhogen, zonder daarmee kwaliteit te

11

willen verliezen. In het verlengde van het Advies van de Raad voor Cultuur past het instituut daarom

26

40

bijdragen derden

50

onder meer zijn huidige organisatievorm aan. De ambitie is de organisatiestructuur zodanig vorm 60

70

80

basisactiviteit

te geven dat de kerntaken – besteltaken en opdrachttaken – eenduidig gerealiseerd kunnen worden, naast werk voor derden. Hierbij zal sprake zijn van personele re-allocatie en personeelsreductie. De Ondernemingsraad en het voltallige personeel zijn begin oktober 2004 op de hoogte gesteld


Naast deze basisactiviteiten op projectbasis voert Cultuurnetwerk Nederland velerlei activiteiten en

van de reorganisatieplannen. De reorganisatie zelf wordt in de periode oktober 2004 tot april 2005 uitgevoerd.

diensten uit op reguliere basis, zoals de bibliotheek met verschillende informatiedragende collecties, ontvangst en begeleiding van bezoekers van het studiecentrum, vraagbeantwoording door en via de informatiedesk, advies en informatie aan personen en instellingen, debat en expertmeeting, studies over beleid en praktijk van kunsten erfgoededucatie, de bijzondere leerstoel cultuureducatie en cultuurparticipatie, internationalisering en marketing en communicatie.* Deze activiteiten worden kort beschreven bij de werkzaamheden van de drie productgroepen. Daarnaast zijn er intern faciliterende diensten, zoals controlling, financiën, automatisering, personeel & organisatie en is er een bescheiden formatie voor overhead.

* Tot de reguliere activiteiten behoren ook de vragen, die gratis worden beantwoord, mits het zoeken naar het antwoord niet meer dan vier klokuren kost. In 2004 betrof het circa 1.850 vragen van allerlei aard (in 2003: 1.300).

18

19



Organisatie en samenwerking Cultuurnetwerk Nederland is intern georganiseerd in vijf bureaus die flexibel, collegiaal, product-

Samenstelling Raad van Toezicht 2004

gericht en intensief met elkaar samenwerken. Naast het Servicebureau – met de taken controlling,

De Raad van Toezicht kende in 2004 een wisseling van taken en personen.

financiën, personeel & organisatie, automatisering en corporate affairs – zijn er vier bureaus, die

Rients Slippens

voorzitter

binnen de beleidskaders van het expertisecentrum werken aan reguliere activiteiten, diensten en

Cor Wijn

vice-voorzitter

producten. Het betreft de bureaus Informatie & Documentatie, Studies & Onderzoek, Advies &

Dirk Noordman

penningmeester tot november 2004

Professionalisering en Productspreiding.

Wilfred Dolfsma

penningmeester vanaf november 2004

Inez Bogaarts

algemeen lid tot december 2004

Henk Kraima

algemeen lid

De ontwikkeling van producten en diensten vraagt om samenwerking tussen de verschillende

Gitta Luiten

algemeen lid

bureaus of tussen de uit bureaumedewerkers samengestelde projectteams. De een is daarbij bijvoor-

Marion Schiffers

algemeen lid vanaf december 2004

Werkwijze

beeld verantwoordelijk voor de inhoud, de selectie en productie van gegevens, de ander bewerkt deze gegevens en biedt ze als kennis aan. Bij voorkeur wordt geselecteerde, op thema of rubriek

Directie

gebundelde, informatie of kennis aangeboden. Dat is noodzakelijk omdat er de afgelopen jaren

Na vaststelling door de Raad van Toezicht is de statutair directeur eindverantwoordelijk voor

een steeds complexer en omvangrijker vraag naar en aanbod van informatie en kennis over cultuur-

de uitvoering van de programmering. Ook in 2004 was Piet Hagenaars statutair directeur van

educatie is ontstaan. De dienstverlening wordt ook verrijkt door in opdracht van externen – of met

Cultuurnetwerk Nederland.

bijdragen van derden – informatie te zoeken, kennis te genereren of adviezen te ontwikkelen. Deze samenwerking levert informatie op, die vervolgens weer breed toegankelijk wordt gemaakt.

Communicatie en marketing

De bekendheid van Cultuurnetwerk Nederland neemt toe. Dat maken niet alleen de reacties van de Raad van Toezicht

verschillende doelgroepen duidelijk. Ook het gestegen aantal bezoekers van de website cultuurnet-

De Raad van Toezicht stelt de kaders vast van de programmering van de werkzaamheden. Hij

werk.org, het groeiende abonneebestand van de gratis nieuwsbrief Cultuur[net]werk en de digitale

gebruikt daarbij als richtsnoer het vastgestelde beleidsplan 2001-2004 en het businessplan. De

nieuwsbrief Cultuureducatie Actua en de toename van vermeldingen in de media zijn indicatoren.

Raad van Toezicht stelt bovendien – voorafgaand aan elk kalenderjaar – een hiervan afgeleid werk-

De algemene doelen van het marketing- en communicatiebeleid, die in 2002 zijn geformuleerd, zijn

plan vast met een daarbij behorende begroting. Deze worden ter beoordeling gezonden aan het

in 2004 voortgezet. Deze doelen zijn het vergroten van de (naams)bekendheid van de organisatie

ministerie van OCW en in afschrift aan de Raad voor Cultuur.

in combinatie met het opbouwen van het imago en het versterken van de inhoudelijke relatie met de

De Raad van Toezicht stelt elk jaar een inhoudelijk en financieel jaarverslag vast van producten en

klant door het verdiepen van bestaande en het opbouwen van nieuwe relaties.

diensten die dat jaar geleverd zijn. Dit wordt eveneens ter beoordeling aan het ministerie van OCW gestuurd en in afschrift aan de Raad voor Cultuur.

Media-aandacht De extra aandacht voor het persbeleid en specifieke acties gericht op het opbouwen en onderhouden van contacten met verschillende media hebben in 2004 vruchten afgeworpen. Niet alleen verschenen zeer regelmatig artikelen over producten en diensten van Cultuurnetwerk in de regionale

20

21



en landelijke pers, ook het aantal interviews met en artikelen van medewerkers in vaktijdschriften en

Samenwerking

nieuwsbrieven is sterk toegenomen. Deze free publicity is een enorme stimulans voor de naamsbe-

In 2004 werkte Cultuurnetwerk Nederland samen met:

kendheid van de organisatie.

-

Directies van het ministerie van OCW, projectgroep Cultuur en School (OCW) en projectbureau Versterking cultuureducatie in het primair onderwijs (OCW).

Internationale bekendheid Ook buiten Nederland krijgt Cultuurnetwerk Nederland steeds meer naam. Hiervoor zet de orga-

-

De Kunstconnectie, Stichting Erfgoed Actueel i.o. en Platform Amateurkunst. Vereniging van Nederlandse Gemeenten, Interprovinciaal Overleg, Provincie Noord-Brabant,

nisatie zich ook actief in. Zo heeft Cultuurnetwerk in 2004 de contacten met Vlaamse en Britse

Provincie Noord-Holland, Provincie Gelderland, Provincie Limburg, gemeente Den Haag,

overheden en organisaties geïntensiveerd. De betrokkenheid van Cultuurnetwerk Nederland bij het

gemeente Rotterdam, gemeente Amsterdam, gemeente Ede, gemeente Weert en gemeente

Europese netwerk van cultuurambtenaren heeft dit jaar geleid tot de succesvolle conferentie Culture

Texel.

and School. Cultuurnetwerk heeft voor deze internationale doelgroep een Engelstalige folder en

-

site ontwikkeld: culture-school.net. Ook in de toekomst blijft Cultuurnetwerk Nederland inzetten op

Amsterdams Fonds voor de Kunst, VSBfonds, Mondriaan Stichting, Prins Bernhard Cultuurfonds, Stichting DOEN en Fonds voor Amateurkunst en Podiumkunsten.

samenwerking met andere landen om kennis over cultuureducatie te verzamelen en kennis te ver-

-

Kennisnet, SLO, KPC Groep, Citogroep, CJP, Stichting Lezen en Digitaal Erfgoed Nederland.

spreiden.

-

Nederlandse Programma Stichting, Vereniging van Schouwburg- en Concertgebouwdirecties, Academie voor Podiumkunsten en Stichting Kunst en Openbare Ruimte.

Aandacht voor culturele instellingen en centra voor de kunsten

-

Nederlandse Museumvereniging, Museum Jan Cunen Oss, Zcala (Volksbuurtmuseum) Den

In 2004 koos Cultuurnetwerk ervoor om een aantal activiteiten specifiek te richten op culturele

Haag, Amsterdams Historisch Museum, Natuurmuseum Brabant Tilburg en Hannema de Stuers

instellingen. Onder andere met de cursus Educatie in de Podiumkunsten, die via de Academie voor

Fundatie Heino.

Podiumkunsten werd aangeboden, aanwezigheid op de VSCD-Publiciteitsbeurs en deelname aan

-

verschillende conferenties heeft Cultuurnetwerk Nederland bestaande contacten versterkt, maar ook veel nieuwe contacten in de culturele sector gelegd.

-

Ook voor de centra voor de kunsten had Cultuurnetwerk aandacht. Zo verscheen in de reeks Zicht op... een aan actuele ontwikkelingen bij centra voor de kunsten gewijd nummer. Samen met De

Brabants Instituut voor School en Kunst, Centrum voor Amateurkunst Noord-Brabant, Virtueel Platform, Kunstgebouw, Koorenhuis Den Haag en Stichting STAP Amsterdam. Erasmus Universiteit Rotterdam, Universiteit Utrecht, Universiteit van Tilburg en Hogeschool voor de Kunsten Amsterdam.

-

European Forum for the Arts and Heritage, Sica, Hogeschool Gent (Vlaanderen), Arts Council

Kunstconnectie organiseerde Cultuurnetwerk Nederland in het najaar een expertmeeting over profes-

England Manchester, European Music School Union, Unesco Parijs, Les Rencontres Parijs,

sionalisering van de centra voor de kunsten.

CANON Cultuurcel, Departement Onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap en Directies Onderwijs en Cultuur van de landen van de Europese Unie.

Imago-onderzoek

-

Algemene Vereniging voor Schoolleiders, Max Goote Kenniscentrum voor de beroeps- en vol-

Cultuurnetwerk Nederland achtte in 2004 de tijd rijp voor een imago-onderzoek. In het najaar van

wasseneneducatie, CINOP ‘s-Hertogenbosch, Brede School.nl, Hogeschool Windesheim Zwolle,

2004 is gestart met een onderzoek onder culturele instellingen. De resultaten worden begin 2005

Stichting Proposo, Samenwerkingsberaad voor de Kunstvakken en vele onderwijsinstellingen

verwacht. In de nabije toekomst zullen ook imago-onderzoeken worden gehouden onder de andere

van primair onderwijs tot de beroepsgerichte volwasseneneducatie en pabo’s.

doelgroepen. De uitkomsten zijn van grote betekenis voor toekomstige activiteiten.

