BusinessPARK
magazine
1
jaargang 9, april 2010
Platform voor duurzaam beheer van bedrijventerreinen
Duurzame raadsleden Collectieve beveiliging Trigion Duurzaam bouwen met subsidie Vijfsluizen: eerste bedrijvenpark met BIZ
cOLuMN Aan alle nieuwe raadsleden
Als het maar veilig gebeurt
De stof van de uitslag van de gemeenteraadsverkiezingen is inmiddels vrijwel overal neergedaald. Zoals altijd zijn er partijen die nog steeds dronken van vreugde zijn en er zijn er die de kater van het verlies nog moeten verwerken. In ieder geval zijn de partijen aan de slag om nieuwe colleges te formeren. Dat dat heel snel kan gaan, bewees de gemeente Noord-Beveland. Daags na de verkiezingen werd al duidelijk dat het zittende college van CDA, VVD en SGP elkaar weer voor vier jaar in de armen sluit. Uit de media wordt echter al helder dat niet in alle gemeenten het zo vlotjes verloopt. Op lokaal niveau worden steeds meer informateurs ingehuurd om partijen te begeleiden bij de vorming van een nieuw college. De uitslag zorgt ook voor de komst van vele nieuwe gemeenteraadsleden die fris en met ambitie beginnen aan de zware klus. Helaas geldt dit niet voor alle kandidaten, want menig trots kandidaat schijnt zo geschrokken te zijn van de uitverkiezing dat per direct bedankt werd voor de eer. Hoe trots kun je zijn op je stad? Uit eigen ervaring kan ik zeggen dat de taak van gemeenteraadslid er niet zomaar even bij kan worden gedaan naast een drukke baan. Het raadslidmaatschap kost veel energie en tijd, vooral in die uren dat anderen al lang in staat zijn om zich te ontspannen. Het raadslidmaatschap is een serieuze zaak, omdat je mede verantwoording draagt voor het goed besturen van de gemeente.
In Nederland is altijd wel iets te doen. Zelfs op de meest afgelegen plekken. Daar is niks mis mee. Als het maar veilig gebeurt. Daarom is het goed te weten dat Trigion een oogje in het zeil houdt. Daarvoor zetten we altijd de juiste mensen in. Alerte, uitstekend opgeleide en doortastende professionals. Trigion is het grootste beveiligingsbedrijf van Nederland. We kunnen bogen op een ervaring van bijna 100 jaar. Zoeken proactief naar nieuwe oplossingen om mensen en eigendommen nog beter en efficiënter te beschermen. Onze opdrachtgevers waarderen dat. Dat blijkt niet alleen uit onze klanttevredenheidsonderzoeken maar ook uit onze langdurige relaties. Omdat we doen wat er van ons verwacht wordt. En eigenlijk altijd net iets meer dan dat. Wilt u weten wat Trigion voor uw organisatie kan betekenen? Kijk voor meer informatie op www.trigion.nl of bel (010) 298 11 33. Wij zijn u graag van dienst.
Trigion. Toonaangevend in veiligheid
Ik zou nieuwe raadsleden het advies willen geven te starten met het selecteren van een beperkt aantal speerpunten. Naast de reguliere politieke items zijn dat specifieke onderwerpen waar je je verder in kunt verdiepen. Lokale economie en duurzame bedrijvenparken zijn wat dat betreft dankbare onderwerpen. Hoe kun je als raadslid invulling geven aan het stimuleren van de lokale economie? Hoe kun je ondernemers inspireren om samen aan de slag te gaan met duurzaamheid? Niet zozeer vanuit een softe benadering, maar met duurzaamheid als economisch begrip dat voor ondernemers voordeel oplevert. Stel, u bent nieuw raadslid en het bovenstaande spreekt u aan, maar weet niet hoe u de eerste stap moet zetten. Neemt u contact met mij op. Ik ken, naast mij, vele ondernemers die ook als raadslid succesvol hebben gefunctioneerd. Ik breng u graag in contact. Heeft u interesse? Mailt u dan uw gegevens en uw vraag naar BusinessPARK magazine
[email protected]. Ik wens u een geslaagde eerste periode als lid van de gemeenteraad.
Interview chris Zijderveld (Koos)
4
collectieve beveiliging Trigion
8
BIZ Internationaal:
11
BIZ Vijfsluizen
12
Lokaal verhaal o.a.
Meer duurzame energie uit biomassa
14
Duurzaam aan de basis
16
Berichten uit de ruimte
18
Nog steeds te veel nieuwe bedrijfsterreinen
Masterclass Zuid-Holland: Duurzame toekomst bedrijvenparken
21
Vraag en Antwoord
22
Ton Sels Uitgever Businesspark Magazine 2
BusinessPARK magazine
De juiste mensen op de juiste plek
BusinessPARK magazine
3
INHOuD
“Voorkom pannenkoekachtige bedrijventerreinen” weglopen en zich daardoor ook van deze instituten afhankelijk gemaakt. Dat kost veel tijd en geld, terwijl de oplossingen vaak voor het oprapen liggen.”
Zijn mooiste advies? “Veel organisaties en bedrijven hebben nog niet in de gaten dat een eenvoudige fietsenstalling en een ruimte om te douchen en te verkleden in het kantoor of bedrijfspand kan leiden tot een veel hoger gebruik van de fiets door de werknemers. En het levert een hoop extra gezondheid en vermindering van het verbruik van energie op.” Dat staat dus standaard op de advieslijst van Chris Zijdeveld, bouwkundig ingenieur en nu zelfstandig adviseur ten aanzien van duurzaamheid en spaarzaam verbruik van energie. In 1994 sloot hij een periode van twintig jaar als wethouder van de gemeente Schiedam namens de PvdA af. Sindsdien is hij eigen baas. Als je een paar uur met hem hebt gesproken, zit je vol gedachten en ideeën, die je zelf had kunnen bedenken. Doe de dingen gewoon wat anders en het mes snijdt aan twee kanten. Je bent minder geld kwijt en je draagt bij aan een zuinig gebruik van energie. Is het echt zo simpel? Ja, zegt hij. “Ik ben van niemand afhankelijk en heb geen ‘eigen belangen’ bij de adviezen die ik geef. Werken aan
duurzaamheid is gewoon leuk en je kunt snel resultaten bereiken, die vaak ook nog goedkoper zijn.” Die adviezen geeft hij soms op ‘hoog’ niveau bij de Verenigde Naties in New York of bij de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling in Parijs. Meestal worden ze toegepast in gemeenten of bij specifieke bedrijven. Maar ook een komend congres op wereldschaal in de Chinese stad Dezhou wordt mede door hem georganiseerd. Hij kan smakelijk vertellen over het enthousiasme, waarmee in China zijn adviezen worden opgevolgd.
Kijk, als democratie betekent dat gewone mensen en hun bestuurders veel met elkaar praten, dan kun je hen snel enthousiast maken voor concrete maatregelen, die voor hen goedkoper uitpakken en die milieu en energie sparen. Over dat soort concreet beleid kan Chris Zijdeveld dan ook urenlang doorpraten. Voor zijn eigen partij schreef hij daarover een notitie, waarvan elke gemeentelijke afdeling gebruik kon maken bij het schrijven van het programma voor de pas begonnen nieuwe raadsperiode. Dat komt goed uit. Want precies op de morgen van de dag waarop ik met Chris Zijdeveld heb afgesproken, stond in het dagblad Trouw een artikel onder het motto ‘is de parlementaire democratie wel een geschikt middel om de duurzaamheidscrisis op te lossen?’ Want, zo wordt in dat verhaal vastgesteld, in China lijkt alles sneller te gaan dan in het westen. Chris Zijdeveld noemt uit eigen waarneming twee voorbeelden. Bij dat congrescentrum in Dezhou legden ze onmiddellijk een zogenaamd ‘groen parkeerterrein’ aan, toen de Chinezen van Chris hadden gehoord, welke voordelen dat heeft uit oogpunt van duurzaamheid. En rondom dezelfde stad verrijzen overal langs de (snel)wegen verlichtingspalen, die werken op de bekende blauwe zonnepanelen (fotovoltage). Daarvan is bekend, dat die op dit moment nog duurder zijn dan andere vormen van verlichting. Vraag van Chris Zijdeveld aan zijn Chinese gesprekspartners: Is dat voor jullie niet veel te duur? Antwoord: “Ja, het is duur voor ons, maar het is ook een kwestie van het stellen van de juiste prioriteiten.” Kijk, zegt Zijdeveld, “vergis je dus niet over die snelheid waarmee in China aan duurzaamheid wordt gewerkt. Anders dan wij mogelijk nog denken, is het zo dat de Chinezen het grote belang ervan duidelijk inzien en er ook naar handelen.” Komt het door ons democratisch systeem van besluitvorming, dat het bij ons allemaal minder snel gaat? Die stelling is aan BusinessPARK magazine Chris Zijdeveld niet besteed. Als wethouder in Schiedam legde hij indertijd liever zijn oor te luisteren bij de gewone mensen in de wijken, dan bij de grote instituten en adviesbureaus, die door de nationale overheid zijn opgezet en die veel belang hebben bij hun eigen voortbestaan. “Die rijksoverheid heeft ook nog eens alle deskundigheid uit de eigen departementale organisatie laten
4
BusinessPARK magazine
Wat zou het gemeentebestuur de komende jaren moeten doen? Zijdeveld noemt een aantal aandachtsgebieden. Je moet letten op de waterhuishouding. “Wist je dat wanneer je waar mogelijk de wegen smaller maakt er meer onverharde ruimte overblijft, waar het water beter kan worden ‘opgeslagen’ en op een natuurlijke wijze kan verdampen? Het leidt tot minder wateroverlast in sloten en riolen. Maar het heeft ook een gezonder en aangenamer leefmilieu in de stad tot gevolg. En uit onderzoek blijkt ook nog eens dat smallere wegen niet eens tot minder veiligheid leiden.” Je moet verder natuurlijk letten op je energieverbruik en op de mogelijkheden de bestaande woningvoorraad te voorzien van de beste technische snufjes. De zogenaamde HR-E ketel,
aanbevolen door de grote instituten, “heeft niet die doorbraak opgeleverd, die ervan werd verwacht.” Een nieuwe generatie warmtepompen lijken die doorbraak wel te geven. Bewoners worden beloond door een veel lagere energierekening. BusinessPARK magazine
5
Verzekeringsconcept voor bedrijventerreinen
In het beveiligingsconcept van Trigion wordt toezicht op het bedrijventerrein gehouden door middel van zogenaamde intelligente camera’s. Deze camera’s zijn gekoppeld aan de AlarmServiceCentrale van Trigion in Schiedam. Daar worden de beelden permanent uitgelezen en standaard getoetst aan bestaande, landelijke databanken, waardoor bijvoorbeeld kentekenherkenning mogelijk is. Juist de combinatie van gedifferentieerde observatie in combinatie met opvolging door beveiligers en de verbinding van alarmsystemen aan het camerasysteem zorgt voor detectie in een zo vroeg mogelijk stadium. En juist dit soort detectie draagt in hoge mate bij tot schadelastvermindering. Dit “Security by Design”-concept is een volledig geïntegreerde aanpak van bestaande en nieuwe beveiligingsmiddelen waarbij maximale synergie wordt behaald. Interpolis ondersteunt deze aanpak van harte.
