Bronkritische onderzoeksmethoden ter bestudering van de vroeg-islamitische periode Door Loes Vogels in opdracht van: Islam & Arabisch, Radboud Universiteit Nijmegen (2012)
OVERLEVERINGEN A-C
Variant A, Muslim, Ṣaḥīḥ (1994), Cairo: Dār al-Ḥadīth, part 6, p. 202.
* ( حدثII ḥaddatha) : overleveren (…) * ( اخبرIV akhbara) : berichten (…) * ‘( عنan) : op het gezag van (…) * ( استعيرX ista‘ īru) : lenen * ( متاعmatā‘a) : proviand, goederen * ( جحدjaḥada) : ontkennen, weigeren * ( صلى علىṣallā ‘ala) : iemand zegenen * ( سلمII sallama) : beschermen, verlossing of zaligheid schenken * ( صلى هللا عليه و سلمṣallā allāhu ‘alayhi wa sallama) : moge God hem zegenen en zaligheid schenken * ( اتىatā) : komen, arriveren, brengen, naar iemands huis komen * ( نحوnaḥw) : methode, deel, richting, soortgelijke
Variant B, ʿAbd al-Razzāq, al-Musannaf (1983), Beirut: al-Maktaba al-Islamiyya, part 10, p. 201-202.
* ( زالzāla) : niet blijven, weggaan, met ontkenning: blijven of ophouden * ( حدḥudd, mv. ḥudūd) : straf * ( قامqāma) : opstaan, iets doen * ( خطيبkhaṭīb) : preek * ( انماinnamā) : slechts, maar, hoe dan ook, echter,wat (relativum) * ( سرقsaraqa) : stelen * ( شويفsharīf) : nobele [man] * ( تركtaraka) : achterlaten, negeren * ( ضعيفḍa‘īf) : zwakke [man] * ( نفسnafs) : ziel * ( لوlaw) : als
Variant C, Al-Bukhārī, and Khān, M.M., Ṣaḥīḥ al-Bukhārī: The translation of the Meanings of the Ṣaḥīḥ al-Bukhārī (1987), New Delhi: Kitāb Bhavan, part 8, pp. 517-518.
* ( رفعrafa‘a) : optillen, hoger of beter worden, eindigen, presenteren, iets voorleggen aan (met )الى * ( حاجةḥāja) : zaak, wens, behoefte * ( تابtāba) : spijt betuigen * ( توبةtawba) : berouw, spijt * ( حسنḥasuna) : passend, geschikt, goed, mooi of betamelijk zijn
ISNĀDBUNDEL
AL-BUKHĀRĪ
Muḥammad b. Muqātil
Ismā ‘īl (b. ‘Abd Allāh)
‘Abd Allāh
MUSLIM
Sa ‘īd b. Sulaymān
Ḥarmala b. Yaḥya
Abū Ṭāhir
‘ABD AL-RAZZĀQ
Ibn Wahb
Yūnus b. Yazīd
al-Layth
al-Zuhrī
‘Urwa b. al-Zubayr
‘Ā’isha
‘Abd al-Ḥumayd
Ma‘mar
VERTALINGEN
VARIANT A
‘Abd b. Ḥumayd overleverde ons, ‘Abd al-Razzāq berichtte ons, Ma‘mar berichtte ons op het gezag van al-Zuhrī, op het gezag van ‘Urwa, op het gezag van ‘Ā’isha. Zij zei: Een vrouw van de Makhzumiyya leende proviand [maar] zij ontkent dat. De Profeet (@) oordeelde dat haar hand afgesneden moest worden. Haar volk ging naar het huis van Usāma b. Zayd. Zij spraken met hem. Daarop sprak hij met de boodschapper van God (@) over haar. Vervolgens herinnert hij zich een soortgelijke ḥadīth van alLayth en Yūnus.
VARIANT B
‘Abd al-Razzāq berichtte ons. Hij zei: Ma‘mar berichtte ons op het gezag van al-Zuhrī, op het gezag van ‘Urwa, op het gezag van ‘Ā’isha. Zij zei: Een vrouw van de Makhzūmiyya leende proviand [maar] zij ontkent dat. De Profeet (@) vonniste het afsnijden van haar hand. Haar volk ging naar het huis van Usāma b. Zayd. Zij spraken met hem. Daarop sprak Usāma met de Profeet (@) over haar. De Profeet (@) zei tegen hem: O, Usāma! Houd op te spreken over een straf van God. Vervolgens hield de Profeet (@) een preek. Hij zei: wat jouw volk in het verleden deed, was dat zij, indien een nobele onder hen stal, zij het negeerden en, als een zwakkere onder hen stal, zij [een deel van] hem afsneden. [O], hij die mijn ziel in zijn hand heeft. Als Fāṭima, dochter van Muḥammad [gestolen had], had hij haar hand zeker afgesneden.