22

23



Productgroep Informatie & Documentatie Tot de productgroep Informatie & Documentatie behoren grafische, digitale en mondelinge producten

Collectie instellingendocumentatie

in brede zin. De productgroep selecteert, verzamelt, ontsluit, bewerkt en bewaart grafische en digi-

In nauwe samenwerking met De Kunstconnectie is in 2004 het verzamelen bewaarbeleid van docu-

tale informatie en verspreidt deze en/of stelt deze beschikbaar. Onder de verantwoordelijkheid van

mentatie van en over kunsteducatie-instellingen grondig herzien. De samenwerking houdt in dat De

de productgroep vallen het studiecentrum, de inhoud, de vorm en het onderhoud van de websites in

Kunstconnectie zich garant stelt voor de verwerving van de publicaties en brochures van de 185

eigen beheer, en een groot aandeel in de inhoud en het onderhoud van enkele websites van derden.

centra voor de kunsten en provinciale intermediaire instellingen. Cultuurnetwerk Nederland is verantwoordelijk voor het ontsluiten, beschikbaar stellen en bewaren van deze publicaties. Daarnaast ver-


zamelt het studiecentrum beleidsplannen, jaarverslagen en dergelijke van 74 geselecteerde culturele

Het bureau Informatie & Documentatie selecteert, ontsluit, bewerkt en bewaart grafische en digitale

instellingen, alle erfgoedhuizen, 38 geselecteerde gemeenten en alle provincies.

informatie over cultuureducatie en stelt deze beschikbaar. De boeken- en tijdschriftencollectie is voor

In 2004 heeft er – vanuit het oogpunt van actualiteit, efficiëntie en effectiviteit – een grondige

iedereen toegankelijk, evenals de catalogus die via internet is te raadplegen.

deselectie plaatsgevonden van de collectie instellingendocumentatie.

Studiecentrum

Aanwinsten

Via de informatiedesk zijn in 2004 circa 1.850 informatievragen beantwoord. Dit betreft vragen

Maandelijks worden alle nieuwe aanwinsten (circa 1.800 in 2004) van het studiecentrum verza-

die persoonlijk aan de balie, via e-mail, telefoon of reguliere post gesteld zijn. Bijna alle vragen

meld en gebundeld in de aanwinstenlijst. Deze lijst wordt per e-mail verspreid onder belangstellen-

zijn gratis beantwoord omdat ze in minder dan vier klokuren afgehandeld konden worden.

den. Men kan zich voor deze gratis dienst aanmelden via de site van Cultuurnetwerk Nederland.

Het aantal externe bezoekers aan het studiecentrum ligt rond de 1.000. Daarnaast is het studiecentrum bijna 850 keer geraadpleegd door medewerkers van Cultuurnetwerk Nederland zelf. In het

Attenderingsdienst

kader van hun studie bezochten enkele groepen studenten het studiecentrum (zie ook ‘Universiteiten

Alle periodieken (grafisch en digitaal) worden bekeken op berichten die van belang (kunnen) zijn

en hogescholen’ op p. 27).

voor het werkveld. Daarnaast worden circa 80 websites van zeer verschillende binnen- en buitenlandse organisaties en groeperingen periodiek gescand op nieuwe informatie.

Collectie algemeen

Geselecteerde informatie die van belang is voor de collectie wordt gekopieerd of geprint en ontslo-

De collectie omvat circa 23.200 titels, waaronder 13.800 boeken en rapporten, 3.800 artikelen,

ten via de catalogus en opgenomen in de aanwinstenlijsten. Geselecteerde, meer feitelijke informa-

1.150 cd-roms en audiovisueel materiaal en 4.200 beleidsplannen, jaarverslagen, cursus- en aan-

tie wordt verspreid via een interne knipselkrant (41 afleveringen in 2004), de digitale nieuwsbrief

bodbrochures en andere institutionele publicaties.

Cultuureducatie Actua (26 afleveringen), de verschillende websites en andere kanalen.

Collectie periodieken

Uitleningen

Het studiecentrum is geabonneerd op 220 periodieken, waaronder 56 buitenlandse titels, 60

Het aantal uitleningen bedroeg in 2004 circa 1.500, waarvan 70 procent voor rekening kwam van

digitale binnen- en buitenlandse titels, 30 papieren nieuwsbrieven en drie dagbladen. Het aantal

externe gebruikers.

strekkende meter tijdschriften bedraagt circa 75. Via de catalogus zijn circa 4.200 afzonderlijke tijdschriftartikelen ontsloten.

24

25



Gebruik online catalogus In 2004 zijn 5.300 zoekacties uitgevoerd in de online catalogus van Cultuurnetwerk Nederland. Literatuurselecties

BISK-collectie kan door iedereen online geraadpleegd worden via de catalogus van Cultuurnetwerk Nederland. Voorlopig is deze collectie alleen beschikbaar voor medewerkers van BISK. Instrumentaal onderwijs voor het primair onderwijs

In 2004 zijn negen literatuuroverzichten gemaakt voor in- en externe gebruikers. Enkele onderwer-

Samen met en in opdracht van de Stichting Proposo is een inventarisatie uitgevoerd van het instru-

pen: samenhang cultuureducatie en cultuurparticipatie, samenhang amateurkunst en cultuureducatie,

mentaal onderwijsaanbod dat muziekscholen verzorgen voor het primair onderwijs. Deze inventari-

museumeducatie, culturele interesses van jongeren, en onderzoeken naar cultuureducatie in het

satie omvat tevens een peiling naar de interesse bij muziekscholen om regionale samenwerkingspro-

basis- en voortgezet onderwijs.

jecten op te zetten voor instrumentaal onderwijs aan jonge kinderen in het primair onderwijs.

Deskresearch

The effects of music on children and young people

In het kader van de vier klokuren gratis dienstverlening aan instellingen is op verzoek zeven keer desk-

Beschrijving van buitenlandse literatuur over de psychologische en sociale effecten van muziek.

research uitgevoerd. Voorbeelden: inventarisatie van tijdschriften en nieuwsbrieven die worden gele-

Gepubliceerd op de website van de European Music School Union www.musicschools-emu.net.

zen door docenten cultuureducatie, contractmodellen voor outputsubsidiëring, en argumenten van

Uitgevoerd samen met en in opdracht van EMU.

de gemeentelijke, provinciale en/of landelijke overheid om kunsten cultuureducatie te financieren. Daarnaast is in veel projecten van Cultuurnetwerk Nederland gebruikgemaakt van deskresearch.

Universiteiten en hogescholen In 2004 zijn contacten gelegd met een aantal universiteiten en hogescholen. Dit heeft geresulteerd

Projecten met of voor derden

in samenwerkingsvormen. Zo brengen studenten in het kader van de bacheloropleiding Letteren-

Inventarisatie legitimatie-uitspraken kunsteducatie

Theater-, film- en televisiewetenschappen aan de Universiteit Utrecht een bezoek aan het studiecen-

In samenwerking met De Kunstconnectie is een bundel samengesteld met citaten van hoofdzakelijk

trum en wordt in het curriculum een instructieprogramma opgenomen over het gebruik van de online

politici en wetenschappers met verschillende argumenten voor een publieke verantwoordelijkheid

catalogus en de collectie. Eenzelfde soort overeenkomst is aangegaan met het Conservatorium

voor kunst, cultuur, kunsteducatie en het bevorderen van cultuurdeelname. In Wat zijn we waard?

van de Saxion Hogeschool Enschede in het kader van de opleiding Docent Muziek, de opleiding

Een citatenbrochure. Argumenten voor een publieke verantwoordelijkheid voor kunst, cultuur, het

Culturele en Maatschappelijke Vorming, sector Kunst en Cultuur van de Hogeschool van Arnhem en

bevorderen van cultuurdeelname en kunsteducatie zijn ook de argumenten opgenomen die naar

Nijmegen en met de Hogeschool voor de Kunsten Utrecht voor de cursus Werkveldoriëntatie.

voren kwamen tijdens het debat ‘Wat zijn we waard?’ op 13 oktober 2004, georganiseerd door

Het studiecentrum heeft meegewerkt aan het blok Overdracht van kunst en cultuur van de Faculteit

De Kunstconnectie.

der Historische & Kunstwetenschappen, Algemene Cultuurwetenschappen van de Erasmus Universiteit Rotterdam. De bijdrage bestond uit een beschrijving van de organisatie, werkwijze, diensten en

Dienstverlening BISK

26

producten van Cultuurnetwerk Nederland aangevuld met een handleiding voor de online catalogus

Dit project omvat de uitvoering van de herinrichting en het langjarig onderhoud van de bibliotheek

en met opdrachten die de studenten moeten uitwerken met gebruikmaking van de catalogus en col-

bij de Brabantse intermediaire instelling BISK. De volledige selectie, samenstelling en ontsluiting van

lectie van het studiecentrum.

de collectie wordt vanaf half 2004 uitgevoerd door Cultuurnetwerk Nederland. De catalogus van de

De Faculteit Sociaal Agogische Opleidingen Culturele en Maatschappelijke Vorming Algemeen van

27



de Hogeschool van Utrecht zal in het kader van de cursus Kunst van het vinden van Informatie spe-

Het project Cultuur en School wil de samenwerking tussen culturele instellingen en scholen op het

ciale aandacht besteden aan het belang van de collectie van het studiecentrum voor studenten die

gebied van cultuureducatie een flinke impuls geven. Het Bulletin levert hieraan een bijdrage via

op enigerlei wijze in aanraking komen met cultuureducatie.

reportages, beschrijvingen van cultuurprojecten, verslagen van activiteiten en achtergrondartikelen. Bulletin Cultuur & School verschijnt vijf keer per jaar en wordt op verzoek gratis toegezonden.

Stichting Lezen

Abonnees: 9.522.

Eind 2004 is overleg gevoerd met de Stichting Lezen over de rol die het studiecentrum van Cultuurnetwerk Nederland zou kunnen spelen op het gebied van leesbevordering. Stichting Lezen,

—

het landelijk platform en informatiecentrum voor leesbevordering, beschikt niet over een dienst als

Cultuur + Educatie is een reeks thematische uitgaven over cultuureducatie. De reeks maakt kennis

het studiecentrum van Cultuurnetwerk Nederland, maar wil haar doelgroep wel een dergelijke

toegankelijk over onderzoek, beleid, theorie en praktijk en besteedt expliciet aandacht aan de ver-

dienst aanbieden. Het ligt in de verwachting dat deze gesprekken begin 2005 zullen uitmonden in

banden daartussen. Iedere uitgave behandelt een per aflevering wisselend thema dat van belang is

een samenwerkingsovereenkomst.

voor de maatschappelijke en inhoudelijke ontwikkeling van de cultuureducatie. Cultuur + Educatie

Cultuur + Educatie

richt zich op mensen die beroepsmatig betrokken zijn bij cultuureducatie. Kengetallen van centra voor de kunsten

In 2004 zijn verschenen: Harde noten. Muziekeducatie in wereldperspectief (nummer 9), Kunst- en

In samenwerking met De Kunstconnectie zijn kwantitatieve gegevens gebundeld over amateurkunst,

leesdossiers. Gebruik en beoordeling in het onderwijs (nummer 10) en Beroep: docent kunstvakken.

centra voor de kunsten en andere spelers in het gesubsidieerde circuit van de kunsteducatie.