Speciaal verzekeringsaanbod bedrijventerreinen Speciaal voor ondernemers op de bedrijventerreinen, die deelnemen aan het “Security by Design”-concept van Trigion, heeft Interpolis een verzekeringsaanbieding ontwikkeld. Dit aanbod geldt voor de verzekeringen voor de bedrijfsgebouwen, voorraad, inventaris en bedrijfsstagnatie op de Interpolis Bedrijven Compact Polis. Interpolis biedt de volgende voordelen: • 15% korting op de jaarpremie voor de verzekeringen van gebouwen, inventaris, voorraad en bedrijfsstagnatie; • Tot 10% premieteruggave op deze verzekeringen op basis van het collectieve schadeverloop op het bedrijventerrein;* 6
BusinessPARK magazine
Toen Chris Zijdeveld nog wethouder van Schiedam was, kon hij de hogere overheden een gebied aanbieden, waar binnen Rijnmond nog grootschalig (8000 woningen) kon worden gebouwd. Hij ging samen met een aantal ambtenaren op studiereis naar Minneapolis/Sint Paul in de Verenigde Staten. Daar leerden ze hoe je die woningen energiezuinig kon bouwen. Een snoepreisje? “Door de kennis die we daar opdeden, konden we in die woonwijk een besparing bereikten ten opzichte van de toen bestaande technieken van 6 miljoen kuub gas per jaar. Tel uit je winst.”
je een maandje ‘rotten’ in de hoofden van alle betrokkenen. Dan gaan ze onderling ‘babbelen’. Ze leren elkaar kennen en krijgen opeens in de gaten, dat ze allerlei dingen dicht bij huis van elkaar kunnen leren en kopen en niet meer ver weg hoeven te halen. Ook leren ze dat het afval van de één, kan dienen als grondstof voor de buurman. Bedrijven die al plannen hebben, kunnen vervolgens hun investeringen koppelen aan het groot onderhoud van de infrastructuur. Ook leren ondernemers op die manier hoe ze hun bedrijfsvoering duurzamer kunnen maken. door Koos van Houdt
• Gratis technische inspectie door Interpolis met oplevering van een beveiligingsplan, afgestemd op het bedrijf. * De premieteruggave wordt uitgekeerd aan de ondernemersvereniging. Deze kan dit bedrag besteden aan de jaarlijkse exploitatiekosten van de beveiliging.
Verzekering van camerasystemen Wij kunnen de camerasystemen op de volgende wijze verzekeren: - Dekking tegen alle van buiten komende onheilen, incluis diefstal en vandalisme - Uitgesloten zijn krassen, schrammen en langzaam werkende weersinvloeden - Drie jaar nieuwwaardedekking, daarna dagwaardedekking. - Een eigen risico van € 250 per gebeurtenis - Premie 7,50 promille per jaar (excluis 7,5% ass.bel.) over de totale investeringswaarde Graag ontvangen wij een nadere specificatie van de apparatuur en de locaties.
Maar stel nu dat je als wethouder een nieuw bedrijventerrein wilt bouwen. Zijdeveld: “Eigenlijk moeten we dat helemaal niet meer willen. Het liefst zou ik, nu allerlei vervuiling en lawaaioverlast is verdwenen uit het arbeidsproces, weer terug willen naar een mengvorm van wonen en werken. Ook goed voor kinderen, die dan spelenderwijs leren dat niet alleen leerkrachten en buschauffeurs werken.” Maar goed, eerste aandachtspunt bij het opzetten van een nieuw bedrijfsterrein is, dat in de infrastructuur voldoende ruimte is voor lopen, fietsen en openbaar vervoer. Het liefst de tram, want uit onderzoek blijkt dat die vorm van transport door mensen als plezieriger wordt ervaren dan de bus. Water en glasvezelkabel moet vanaf het begin goed worden geregeld. En ten slotte, oriënteer je op het zuiden. Op die manier kan de zonnebaan optimaal worden benut voor een bijdrage aan de verwarming in de winter en de verkoeling in de zomer. Vervolgens moet dat bedrijventerrein niet die ‘pannenkoekachtige’ structuur krijgen die je nu vaak ziet met rechthoekige stalen panden en weinig hoogbouw. Je moet durven mengen en als je de hoogte ingaat, kun je ook nog meer bedrijven kwijt op hetzelfde stukje grond. Er werken dan meer mensen en dat geeft ook meer draagvlak voor het organiseren van openbaar vervoer. Nog spannender is het natuurlijk wanneer bestaande BusinessPARK magazine bedrijventerreinen moeten worden aangepast. Immers, de beleidslijn is om alleen nog als het strikt nodig is nieuwe bedrijventerreinen te laten aanleggen, maar zoveel mogelijk de bestaande te benutten en op te knappen. Zijdeveld: “Je begint dan met een avond praten met alle ondernemers en eigenaren van bedrijfsgebouwen. Dat laat BusinessPARK magazine
7
Geen James Bond, maar wel effectief Trigion beveiligt steeds meer met intelligente camera’s .
John den Dulk, manager sales van beveiligingsorganisatie Trigion is ervan overtuigd dat er in de komende jaren veel gaat veranderen in de beveiligingswereld. Sterker nog, door de snelle technische vooruitgang in de elektronica zijn nieuwe toepassingen niet alleen vanuit beveiligingsoptiek interessant, maar wordt het ook mogelijk om het totale beheer van het bedrijvenpark effectiever en efficiënter te gaan regelen. Intelligent Op de twaalfde verdieping van het hoofdkantoor van Facilicom, moedermaatschappij van de marktleider in de particuliere beveiliging Trigion, neemt John den Dulk enthousiast de tijd om te vertellen over de opmars van de intelligente camera’s. “De wijze waarop wij nu werken, is ontstaan vanuit een samenwerking tussen Trigion en Observision. In de laatste jaren is de intelligentie van camerasystemen sterk verbeterd. Ook zijn de camera’s veel nauwkeuriger geworden. Daardoor heb je met cameratoezicht op een bedrijvenpark steeds meer mogelijkheden.” Den Dulk geeft aan dat een goede beveiliging vaak wordt gehinderd door de vele valse alarmmeldingen en onvolkomenheden bij een goede detectie van een alarmsysteem. “Dit leidt tot hoge kosten van inzet van surveillanten die tevergeefs op een melding afgaan. Het is nu gelukkig mogelijk om met camera’s en software tot een optimaler beveiligingsbeheer te komen, waardoor de surveillanten alleen hoeven uit te rukken als er echt iets aan de knikker is in een bedrijfspand. Het is zelfs mogelijk met camera’s groepsvorming te detecteren. Als zich bijvoorbeeld diverse personen op een bedrijvenpark bevinden, hoeft dat geen dreiging op te leveren. Je kunt echter in de software van de huidige camerasystemen programmeren dat de alarmcentrale automatisch een melding krijgt als een beeld meerdere personen tegelijk kan vastleggen bij een pand. Dan is er reden om extra alert te zijn en kan de centralist een surveillant ter plaatse sturen. Deze kan op weg naar de locatie op zijn PDA al zien wat het signalement van de personen is, dus weet hij ook naar wie hij op zoek moet.” James Bond? Toekomst? Nee, het wordt al toegepast, waardoor de effectiviteit van de beveiligingsinzet fors kan stijgen.
Veel ervaring Bij Trigion gaat het niet om een pilot of een experiment. Het bedrijf heeft veel expertise en ervaring in huis als het gaat 8
BusinessPARK magazine
venpark zorgt Trigion voor de begeleiding van de vergunningaanvraag bij de gemeente. Volgens Den Dulk is er soms nog wat koudwatervrees, maar op het moment dat gemeenteraadsleden met eigen ogen zien hoe met cameratoezicht wordt omgegaan en welke strakke protocollen er aan zijn verbonden, slaat de vrees veelal om in enthousiasme.
