ANFITEATRO NOTIZIE 82. SLAGERIJ MAES VLEESHOUWERSSTRAAT SINAAI Tel: VIERDE KWARTAAL 2013

België-Belgique P.B. 9100 Sint Niklaas 3/5345

WWW.KOPIE-EXPRESSE.BE

NOTIZIE 82 VIERDE KWARTAAL 2013

ANFITEATRO AMICI DELLA CULTURA ITALIANA

SLAGERIJ MAES VLEESHOUWERSSTRAAT 36 9112 SINAAI Tel: 03 772 33 39 SLAGERIJ MET ITALIAANSE SPECIALITEITEN

VERSLAG ACTIVITEITEN ACTIVITEITENKALENDER CULTUURKALENDER ALGEMENE INFORMATIE VERANTWOORDELIJKE UITGEVER & AFZENDER: KARIN TAVERNIER PRINS KARELSTRAAT 14 B 9100 SINT-NIKLAAS TEL. 03.777.96.43 [email protected]

DECEMBER 2013 DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT AFGIFTEKANTOOR SINT NIKLAAS 1 ERKENNING: P303621

ANFITEATRO www.anfiteatro.be Voorzitter Romain Van Hautekerke 03 7710021 [email protected] Secretariaat Karin Tavernier 03 7779643 [email protected] Penningmeester Karel Van Landeghem 03 7768642 [email protected] Bestuursleden [email protected] Lode Corveleyn [email protected] André en Betsy De Haeck-Neckers 03 7768514 [email protected] Willy De Lange 03 7771941 [email protected] Toon De Meyer 03 7770296 [email protected] Gijs den Dubbelden 09/348.39.70 [email protected] Geert en Marc Lehembre-Jottier 03 7765793 [email protected] [email protected] Brigitte Van Kogelenberg 03 7778345 [email protected] Chris en Marc Van Meerssche-Jonkers 03 776 59 68 [email protected] Kris Werts 0475 233 280 [email protected] Danielle en Achille Ziccardi-Van Gael 03 440 61 61 [email protected]

DE CASTRO

Hendrik Heymanplein, 156 9100 Sint-Niklaas Tel.03/777.64.64

Ruime keuze Italiaanse vleeswaren

boekhandel

NOTIZIE

Gratis toegestuurd aan de leden Lid worden kost slechts 10 EUR voor één jaar. Een volgend lid uit hetzelfde gezin betaalt 4 EUR Nieuwe leden kunnen hun lidgeld storten op rekening van Anfiteatro :

conto 413-9188521-59

IBAN : BE84 4139 1885 2159 BIC : KREDBEBB

REDACTIE Toon De Meyer Gijs den Dubbelden Anne-Marie Neckebroeck Karin Tavernier Romain Van Hautekerke Brigitte Van Kogelenberg Achille Ziccardi Opmaak: B. Van Kogelenberg

Stationsstraat 68, 9100 Sint-Niklaas Tel.03.776.52.25 oneindigeverhaal@skynet

W I N E T RAD I N G

FACTORY

de meest verrassende en intense ontmoeting met een fijne selectie betaalbare wijnen

magazijn Sint-Amands open vrijdag van 9 tot 21 uur zaterdag van 10 tot 17 uur Hekkestraat 44a 2890 Sint-Amands tel.0472/73.89.69 fax.052/34.02.86 www.winetradingfactory.be