Competenties en kwalificaties in theorie en praktijk (nummer 11). Abonnees: 183; losse verkoop: 250.

Dag van de cultuureducatie Najaar 2004 is begonnen met de voorbereidingen van de organisatie van de eerste Dag van de

—

cultuureducatie op 16 juni 2005 in Utrecht. Dit evenement is bedoeld voor medewerkers educatie

De Nieuwsbrief Cultuur[net]werk is een periodieke uitgave over actuele onderwerpen in de cultuur-

van culturele instellingen en deze eerste keer gewijd aan cultuureducatie voor vier- tot twaalfjarigen.

educatie en het beleid, de activiteiten, en de producten en diensten van Cultuurnetwerk Nederland.

De Dag van de cultuureducatie moet inzicht geven in beleid en praktijk en dienen als platform en

Jaarlijks verschijnen er drie afleveringen. Na aanmelding is toezending gratis. Abonnees: 1.933.

Nieuwsbrief Cultuur[net]werk

ontmoetingsplaats voor cultuureducatieprofessionals. Wordt deels gefinancierd met bijdragen van onder andere de Mondriaan Stichting en het ministerie van OCW.

—

Nieuwsbrief Pabo + Cultuur

De Nieuwsbrief Pabo + Cultuur verschijnt jaarlijks in het kader van het pilot-project Cultuur en Grafische producten

School – Pabo’s. De doelgroep is het management, beslissers, docenten en studenten van opleidingen voor leraren basisonderwijs. Verspreide oplage: 15.000.

Periodieken en uitgavenreeksen —

28

Bulletin Cultuur & School

—

Zicht op...

In opdracht van de projectgroep Cultuur en School van het ministerie van OCW verzorgt

In de reeks Zicht op... verschijnen vier afleveringen per jaar. Elke aflevering behandelt een specifiek

Cultuurnetwerk Nederland de hoofdredactie en de verspreiding van het Bulletin Cultuur & School.

thema en bevat een inleidend artikel, een zeer uitgebreide geannoteerde bibliografie en een over-

29



zicht van geannoteerde digitale bronnen en lesmethoden. Zicht op... wordt gratis toegestuurd aan

—

de 210 leden van het studiecentrum en, afhankelijk van het thema, ook ter promotie verstuurd aan

De site podiumopschool.nl bevat informatie over op school uit te voeren voorstellingen en concerten

belangstellenden in de doelgroep. Na postverzending worden de afleveringen beschikbaar gesteld

voor leerlingen in het primair en voortgezet onderwijs. De site beschikt over een schat aan gege-

via de website van Cultuurnetwerk; ze kunnen dan gratis gedownload worden. De digitale versies

vens over professionele concerten en theater-, mime- en dansvoorstellingen voor kinderen en jonge-

van Zicht op... behoren tot de meest gewilde producties, met honderden en soms meer dan duizend

ren. De groei gaat gestaag door met per dag een gemiddelde van tientallen bezoekers.

podiumopschool.nl

downloads per maand per aflevering. In 2004 verschenen afleveringen over beleid en praktijk van cultuureducatie in het basisonderwijs, actuele ontwikkelingen in centra voor de kunsten, sociale

—

cohesie en cultuureducatie en over cultuureducatie in de nieuwe onderbouw.

Als onderdeel van Startpagina.nl onderhoudt Cultuurnetwerk een dochterpagina met een overzicht

cultuureducatie.pagina.nl

van de belangrijkste links op cultuureducatief gebied. Digitale producten

— —

cultuurenschool.net

Websites

De site cultuurenschool.net is in 2004 afgekoppeld en rechtstreeks doorgeleid naar cultuurplein.nl.

cultuurnetwerk.nl

Ook de onderliggende projectsites voor vmbo, bve en basisvorming zijn verwerkt in cultuurplein.nl.

De site cultuurnetwerk.nl is de meest uitgebreide digitale informatiebron voor cultuureducatie. In

Ten behoeve van de pilot Cultuur en School – Pabo’s is nog tijdelijk het adres www.pabo.cultuuren-

2004 bezochten honderdduizenden deze site. Daarmee wordt de forse stijging van de bezoekers-

school.net in gebruik.

stroom doorgezet. — —

cultuurnetwerk.org

culture-school.net

Voor de internationale conferentie Culture and School is een Engelstalige en een Franstalige site

Sinds de site over Cultuurnetwerk Nederland zelf verzelfstandigd is in het eigen domein cultuur-

ingericht met informatie over de conferentie, de conferentiereader, het conferentieverslag en tal van

netwerk.org vindt er een stormachtige groei plaats. De site heeft in 2004 de bezoekcijfers van de

inhoudelijke onderwerpen en publicaties ten behoeve van de conferentie. Ook het netwerk van amb-

portal voorbijgestreefd. De stijgende belangstelling is voor een groot deel te danken aan de moge-

tenaren van de EU-lidstaten krijgt hier aandacht.

lijkheid hier de publicaties van Cultuurnetwerk (naast een aantal van het voormalige LOKV) gratis te downloaden. De duizenden downloads per maand betreffen in bijna gelijke mate informatie over praktische, theoretische en beleidsmatige onderwerpen; er is geen duidelijke voorkeur.

Projectloket In deze databank, gevuld door Cultuurnetwerk Nederland, Erfgoed Actueel en Stichting Lezen, zijn ongeveer 800 projecten van onderwijs- en culturele instellingen beschreven. Het projectloket is in

—

cultuurplein.nl

verschillende websites ingebouwd: cultuurnetwerk.nl, cultuurplein.nl en erfgoedactueel.nl. Het doel

Begin 2004 ging na jarenlange voorbereiding www.cultuurplein.nl on line. In de loop van het jaar

is informeren en verwijzen, inspireren en het bevorderen van samenwerking en afstemming tussen

zijn de gemiddelden gegroeid naar honderden bezoekers per dag. Dat het een nieuwe, grote en

organisaties.

interessante site is, blijkt uit de pageviews: een zeer hoog gemiddelde van acht pagina’s per bezoeker. Voor de komende jaren wordt gestreefd naar een verdere groei van de bezoekcijfers.

30

31



Productgroep Studies & Onderzoek Bronnenbank CKV2

De productgroep Studies & Onderzoek maakt nationale en internationale (wetenschappelijke) kennis

Het CKV-bronnenproject is een inventarisatie, uitgevoerd door het Netwerk Docenten Kunstvak-

op het gebied van cultuureducatie toegankelijk en tracht de wetenschappelijke belangstelling voor

opleidingen, van materiaal dat bij uitstek geschikt is voor gebruik binnen CKV2 en 3. De inhoud

cultuureducatie te bevorderen. Daartoe verricht het bureau Studies & Onderzoek studies, inventarisa-

werd niet bijgehouden en verouderde zodanig dat is besloten de bank af te sluiten in 2004.

ties, analyses en onderzoek. Het organiseert studiedagen en beheert kennisverzamelingen.

Cultuureducatie Actua

Bijzonder hoogleraar Cultuureducatie en Cultuurparticipatie

Cultuureducatie Actua is een digitale nieuwsbrief over actuele ontwikkelingen op het gebied van

In 2004 bekleedde Folkert Haanstra voor het vierde jaar de leerstoel Cultuureducatie en Cultuur-

cultuureducatie en cultuureducatiebeleid op landelijk, provinciaal en lokaal niveau. Actua is bedoeld

participatie. De leerstoel is gevestigd door Cultuurnetwerk Nederland bij de faculteit Sociale Weten-

voor beleidsmedewerkers en beslissers op het gebied van cultuureducatie in het onderwijs en bij

schappen van de Universiteit Utrecht en bestaat mede ten behoeve van de faculteit Letteren. Het

de overheid en culturele instellingen. De nieuwsbrief verschijnt tweewekelijks. Het aantal abonnees

curatorium voor de leerstoel bestaat uit Ton Bevers (Erasmus Universiteit), Harry Ganzeboom (Vrije

groeit elk jaar bescheiden.

Universiteit), Hendrik Henrichs (Universiteit Utrecht), Vladimir Bína (ministerie van OCW), Rients Slippens en Piet Hagenaars (Cultuurnetwerk Nederland). Het ambtelijk secretariaat is in handen van Marjo van Hoorn en Camiel Vingerhoets (Cultuurnetwerk Nederland). Het curatorium vergaderde in 2004 over het verslag van 2003, de plannen voor 2004 en over het voortbestaan van de leerstoel. Onderwijs Het keuzevak Cultuureducatie en Cultuurparticipatie is gegeven in het eerste blok van het tweede semester van het studiejaar 2003-2004. Het was evenals voorgaande jaren een mengvorm van hoorcollege en werkcollege. In totaal 17 studenten sociologie/algemene sociale wetenschappen (ASW) en letteren hebben met goed gevolg het tentamen afgelegd. Uit de college-evaluatie door studenten bleek dat zij tevreden waren over kennis, informatie en organisatie; de colleges/werkgroepen werden in meerderheid positief beoordeeld. De cursus is voor studenten beschikbaar op Studion/Blackboard, de digitale leeromgeving van de faculteit Sociale Wetenschappen van de Universiteit Utrecht. Begeleiding scripties en afstudeeronderzoek Lopende begeleiding van onderzoek en literatuurscripties van studenten: -

Nanda Suwargana (sociologie): Schoolgaande jongeren en hun bezoek aan cultuurpodia. Een onderzoek naar de effecten van podiumkenmerken op het lokale podiumbezoek van scholieren. Dit afstudeeronderzoek waarbij lokale participatiegegevens van het CKV1-onderzoek het uitgangspunt vormen, wordt in 2005 afgerond.

32

33



-

-

Alexandra Huisman (ASW): Onderzoek naar de wijze waarop steunfunctie-instellingen het

Internationale publicatie

beste kunnen aansluiten op de behoeften (van middelbare scholen) en mogelijkheden ten aan-

Op uitnodiging van prof. L. Bresler, editor van het International Handbook of Research in Arts

zien van het vak CKV1.

Education schrijft Haanstra het hoofdstuk Evaluation in the visual arts education. Co-auteur is

Laurien Vogelaar (ASW) De kunst en cultuurbeleving van CKV-leerlingen.

Diederik Schönau van de Citogroep. In samenwerking met de bibliotheek van Cultuurnetwerk zijn in

Afgesloten is:

2004 de hiervoor benodigde literatuursearches verricht. De eerste versie moet in mei 2005 gereed

-

zijn.

Tine Mallentjer (algemene taal en cultuurstudies): Welke doelstellingen formuleren de organisaties van verschillende culturele buurtactiviteiten met betrekking tot het streven naar sociale cohesie in de wijk Lombok en welke rol wordt hierbij toebedeeld aan kunst en cultuur?