Draadloos Trigion heeft een voorkeur voor het werken met draadloze camerasystemen. Alhoewel veel bedrijvenparken worden ‘verglaasd’ en ook met glasvezel camerasystemen prima functioneren, is wireless veel flexibeler in te zetten. Het is makkelijker om de camera’s te verplaatsen en de exploitatiekosten zijn lager dan bij glasvezel. Trigion werkt met eigen dedicated netwerken voor wireless.
Rol meldkamer
om cameratoezicht. Zo is Trigion in alle hoeken van het land actief met collectieve beveiliging en cameratoezicht. Zoals in Ridderkerk, Leek, Steenwijk, Barendrecht en Heerenveen. Op bedrijvenparken in de laatstgenoemde gemeente heeft Trigion 22 camera’s geplaatst, zie www.collectiefbeveiligd. nl. De inzet gaat altijd in afstemming met de politie en lokale stichtingen voor collectieve beveiliging. Vaak is er sprake van een PPS-constructie. Alhoewel in sommige gemeenten nog wel wat terughoudendheid bestaat tegen cameratoezicht in het publieke domein heeft Den Dulk dat in de afgelopen jaren toch behoorlijk zien verminderen. “In Engeland stonden in 2002 al zo’n 4,2 miljoen camera’s op strategische plaatsen en dat aantal is de afgelopen jaren alleen maar toegenomen. Politiek is dat geen enkel issue. Het zijn juist de camera’s die ervoor zorgen dat bepaalde zaken in de rechtszaal bewezen kunnen worden.” Daar waar Trigion in Nederland samen met ondernemersorganisaties overgaat tot het plaatsen van camera’s op een bedrij-
Den Dulk benadrukt dat de meldkamer eigenlijk de spil is in het hele traject. “De centralisten zijn specifiek opgeleid voor het verwerken van de beelden via cameratoezicht. Dat vergt een bijzondere expertise. Deze centralisten staan in directe verbinding met de mobiele surveillanten die Trigion op de weg heeft.” Het hele systeem werkt op een integraal softwarepakket voor alle betrokken beveiligers, zowel centralist als mobiele surveillant. “Dat hele concept voor cameratoezicht door Trigion heet TrigiACT.”
Financieringsmodel Trigion Omdat de investeringskosten voor het opzetten van cameratoezicht niet door alle ondernemersorganisaties direct kan worden opgehoest, heeft Trigion een aantrekkelijk financieringsmodel ontwikkeld. “We smeren de kosten uit over
meerdere jaren en de voorfinanciering wordt door Trigion gedaan. Doordat we cameratoezicht slim combineren met mobiele surveillance gaan ondernemersorganisaties beslist niet meer betalen voor dit integrale traject op een bedrijvenpark.” Den Dulk geeft aan dat het zelfs mogelijk is om de kosten te verlagen in vergelijking met de inzet van uitsluitend mobiele surveillance.
Ondernemersfonds Vijfsluizen In Schiedam is Vijfsluizen het eerste bedrijvenpark met een eigen ondernemersfonds conform de nieuwe wet BIZ. Onderdeel van het vijfjarenplan is het introduceren van innovatieve vormen van toezicht. “Voor ons is Vijfsluizen een heel belangrijk project,” vertelt Den Dulk. “Natuurlijk ook omdat we met Trigion zelf op Vijfsluizen gevestigd zijn. We willen graag laten zien wat state-of-the-art mogelijk is. Vijfsluizen moet een mooi visitekaartje worden op het gebied van innovatief toezicht.”
Innovatief toezicht Met cameratoezicht kan niet alleen op het vlak van beveiliging de inzet worden geoptimaliseerd. Uit de VS heeft Den Dulk voorbeelden gezien waarbij ook andere vormen van beheer en parkmanagement op bedrijvenparken via de camera wordt geregeld. “De nieuwe generatie camera’s is zo nauwkeurig en flexibel dat je in staat bent om het onderhoud van het groen en losliggende tegels te detecteren en te registeren. Vervolgens kan de parkmanager maatregelen nemen. Met Trigion gaan we ook in Nederland hiermee aan de slag.”
Meer info Trigion Met ruim 8.500 medewerkers en een grote diversiteit aan producten en diensten is Trigion marktleider in de particuliere beveiliging in Nederland. Trigion beveiligt van luchthaven tot ministerie en van energiebedrijf tot winkelcentrum. BusinessPARK magazine John den Dulk RSE is manager sales AlarmServiceCentrale & Mobiele Surveillance bij Trigion.
[email protected] Tel: 010 – 298 14 94. www.trigion.nl www.collectiefbeveiligd.nl
BusinessPARK magazine
9
Levenreddende 6-minuten zone
Hartstilstand In Nederland worden wekelijks 300 mensen door een hartstilstand getroffen, dit kan iedereen overkomen. Leeftijd, fysieke toestand, tijd, plaats e.d. speelt hierbij geen rol. Overlevingskans Indien een slachtoffer binnen 6 – minuten wordt gereanimeerd en via een AED (Hartdefibrillator) schokken krijgt toegediend, stijgt de overlevingskans tot 70%.
Onderlinge hulpverlening Daar ambulances in de regel niet binnen 6 – minuten aanwezig kunnen zijn, is men in eerste instantie afhankelijk van buren en omstanders.
6 – minuten zone Dit zijn gebieden waarbinnen alle elementen zoals AED’s, hulpverleners (BHV-ers, EHBO-ers) en snelle onderlinge communicatie aanwezig zijn om een slachtoffer binnen 6 – minuten hulp te bieden en daarmee een maximale overlevingskans te geven.
De Internationale BIZ: Hollywood Entertainment District Hollywood is bij de meeste van ons bekend als de plaats waar de vele Amerikaanse filmstudio’s zijn gevestigd. Het Hollywood Sign op Mount Lee en de “Walk of Fame” op Hollywood Boulevard zijn wereldwijd bekende iconen van de filmwereld. Wat minder bekend is dat Hollywood eveneens een business improvement district (BID) is. Het Hollywood Entertainment District (HED) is door meer dan 225 vastgoed eigenaren in 1996 opgericht. Door de gemeente Los Angeles (waarvan Hollywood deel uitmaakt) is de looptijd nu tot 31 december 2018 vastgesteld. Binnen deze BID worden specifieke activiteiten uitgevoerd die niet tot de gemeentelijke taken behoren. Het doel van de HED is om Hollywood schoon, heel en veilig te houden voor zowel inwoners als bezoekers. De vastgoed eigenaren financieren gezamenlijk de HED met een jaarlijkse bijdrage van $3.4 miljoen. Deze bijdrage wordt geheven op basis van de waarde van het vastgoed in de HED. Ten behoeve van het dagelijks beheer van de HED is Hollywood Property Owners Alliance opgericht, een non-profit organisatie.
clean and safe Buren-Alert Het team van buren-Alert zet zich in om op bedrijventerreinen, winkelgebieden, woonwijken en sportterreinen 6-minuten zones op te zetten en regelt daarvoor: • Collectieve aanschaf en plaatsing van AED’s ( hartdefibrillatoren). • Onderlinge alarmering. • Collectieve trainingen en oefeningen.
Buren-Alert Einsteinstraat 67 - 3316GG Dordrecht - 078 – 652 11 99
[email protected] - www.burenalert.nl
10
BusinessPARK magazine
De oorspronkelijke reden om 1996 deze BID op te richten was de vitaliteit van Hollywood te verbeteren. Met een “clean and safe” campagne werd de eerste BID fase 1996-2001 ingegaan. 40 bedrijven stortten jaarlijks totaal $ 600.000 om een gedeelte van Hollywood op te waarderen. Deze ondernemers beseften dat het aantrekken van meer investeringen alleen succes zou hebben als de woon-, werk- en leefkwaliteit van Hollywood zou verbeteren. Als gevolg van de succesvolle resultaten werd het BID-gebied uitgebreid. Het gezamenlijke budget groeide inmiddels tot $ 2.1 miljoen, waarbij aan schoon, heel en veilig ook marketing was toegevoegd. Door de overgrote steun van vastgoedeigenaren werd de HED-periode meerdere malen verlengd. De overheid heeft een aantal categorieën vastgesteld waaraan de middelen besteed mogen worden o.a. veiligheid (49%), onderhoud (26%), management (16%), reservering niet-betaBusinessPARK magazine lende leden en leges (6%) en marketing en consulting (3%). De percentages betreft de besteding door de HED.
surveillance budgettair niet tot de mogelijkheden behoord, is door samenwerking met de Los Angeles Police Department (LAPD) de veiligheid aanzienlijk verbeterd. De surveillance – vaak bestaande uit gepensioneerde politieagenten - fungeert ook als begeleiding van de vele toeristen die Hollywood bezoeken. Op verschillende plekken in de HED is er sprake van cameratoezicht die uitsluitend onder controle staat van de LAPD. Een schoon en goed onderhouden HED zorgt mede voor een verhoogde veiligheid en dus verbetering van het investeringsklimaat in Hollywood. Het onderhoud is uitbesteed aan CleanStreet die allerlei services verzorgen waaronder vegen, verwijderen van graffiti, opruimen van afval tot het poetsen van de befaamde sterren op de Walk of Fame. Het onderhouden van bijvoorbeeld de wegbewijzering gaat in samenwerking met de gemeente Los Angeles omdat daar de eindverantwoordelijkheid berust. Naast onderhoud vindt de HED dat ook geïnvesteerd moet worden in het esthetisch aanzien van Hollywood. Zaken als sfeerverlichting, groenonderhoud en straatmeubilair worden eveneens uit middelen van de HED uitgevoerd. Deze services worden namelijk niet door de gemeente Los Angeles bekostigd.