BRICIOLE

IN PRIMO PIANO

van 20 bij 25 meter. Het landschap, de aangrenzende zeeën, de eilanden, alles is vertegenwoordigd in een lyrisch eerbetoon aan het land dat de wereld creativiteit en kunst schonk. SESSANTUNA, in de kleuren van Italië, staat volgens de ontwerper voor het vrouwelijke van Italië. “Ik zie de toekomst van Italië vooral als vrouwelijk”, legt Gaetano Pesce uit. “Het mannelijke aspect staat voor een verleden waarin mooie en belangrijke dingen tot stand zijn gekomen, maar het dreigt in herhaling te vallen. Om een nieuwe weg in te slaan moet het accent nu op het vrouwelijke komen te liggen.” Met het SESSANTUNA-project wordt teruggegrepen naar de eveneens rood-wit-groene Sansone-tafel die Pesce en Cassina in 1980 introduceerden. Elke SESSANTUNA-tafel is een voorbeeld van excellent design: origineel, uniek en onderscheidend. Let ook op de tafelpoten die geheel naar wens onder de tafel kunnen worden geplaatst. Elke tafel is gesigneerd door Pesce en genummerd op een manier die correspondeert met het moment van aansluiting bij Italië van de uitgebeelde streek. Vijf tafels met de meest belangrijke plekken uit de eenwording en voorzien van historische quotes zullen op veilingen worden verkocht. De eerste kwam in juni bij het Londense veilinghuis Phillips de Pury onder de hamer. De overige tafels zullen wereldwijd verkocht wordenbij vooraanstaande Cassina-dealers, waaronder Pot Interieur in Axel, specialist in design en kwalitatief hoogwaardig meubilair. Het feit dat Pot Interieur een dergelijk bijzonder meubel in haar collectie kan opnemen, is het resultaat van een jarenlange hechte band tussen deze speciaalzaak en de Italiaanse producent. Alleen al het kunnen bezichtigen van de tafel is een bezoek aan Pot Interieur waard. De uiteindelijke koper wordt eigenaar van een uitzonderlijk meubel: uniek in zijn design en in meer dan een opzicht historisch van aard. http://www.sessantuna.cassina.com/en/#/sessantuna/

Een jaar is weer voorbij gevlogen… met heel veel activiteiten en een heel grote groep leden… Toch hadden we voor die activiteiten liever wat meer opkomst gezien.

http://www.pot.nl/wonen/cassina/eettafels/table-italia-2011

In Technopolis in Mechelen is de nieuwe thematische tentoonstelling 'High Tech Romeinen' geopend. In 35 interactieve opstellingen kunnen bezoekers kennismaken met technologische hoogstandjes van meer dan 2000 jaar geleden die verrassend genoeg ook vandaag nog in gebruik zijn. De Romeinen waren best slimme jongens! Ze bouwden 2000 jaar geleden al bruggen, aquaducten en boogconstructies die honderden jaren lang niet overtroffen werden en...

Geboortebericht

Het is geen jongetje, geen meisje 'Hij' weegt niets Maar hij maakt het goed: www.cacciucco.nl De site van Joost Overhoff Met een blog, artikelen en foto's. Daarbij kan het over van alles gaan, waarbij sommige thema's vaker aan de orde komen. Zoals Italië, natuur, eten en wijn. Welkom!

52

Als we onlangs aan een aantal leden vroegen waarom ze afhaakten, stond ‘geen tijd om naar de activiteiten te komen’ met stip op één! We wensen jullie dus in 2014 veel tijd om naar onze initiatieven te komen, tijd voor Italië-reizen, tijd om te lezen… En veel nieuwsgierigheid. Deze Notizie biedt jullie alvast veel inspiratie… Er zit beslist iets tussen om toch te komen. Neem daarom meteen jullie agenda en noteer ze …. onze Anfiteatro-activiteiten voor 2014, het jaar waarin Italië van juli tot december beurtvoorzitter is van de Europese Raad ! Buone feste e un 2014 strapieno di felicità!

INHOUD In primo piano Che cosa faremo? Che cos’abbiamo fatto - Morandi - La grande Bellezza - Mayer Van den Bergh - Italiaanse sprokkel: Culinaire overschatting Da fare Fossa Viaggiare - Op ontdekkingstocht in de hak van Italië: deel 2 - Ferrara - Trieste - Ook in voor een trio? - Lido di Fido Camilleri Belle Italienne Attualità - La crise cambia gli abbitudine degli Italiani - Una storia surreal Stampa: Hooverphonic La dieta tra Natale e Capodanno Da leggere - Boeken vertaald uit het Italiaans scheurkalender - Da vedere/regalare: The young Montalbano Locali storici Francobolli: - Un francobollo per Verdi Briciole

Werkten verder mee

Linda Crivits, Herman Cole, Karina Imschoot, Monique Jacqmain, Anne-Marie Neckebroeck, Betsy Neckers, Magda Van den Bosch, Daniëlle Van Gael, Raoul Verschueren, Kris Werts

1

CHE COSA FAREMO?