Reguliere activiteiten van het bureau Studies & Onderzoek betreffen bescheiden onderzoek, analyBegeleiding dissertatie Begeleiding (samen met Harry Ganzeboom) van het promotieonderzoek van Marie-Louise Damen

ses en studies. Ook worden vragen beantwoord van individuen, instellingen of collega-onderzoekers.

(Aio sociologie/ICS). Dit onderzoek vindt plaats in het kader van het CKV1-volgproject. De werktitel is De effecten van opleiding en kunsteducatie op cultuurdeelname tijdens en na het voortgezet

Samenwerking cultuureducatie gemeenten

onderwijs; een panelstudie naar ervaringen van leerlingen en het handelen van docenten in het vak

In 2004 is een studie uitgevoerd naar cultuureducatieve samenwerkingsverbanden in zes middelgro-

Culturele en Kunstzinnige Vorming. De dissertatie wordt in 2005 afgerond.

te gemeenten. Uit de studie blijkt dat samenwerking en afstemming noodzakelijk is als men de praktijk van cultuureducatie wil verbeteren, maar tegelijkertijd wordt geconstateerd dat samenwerking

Onderzoek U-vormige beeldende ontwikkeling

gebreken vertoont. In 2004 verscheen de rapportage van deze studie en is een opzet gemaakt voor

Met Cultuurnetwerk Nederland wordt onderzoek uitgevoerd naar culturele invloeden op de beoor-

een vervolgstudie met als doel verdergaand inzicht te verkrijgen in beleid en praktijk van samenwer-

deling van beeldende producten van leerlingen. Het onderzoek is een gedeeltelijke replicatie van

kingsverbanden voor cultuureducatie. Hierbij gaat het zowel om samenwerkingsverbanden tussen de

het onderzoek van Jessica Davis naar de U-vormige ontwikkeling van de beeldende productie. Na

verschillende overheidslagen als om samenwerking tussen onderwijs en (culturele) instellingen. De

een literatuurstudie zijn in een pilot-onderzoek empirische gegevens verzameld over het maken en

vervolgstudie is verder bedoeld om een gestandaardiseerd product te ontwikkelen om de samenwer-

beoordelen van tekeningen door autochtone en allochtone Nederlanders. In 2004 zijn ruim 200

king tussen scholen en (culturele) instellingen eenvoudig te kunnen analyseren.

tekeningen verzameld van verschillende leeftijdsgroepen. Over inhoud en opzet van het onderzoek is overleg geweest met prof. David Pariser (Concordia University Montreal) en prof. Axel van de

Expertmeeting CKV1

Berg (McGill University Montreal) die soortgelijk onderzoek hebben verricht in Canada, Taiwan en

Tijdens een expertmeeting op 14 april 2004 in het Tip Top Theater in Amsterdam heeft een

Brazilië. Er is een geslaagde proef gedaan met digitale foto’s van tekeningen die een beoordelaar

selecte groep CKV1-docenten, opleiders en andere experts inhoudelijk gediscussieerd over CKV1.

vanachter de computer op verschillende criteria kan beoordelen; op deze manier kunnen beoor-

Aanleiding was het verschijnen in 2003 van het eindrapport van het CKV1-Volgonderzoek (in

delaars bij het onderzoek betrokken worden. Op de InSEA-conferentie in Istanbul zijn contacten

Cultuur + Educatie 8). De nadruk van het debat lag op onderwijsinhoud, vakdidactiek, toetsing en

gelegd met Turkse docenten die gevraagd worden op te treden als beoordelaars.

effecten. Het verslag van de expertmeeting is te downloaden via cultuurnetwerk.org en cultuurnetwerk.nl.

34

35



Studiedagmiddag Steeds mooier?

—

Expertmeeting ‘Drie scenario’s voor de Centra voor de Kunsten’

Op 17 december 2004 vond de studiemiddag Steeds mooier? plaats over ontwikkelingsstadia in de

De centra voor de kunsten liggen onder vuur. Sommige critici constateren dat verschillende centra

kunsten literatuurbeschouwing. De bijeenkomst is op initiatief van de bijzonder hoogleraar geor-

in een financiële of bestuurlijke crisis verkeren en niet meer in staat zijn hun maatschappelijke

ganiseerd door Cultuurnetwerk Nederland en de Stichting Lezen en is een vervolg op de middag

meerwaarde in politieke termen te verwoorden. Het bestaansrecht van de centra komt hiermee in

die in 2003 plaatsvond. Na inleidingen van Dick Schram (bijzonder hoogleraar Leesbevordering

het geding. Cultuurnetwerk Nederland organiseerde in november 2004 daarom in nauwe samen-

aan de Universiteit Utrecht) en Folkert Haanstra (bijzonder hoogleraar Cultuureducatie en

werking met De Kunstconnectie een expertmeeting. Een kleine groep managers van grote tot mid-

Cultuurparticipatie) gaven vier onderzoekers een presentatie over onderzoek: dr. Constantijn

delgrote centra voor de kunsten en andere betrokkenen discussieerden over de mogelijkheden voor

Koopman (Radboud Universiteit), dr. Gerrit Breeuwsma (Rijksuniversiteit Groningen), drs. Karin

herpositionering. Het verslag van de expertmeeting is te downloaden via cultuurnetwerk.org en

Laarakker (Universiteit Utrecht) en drs. Theo Witte (Rijksuniversiteit Groningen).

cultuurnetwerk.nl.

De presentaties zullen in 2005 worden gepubliceerd in de reeks Cultuur + Educatie. — —

Expertmeeting en publicatie over competenties en kwalificaties docent kunstvakken

Andere voorbeelden van reguliere studie- en onderzoeksactiviteiten

Cultuurnetwerk Nederland besteedde intensief aandacht aan de vraag: wat maakt een docent

Kennisverzameling sociale cohesie en cultuureducatie

in een kunstvak tot een goede docent? Aanleiding waren de profielen en competenties die de

In 2004 is gestart met het aanleggen van een verzameling van projecten, sleutelfiguren, publicaties en

afgelopen jaren voor de kunstvakopleidingen zijn ontwikkeld. In Beroep: docent kunstvakken.

organisaties op het snijvlak van kunst en cultuur en maatschappij/welzijn in Nederland. Deze kennis-

Competenties en kwalificaties in theorie en praktijk (Cultuur + Educatie 11) worden de omstandig-

verzameling is een vervolg op het in 2003 verschenen verkennend onderzoek naar cultuureducatie

heden belicht waarin beroepsprofielen, opleidingsprofielen en competentiegerichte opleidingskwali-

en sociale cohesie (in Cultuur + Educatie 6). Doel van de kennisverzameling is om overzicht te krij-

ficaties tot stand zijn gekomen. Jos Herfs beschrijft ontwikkelingen die de laatste tien jaar de eisen

gen en uitwisseling en informatievoorziening te bevorderen over sociale cohesie en cultuureducatie.

aan docent en docentschap hebben beïnvloed. Jaap Vinken bespreekt de competenties waarover

De kennisverzameling wordt in de toekomst via een database toegankelijk gemaakt voor publiek.

een beginnend kunstvakdocent moet beschikken en waarom juist deze competenties gekozen zijn. Theorie en praktijk komen in de derde bijdrage samen in een verslag van een door Cultuur + Educatie

—

Studie beoordeling van het kunstdossier CKV1

op 24 september 2004 georganiseerde expertmeeting. In vier paneldiscussies – voor beeldende

Het gebruik en de beoordeling van de kunstdossiers is in diverse onderzoeken naar CKV1 tot nu toe

kunst en vormgeving, dans, drama en muziek – debatteerden studenten, opleiders en docenten over

onderbelicht gebleven. Dit is opmerkelijk omdat kunstcoördinatoren al langer zeggen dat de meeste

de praktische implicaties van de nieuwe competenties. Met de uitkomsten van deze discussies in

meningsverschillen in de secties gaan over de verslagen en het kunstdossier. Het kunstdossier kan

gedachten probeert Piet Hagenaars in de epiloog van Beroep: docent kunstvakken een antwoord te

gezien worden als explicitering van de vaak impliciete opvattingen over wat leerlingen na CKV1

vinden op de centrale vraag: wat maakt iemand een goede kunstvakdocent?

moeten kennen en kunnen. In opdracht van Cultuurnetwerk Nederland heeft de Universiteit Utrecht onderzocht hoe docenten omgaan met het kunstdossier: welke plaats heeft het kunstdossier in de lessen CKV1? Welke criteria en normen worden toegepast bij de beoordeling van het kunstdossier?

36

Basisactiviteiten en bijdrage opdrachtgevers

Project Blauwdruk

Onderzoeker Marie-Louise Damen publiceerde in 2004 een artikel over de studie in Kunst- en lees-

Musea worden zich meer bewust van hun maatschappelijke rol en hun opdracht om ook buiten

dossiers. Gebruik en beoordeling in het onderwijs (in Cultuur + Educatie 10).

de gebruikelijke omgeving van het museum iets te betekenen. Gezien inspirerende ervaringen

37



in Engeland besloten vier musea om ook in Nederland dergelijke projecten te starten: het Volks-

studie te doen naar vorm, inhoud en doelgroepen van deze projecten. Het onderzoek moet de erva-

buurtmuseum in Den Haag, het Natuurmuseum Brabant in Tilburg, Museum Jan Cunen in Oss en

ringen en wensen in kaart brengen van de doelgroepen die in 2003 en 2004 zijn bereikt via door

het Amsterdams Historisch Museum. De Nederlandse Museumvereniging vroeg Cultuurnetwerk

de fondsen gesubsidieerde cultuureducatieprojecten. Op basis van de uitkomsten kunnen aanbeve-

het gehele proces van samenwerking in en tussen deze musea te monitoren om zo alle resultaten

lingen voor de fondsen worden geformuleerd over – in de toekomst te subsidiëren – projecten. De

en ervaringen vast te leggen, een analyse uit te voeren en daarover te publiceren. Het VSBfonds

publicatie van dit onderzoek verschijnt in het voorjaar van 2005.

draagt samen met Cultuurnetwerk Nederland de kosten van dit onderdeel van het project. Een publicatie over het project verschijnt in het voorjaar van 2005.