Surveillance
Hollywood heeft vanouds een grote aantrekkingskracht op dak- en thuislozen. Om deze personen onderdak te bieden neemt de HED deel aan het Hollywood Emergency Response Outreach. Dit programma werkt samen met verschillende (vrijwilligers)organisaties om dak- en thuislozen onderdak te bieden en verzorgt voor hen tevens diverse sociale activiteiten.
De beveiliging wordt uitgevoerd door een particuliere beveiligingsorganisatie die dagelijks surveilleert. Hoewel een 24 uurs
Ton Lutter BusinessPARK magazine
11
Vijfsluizen Schiedam: eerste bedrijvenpark met BIZ-fonds Het is gelukt! Na een goede voorbereiding, hard werken en een stevige lobby is bedrijvenpark Vijfsluizen het eerste bedrijvenpark in Nederland dat aan de slag kan met een eigen ondernemersfonds volgens de wet BIZ (BedrijvenInvesteringsZone). De draagvlakmeting onder de bedrijven op het Schiedamse bedrijvenpark heeft ruim voldoende response opgeleverd. De bedrijven tonen zich daarmee in meerderheid voorstander van het gezamenlijk doen van aanvullende investeringen in het bedrijvenpark, onder leiding van de ondernemers zelf. Zo zal in de komende vijf jaar extra aandacht worden geschonken aan het verbeteren van de collectieve beveiliging en de bereikbaarheid van Vijfsluizen. Voorzitter Thom van der Boon toont zich zeer verheugd met de uitslag en met de betrokkenheid die de bedrijven op deze wijze hebben getoond. “We hebben er als bestuur en secretariaat hard aan gewerkt en nu kunnen we aan de slag. Met oog op het garanderen van een goede bereikbaarheid van Vijfsluizen kunnen we er voor de bedrijven voor zorgen dat er maatregelen worden genomen om de doorstroming en de bereikbaarheid in de komende jaren op peil te houden”.
len van het ondernemersfonds betekent dat alle bedrijven op Vijfsluizen mee gaan betalen aan de nieuwe investeringen. Vijfsluizen heeft de realisatie van een eigen ondernemersfonds in de afgelopen jaren degelijk voorbereid. Staatssecretaris Heemskerk koos Vijfsluizen afgelopen jaar zelfs als locatie om de nieuwe Experimentenwet BI-zones nationaal te lanceren.
Wethouder Maarten Groene (Economische Zaken): “Het geeft voldoening dat we in Schiedam als eerste zijn begonnen aan het tot stand komen van een BIZ op een bedrijventerrein en dat we nu ook de eerste zijn die een BIZ werkelijk hebben weten op te richten. Het toont weer aan hoe goed bedrijfsleven en gemeente met elkaar willen omgaan.” De Experimentenwet BI-zones die 1 mei 2009 in werking is getreden, geeft bedrijvenparken en winkelgebieden de mogelijkheid aanvullend aan de voorzieningen die de gemeente al biedt extra te investeren in schoon, heel en veilig. Het instel-
Het bestuur van het nieuwe ondernemersfonds op Vijfsluizen heeft ervoor gekozen om twee belangrijke speerpunten in de BIZ aan te pakken, te weten: collectieve beveiliging en mobiliteitsmanagement. Het beperken van de BIZ tot deze twee speerpunten is een bewuste keuze. De aanpak in de BIZ moet behapbaar blijven. Volgens voorzitter Thom van der Boon lopen veel bedrijvenparken die plannen voor een BIZ maken het risico te ambitieus te zijn, waardoor het afbreukrisico grote wordt. “Laat in de vijf jaar die staat voor de uitvoering eerst maar zien dat je de twee belangrijkste problemen voor de ondernemers concreet kan oplossen en stap niet in de val van grote plannen en vergezichten.”
Rabobank en Berk Accountants Het ondernemersfonds Vijfsluizen heeft bij de Rabobank een bankrekening voor het fonds geopend en zal via de Rabo ook de bestuurdersaansprakelijkheidsverzekering afsluiten. De Rabobank heeft vanaf het begin van het traject naar het ondernemersfonds veel interesse getoond voor de mogelijkheden die de nieuwe Wet BIZ biedt. De financiële administratie en accountancy zal voor het ondernemersfonds worden verzorgd door Berk Accountants en Belastingadviseurs. Berk heeft al 12
BusinessPARK magazine
in een vroeg stadium geïnvesteerd in het bieden van administratieve ondersteuning van nieuwe ondernemersfondsen. Dit is van groot belang, omdat de besteding van de middelen van het fonds zowel door de betrokken ondernemers, de gemeente, maar ook door de Tweede Kamer nauwlettend zal worden gevolgd. De ondernemers investeren gezamenlijk in de BIZ en de wet wordt over enige tijd in het parlement geëvalueerd.
Secretariaat ondernemersfondsen Het secretariaat van de stichting Ondernemersfonds Vijfsluizen wordt verzorgd door Sels Advies & Secretariaat. Dit bu-
reau heeft niet alleen veel kennis van en ervaring op het gebied van het ondersteunen van lokale ondernemersorganisaties en bedrijvenparken, maar zijn tot in detail op de hoogte van de Wet BIZ.
Meer informatie? Wilt u ook resultaten boeken met uw ondernemersfonds dankzij een ter zake kundige en professionele ondersteuning door de Berk Accountants en Belastingadviseurs, de Rabobank en/of Sels Advies & Secretariaat? Maak dan een afspraak via
[email protected].
Werkconferentie “samen aan de slag met bedrijventerreinen” was een groot succes! Ruim 230 deelnemers, werkzaam als bestuurder of professional bij provincie, gemeenten, regionale ontwikkelingsmaatschappijen, bij bedrijven of adviesbureaus bezochten de werkconferentie “samen aan de slag” op 28 januari 2010 in het Provinciehuis in Den Haag. De conferentie werd op geheel eigen wijze geleid door dagvoorzitter Felix Rottenberg. Aanleiding voor de werkconferentie is het convenant Bedrijventerreinen 2010- 2020, ondertekend door Rijk, IPO en VNG, waarin harde afspraken staan over de planning en de herstructurering van bedrijventerreinen. Introductie door John Jorritsma, voorzitter van de bestuurlijke werkgroep uitvoeringsstrategie bedrijventerreinen: ‘We hebben in het verleden fouten gemaakt. Gronden zijn te goedkoop uitgegeven en we hebben niet samengewerkt. Met het convenant bedrijventerreinen is echter een nieuw begin gemaakt, overheden hebben zich aan elkaar verbonden. Nederland is te klein om steeds een nieuw begin te maken, dus we moeten nu goed doorpakken. Daarom: ‘Wie mooi wil zijn moet samenwerken’!
ken zodat de huidige inhaalslag van herstructurering eenmalig is en 3) de markt moet verzakelijken’. Minister Cramer: ‘Investeer in duurzame bedrijventerreinen en regionale samenwerking. Pas eerst de SER-ladder toe bij de afweging of je een nieuw terrein aan legt. Ga samen aan de slag met de herstructureringsopgave’. Werken met het convenant bedrijventerreinen, wat betekent dat? Deelnemers konden één van de 5 deelsessies volgen over regionale samenwerking, duurzaamheid, financiering van de herstructureringsopgave, uitvoeringsstrategieën voor herontwikkeling en over de aanpak van herstructurering in de praktijk. Ervaringen, strategieën, tips en tricks werden besproken en bediscussieerd.
De ministers van VROM en EZ staan samen voor het nieuwe bedrijventerreinenbeleid.
Waar gaat u mee aan de slag?!