BRICIOLE

Voor onze Nieuwjaarsreceptie kiezen we dit jaar voor een nieuwe formule. We zijn op woensdag 22 vanaf 19 u 30 te gast in Villa Belvedere.

sito ad essa associato: www.palermo2019.it Ventuno città italiane candidate a capitale europea della cultura 2019 (dal ‘Botteghino’ no. 187 – 07 ottobre 2013)

Anfiteatro biedt u een aperitief en een eerste consumptie aan.(Andere drankjes voor eigen rekening. Villa Belvedere serveert: Antipasto misto all'Italiana con bruschetta (Assortiment van Italiaanse delicatessen en assortiment bruschetta's Pizza buffet: Proefjes van 8 verschillende pizza's Intermezzo door Piazzetta. Inschrijven door 20 euro te storten op rekening Anfiteatro voor 19 januari.

5 februari , 20.00 u: zaal Casino Stationsstraat Sint-Niklaas Zefiro Torna/Frank Vaganée: Scattered Rhymes

Francesco Petrarca’s Liedboek (Canzoniere, 1327) is een bundeling van 366 sonnetten vol platonische liefdesbetuigingen, cryptische verwijzingen naar de onbereikbare schone Laura de Noves, maar ook algemene maatschappelijke of politieke thema’s kregen er aandacht. Zo werd Het Liedboek méér dan een kroniek van Petrarca’s liefdesleven. De sonnetten vormen al eeuwenlang een inspiratiebron voor talrijke dichters en componisten. Twee Mechelse gezelschappen, het historische muziekensemble Zefiro Torna en de jazzformatie Frank Vaganée Trio slaan de handen in elkaar en trekken de tijdslijn door. Ze bewerken canzones, ballades en madrigalen uit de middeleeuwen, renaissance en barok alsook romantische liederen en avantgardemuziek. Bovendien schrijven ze nieuwe songs op Petrarca’s onsterfelijke verzen. Polyfone weefsels, obsessieve cadansen, klankchemie, pijnlijke uithalen, woordeloze scatting en zalvende harmonieën vormen de elementen van een tijdloze tribute. met: Frank Vaganée (sax, compositie/arrangement), Jos Machtel (contrabas), Lionel Beuvens (drums, percussie), Zefiro Torna: Kerlijne van Nevel (zang), Didier François (nyckelharpa), Jurgen De bruyn (theorbe, luit, zang) Kaarten via [email protected] te reserveren. Zijn we met voldoende en betaal je voor 15/01, dan betaal je slechts 12 euroi.p.v. 15 euro

Herman Cole brengt op maandag 3 februari vanaf 19.30u in de Foyer van de Stadsschouwburg – ter inleiding - een avondje rond Petrarca, wiens verzen de basisteksten vormen van het bedoelde concert.

Er zal tekst, beeld, muziek en… wijn zijn. De toegang is gratis, zoals ook bij andere inleidingen. Op woensdag 5 februari 2014 staat met ‘Scattered Rhymes’ in De Casino te Sint-Niklaas een bijzonder concert op het programma: het historische muziekensemble Zefiro Torna en de jazzformatie van saxofonist Frank Vaganée zullen elkaar ontmoeten rond het werk Il Canzoniere (1327) van de grote dichter Francesco Petrarca. Ze gingen ook aan de slag met werken uit de renaissance en de barok, met romantische liederen en avant-gardemuziek. En ze schreven nieuwe songs op Petrarca’s onsterfelijke verzen.

2

Il Ministero dei Beni e delle Attività culturali e del Turismo comunica che le città che hanno presentato la propria candidatura a Capitale Europea della Cultura 2019 sono: Aosta, Bergamo, Cagliari, Caserta, Città diffusa Vallo di Diano e Cilento con la Regione Campania e il Mezzogiorno d'Italia, Erice, Grosseto e la Maremma, L’Aquila, Lecce, Mantova, Matera, Palermo, Perugia con i luoghi di Francesco d’Assisi e dell’Umbria, Pisa, Ravenna, Reggio di Calabria, Siena, Siracusa ed il Sud Est, Taranto, Urbino, Venezia con il Nordest.