Cultuureducatieve netwerken primair onderwijs Het projectbureau Versterking cultuureducatie in primair onderwijs van OCW heeft Cultuurnetwerk

Inventarisatie beleid ROC’s en cultuureducatie

Nederland gevraagd om een inventarisatie van de formele en informele, dan wel geïnstitutionali-

In opdracht van het ministerie van OCW is Cultuurnetwerk Nederland intensief betrokken bij de

seerde en niet-geïnstitutionaliseerde landelijke en regionale netwerken voor cultuureducatie, gevolgd

Regelingen Cultuur en School voor de Bve-sector. Cultuurnetwerk voert het secretariaat, begeleidt de

door een advies over de wijze waarop deze netwerken zo effectief mogelijk kunnen worden ingezet

adviescommissie en verzorgt de eindrapportage. In relatie hiermee inventariseerde Cultuurnetwerk

om de effecten van de regeling Versterking cultuureducatie in primair onderwijs zo succesvol moge-

het cultuureducatiebeleid van een aantal Regionale Opleidingencentra (ROC’s) en de aanwezigheid

lijk te laten zijn. De inventarisatie is uitgevoerd door deskresearch, interviews en een expertmeeting

van cultuureducatie in hun curricula. Het eindrapport De cultuur van het verleiden. Cultuureducatie

van deskundigen die participeren in bestaande cultuureducatienetwerken of die netwerken organise-

en cultuurbeleid in de bve is in maart 2004 gepubliceerd en gepresenteerd op een studiebijeen-

ren. Op grond van deze inventarisatie is het advies geformuleerd.

komst voor het beroepsonderwijs en de volwasseneneducatie. Studies in opdracht/voor derden

Cultuurdeelname jongeren Gelderland

Inventarisatie non-response vouchers basisvorming

In opdracht van de provincie Gelderland is een literatuurstudie verricht naar de cultuurdeelname

Uit een analyse van de aanvragen cultuurbonnen basisvorming voor het schooljaar 2002-2003 is

van jongeren in Gelderland. In het provinciale cultuurbeleid voor de Cultuurplanperiode 2005-2008

gebleken dat de non-respons relatief hoog is: 29 procent van de aangeschreven scholen/locaties

zullen jongeren een nog belangrijker plaats innemen dan voorheen. In dit literatuuronderzoek is een

vroeg geen cultuurbonnen aan. Deze conclusies waren aanleiding voor het ministerie van OCW om

antwoord gezocht op de vraag hoe cultuurparticipatie van jongeren er op dit moment uitziet en of

Cultuurnetwerk Nederland een onderzoek te laten uitvoeren naar de non-responspopulatie voor de

er verschillen bestaan tussen participatie van allochtone en autochtone jongeren. Verder zijn succes-

cultuurbonnen basisvorming van schooljaar 2003-2004. De rapportage van deze analyse is in okto-

volle buitenschoolse cultuurprojecten beschreven. Het rapport Cultuurdeelname en cultuurbeleving

ber 2004 gereed gekomen.

van jongeren is in 2004 gepubliceerd en te downloaden via cultuurnetwerk.org en cultuurnetwerk.nl. EU-conferentie Culture and School Fondsen en cultuureducatie

38

Van 8 tot en met 10 september 2004 vond de internationale conferentie Culture and School:

Stichting DOEN, het VSBfonds, de Mondriaan Stichting, het Prins Bernhard Cultuurfonds, het

Policies for art and heritage education across the European Union plaats in Den Haag. Meer

Amsterdams Fonds voor de Kunst en het Fonds voor Amateurkunst en Podiumkunsten zijn fondsen

dan zestig vertegenwoordigers van de ministeries van onderwijs en cultuur van alle EU-lidstaten

die onder andere projecten voor cultuureducatie subsidiëren. Zij vroegen Cultuurnetwerk Nederland

woonden deze conferentie bij. Bovendien waren er vertegenwoordigers van internationale orga-

39



nisaties zoals UNESCO, de OECD, de Europese Commissie en de Raad van Europa. De confe-

behoefteonderzoek te doen onder scholen en mogelijke samenwerkingspartners. Het onderzoek

rentie maakte deel uit van het officiële programma van het Nederlandse voorzitterschap van de

Ontbijten met de directeur. Educatiebeleid voor Museum De Fundatie Zwolle verscheen in 2004.

Raad van de Europese Unie. De conferentie is op initiatief van de projectgroep Cultuur en School van OCW georganiseerd door Cultuurnetwerk Nederland. Voorafgaand aan de conferentie heeft

Onderzoek cultuureducatie primair onderwijs Rotterdam

Cultuurnetwerk Nederland een onderzoek over kunsten erfgoededucatie uitgevoerd onder beleids-

Met de regeling Versterking cultuureducatie in het primair onderwijs stelt de rijksoverheid extra

ambtenaren van de lidstaten. Dit rapport vormde een belangrijk onderdeel van het conferentiepro-

middelen beschikbaar (voor drie schooljaren 2004-2007 telkens een bedrag van 1 10,90 per

gramma. Het eindverslag van de conferentie verscheen in november 2004. Het bevat een journalis-

leerling). Provincies en gemeenten voeren hierop flankerend beleid. De gemeente Rotterdam heeft

tiek verslag van de speeches, keynotes en seminars, een terugblik van de Nederlandse bewinds-

Cultuurnetwerk Nederland gevraagd om een onderzoek onder scholen voor primair onderwijs en

lieden van OCW en interviews met deelnemers. Onderzoek en verslag zijn ook gepubliceerd op

culturele instellingen in Rotterdam. Het onderzoek moet de gemeente inzicht geven in de wensen en

www.culture-school.net.

mogelijkheden op het gebied van cultuureducatie en in de mate waarin culturele instellingen hierbij aansluiten met hun aanbod, ideeën en capaciteit. De onderzoeksrapportage verschijnt in het voor-

Onderzoek cultuurvouchers in de pabo

jaar van 2005.

Naar aanleiding van de toekenning van vouchers in de pabo vroeg het ministerie van OCW aan Cultuurnetwerk Nederland in 2003-2004 onderzoek uit te voeren naar de effecten van de vouchers

Vervolg nulmeting versterking cultuureducatie primair onderwijs

in de lerarenopleidingen basisonderwijs. Met de vouchers wordt een verhoging van het aantal

Wegens de regeling Versterking cultuureducatie in het primair onderwijs heeft in 2004 een eerste

culturele activiteiten van de betrokken studenten nagestreefd en een veranderde plaats van cultuur

inventarisatie plaatsgevonden van de huidige stand van zaken aan de hand van de aanvraagfor-

en cultuureducatie in de opleiding. De rapportage Onderzoek naar cultuurbonnen in de Pabo is half

mulieren. In het vervolgonderzoek wordt via een vragenlijst nadere informatie naar boven gehaald.

2004 gereed gekomen en is te downloaden via cultuurnetwerk.org en cultuurnetwerk.nl.

In deze vragenlijst komen meer feitelijke vragen over beleid en activiteiten aan de orde om zo verband te kunnen leggen met de vier scenario’s uit Hard(t) voor cultuur. De onderzoeksrapportage

Analyse aanvragen versterking cultuureducatie primair onderwijs

verschijnt in het voorjaar van 2005.

Het ministerie van OCW wenste in verband met de subsidieregeling Versterking cultuureducatie in het primair onderwijs een inventarisatie van wat er gebeurde op het terrein van kunsten erfgoededucatie op basisscholen die een aanvraag voor subsidie indienden. Eind 2004 zijn de voorlopige onderzoeksresultaten Rapportage nulmeting. Regeling ‘versterking cultuureducatie in het primair onderwijs’ gepubliceerd op cultuurplein.nl en cultuurnetwerk.nl. Museumeducatie Zwolle Half 2005 zal de Hannema de Stuers Fundatie de deuren openen van het museum Fundatie aan de Blijmarkt in Zwolle voor de presentatie van haar collectie. Om een goed gefundeerd educatieplan voor deze derde locatie van de Fundatie te realiseren, vroeg zij Cultuurnetwerk Nederland een

40

41



Productgroep Advies & Professionalisering De onderwerpen waarbij advisering en professionalisering in enigerlei vorm plaatsvinden, zijn

Andere voorbeelden van reguliere activiteiten

bijzonder veelzijdig. Het betreft eenvoudige tot complexe verzoeken over kunsten erfgoededu-

—

catie van individuen en instellingen, van gemeenten en provincies en ook van de rijksoverheid.

Een werkgroep van Cultuurnetwerk heeft zich verdiept in de vraag wat Cultuurnetwerk Nederland

Adviesvragen zijn vaak in enkele uren te beantwoorden, soms gaat het om een doorlooptijd van

deed, doet en kan doen met de doelgroep amateurkunst. De behoefte-inventarisatie die het instituut

enkele jaren. Het advies kent verschillende vormen zoals debat, paneldiscussie, expertmeeting en

in 2003 verrichtte bij de landelijke amateurkoepels was hierbij een belangrijk startdocument waar-

adviescommissie, maar ook rapportages, procesbegeleiding en digitale informatie. Vaak wordt

van veelvuldig gebruik is gemaakt. In de eerste plaats is een oriëntatie uitgevoerd naar de mogelijk-

het advies ingebed in en genuanceerd door de deskundigheid van anderen, waarbij overigens de

heden. Op grond hiervan is beleid geformuleerd en zijn bijbehorende activiteiten beschreven die de

keuze om het advies over te nemen en uit te voeren nadrukkelijk bij de adviesvrager blijft.

gewenste diensten en producten voor de doelgroep amateurkunst moeten opleveren.


—

Productontwikkeling voor amateurkunst

Expertmeeting Muziektweedaagse

Reguliere taken op het gebied van advies over en professionalisering van kunsten erfgoededucatie

Ter evaluatie van de Muziektweedaagse (2003) is samen met De Kunstconnectie een expertmeeting

omvatten onder meer het uitbrengen van organisatie- en beleidsadviezen, procesmanagement bij

voorbereid en uitgevoerd over de stappen die moeten worden genomen om muziekeducatie haar

projectuitvoering, inhoudelijke voorbereiding en organisatie van lezingen, studiedagen, trainingen,

legitieme plek te geven dan wel te doen behouden. Dit in relatie met veranderend gemeentelijk

workshops, expertmeetings en intervisie. Hierbij is vooral het netwerk van professionals favoriet:

beleid en het landelijk onderwijsbeleid, gerelateerd aan noodzakelijk geachte competenties van

zowel het feitelijke netwerk als het virtuele netwerk voorzien in een behoefte. Bovendien blijkt het

lokale instellingen om in deze omgeving passend te kunnen functioneren.

bij adviesvragers vaak te gaan om actuele thema’s en gooit het debat en de expertmeeting als adviesvorm hoge ogen. Een aantal werkzaamheden wordt als basisactiviteit uitgevoerd, al dan niet

—

met bijdragen van derden. Daarnaast is er sprake van advieswerk en trainingen in opdracht van

Samen met de Academie voor Podiumkunsten is de driedaagse cursus Zicht op CKV – educa-

derden.

tie in de podiumkunsten georganiseerd voor educatiemedewerkers van culturele instellingen.