VARIANT C
Ismā‘īl b. ‘Abd Allāh overleverde ons. Hij zei: Ibn Wahb overleverde mij op het gezag van Yūnus op het gezag van Ibn Shihāb op het gezag van ‘Urwa op het gezag van ‘Ā’isha dat de Profeet (@) de hand van een vrouw afsneed. ‘Ā’isha zei: Daarna kwam zij naar mijn huis. Daarop legde ik haar situatie voor aan de Profeet (@). Zij betoog spijt en haar berouw was passend.
ISNĀD ANALYSE
Wat zie je? * A en B lijken sterk op elkaar * C wijkt af van A en B * A, B en C hebben een gemeenschappelijke kern (al-Zuhrī)
MATN ANALYSE
Wat verwacht je? * Veel overeenkomsten in thema’s en woorden tussen A en B * Een aantal kleine overeenkomsten in thema’s en woorden tussen A, B en C (de gemeenschappelijke kern) * Thema’s en woorden die voorkomen in A en B, maar niet in C * Thema’s en woorden die voorkomen in C, maar niet in A en B
MATN ANALYSE
THEMA’S
* Vrouw leent goederen en ontkent het * Profeet vonnist afsnijden hand * Stam vrouw naar Usāma b. Zayd * Usāma spreekt met Profeet * Straffen van God * Profeet houdt preek * Vrouw naar ‘Ā’isha * ‘Ā’isha gaat naar Profeet * Vrouw betuigt spijt
A A A A
B B C B B B B C C C
A A A A A A A A
B B B B C B C B B C B B B B B B B C C C
WOORDEN
* ( استعيرX ista‘ īru) : lenen * ( متاعmatā‘a) : proviand, goederen * ( جحدjaḥada) : ontkennen, weigeren * ( امرamara) : oordelen, veroordelen * ( قطعqaṭa‘a) : afsnijden * ( يدyad) : hand * ( اتىatā) : naar iemands huis komen * ( كلمII kallama) : met iemand spreken * ( حدḥudd, mv. ḥudūd) : straf * ( خطيبkhaṭīb) : preek * ( سرقsaraqa) : stelen * ( شويفsharīf) : nobele [man] * ( ضعيفḍa‘īf) : zwakke [man] * ( نفسnafs) : ziel * ( رفعrafa‘a) : iets voorleggen aan (met )الى * ( حاجةḥāja) : zaak, wens, behoefte * ( توبةtawba) : berouw, spijt
CONCLUSIE
Kloppen je verwachtingen? * Veel overeenkomsten in thema’s en woorden tussen A en B * Een aantal kleine overeenkomsten in thema’s en woorden tussen A, B en C (de gemeenschappelijke kern) * Thema’s en woorden die voorkomen in A en B, maar niet in C * Thema’s en woorden die voorkomen in C, maar niet in A en B
JA JA JA JA
Wat kun je zeggen over het verhaal en hoe het overlevert is? Er zijn eigenlijk twee verhaaltjes overlevert: één over de gebeurtenissen rondom het vonnis van de Profeet en één over hoe het de vrouw verliep na het vonnis. Dit kun je zien aan de verstopte isnād in het midden van variant C ‘qālat ‘Ā’isha’. Varianten A en B overleveren het eerste verhaaltje. Variant A meldt dat er een tweede verhaaltje in de omloop is. Variant C overlevert beide verhaaltjes, waarbij het eerste verhaaltje is samengevat in één zin.
Dus? Isnād en matn analyse komen overeen: de overlevering is werkelijk overlevert op de manier die in de overleveringsketens is vastgelegd.
Kun je dit nog op een andere manier bevestigen? Jazeker. Door biografische informatie op te zoeken over de overleveraars. Zo kun je ontdekken of de overleveraars in dezelfde periode leefden, of ze elkaar gekend kunnen hebben en of wat hun reputatie is. Ook kun je specifieke kenmerken van een overleveraar op het spoor komen: over zijn manier van lesgeven of zijn religieus-politieke kleur.