Op een twintigtal kilometer van de SintNiklase zusterstad Lucca ligt de badstad Viareggio. Stad van een heerlijk CARNAVAL. Daar

organiseerden ze CICLOPOLIS in het weekend van 15 16 november. Dit is hun -ééntalige, maar interessante- site. www. ciclopolis.magix.net

Voor wie Lucca een beetje kent èn de taal machtig is, is dit zeker de moeite waard: http://www.youtube.com/watch?v=sFe5-5cUlYo

Het doorbladeren van de catalogus van MEUBELEN

POT in Axel bracht me tot de ontdekking van het project SESSANTUNA van meubelfabrikant Cassina en designer Gaetano Pesce.

Het dateert weliswaar uit 2011, toen de viering van 150 jaar Italië op programma stond. De site van Cassina is het bezoeken meer dan waard. De site van POT zegt: Table Italia 2011 Ontwerper Gaetano Pesce brengt met dit project een hommage aan de eenwording van Italië. In 2011 is het 150 jaar geleden dat de eenwording van Italië een feit werd. In februari 1861 werd het koninkrijk Italië geproclameerd, met Rome als hoofdstad. Het Italiaanse designmerk Cassina viert dat feit met een heel bijzondere tafel, ontworpen door Gaetano Pesce. Deze tafel, in de vorm van Italië, bestaat weer uit 61 tafels, elk met een geheel eigen vorm, die wereldwijd verkocht zullen worden. Pot Interieur in Axel heeft een van deze unieke tafels, in de vorm van de provincie Florence, in de collectie. (prijs op aanvraag) Project SESSANTUNA, zo heet het resultaat van de samenwerking tussen Cassina en Gaetano Pesce. Daarmee brengen ontwerper en producent een hommage aan het 150-jarige bestaan van Italië. Geen doorsnee meubelstuk, maar een artistiek concept dat het begrip design op een geheel eigen wijze benadert. [….] SESSANTUNA is zowel uniek als bijzonder en bestaat uit 61 onderdelen die weliswaar gelijkenis vertonen maar onderling dusdanig verschillend at ze ieder op zichzelf uniek zijn. De 61 tafels staan voor het jaar 1861 waarin de Italiaanse eenwording werd voltooid. Gezamenlijk vormen ze een indrukwekkend geheel, het Italiaanse schiereiland met een omvang

51

BRICIOLE

CHE COSA FAREMO ? Italianen drinken 90 miljoen flessen spumante De Italianen hebben tijdens de jaarwisseling naar schatting 90 miljoen flessen spumante gedronken.

Italianen

De meeste Italianen (82%) hebben Oud en Nieuw gewoon thuis gevierd. 6% is op Oudjaarsdag uit eten gegaan. En slechts 5% van de Italianen heeft een Franse champagne in huis gehaald om het nieuwe jaar in te

luiden.

La Befana

Tussen Kerst en 6 januari wordt er in Italië naar schatting 697 miljoen euro uitgegeven aan wijn. Spumante is het populairst (59%), gevolgd door droge wijnen (36%). In de nacht van 5 op 6 januari wordt in Italië het feest van La Befana gevierd. Op haar bezemsteel brengt La Befana kinderen die zoet zijn geweest cadeaus en snoep. Kinderen die stout zijn geweest krijgen een stuk steenkool. Alle cijfers en schattingen in dit blogje zijn afkomstig van de Italiaanse landbouworganisatie CIA.

GLI OGGETTI PIÙ DIMENTICATI IN HOTEL CARICABATTERIA, SCARPE E VESTITI

Cellulare, portafogli, vestiti, scarpe, accessori, preso tutto? Nonostante scrupolosi controlli quante volte è capitato di rientrare dalle vacanze senza uno di questi oggetti? Da una recente indagine condotta da Trivago.it , su un campione di più di 3.000 intervistati in tutta Europa, il caricabatteria, le scarpe e i vestiti sembrano essere gli oggetti più dimenticati in hotel. Nonostante gli italiani siano tra i più connessi e tecnologici d’Europa, per il 28% degli intervistati il caricabatteria è l’oggetto più dimenticato al momento di lasciare la stanza d’albergo, proprio come la biancheria intima, dimenticata in camera da 1 italiano su 4. Vestiti o scarpe spesso finiscono sotto il letto o avvolti tra le coperte e recuperati poi dal personale di servizio dell’hotel.