Training professionele culturele instellingen,

Cursusonderwerpen: CKV en het aanbod voor jongeren; educatie en jeugd(dans/muziek)theater; Adviesvragen

vormen van kunsteducatie; methoden en lesmateriaal; kunsteducatieve netwerken; acquisitie,

Bijna wekelijks wordt telefonisch, schriftelijk of in persoonlijk contact een advies gegeven, waarmee

begeleiding en advisering; geldstromen. Tijdens de cursus werden theorie- en praktijkvoorbeelden

minder dan vier uur werktijd is gemoeid. Vragen om advies komen vaak binnen via de balie van

afgewisseld. Videomateriaal en presentaties van gastdocenten gaven een beeld van de praktijk.

het bureau Informatie & Documentatie, maar ook rechtstreeks. Veelal hangen de vragen samen met

Daarnaast werd er gewerkt met individuele en groepsopdrachten en was er ruimte voor discussie.

activiteiten, die reeds door Cultuurnetwerk Nederland worden uitgevoerd, zoals de inrichting van de website cultuurplein.nl en de uitvoering of begeleiding van de verschillende Cultuur en School-

Basisactiviteiten in samenwerking en met bijdragen van anderen

programma’s. Er komen ook vragen van culturele en onderwijsinstellingen, gemeenten en provincies

Kunst en cultuur in de beroeps- en volwasseneneducatie

en de rijksoverheid. De beantwoording van de adviesvraag heeft soms de vorm van een presentatie,

Op 11 maart 2004 is in Musis Sacrum te Arnhem een themadag gehouden over kunst en cultuur in

een lezing of de actieve deelname aan een debat of expertmeeting.

de beroeps- en volwasseneneducatie (bve). Aanleiding was het verschijnen van twee onderzoeksrapporten over cultuureducatie in de bve-sector. CINOP en Cultuurnetwerk Nederland presenteerden

42

43



hun bevindingen over de effecten van de stimuleringsregeling voor de bve die het ministerie van

cultuureducatieve werkveld van BISK leverden de basis van het concept. Na een korte inventarisatie

OCW in 2001 in het leven heeft geroepen. Cultuurcoördinatoren van bve-instellingen verzorgden

van best practices is vastgesteld welke praktijkvoorbeelden, of combinatie van elementen uit verschil-

in deelsessies presentaties over ondermeer samenwerking met culturele instellingen, de mogelijk-

lende voorbeelden, de meest kansrijke oplossing bieden voor kunsteducatienetwerken. De wijze

heden die cultuureducatie biedt voor het ontwikkelen van het leerbedrijf als didactisch concept, en

waarop de ontwikkelde modellen in de praktijk kunnen worden gerealiseerd, was van groot belang

de wijze waarop cultuureducatie verankerd kan worden in curriculum en organisatie. Tussendoor

in het hele traject.

waren er optredens van leerlingen. Omdat uit beide onderzoeken bleek dat de regeling niet bij alle bve-instellingen bekend was, is op 14 september 2004 een introductiebijeenkomst georganiseerd,

Andere voorbeelden van met bijdragen van anderen uitgevoerde basisactiviteiten

waar vragen konden worden gesteld over de regeling en het bijbehorende aanvraagformulier. De

-

Bijdrage aan G.R.A.S.-conferentie te Amsterdam.

bedoeling van de regeling werd toegelicht door vertegenwoordigers van het ministerie van OCW,

-

Quickscan provinciaal beleid amateurkunst en kunsteducatie 2005-2008; samen met De

Cultuurnetwerk Nederland en de commissie die advies uitbrengt over de aanvragen. Verslagen van deze bijeenkomst en informatie over de regeling zijn te vinden op cultuurnetwerk.org. Informatiecyclus primair onderwijs Op verzoek van de projectgroep Versterking cultuureducatie primair onderwijs heeft Cultuurnetwerk

Kunstconnectie. -

Vergelijking instrumentale curricula muziek; samen met de European Music School Union.

-

Bijdrage Werkconferentie Cultuur en School; samen met de gemeente Amsterdam.

-

Beleidsadvies Centrum voor Amateurkunst en Provinciale intermediaire kunsteducatie-instelling.

-

Professionalisering adviescommissie gemeente Texel; samen met gemeente Texel.

Nederland in de herfst van 2004 het adviesrapport Netwerken primair onderwijs. Een inventarisatie van cultuureducatieve netwerken in Nederland geschreven. Uit de bronnen die gebruikt zijn voor

Werkzaamheden in opdracht

de inventarisatie van netwerken in het adviesrapport blijkt dat de meeste netwerken, als zij al een

Werkconferenties Cultuureducatie in Primair Onderwijs

functie van het netwerk benoemen, bedoeld zijn of zouden moeten zijn als samenwerkingsverband

De werkconferenties Cultuureducatie in Primair Onderwijs zijn een gezamenlijk initiatief van het

of overleggroep van scholen met partijen zoals het centrum voor de kunsten, de openbare biblio-

ministerie van OCW, de VNG en het IPO. De conferenties zijn onderdeel van een traject dat in

theek, de intermediaire instelling voor kunst en erfgoed en de gemeente. De meest voorkomende

oktober 2003 in alle provincies en de vier grote steden van start is gegaan. In dit traject moet de

taken van het netwerk zijn afstemming van vraag en aanbod en informatie-uitwisseling. Netwerken

samenwerking tussen scholen voor primair onderwijs en culturele instellingen verder gestalte krijgen.

kunnen derhalve goed benut worden om informatie te brengen en te halen over beleid en praktijk

In alle convenantgebieden worden werkconferenties gehouden en alle regionale cultuureducatieve

van cultuureducatie in het primair onderwijs. De projectgroep vroeg Cultuurnetwerk Nederland naar

organisaties zijn er bij betrokken. Iedere werkconferentie wordt afgesloten met concrete werkafspra-

aanleiding van het adviesrapport een uitvoeringsplan gereed te maken voor 2005 tot en met 2007.

ken tussen scholen en cultuureducatieve instellingen over het programma, samenwerking, uitwisseling en het lokale beleid.

Blauwdruk kunsteducatieve netwerken

44

De verwachting is dat de werkconferenties een hechtere samenwerking opleveren tussen het plaatse-

Blauwdruk kunsteducatieve netwerken bevat concrete voorstellen en modellen voor het strategisch

lijke cultuurbeleid (kunst, erfgoed en media) en het onderwijsbeleid. Ook wordt een betere afstem-

beleid van BISK, de provinciale ondersteuningsinstelling cultuureducatie in Noord-Brabant, voor het

ming verwacht van het aanbod van de instellingen, zowel individueel als gezamenlijk.

opbouwen van lokale, cultuureducatieve netwerken.

De organisatie van de werkconferenties in de zestien regio’s is in handen van de contactambtenaren

Het adviestraject is op interactieve wijze ingezet. De ideeën die leven bij BISK en het omringende

Cultuur en School; zij worden ondersteund door de landelijk coördinator bij Cultuurnetwerk Nederland.

45



Coördinatie Scholing STAP

kunnen ontwikkelen om met behulp van de culturele omgeving aantrekkelijk onderwijs te realiseren.

In juli 2004 heeft Cultuurnetwerk het in opdracht van en in samenwerking met Stichting STAP

Pabo’s bereiden zo hun studenten voor op een ‘nieuw’ docentschap, passend bij de huidige ontwik-

Amsterdam ontworpen scholingsprogramma afgerond. STAP wilde zich nadrukkelijk profileren als

kelingen in het primair onderwijs. Tijdens het traject wordt ook stil gestaan bij aangrenzende onder-

kunsteducatieve organisatie en vroeg daarom in 2003 Cultuurnetwerk om een scholing. Voor de

werpen als de positie van de pabo in netwerken cultuureducatie primair onderwijs en het uitwisse-

medewerkers (uitvoerend kunstenaars) die direct betrokken worden bij het ontwerpen en uitvoeren

len van ideeën over het profiel cultuurcoördinator primair onderwijs.

van kunsteducatieve activiteiten was het wenselijk dat zij getraind werden in de vaardigheden die

Het project wordt uitgevoerd in samenwerking met Erfgoed Actueel. In opdracht van de project-

daarvoor nodig zijn. Het scholingsprogramma had drie onderdelen: introductie (acht dagdelen,

groep Cultuur en School (OCW).

voor alle medewerkers); verdiepingsonderdeel (opsplitsing groep in kunstenaars en ondersteuners); praktijkdeel (opsplitsing groep in kunstenaars en ondersteuners). Inmiddels is de Stichting Stap opgegaan in de stichting Werk voor Kunstenaars.

Cultuur & School – Lerarenopleidingen VO De pilot Cultuur & School – Lerarenopleidingen VO onderzoekt de mogelijkheden om beleid en inhoud van kunsten erfgoededucatie in de lerarenopleidingen voor het voortgezet onderwijs een

ICT-project GrassRoots Cultuur

stimulans te geven. Het experiment sluit aan bij doelstellingen van het cultuurbeleid van het rijk

GrassRoots is een door het ministerie van OCW geïnitieerd laagdrempelig stimuleringsmiddel dat

zoals die onder meer door het project Cultuur en School verwezenlijkt worden. Op het niveau van

docenten in het primair onderwijs daadwerkelijk aanzet om meer uit te proberen met ICT in de

de opleiding gaat het daarbij niet alleen om het bevorderen van een vaste plek voor cultuureducatie

onderwijspraktijk. Voor 2005 heeft OCW een bedrag beschikbaar gesteld voor GrassRoots Cultuur:

in het onderwijsprogramma van de lerarenopleiding VO zelf. Het gaat vooral om versterking van

docenten in het primair onderwijs kunnen aanvragen doen voor ICT-activiteiten op het gebied van

de samenwerking tussen lerarenopleidingen en culturele instellingen in het kader van het onderwijs-

cultuur, bijvoorbeeld een powerpoint-presentatie over een culturele excursie of een prentenboek in

leerprogramma, om aanvulling op reeds bestaande leerinhouden in het onderwijsprogramma van

de vorm van een website.

de lerarenopleiding en om versteviging van de contacten met regionale of lokale netwerken cultuur-

Vijftien locatiehouders – verspreid over heel Nederland – verzorgen de aanvragen en geven zonodig

educatie voortgezet onderwijs. Studenten leren – als toekomstige cultuur(over)dragers – mee te den-

advies. Bij toekenning krijgt de docent als tegenprestatie voor de activiteit en de verslaglegging

ken over het uitzetten van cultuurbeleid in scholen voor voortgezet onderwijs. Ze leren daarbij ook

daarvan een beloning naar eigen keuze tot maximaal 500 euro, bijvoorbeeld een digitale camera.

relaties te leggen tussen onderwijsinhouden en cultuuraanbod, toepasselijk cultuuraanbod te zoeken

Kennisnet beheert de regeling; Cultuurnetwerk Nederland begeleidt onder meer op inhoudelijk vlak

en te selecteren en cultuuraanbod in school te organiseren en te coördineren. Belangrijk daarbij is

en adviseert bij de selectie en evaluatie van locatiehouders.

cultuuraanbod educatief in te bedden en dit in collegiaal verband en interdisciplinair in concrete onderwijssituaties onder te brengen.