Minister Van der Hoeven: “We moeten nu met elkaar leren samenwerken en de lusten en lasten delen.” Daarbij merkt ze op dat er ook aandacht moet zijn voor de terreinen die nu niet opgepakt worden. Die mogen niet over 20 jaar aan de beurt zijn om op te knappen. Het mag geen vicieuze cirkel worden. Daarom moet de uitvoering van oude plannen de kop in worden gedrukt. Van der Hoeven doet ook een belangrijke BusinessPARK magazine oproep. Zij verwacht van iedereen dat zij manieren gaan bedenken om verevening mogelijk maken. “Iedereen moet zelf aan de slag gaan.” Haar advies: ‘Investeer in regionale samenwerking met een bedrijfsmatige aanpak. Drie dingen kunnen volgens haar beter: 1) samenwerken en daarbij de lusten en de lasten delen, 2) de cyclus van veroudering doorbre-
Deelnemers schreven op de wand wat hun bezig houdt. Een korte selectie daaruit: bevorderen van samenwerking tussen gemeenten onder regie van de provincie, de in ontwikkeling zijnde bedrijventerreinen op een goede manier ontwikkelen, lokale slagkracht van ondernemingsorganisaties helpen te versterken, eerder in het proces aandacht besteden aan duurzaamheid (duurzaamheid is geen bijlage maar een businesscase), planningsopgave neerwaarts bijstellen, neuzen dezelfde kant opkrijgen en succes laten zien! De presentaties van de vijf deelsessies en de publicatie “Samen aan de slag: werken aan de herstructurering van bedrijventerreinen” kunt u vinden op: Bron: www.vrom.nl BusinessPARK magazine
13
LOKAAL VERHAAL Nieuwe methoden voor meten veroudering en bepalen meerwaarde bedrijventerreinen Veel bedrijventerreinen in Nederland liggen er verloederd bij. Niet alleen de openbare ruimte is van matige kwaliteit, ook de bedrijfsgebouwen zelf verpauperen. Dit verouderingsproces wordt veroorzaakt door zowel private als publieke partijen. Gemeenten blijven veelal doorgaan met uitgifte van grond en ondernemers verhuizen liever naar een nieuwe locatie dan achter te blijven op het verouderde bedrijventerrein. “Deze verouderingsspiraal kan worden doorbroken door het sturen op (toekomstige) waarde van bedrijventerreinen. Het creëren van schaarste door drastische vermindering van de uitgifte, herstructurering, regionale samenwerking en het aanpassen van de grondprijspolitiek zijn hier van belang”, zegt Niels Bloem, adjunct-directeur bij DTZ Zadelhoff. Bloem deed uitgebreid onderzoek naar de meerwaarde op bestaande bedrijventerreinen in zijn masterproof voor de opleiding Master of Real Estate. Daarbij maakte hij gebruik van twee nieuwe modellen. Een model waarmee de veroudering kan worden gemeten en een model dat aantoont of transformatie van een bedrijventerrein financieel haalbaar is. Uit het onderzoek blijkt dat de veroudering alleen met een combinatie van oplossingen te verhelpen is. Voorop staat dat de overheid in samenspraak met marktpartijen meer moet bijsturen op (toekomstige) waarde, waardoor het bouwen van incourante en inflexibele gebouwen wordt beperkt. Daarnaast dient de uitgifte van nieuwe bedrijventerreinen in Nederland drastisch te worden beperkt om de vastgoedbeleggingsmarkt te interesseren voor bestaande bedrijfsgebouwen en/of -terreinen.
Om de veroudering te kunnen meten, is voor dit onderzoek een ‘REN (Real Estate Norm) veroudering bedrijventerreinen’ ontwikkeld. “Met dit model is het mogelijk om het begrip kwaliteit aan de hand van nauwkeurig omschreven criteria te objectiveren met verschillende aspectniveaus, die als het ware een weerspiegeling vormen van de wensen en eisen van vastgoedgebruikers”, vertelt Bloem. “De REN score heeft een directe relatie met de commerciële waarde van een bedrijventerrein. Hoe hoger de REN score, hoe hoger de kwaliteit van de openbare ruimte, gebouwen en gebruikers waardoor huuren verkoopprijzen stijgen.” Daarnaast is een kwantitatief model ontwikkeld om de mogelijke meerwaarde inzichtelijk te maken. Met het model kan worden aangetoond of transformatie van een terrein financieel haalbaar is. Door beide modellen te gebruiken kan de mogelijke meerwaarde van een bedrijventerrein zowel op kwalitatief als kwantitatief niveau worden aangetoond. Naast het creëren van schaarste, is aandacht voor de waarde van bedrijventerreinen als geheel van groot belang. Bloem: “Met alleen het opknappen van de openbare ruimte is nog geen meerwaarde gecreëerd. Ook het beheer van bestaande terreinen en gebouwen verdient volle aandacht waarbij de markt zelf ook waardevolle input kan leveren.” Het onderzoek van Niels Bloem MRE RT RMT, adjunct-directeur Valuation Advisory Services bij DTZ Zadelhoff, is te downloaden via de website www.dtz.nl.
Nieuwe aanpak bedrijventerreinen in voorbereiding Bron: Provincie Utrecht, Digitale nieuwsbrief E-prov, 30 maart 2010.
De provincie zoekt naar een nieuwe aanpak van de Utrechtse bedrijventerreinen. Tot 2020 moeten ongeveer 60 verouderde bedrijvenlocaties verbeterd worden. De provincie zoekt de oplossing nu vooral in een intensievere vorm van samenwerking met marktpartijen. De voorkeur gaat daarbij uit naar de oprichting van een provinciale herstructureringsmaatschappij. Dit blijkt uit het Provinciaal Herstructureringsplan dat de provincie heeft vastgesteld voor de periode tot 2013. In deze
nieuwe werkwijze ontwikkelt een speciaal daarvoor in het leven geroepen maatschappij projecten op Utrechtse bedrijventerreinen, waarbij vastgoed wordt aangekocht, verbeterd en verkocht. De samenwerking met marktpartijen kan extra geld opleveren voor de provinciale herstructureringsopgave. Voordeel is ook dat daarmee de kwaliteit verbeterd kan worden op private kavels van ondernemers. De komende maanden werkt de provincie dit verder uit. In het najaar van 2010 valt het definitieve besluit.
Al 320 hectare bedrijventerrein geherstructureerd Bron: Zicht op Zuid-Holland - 29 maart 2010
Tot en met 2013 is het streven om in Zuid-Holland de herstructurering van 820 hectare bedrijventerrein in uitvoering te hebben. Hiervan is al 320 hectare uitgevoerd. De resterende 500 hectare kunnen naar verwachting worden opgeknapt tussen nu en eind 2013. De herstructurering van bedrijventerreinen vloeit voort uit een convenant van 2009 tussen het Rijk, het IPO en de VNG, dat voorziet in de herstructurering van in totaal 6500 hectare bedrijventerrein over heel Nederland.
draagt over de periode 2009-2013 44 miljoen euro bij. Daarvan is 5,6 miljoen euro bestemd voor de Oude Rijnzone. Met het geld worden gemeenten en bedrijfsleven in staat gesteld om herstructureringsprojecten uit te voeren met behulp van de Uitvoeringssubsidie Herstructurering Bedrijventerreinen (UHB). Daarnaast is een door GS vastgesteld herstructureringsprogramma nodig om in aanmerking te komen voor een rijksbijdrage. Het rijk heeft voor de herstructurering in ZuidHolland 12,9 miljoen euro beschikbaar gesteld.
Het herstructureringsprogramma is een van de instrumenten die worden ingezet om de provinciale regierol op de uitvoering van het bedrijventerreinenbeleid vorm te geven en om gemeenten te helpen bij de herstructurering. De provincie
De herstructurering van 820 hectare bedrijventerrein in ZuidHolland kan alleen worden gerealiseerd als rijk, provincie en gemeenten gezamenlijk de publieke financiering voor hun rekening nemen.
In de zuidvleugel van de Randstad krijgt 320 hectare bedrijventerrein de bestemming woningbouw Bron: Cobouw Nieuws, 11-02-2010
Meer duurzame energie uit biomassa De provincie Gelderland heeft een subsidie van 1 miljoen euro beschikbaar gesteld aan Topell Energy BV. Dankzij een nieuwe techniek kan het bedrijf ‘biokolen’ maken uit biomassa, zoals hout en gras. De subsidie is bedoeld voor een drooginstallatie, waardoor ook moeilijkere biomassa, zoals bermgras, natuurgras en slootmaaisel, kan worden gebruikt. Biokolen zijn vergelijkbaar met steenkolen en kunnen in gro-
tere hoeveelheden dan gewone biomassa worden meegestookt in conventionele elektriciteitscentrales. Dankzij een lagere CO2-uitstoot betekent dit belangrijke winst voor het milieu en het klimaat. De nieuwe fabriek is gepland in Duiven. Het halen van duurzame energie uit biomassa en het vervaardigen van nieuwe producten is een belangrijke doelstelling van het Gelderse klimaatprogramma ‘Aanpakken en aanpassen’.
Op zoek naar bedrijfscontactfunctionarissen Op het artikel over de plaatsing van bedrijfscontactfunctionarissen bij gemeenten is een aantal reacties binnengekomen. Het wervings- en selectiebureau Job4Talent uit Gouda is inmiddels aan de slag op basis van deze reacties. Gemeenten die op zoek zijn naar direct inzetbare bedrijfscontactfunctionarissen kunnen zich nog steeds melden bij Job4Talent. Contactpersoon is Alex van der Welle, tel. 0182 – 591521. Het mailadres is
[email protected].
14
BusinessPARK magazine
Dat blijkt uit informatie van de kamer van Koophandel Rotterdam (KvK). De KvK baseert zich op bouwplannen van gemeenten als Zuidplas, Alblasserdam en Ridderkerk, en op de structuurvisie van de provincie Zuid-Holland. Volgens de organisatie propageren onder meer deze gemeenten in het gebied wonen in het groen en op kades. Ridderkerk bijvoorbeeld heeft plannen om het buitendijkse bedrijventerrein Maasoever-Oost een woonbestemming te geven. Volgens de KvK is woningbouw voor de gemeenten financieel aantrekkelijker dan het ontwikkelen van bedrijventerreinen. Verder signaleert de Kamer van Koophandel dat in diverse plaatsen BusinessPARK magazine in het gebied plannen bestaan om bedrijventerreinen een lichtere milieubestemming te geven. Dan verrijzen er bijvoorbeeld kantoren of bouwmarkten. Dit heeft te maken met nabijgelegen woningen. Zo wil Papendrecht op een deel van het bedrijventerrein Oosteind minder industrie omdat in de omgeving woonwijken zijn ontwikkeld. De plannen voor
woningbouw hebben een keerzijde, laat Ursul Schaap, woordvoerder van de KvK Rotterdam, weten. De bouw van huizen vormt een ernstige belemmering voor de verdere ontwikkeling van het bedrijfsleven. Vooral bedrijven in de zwaardere milieucategorie, waaronder bouwbedrijven, kunnen hierdoor in problemen raken. Als voorbeeld noemt de KvK aannemersbedrijf Hazebroek en Tamerus Wegenbouw, in Zuidplas. Zij dreigen in de knel te komen doordat in hun omgeving huizen staan gepland. De aan- en afvoer van materialen kan, vreest de KvK, leiden tot klachten van bewoners. Doordat kades niet langer beschikbaar zijn voor het bedrijfsleven komen er minder aan- en afvoer mogelijkheden. “Ondernemers trekken naar elders en daardoor verdwijnt veel werkgelegenheid uit de regio. Veel gemeenten onderschatten dat”, meent Schaap. Gemeenten moeten een keuze maken voor woningbouw of voor handhaven van bedrijventerreinen, vindt hij.