Palermo candidata a Capitale europea della cultura per il 2019 un’iniziativa segnalata dal coordinatore del servizio per gli Italiani all’estero del comune, Roberto Mazzarella che invita a visitare il

50

Anfiteatro-lid Herman Cole - géén poëziekenner, wél gewezen lesgever Italiaans en al zeven jaar leerling van de klas Folkzang SAMWD Sint-Niklaas- voelde zich uitgedaagd om ter voorbereiding van het concert zijn steentje bij te dragen tot deze tijdloze tribute aan de grote dichter. Daarom bedacht hij voor maandag 3 februari 2014 om 20u00 (aanloop vanaf 19u30) een gevarieerde bijeenkomst met beeld, muziek en tekst … in het Italiaans en het Nederlands. Een kruising van poëzie-avond, wijnproeven en muziek beluisteren. Door de luidsprekers van de foyer van de Stadsschouwburg klinkt die avond muziek van Orlandus Lassus, Liszt, Schönberg. Wellicht ook van Cipriaen de Rore en Cesar Franck. En heel misschien wordt er ook live gemusiceerd. De toegang is gratis. Reserveren is gewenst. Aandachtige stilte eveneens

16 februari : Piccione Viaggiatore Bibliotheek H.Heymanplein, 9.30 -12.30 u. Italiaanse reisbeurs. Voor iedereen die op zoek is naar originele vakantietips voor il Bel Paese. Reisduiven die gul tips willen rondstrooien worden dringend verzocht zich te melden op het Anfiteatrosecretariaat. Gratis toegang.

20 februari om 15 u : 'Over Rome, Firenze en Venetië gesproken', voordracht door Luc Verhuyck in samenwerking met VTB Cultuur.

Luc Verhuyck is de auteur van drie succesvolle anekdotische reisgidsen: "SPQR, Anekdotische reisgids voor Rome", "FIRENZE, Anekdotische reisgids voor Florence" en "VENEZIA, een Anekdotische reisgids". 'Momenteel werkt hij aan een soortgelijk boek over Napels en omgeving' n zijn boeken heeft de auteur volksverhalen, stadslegenden, faits divers, petites histoires, verrassende weetjes en dergelijke verzameld, dingen die iedereen wel graag wil weten, maar die in courante reisgidsen vaak niet te vinden zijn. “Voor de pauze vertel ik over Rome, na de pauze over Firenze en Venetië, twee keer drie kwartier” Conferentiezaal van de Stedelijke Openbare Bibliotheek, Heymanplein 3, Sint-Niklaas. Toegang: leden: 4 euro, niet-leden 5 euro. namiddag

13 maart : Wijn proef avond –Biologische wijnen, Zaal Dynamo, de Castrodreef 8 te Sint-Niklaas.

Graag aanmelden via [email protected]. Deelname in de onkosten 5 euro, voor leden: 3 euro

Zelf Italiaans praten op onze eigen informele babbelmiddagen ‘Quattro chiacchiere in italiano’, onder leiding van native speaker Achille Ziccardi. Data voorjaar jan 8, 15, 22, 29 feb 5, 12, 19, 26 mrt 5, 12, 19, 26 van 14 tot 16u Vrouwencentrum, Nieuwstraat Sint-Niklaas Geïnteresseerden melden zich via mail [email protected]

3

CHE COSA FAREMO ?