Professionaliseringstraject Verbreding Cultuur en School Pabo’s Investeren in toekomstige cultuuroverdragers, dus in studenten van de pabo – dat is de centrale

Het project wordt uitgevoerd in samenwerking met Erfgoed Actueel. In opdracht van de projectgroep Cultuur en School (OCW).

doelstelling van het meerjarige professionaliseringstraject Verbreding Cultuur en School Pabo’s. Nadat op achttien pabo’s cultuur een goede verankering heeft gekregen in het curriculum, staat in

46

SWOT - analyse ontwikkeling domein Kunst

deze fase de landelijke overdracht aan de overige pabo’s centraal. Het doel van de verbreding is

De Hogeschool Windesheim wil zich ontwikkelen tot een vraaggestuurde organisatie. In het kader

verankering van cultuureducatie in het curriculum van alle pabo’s waardoor studenten vaardigheden

hiervan vindt een oriëntatie plaats op een nieuwe domeinindeling. De gedachten gaan uit naar

47



Publicaties

Periodieken – studies – nieuwsbrieven – rapportages tien of elf domeinen. De Docentenopleiding Beeldende Kunst en Vormgeving oriënteert zich in dit

Cultuur + Educatie 9: Harde noten. Muziekeducatie in wereldperspectief

verband op de mogelijkheden van een afzonderlijk domein Kunst waarin één major opleiding en

Door Huib Schippers (oplage 400)

verschillende minors aangeboden worden. De opleiding vroeg Cultuurnetwerk Nederland naar een onderzoek naar de mogelijkheden van de inrichting van het afzonderlijke domein Kunst.

Cultuur + Educatie 10: Kunst- en leesdossiers. Gebruik en beoordeling in het onderwijs

Voorwaarden zijn onder andere dat het domein Kunst bijdraagt aan de samenwerking van

Samenstelling Folkert Haanstra (oplage 400)

Windesheim met de Vrije Universiteit Amsterdam, aansluiting vindt bij landelijke ontwikkelingen, marktgroepen, de oriëntatie van de (potentiële) student en de ontwikkeling door Windesheim van

Cultuur + Educatie 11: Beroep: docent kunstvakken. Competenties en kwalificaties in theorie en

het lectoraat Kunst en Samenleving. Voorts moet het domein dicht bij de bestaande organisatiestruc-

praktijk

tuur staan.

Samenstelling Piet Hagenaars en Judith Lieftink (oplage 400)

Het doel van het onderzoek was door middel van een situatieanalyse de noodzakelijke informatie te krijgen om vast te kunnen stellen welke zwaartepunten voor het domein Kunst gekozen kunnen wor-

Nieuwsbrief Cultuur[net]werk Nederland

den. Hierbij werd intern naar sterktes en zwakten gekeken en extern naar kansen en bedreigingen

Drie themanummers: Culturele en Kunstzinnige Vorming 1; Cultuurbeleid in beroepsonderwijs en vol-

in de relevante omgevingen.

wasseneneducatie; Gemeenten, provincies en cultuureducatie (oplage 3000, 3000 en 2500)

Voorbeelden van andere werkzaamheden in opdracht

Bulletin Cultuur & School

-

Procesbegeleiding Regeling Cultuureducatie in de Bve 2003–2004; adviesopdracht OCW.

Vijf nummers – in opdracht van projectgroep Cultuur en School ministerie van OCW (oplage

-

Procesbegeleiding Regeling Cultuureducatie in de Bve 2004–2005; adviesopdracht OCW.

10.000; nummer 34: 21.000)

-

Netwerk EU-ambtenaren cultuureducatie; samen met en in opdracht van OCW.

-

Werkconferenties Cultuur en School en landelijke werkbijeenkomst convenantpartners Cultuur en

Cultuureducatie Actua (26 nummers)

School; projectbureau Cultuur en School.

Tweewekelijkse digitale nieuwsbrief

-

Businessplan ondersteuning docenten cultuureducatie voortgezet onderwijs; projectbureau Cultuur en School.

Zicht op... cultuureducatie en basisonderwijs: beleid en praktijk Inleiding door Paul Vogelezang (oplage 650) Zicht op... centra voor de kunsten Inleiding door Ap de Vries (oplage 450) Zicht op... sociale cohesie en cultuureducatie Inleiding door Jan Ensink (oplage 350)

48

49



Zicht op... cultuureducatie in de nieuwe onderbouw

Cultuurdeelname en cultuurbeleving van jongeren. Een literatuurstudie

Inleiding door Marie-José Kommers (oplage 275)

Door Marjo van Hoorn, Marie-José Kommers, Max Lebouille, Judith Lieftink, Josefiene Poll en Melissa de Vreede – in opdracht van de Provincie Gelderland (oplage 15)

Advies blauwdruk cultuureducatieve netwerken Noord-Brabant Door Vera Bergman en Jan Taat – voor BISK (oplage 220)

Culture and school: a survey of policies for arts and heritage education across the european union/ La culture et l’école: un aperçu des politiques d’enseignement artistique et du patrimoine au sein de

De cultuur van het verleiden. Cultuureducatie en cultuurbeleid in de bve

l’Union Européenne

Door Dorine Ottevanger, Jan Taat en Melissa de Vreede – in opdracht van ministerie van OCW

Redactie Jan Ensink, Piet Hagenaars en Marjo van Hoorn (oplage 250)

(oplage 400) Culture and School, Report european conference, The Hague, 8 to 10 september 2004/La culture et Cultuurnetwerk Nederland 2003. Verslag van een jaar

l’école, Rapport de la conférence européenne, La Haye, 8 au 10 septembre 2004

(oplage 400)

(oplage 250)

Cultuureducatie op maat. Plan voor vier jaar 2005-2008

Cultuur aan de basis. Drie jaar Cultuur en school – Pabo’s

(oplage 25)

Redactie Tineke de Danschutter, Jonaske de Ruiter en Peter Zonderland (oplage 1000)

Instrumentaal onderwijs voor het primair onderwijs

Ontbijten met de directeur. Educatiebeleid voor Museum de Fundatie Zwolle

Door Max Lebouille – in opdracht van het Koninklijk Conservatorium Den Haag/PROPOSO

Door Piet Hagenaars, Judith van Holland, Marie-José Kommers, Josefiene Poll en Melissa de Vreede

(oplage 35)

(oplage 100)

Onderzoek naar cultuurbonnen in de Pabo

Netwerken primair onderwijs. Een inventarisatie van cultuureducatieve netwerken in Nederland

Door Claudia de Graauw, Marjo van Hoorn, Judith Lieftink, Josefiene Poll en Camiel Vingerhoets

Door Piet Hagenaars, Josefiene Poll en Marlies Tal (oplage 18)

(oplage 20) Advies Cultuur en School voor de BVE-sector 2004-2005 Cultuureducatie in gemeenten. Een studie naar samenwerkingsverbanden in zes gemeenten

Door Jan Taat, Melissa de Vreede en Suzanne de Groot (oplage 5)

Door Piet Hagenaars, Vera Bergman, Judith Lieftink, Marie-José Kommers, Marja van der Sluis en Camiel Vingerhoets (oplage 75)

Effectonderzoek pilot Cultuur en School – Pabo’s. Kunstenstroom en Erfgoedstroom Onderzoek uitgevoerd door Centrum voor Leermiddelenontwikkeling Utrecht (CLU) in opdracht van Cultuurnetwerk Nederland en Bureau Erfgoed Actueel (oplage 75)

50

51



Medewerkers Rapportage Nul–meting. Regeling ‘Versterking cultuureducatie in het primair onderwijs’

Eind 2004 telde Cultuurnetwerk Nederland 40 medewerkers: 32 in vaste dienst en 8 op tijdelijke

Door Marjo van Hoorn, Judith Lieftink, Josefiene Poll, Marlies Tal, Camiel Vingerhoets (oplage 35)

basis. Daarnaast werkten twee medewerkers bij het instituut via deeltijddetachering vanuit Stichting Ganzenmarkt 6. Drie studenten liepen stage. Het totale medewerkersbestand op 31 december 2004

Waarom doen we dit niet vaker? Onderzoek cultuureducatie primair onderwijs Zuid-Holland 2003-

bestond uit 29 vrouwen en 11 mannen. Van de 40 medewerkers hadden er veertien een fulltime

2004

aanstelling.

Door Claudia de Graauw, Piet Hagenaars, Marjo van Hoorn en Paul Vogelezang – voor Kunstgebouw

Directie Piet Hagenaars: directeur Bureau Informatie & Documentatie Max Lebouille: bureaumanager Petra Faber: bureauassistent Leontine Herschoe: infospecialist Marie-José Kommers: medewerker deskresearch Suzanne de Kruif: bureauassistent Pia Plas: medewerker infodesk Petra de Regt: infospecialist Lenie Riegen: bureauassistent Laura Stoové: infospecialist Melissa de Vreede: medewerker deskresearch Stagiaire: Maike Vilé (Algemene Cultuurwetenschappen Erasmus Universiteit Rotterdam) Bureau Studies & Onderzoek Marjo van Hoorn: bureaumanager Claudia de Graauw: medewerker projecten Studies & Onderzoek tot eind augustus 2004 Folkert Haanstra: buitengewoon hoogleraar Judith van Holland: bureauassistent tot medio april 2004 Judith Lieftink: medewerker projecten Studies & Onderzoek Dorine Ottevanger: medewerker projecten Studies & Onderzoek tot eind juni 2004

52

53



Josefiene Poll: medewerker projecten Studies & Onderzoek

Stagiaires: Su Yin Man (Bedrijfskunde Erasmus Universiteit Rotterdam) en Lennie Steenbeek (Hogeschool

Marlies Tal: bureauassistent vanaf medio april 2004

voor de Kunsten Utrecht)

Camiel Vingerhoets: medewerker Studies & Onderzoek Servicebureau Bureau Advies & Professionalisering

Peter van den Esschert: controller tevens bureaumanager

Jan Taat: bureaumanager

Joke Bik: medewerker financiële administratie

Vera Bergman: procesmanager Advies & Professionalisering

Zeljana Bura: senior medewerker automatisering

Suzanne de Groot: bureauassistent vanaf juni 2004

Ton Dijst: medewerker financiële administratie

Irma Hilhorst: bureauassistent

Rixt Eijer: medewerker financiële administratie

Jonaske de Ruiter: medewerker projecten Advies & Professionalisering

Judith van Holland: bureauassistent tot medio april 2004

Marja van der Sluis: medewerker projecten Advies & Professionalisering

Marlies Tal: bureauassistent vanaf medio april 2004

Paul Vogelezang: senior procesmanager Advies & Professionalisering

Jan Visscher: medewerker financiële administratie Athy de With: consulent personeel & organisatie

Bureau Productspreiding Piet Hagenaars: bureaumanager Marthe Bauwens: hoofdredacteur Bulletin Cultuur & School Rinske Brand: productmanager Jan Ensink: senior webmaster Heleen de Groot: webredacteur Milou Hopmans: eindredacteur Joanet van Hulzen: webmaster David Jonckheer: productmanager tot medio mei 2004 Suzanne de Kruif: medewerker projecten productspreiding vanaf medio augustus 2004 Rob Noordhoek: medewerker communicatie Monique Scheper: bureauassistent (ziektevervanging) tot eind december 2004 Miriam Schout: medewerker productiebegeleiding Sabien Tegelaers: bureauassistent Peter Zonderland: productmanager

54

55



Externe activiteiten medewerkers

Presentaties – internationale activiteiten – adviseurschappen – publicaties Marthe Bauwens

Onderwijs Zcala/Johan de Witt College, Den Haag 25 november 2004 – lezing De plaats van cultuur-

Lid projectgroep Cultuur en School van het ministerie van OCW.

gebaseerd onderwijs in de Nederlandse cultuureducatie; symposium Kunst in het onderwijs, 9 december 2004 , Hogeschool voor de Kunsten Artez, Festival Arnhems Diep – lezing: Over profielen, kolommen

Vera Bergman

en canons in de cultuureducatie.