BusinessPARK magazine
15
Duurzaam bouwen met subsidie
Afgelopen maanden is er bij de overheid nog al het een en ander gewijzigd in de informatieverstrekking over subsidieregelingen. Het centrum voor subsidies van het ministerie van EZ, SenterNovem, is samen met de Economische VoorlichtingsDienst EVD en het Octrooicentrum Nederland opgegaan in Agentschap NL. Als het gaat om duurzaamheid, innovatie, internationaal ondernemen en samenwerken is Agentschap NL het nieuwe aanspreekpunt voor ondernemers, bedrijvenparken, kennisinstellingen en gemeenten. De website is agentschapnl.nl. Duurzaamheid loont Voor ondernemers die op een bedrijvenpark gezamenlijk aan de slag willen met duurzaamheid, energie en milieu biedt Agentschap NL een aantal regelingen met subsidie of investeringsaftrek. Veel ondernemers zijn hiervan niet op de hoogte of zijn terughoudend als het om subsidie gaat. Investeringsaftrek ligt daarentegen veel beter in de markt, maar dan moeten de mogelijkheden wel bekend zijn. Waarom zou je geen gebruik maken van investeringsaftrek als de fiscus die mogelijkheden biedt?
Belangrijke regelingen Ondernemers die duurzaam (ver)bouwen en investeren in nieuwe duurzame installaties op het gebied van energie en milieu kunnen gebruik maken van de bestaande regelingen. In het kader van de aanpak van de economische crisis is een aantal regelingen voor 2010 zelfs verruimd. Welke regelingen zijn er zoal:
EIA De Energie-investeringsaftrek (EIA) is een fiscale regeling van de ministeries van Financiën en Economische Zaken. Agentschap NL en de Belastingdienst voeren de EIA uit. Met de EIA wil de overheid het Nederlandse bedrijfsleven aansporen tot energiebesparing en toepassing van duurzame energie. Het budget voor 2010 is € 150 miljoen aan fiscaal voordeel. Als het EIA-budget overschreden wordt, dan kan de minister van Financiën de regeling beperken of buiten werking stellen. Dit besluit wordt in de Staatscourant en op de website gepubliceerd. Als ondernemer kunt u profiteren van de EIA wanneer u aan enkele voorwaarden voldoet. 16
BusinessPARK magazine
• U bent in Nederland belastingplichtig is voor inkomsten- of vennootschapsbelasting en drijft voor eigen rekening een onderneming. • U heeft recent (tot drie maanden terug) een energie-investering gedaan in een bedrijfsmiddel dat voldoet aan de eisen van de Energielijst 2010. • U heeft de benodigde vergunningen voor deze investeringen binnen. De EIA kunt u toepassen naast de gewone investeringsaftrek. Via de EIA kunt u 44% van de investeringskosten aftrekken van de fiscale winst van uw onderneming. Het directe financiële voordeel is afhankelijk van het belastingpercentage; het bedraagt ongeveer 11% van de goedgekeurde investeringskosten. U kunt EIA aanvragen voor de aanschaf- en voortbrengingskosten van (onderdelen van) bedrijfsmiddelen die aan de energieprestatie-eisen voldoen, inclusief voorzieningen die technisch noodzakelijk zijn voor deze bedrijfsmiddelen en die alleen daarvoor gebruikt worden. U vindt ze in de Energielijst op de website van Agentschap NL. De informatie op deze website is slechts een samenvatting van de officiële regelingen. Hoewel deze informatie met de grootst mogelijke zorg is samengesteld, kan Agentschap NL geen enkele aansprakelijkheid aanvaarden voor eventuele fouten. Raadpleeg in geval van onduidelijkheid altijd de tekst van de Wet inkomstenbelasting, de Wet op de vennootschapsbelasting en de Uitvoeringsregeling Energie-investeringsaftrek. Begindatum indieningstermijn 01-01-2010
Einddatum indieningstermijn 31-03-2011 Let op! Een EIA-aanvraag kan tot 3 maanden na het aangaan van de investeringsverplichting worden ingediend bij Bureau IRWA. De verplichting tot de investering moet uiterlijk eind 2010 worden aangegaan. Dan kan binnen drie maanden EIA aangevraagd worden. Uiterlijk 31 maart 2011 moeten alle aanvragen binnen zijn.
MIA Naast de EIA is er ook een mia-regeling: de milieuinvesteringsaftrek. Ook hier geldt een aftrekmogelijkheid op de winstbelasting op basis van energievoorzieningen die worden getroffen. Het aanvragen van MIA en Vamil is heel eenvoudig. U hoeft slechts één dubbelzijdig formulier in te vullen. Meestal is het meesturen van informatie niet noodzakelijk. Voor het aanvragen van MIA en Vamil is geen accountantsverklaring nodig. Hieronder volgt een stappenplan.
Stappenplan:
u een kopie van de koopovereenkomst meesturen. De meldingstermijn is in principe drie maanden na datum van investeren (datum van orderbevestiging). 4. Bewaar een kopie van uw meldingsformulier bij uw boekhouding. Vergeet u niet ook de eventuele meerkosten te melden. 5. Bureau IRWA stuurt u binnen vier weken een ontvangstbevestiging. 6. U past MIA en/of Vamil toe bij uw belastingaangifte. U ontvangt dus geen beschikking van NL Milieu & Leefomgeving. 7. NL Milieu & Leefomgeving beoordeelt uw aanvraag technisch en kan daarvoor nadere informatie bij u opvragen over de techniek, de gemaakte kosten en de data van de verplichtingen. Ook kan een medewerker van NL Milieu & Leefomgeving het bedrijfsmiddel ter plekke komen beoordelen. Het resultaat van de beoordeling wordt vastgelegd in een advies aan uw belastinginspecteur. U krijgt hier een kopie van. 8. Bent u het niet eens met de beoordeling van NL Milieu & Leefomgeving, dan kunt u na vaststelling van uw aangifte bezwaar indienen bij uw Belastinginspecteur.
EOS Als de ondernemer in kwestie daadwerkelijk hoge ambities heeft met energie en milieu en de investeringen innovatief zijn en tevens op andere locaties herhaalbaar, dan bestaat er de mogelijkheid van een demonstratieproject. Het ministerie van Economische Zaken heeft beleid ontwikkeld dat gericht is op het realiseren van een betaalbare, betrouwbare en schone energievoorziening. Een van de programma’s die invulling geven aan dit beleid is Energie Onderzoek Subsidie (EOS). Dit programma beoogt de technische kennis over energie-efficiency en duurzame energie uit te breiden door onderzoek van Nederlandse kennisinstellingen en bedrijven te steunen. EOS beslaat het traject van idee tot aan marktintroductie. Afhankelijk van het type project en de perspectieven van het project kan bij verschillende EOSregelingen een beroep worden gedaan op subsidie. U kunt bij EOS kosteloos en vrijblijvend advies inwinnen over de technische en economische haalbaarheid van uw idee en over de subsidiemogelijkheden. Uw informatie wordt vertrouwelijk behandeld. De EOS-adviseurs hebben geheimhoudingsplicht.
1. U betaalt inkomsten- of vennootschapsbelasting en u bent van plan een bepaald bedrijfsmiddel aan te schaffen. U kiest voor een innovatieve, milieuvriendelijke versie van Aan de slag met duurzaam bouwen op bedrijvenparken dit bedrijfsmiddel die in de Milieulijst Op de website www.agentschapnl.nl vindt u veel meer informatie over de van het investeringsjaar staat. mogelijke regelingen. 2. Indien nodig zorgt u voor de benoIndien u voor uw bedrijvenpark een eerste inventarisatie wil laten maken van digde vergunningen of certificaten BusinessPARK magazine de relevante regelingen die u zou kunnen benutten, kunt u contact opnemen die zijn vereist bij het betreffende met Ton Lutter van de Stichting Duurzaam Basis Initiatief, mail: bedrijfsmiddel.
[email protected]. 3. U vult het meldingsformulier in. U moet voor elke maat of vennoot een Voor een tarief van € 295,- (ex. BTW) ontvangt u een scan van de mogelijkapart formulier invullen. Voor invesheden voor uw bedrijvenpark. teringen van meer dan 1 miljoen moet BusinessPARK magazine
17
Berichten uit de ruimte Nog steeds te veel nieuwe bedrijfsterreinen Bron: www.binnenlandsbestuur.nl (8 maart 2010).
Gemeenten bieden twee keer meer bouwrijpe grond aan op bedrijventerreinen dan nodig is. Dat is in strijd met afspraken tussen Rijk, gemeenten en provincies. Oorzaak is overheidsfalen op alle niveaus. Han Olden komt tot deze conclusie in zijn proefschrift Uit voorraad leverbaar, waarop hij 11 maart promoveert aan de faculteit Geowetenschappen van de Universiteit Utrecht. Hij analyseerde het beleid voor bedrijventerreinen op nationaal, provinciaal en gemeentelijk niveau. Gemeenten moeten zich terugtrekken uit de uitgiftemarkt van bedrijventerreinen, luidt zijn advies. Al sinds 1991 wordt te veel bouwrijpe grond op de markt gebracht. Lang werd gedacht dat de aanleg van nieuwe bedrijventerreinen leidt tot regionaal economische groei. Hoewel beleidsmakers inmiddels inzien dat het zo niet werkt, gaan de ramingen nog altijd uit van een te grote vraag. Zo stuwen de overheden, tegen hun eigen voornemens in, het aanbod van nieuwe bedrijventerreinen onnodig op. Volgens Olden hebben overheden op alle bestuurslagen schuld. Het Rijk hanteert veel te hoge ramingen, gemeenten onderbouwen hun bestemmingsplannen slecht en de provincies treden daar niet tegen op. Zo was het allemaal niet bedoeld. November vorig jaar spraken de drie bestuurslagen af om minder bedrijventerreinen uit te geven en meer oude locaties te herstructureren. Het daartoe ondertekende Convenant Bedrijventerreinen 2010- 2020 vloeide voort uit de rijksbegroting: Vanaf 2009 moet per jaar 1.000 tot 1500 hectare verouderd bedrijventerrein worden opgeknapt. Dat is onmogelijk binnen het huidige convenant. De taakstellingen die daarin staan zijn strijdig met de intentie om de groei af te remmen, concludeert Olden. De ruimte die het convenant biedt om nieuwe bedrijventerreinen uit te geven is niet af- maar toegenomen. ‘Als je al die ruimte zou benutten is de jaarlijkse uitgifte gemiddeld duizend hectare. Fors hoger dan de gemiddeld 880 hectare in de laatste dertig jaar.’ Die ruimte wórdt benut, is een andere conclusie uit het onderzoek. ‘Je ziet in de praktijk dat gemeenten bestemmingsplannen voor bedrijventerreinen niet onderbouwen met marktonderzoek, maar zich baseren op de ruimte die Rijk en provincies bieden. Ze gaan ervan uit dat de ruimte die is gereserveerd, de ruimte is die ze nodig hebben voor bedrijventerreinen.’ Het is als de bakker die extra brood gaat bakken, redenerend dat er vanzelf meer klanten komen, vergelijkt Olden. Een veronderstelling die ook voor de bedrijvenmarkt niet opgaat. 18
BusinessPARK magazine
Uit eerder onderzoek naar verhuismotieven van bedrijven bleek dat ondernemers vooral verhuizen over korte afstanden, binnen het bereik van hun klanten, werknemers en netwerk. Gemeenten laten bij de uitgifte van bedrijventerreinen de zogenoemde vestigingsplaatsfactor echter zwaar wegen, zegt Olden. ‘Ze veronderstellen dat de aanleg van een mooi bedrijventerrein invloed heeft op het vestigingsgedrag van ondernemers, dat ze daarmee bedrijven uit buurgemeenten kunnen lokken. En de buurgemeente denkt hetzelfde. Ze beconcurreren elkaar, terwijl ze moeten samenwerken.’
Onaantrekkelijk Gevolg van het overaanbod en de concurrentie is dat de grondprijs te laag is. Voor ondernemers is nieuwbouw aantrekkelijker dan een bestaand pand op te knappen. Dat maakt herstructurering voor de marktsector oninteressant, zegt Olden. ‘Gemeenten houden met de uitgifte van nieuw bedrijventerrein de aantrekkelijke kant van de markt in handen en laten de onaantrekkelijke kant van de herstructurering over aan projectontwikkelaars. Die hebben daar dus geen trek in.’ In hoeverre gemeenten door het ruime aanbod aan bouwrijpe grond op nieuwe bedrijventerreinen meer negatieve ontwikkelingen veroorzaken op bestaande bedrijventerreinen, is niet bekend. Daar moet nader onderzoek naar worden gedaan, meent Olden. Voor hem is wel duidelijk dat de huidige aanpak niet is toegesneden op de problemen. Herstructureringsplannen moeten niet gaan over het verbeteren van het openbaar gebied – dat heeft weinig invloed op het functioneren van bedrijven – maar over de aanpak van verouderd vastgoed. De oplossing voor het overaanbod ligt volgens Olden in het fors bijstellen van de planningsopgave in het Convenant Bedrijventerreinen. Vervolgens moeten gemeenten zich terugtrekken uit de markt voor bedrijventerreinen. Ze moeten de uitgifte overlaten aan marktpartijen en zich toeleggen op het beter onderbouwen van de vraag: weten waar behoefte aan is, welke ondernemers willen groeien of weg moeten uit een woonwijk en of de locatie de bestemming bedrijventerrein moet houden. ‘Anders blijft het als die bakker die maar brood blijft bakken en er maling aan heeft dat zijn andere brood oud ligt te worden.’
Nieuwe structuurvisie bedrijventerreinen voor de provincie Gelderland in 2010 Bron: www.gelderland.nl
Gedeputeerde Staten van Gelderland zul- Verder vraagt de provincie Gelderland aan de gemeenten om extra aandacht te besteden aan kwalitatieve aspecten, zoals len naar alle waarschijnlijk de Structuur- een goede ruimtelijke inpassing, een zorgvuldige vormgeving visie Bedrijventerreinen en Werklocaties en een zo laag mogelijke milieubelasting. naar verwachting in april 2010 definitief Convenant Bedrijventerreinen 2010-2020 vaststellen. Deze structuurvisie – die in sep- Over deze nieuwe aanpak van het bedrijventerreinenbeleid is tember 2009 als ontwerp is vastgesteld, ook overeenstemming bereikt tussen het Rijk, het Inter Provinciaal Overleg en de Vereniging van Nederlandse Gemeenvervangt het bedrijventerreinenbeleid uit ten. De afspraken zijn vastgelegd in het Convenant Bedrijventerreinen 2010-2020. het Streekplan Gelderland 2005. De structuurvisie Bedrijventerreinen en Werklocaties is een aanpassing van het structuurvisiebeleid als gevolg van de volgende ontwikkelingen: l toekomstprognoses wijzen erop dat na 2020 de vraag naar bedrijventerreinen sterk afneemt. Vanaf 2025 is er zelfs sprake van krimp. l maatschappelijk is er weerstand tegen de verrommeling van het landschap ontstaan. Dit vertaalt zich in de vraag naar meer regie van de provincie op het (her)ontwikkelen van de juiste kwaliteit bedrijventerrein op de juiste plek.
Economische Programmerings- en Ontwikkelingsdocumenten
Nieuw beleid
Onder Gld.kaarten en cijfers kunt u het ontwerp van de Structuurvisie Bedrijventerreinen en werklocaties in kaart- en tekstvorm digitaal raadplegen. Onder Gld.documenten vindt u de structuurvisietekst in PDF-formaat. De daarbij behorende (informatieve) kaart in PDF-formaat vindt u onder Gld.kaarten en cijfers. Deze kunt u beide downloaden.
Uitgangspunt van het nieuwe beleid is dat er eerst optimaal gebruik wordt gemaakt van bestaande bedrijventerreinen voordat er nieuwe terreinen worden ontwikkeld. Voldoende ruimte voor bedrijvigheid blijft beleidsuitgangspunt, maar overschot aan bedrijventerrein moet worden voorkomen.
De provincie Gelderland brengt het nieuwe beleid in overleg met de in de regio’s samenwerkende gemeenten tot uitvoering. In regiospecifieke Economische Programmerings- en Ontwikkelingsdocumenten (EPO’s) moeten de gevolgen van het provinciale beleid zichtbaar worden. In overleg met de regio’s maakt de provincie een gezamenlijk pakket bestuurlijke afspraken.
Digitaal beschikbaar
Zon gaat bedrijvenpark van stroom voorzien Bron: Zicht op Zuid-Holland, Nummer 8, 25 februari 2010
Gedeputeerde Asje van Dijk, de gemeente Binnenmaas en het Bedrijvenpark Hoeksche Waard hebben afgelopen maandag afgesproken voor het nieuwe bedrijvenpark van de Hoeksche Waard de energieopwekking te willen verzorgen door zonnepanelen. Dit is de eerste concrete uitwerking van de motie zonneenergie die José Chung van GroenLinks in maart 2009 met BusinessPARK magazine unanieme steun heeft ingediend. De motie ging over het gebruik van zonne-energie op bedrijventerreinen. José Chung: “Het is een overeenkomst waar we heel blij mee mogen zijn. Binnen één jaar zo’n concreet resultaat bereiken is met recht een mijlpaal. Ik ben er trots op dat we als GroenLinks aan de basis hebben gestaan van dit initiatief en ook trots dat we
dit resultaat door gezamenlijke inspanning hebben kunnen bereiken. Deze intentie-overeenkomst is een grote stap in de goede richting.” Dat dit resultaat juist hier is gerealiseerd is des te aansprekender omdat men in dit hele gebied, onder leiding van de commissie Hoeksche Waard, hard aan de slag is om de overstap naar duurzame energie in de toekomst mogelijk te maken. BusinessPARK magazine
19
Robbenplaat
heeft ruimte...
Zuid-Holland: Duurzame toekomst bedrijvenparken
…om adem te halen
Niet alleen fysiek, maar ook zónder knellende regelzucht: Een bestuur dat mee-ademt met ondernemers.
…om te bewegen
De bereikbaarheid van Robbenplaat via de A7 is geen probleem, het is een gegeven. Files? Die staan in de rest van het land.