Gaf presentatie over beleidsontwikkelingen op het gebied van cultuureducatie voor het Directeurenoverleg Brabantse instellingen voor Kunstzinnige Vorming (DBKV) in Weert; lid selectiecommis-

Piet Hagenaars

sie Papers and Panelpresentations van Dance and the Child International (DaCI); gaf lezing over cultuur-

Penningmeester Executive Committee European Forum for the Arts and Heritage, Brussel (vanaf 2004);

educatie tijdens bijeenkomst Platform Docenten Drama Pabo’s (PDDP); nam deel aan expertmeeting over

lid Adviescommissie Educatie Provincie Noord-Brabant; lid Programmaraad NPS; voorzitter stichting Art

project Kunstenaars in de klas.

for You(th), Amsterdam met onder meer uitgave van tijdschrift hedendaagse beeldende kunst Mr. Motley; voorzitter formerend bestuur Nederlandse Vereniging voor Beeldend Onderwijs, Tilburg; penningmeester

Rinske Brand

stichting Promotie Eigentijdse Muziek, Riel.

Lid Adviescommissie Rotterdamse Zomerfestivals te Rotterdam. Schreef ‘Best wel lachen... voor een muse-

Adviseerde het Samenwerkingsberaad Kunstvakken (SBKV) over kunstvakken in het onderwijs; trad

um. Projecten die vmbo-leerlingen interesseren voor beeldende kunst’ in Kunstzone (nr. 11 2004).

op als expert bij debat Museumeducatie in het gemeentemuseum Arnhem; was betrokken bij de inhoudelijke voorbereiding van het NPS-Congres 2004; trad op als voorzitter van de expertmeeting

Jan Ensink

Blauwdrukprojecten in het Amsterdams Historisch Museum; adviseerde het Amsterdams Fonds voor de

Adviseerde over mogelijkheden van websites en andere digitale ontsluitings- en communicatievormen

Kunst over aanpak cultuureducatie voor primair onderwijs; was voorzitter van het debat Toekomst Centra

van cultuureducatieve onderwerpen, onder meer aan De Kunstconnectie, Provinciale steunfunctie Noord-

voor de Kunsten, bij het vertrek van Dirk Noordman als penningmeester Cultuurnetwerk Nederland; trad

Holland en Mira Media; nam deel aan diverse congressen en expertmeetings.

op in een politiek forum over cultuureducatie in Theater Markant Uden; verzorgde een inleiding over

Mederedacteur van Culture and School: a survey of Policies for Arts and Heritage Education across the

trends en ontwikkelingen kunsteducatie voor het Strategisch Netwerk Provinciale Kunstinstellingen; gaf een

European Union/La culture et l’école: un aperçu des politiques d’enseignement artistique et du patrimoi-

workshop van De Kunstconnectie over netwerken cultuureducatie voor management centra voor de kun-

ne au sein de l’Union Européenne (Cultuurnetwerk Nederland 2004).

sten, Hilversum; nam op uitnodiging van de HBO-raad deel aan de validatie van het Opleidingsprofiel HBO Master Kunsteducatie.

Folkert Haanstra

Nam deel aan uitwisseling over cultuureducatie met Vlaanderen, Gent; bezocht Authors Meeting van het

Folkert Haanstra is tevens lector Kunst en Cultuureducatie aan de Amsterdamse Hogeschool voor de

EU Compendium Cultural Policies in Europe, Berlijn; nam deel aan de Europese Conferentie Culture and

Kunsten; lid van de adviescommissie Cultuur en School voor de bve-sector (2004-2005); voorzitter van

School, Den Haag en in oktober aan de EFAH Conferentie in Lille.

de Commissie Cultuureducatie en Amateurkunst van de Amsterdamse Kunstraad.

Was medeauteur van Culture and School: a survey of Policies for Arts and Heritage Education across

InSEA Research Conference, Istanbul, juli 2004 – paper: The effects of arts education on cultural partici-

the European Union/La culture et l’école: un aperçu des politiques d’enseignement artistique et du patri-

pation; Lernwelt Essen: Wir lernen von unseren Nachbarn, 4 november 2004 – paper: The introduction

moine au sein de l’Union Européenne (Cultuurnetwerk Nederland 2004).

of a new art subject in Dutch education; Penn State University: Visual Culture of Childhood Conference 11–13 november 2004 – paper: Dutch art education after modernism; expertmeeting Cultuurgebaseerd

56

57



Marjo van Hoorn

Jan Taat

Was voorzitter workshop Kunstenaars in de klas regionale werkbijeenkomst primair onderwijs Alkmaar;

Lid redactieadviesraad Brede School.nl; lid adviescommissies culturele diversiteit en culturele projecten

lid Adviescommissie Kunstenplan 2005-2008 gemeente Den Haag; lid Adviescommissie kenniskring

gemeente Den Haag; bestuurslid orkest De Ereprijs te Apeldoorn; gaf een presentatie over kunsteducatie

Lector Kunst en Cultuureducatie aan de Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten; gaf een presenta-

in het onderwijs voor Lerarenopleidingen Fontys Hogescholen; gaf lezing Kan cultuureducatie betekenis

tie tijdens werkbijeenkomst Unesco in Parijs; nam deel aan ‘Versnellingskamer voortgezet onderwijs’

hebben voor risicogroepen? voor het congres van de BVE Raad; nam deel aan conferentie Kunst en

(OCW); trad op als rapporteur van de conferentie Kunst & Cultuur voor het primair onderwijs van

Cultuur in de BVE.

het Amsterdams Fonds voor de Kunst; werkbezoek Penn State University: Visual Culture of Childhood Conference 11–13 november 2004; werkgroepvoorzitter expertmeeting Cultuurgebaseerd Onderwijs,

Camiel Vingerhoets

Zcala/Johan de Witt College, Den Haag 25 november; lid trendwatchgroep De Kunstconnectie; lid

Coördinator EU-ambtenarennetwerk cultuureducatie; bezoek authors meeting van het EU Compendium

adviescommissie Actieplan Cultuurbereik, onderdeel Cultuur en School, Provincie Noord-Holland.

Cultural Policies in Europe, Berlijn; werkbezoek aan de Europese Commissie in het kader van het EU-

Was medeauteur van Culture and School: a survey of Policies for Arts and Heritage Education across

ambtenarennetwerk en de internationale conferentie Culture and School, Brussel; presentatie werkbij-

the European Union/La culture et l’école: un aperçu des politiques d’enseignement artistique et du patri-

eenkomst Unesco, ter voorbereiding van wereldconferentie 2006, Parijs; bezoek aan de studiedag No

moine au sein de l’Union Européenne (Cultuurnetwerk Nederland 2004); leverde een bijdrage aan het

Fake over culturele communicatie en jongeren, Brussel; verzorgde de Nederlandse bijdrage aan het

Compendium Cultural Policies in Europe: ‘Arts education, programmes and models’.

internationale National Art, Culture and Education survey van Unesco en de International Federation of Arts Councils and Culture Agencies.

Marie-José Kommers Nam deel aan het seminar European Youth Cards and the Arts van Young Scot & CJP (Cultureel Jongeren

Paul Vogelezang

Paspoort) in Utrecht en aan Wat zijn we waard?, debat over de legitimatie van kunsteducatie van De

Verzorgde in januari en juni studiedagen voor medewerkers van Kunststation C in Winsum; leidde een

Kunstconnectie.

expertmeeting voor de Hogeschool voor de Kunsten, Faculteit Kunst, Media & Technologie; was voorzitter van de expertmeeting voor De Kunstconnectie als vervolg op de Muziek2Daagse van 2003; nam

Judith Lieftink

deel aan debatten Muziek in Beweging, in opdracht van De Kunstconnectie uitgevoerd door het Walter

Nam deel aan de rondetafelconferentie Cultuurnota 2005-2008 provincie Noord-Holland, aan confe-

Maashuis; was betrokken bij de voorbereidingen, gaf presentaties en nam deel aan werkconferenties in

renties van de Vereniging Openbare Bibliotheken, aan de conferentie Cultuurbeleid in kleine gemeenten

Lelystad, Utrecht, Almere, Utrecht, Groningen, Alkmaar, Zwolle, Hoogeveen, Middelburg, Leeuwarden

in Vlaanderen en aan de expertmeeting Hoe het moet met erfgoed, Groningen; was betrokken bij het

en Amsterdam; gaf in Dortmund een lezing over kunsten erfgoededucatie in het basisonderwijs en de

project Cultuureducatie in het brede schoolconcept van de KPC Groep.

lerarenopleiding basisonderwijs in Nederland; is als adviseur betrokken bij een uitgave van uitgeverij Thieme Meulenhoff over cultuureducatie in de lerarenopleiding basisonderwijs; gaf adviezen bij de ont-

Josefiene Poll

wikkeling van de cursus interne cultuurcoördinator (Cist/EDU-ART); gaf in LUX Nijmegen een lezing over

Was voorzitter van de Commissie Kwaliteitstoets Actieplan Cultuurbereik gemeente Ede; nam deel aan

cultuureducatie in het primair onderwijs en nam deel aan het debat.

bijeenkomsten in kader van het Akkoord Gent 6 en aan het seminar European Youth Cards and the Arts van Young Scot & CJP (Cultureel Jongeren Paspoort) in Utrecht; bezocht het symposium Venster Scholen.

58

59


Melissa de Vreede Nam deel aan de expertmeeting Blauwdrukprojecten in het Amsterdams Historisch Museum; maakte de studiereis ‘Rondje Nederland’ langs spraakmakende educatieve museumprojecten, georganiseerd door de sectie Publiek en Presentatie van de Nederlandse Museumvereniging 12-14 mei 2004; deed mee aan de expertmeeting G.R.A.S.-project Leerstijlen in relatie tot museumeducatie; nam deel aan de expertmeeting Cultuurgebaseerd onderwijs georganiseerd door Zcala in Den Haag 25 november 2004; gaf een presentatie op de studiemiddag Jazz en educatie, georganiseerd door de Nederlandse Jazzdienst; is lid van de klankbordgroep Evaluatie Cultuurmenu’s Provincie Zeeland.

60

Cultuurnetwerk Nederland 2004 Verslag van een jaar

Recommend Documents