…om te bouwen
‘Bouwen’ is in Wieringermeer uitgangspunt. Ook voor ondernemingen die in stedelijke gebieden minder op hun plaats zijn.
…om te besparen
Grondprijzen zijn hier een prettige verrassing. De korte lijnen en de daadkracht van de gemeente tijdbesparend.
…om te wonen
Rust, ruimte en veiligheid. Veel voorzieningen, ambitieuze nieuwbouwprojecten, Hoorn, Medemblik en Schagen vlakbij, het unieke Wieringerrandmeer in voorbereiding. Wonen in Wieringermeer is genieten.
…om te ondernemen
Geen wonder dat veel ondernemers de weg naar Robbenplaat al hebben gevonden. Zij werken er temidden van bedreven toekomstbouwers. Of het nu gaat om collega-ondernemers, de gemeente of de bewoners.
Ook dit jaar organiseert de provincie Zuid-Holland een serie masterclasses voor lokale ondernemersorganisaties en gemeenten over duurzaam samenwerken op bedrijvenparken. Tijdens vier bijeenkomsten passeren verschillende aspecten van duurzaamheid de revue. Per bijeenkomst zal een tweetal gastdocenten optreden. Zij geven hun deskundigheid ten beste en laten zien wat er op het gebied van duurzame bedrijvenparken mogelijk is. Dat levert de basis voor discussie, waar steeds voldoende ruimte voor is. Thema’s De masterclasses zullen uit vier bijeenkomsten bestaan met elk een eigen thema. Drie van de thema’s zijn: • Duurzame energie op bedrijvenparken • Ruimtewinst op bestaande bedrijvenparken • Managen van beheer en onderhoud op bedrijvenparken Het vierde thema ligt nog niet vast. Verder wordt eén van de bijeenkomsten gecombineerd met een excursie.
De bijeenkomsten zijn gericht op het overbrengen van concrete informatie en praktische tips waarmee ondernemersorganisaties en gemeenten samen mee aan de slag kunnen. Daarbij kunnen de deelnemers leren van elkaars ervaringen en praktijksituaties. Op deze wijze komt duurzaamheid echt een stap dichterbij.
Kom naar de Masterclasses!
BusinessPARK magazine
www.ruimtevoorambitie.nl
20
BusinessPARK magazine
De eerste masterclass zal nog voor de zomervakantie worden georganiseerd. De drie volgende bijeenkomsten vinden in het najaar plaats. Als u er zeker van wilt zijn dat u de uitnodiging voor de bijeenkomsten ontvangt, kunt u dit nu al laten weten. U ontvangt dan zo spoedig mogelijk het gehele programma met locaties, data en gastdocenten. Wilt u alvast worden geïnformeerd, dan verzoekt Provincie Zuid-Holland u om uw contactgegevens te mailen naar:
[email protected]. BusinessPARK magazine
21
BusinessPARK
magazine
4
jaargang 5, december 2006
VRAAG & ANTWOORD
Platform voor duurzaam beheer van bedrijventerreinen
Vraag van ondernemersvereniging: BusinessPark magazine verschijnt viermaal per jaar als platform van ontwikkelingen op het gebied van parkmanagement en duurzaam beheer van bedrijventerreinen. Doelgroep: BusinessPark magazine wordt in controlled circulation verzonden aan gemeente- en provinciebesturen en gemeentelijke en provinciale diensten EZ, RO, bedrijfscontactfunctionarissen en aan besturen van locale bedrijvenkringen. Oplage: 3.500 exemplaren Uitgave en Management BusinessPark magazine, Handelsnaam van Buro voor Economische
lokale initiatieven
Ontwikkeling BEO kvk-nr.: 27186770 Redactie Drs. A.A. Sels Mr. J.W. van Houdt A.A. Lutter Gastredacteur (op uitnodiging)
Als bestuur van ons bedrijvenpark hebben we de afgelopen jaren uitstekende contacten onderhouden met de wethouders van onze gemeente en met een aantal raadsleden. Door de raadsverkiezingen van 3 maart jl. is het politieke landschap in onze gemeente behoorlijk gewijzigd. Dit betekent dat we met nieuwe en nog onbekende wethouders te maken krijgen. Hoe kunnen we zo snel mogelijk duidelijkheid krijgen over de lopende met de gemeente? BID: Meer ruimteafspraken voor Parkmanagement scan DHV
Antwoord van BusinessPark Magazine: De partijen die het nieuwe college van B&W gaan samenstellen, zullen tevens een collegeprogramma opstellen waarin wordt aangegeven wat de politieke ambities van de gemeente in de komende vier jaar zijn. Dit collegeprogram is in feite het beleidsplan en wordt voor de nieuwe wethouders leidraad voor hun handelen. Het collegewerkprogramma is een openbaar stuk en u doet er als ondernemersorganisatie goed aan het te bestuderen. Het gaat dan vooral om beleid dat voor uw bedrijvenpark relevant kan zijn, zowel in positieve zin, maar ook als het gaat om mogelijke bedreigingen. Verder is heel belangrijk dat u nagaat op welke wijze het nieuwe college omgaat met afspraken die u als bedrijvenpark met het vorige college hebt gemaakt. Het is namelijk mogelijk dat er in de nieuwe raad geen meerderheid meer bestaat voor bepaalde beleidspunten van het vorige college. Ook hebben alle gemeenten een forse bezuinigingsoperatie te verstouwen. Dit betekent dat alles opnieuw kan worden beoordeeld en bepaalde projecten of plannen worden afgeblazen. Als u signalen krijgt dat bepaalde plannen voor uw bedrijvenpark mogelijk op de lange baan worden geschoven of zelfs geheel worden geschrapt, is het zaak zo snel mogelijk aan de bel te trekken bij de raadsfracties die nu aan het onderhandelen zijn over het beleid voor de komende vier jaar. U kunt bijvoorbeeld in gesprek gaan met de fractievoorzitters van de
verschillende partijen. U doet er ook verstandig aan uw standpunten en wensen als vertegenwoordiger van de ondernemers op het bedrijvenpark schriftelijk kenbaar te maken aan de raadsfracties. Onderhoudt ook de contacten met de ambtenaren waarmee u doorgaans communiceert. De ambtenaren blijven immers sowieso zitten en moeten vaak ook input leveren voor het collegeprogram. Laat hen ook weten wat het standpunt is van de ondernemers. Het is natuurlijk mogelijk dat een nieuw college nieuwe beleidskeuzen maakt. Als er sprake is van nieuwe wethouders, adviseer ik u hen zo snel mogelijk uit te nodigen voor een bezoek aan uw bedrijvenpark. Laat zien wat er concreet speelt. Geef aan met welke knelpunten de ondernemers worden geconfronteerd en maak duidelijk dat u als serieuze gesprekspartner mee wilt werken aan het oplossen van deze knelpunten. Kruip niet in uw schuttersputje, maar stel u open op. Mocht het zo zijn dat een nieuwe wethouder zich totaal afsluit van de argumenten van ondernemers, dan kan ook op andere wijze gebruik gemaakt worden van de lokale politieke lobby. Als het gaat om afspraken die in het verleden glashard zijn vastgelegd, kan zonder meer gewezen worden op het feit dat burgers, en dus ook ondernemers, een betrouwbare overheid mogen verwachten die haar afspraken nakomt.
Vermeer (OVDD): Op de barricaden voor Flevoland VASt-project bedrijventerreinen
Vormgeving en productie Modderman Drukwerk Amsterdam Fotografie Sels Advies & Secretariaat Trigion Gemeente Schieda Advertentie-exploitatie Tel: 010 – 40 90 540 mail:
[email protected] Contactgegevens Postbus 405 3100 AK SCHIEDAM Tel: 010 – 40 90 540
Heeft u ook een vraag? Leg deze voor aan BusinessPark Magazine!
BusinessPARK magazine Heeft u als ondernemersvereniging of gemeente ook een vraag op het gebied van duurzaam beheer van bedrijvenparken? Stel die vraag dan aan BusinessPark Magazine. Wie weet, staat dan het antwoord op uw vraag in de volgende uitgave van dit magazine. En…ook al wordt uw vraag niet in het blad geplaatst, antwoord krijgt u sowieso! Stel uw vraag via:
[email protected]
Mail:
[email protected] 22
BusinessPARK magazine
BusinessPARK magazine
23
Sels Advies & Secretariaat secretariaatsdiensten met visie Lokale ondernemersverenigingen Businessparkmanagement Maatschappelijk ondernemen Onderwijs en arbeidsmarkt
Ook voor ondersteuning van: Duurzaam beheer van bedrijvenparken en de ondersteuning van parkmanagement
Sels Advies & Secretariaat heeft de deskundigheid in huis om ondernemersorganisaties en overheden de juiste ondersteuning te bieden bij businessparkmanagement. Het functioneren op het snijvlak van overheid en bedrijfsleven is daarbij ons specialisme. Ons menu: Secretariaatsvoering bedrijvenparken en ondernemersorganisaties Ondersteuning bij oprichten ondernemersorganisaties Advisering bij fusie ondernemersorganisaties Secretariaten parkmanagement Ondersteuning lokale lobby en belangenbehartiging Ondersteuning communicatie en PR Projectsecretariaten
Contactpersonen drs. Ton Sels en Ton Lutter
in fo@se l s.nl ww w .se l s.nl
Postbus 405 - 3100 AK Schiedam Jan van Galenstraat 78 te Schiedam Tel. (010) 40 90 540 - Fax (010) 473 28 18