FRANCOBOLLI

GIORGIO MORANDI BRUSSEL BOZAR 22-09-2013

Un francobollo per Giuseppe Verdi Il Ministero dello Sviluppo Economico ha autoriz-

“ Hij is een punt van waaruit je het oneindige kunt zien.” B. Bertolucci

Uitgerekend op die zondag, die autovrije zondag naar Brussel gaan. Geen probleem, de weinige deelnemers aan onze uitstap kenden het bestaan van onze NMBS zeker na de recente strubbels rond zijn nieuwe CEO. Na de drukte op de Kunstberg en aanpalende straten, een drukte van skaters, rollerbladers, fietsers, slenteraars en zonnekloppers tussen allerlei kraampjes met Franse wijnen, kazen en worst, bereikten we het eiland van kunst: de BOZAR. Dat rustpunt mocht er wel zijn: na de drukte, de intieme, introverte wereld van Morandi. Giorgio Morandi (1890-1964) schermde zich af van de wereld en leefde teruggetrokken in Bologna samen met zijn moeder en drie zussen. Zijn leven speelde zich af tussen zijn atelier en de academie waar hij leerling was en later leraar, en af en toe naar een buitengoed in Grizzana in de Bolognese Apennijnen. “Ik heb vaak gezegd dat al het ongeluk van de mensen aan één ding te wijten is: niet rustig in een kamer kunnen blijven.” Dit was een spreuk van hem die hij haalde bij de Franse filosoof Blaise Pascal. In zijn eenzaam bestaan als kunstenaar en mens, gaat Morandi een dialoog aan met de Groten uit de Italiaanse schilderkunst: Giotto, Masaccio maar ook met de Franse impressionisten Corot, Courbet, Cézanne, Monet en Seurat.

zato l’emissione, per il giorno 10 ottobre 2013, di un francobollo commemorativo di Giuseppe Verdi, nel bicentenario della nascita, del valore di EUR 0,70. Il francobollo è stampato dall’Istituto Poligrafico e Zecca dello Stato S.p.A., in rotocalcografia, su carta bianca, patinata neutra, autoadesiva, non fluorescente; grammatura: 90 g/mq; supporto: carta bianca, autoadesiva Kraft monosiliconata da 80 g/mq; formato carta e formato stampa: mm 30 x 40; colori: quattro più oro; tiratura: tre milioni e duecentottantacinquemila esemplari; foglio: quarantacinque esemplari, valore “EUR 31,50”. La vignetta raffigura un ritratto di Giuseppe Verdi, musicista e compositore italiano tra i più conosciuti al mondo; sullo sfondo sono riportati alcuni titoli delle sue opere. Completano il francobollo la leggenda “GIUSEPPE VERDI”, le date “1813 1901”, la scritta ITALIA” e il valore EUR 0,70”. Bozzettista: Fabio Abbati. A commento dell’emissione verrà posto in vendita il bollettino illustrativo con articolo a firma di Maria Giovanna Gambazza, Sindaco di Busseto (PR). L’Ufficio Postale di Roncole Verdi (PR) e lo Sportello Filatelico dell’Ufficio Postale di Milano Isola utilizzeranno, il giorno di emissione, il rispettivo annullo speciale realizzato da Filatelia di Poste Italiane. Il francobollo e i prodotti filatelici correlati saranno posti in vendita presso gli Uffici Postali, gli Sportelli Filatelici del territorio nazionale, gli “Spazio Filatelia” di Roma, Milano, Venezia, Napoli, Trieste, Torino, Genova e sul sito internet www.poste.it (dal ‘Botteghino’ no. 187 – 07 ottobre 2013)

4

49

LOCALI STORICI

CHE COS’ABBIAMO FATTO? Lange tijd bleef zijn werk onbekend. Het is pas in de twee laatste decennia van zijn leven dat hij erkenning krijgt: het MoMa in New York, São Paulo in Brazilië, Tylers in Haarlem, Tate Modern in Londen en het Musée d'Art Moderne de la Ville de Paris. Zijn werk wordt omschreven als : kleinschalig, ingetogen en contemplatief. Gemakshalve wordt hij ondergebracht bij de pittura metafisica (1917-1920), een Italiaanse beweging die het metafysische zoekt achter objecten . “Niets is zo abstract als de realiteit.”

Albergo ristorante Locanda SAN VIGILIO DAL 1500 Un sogno sul lago di Garda. Locanda cinquecentesca con porticciolo e taverna sull’omonima punta, tra cipressi e ulivi secolari, è tra gli alberghi piu’ antichi d’Italia. Solo sette camere e sette suite da favola lussuosamente arredate con pezzi d’epoca; un ristorante sul lago con giardino che racchiude la chiesetta di San Vigilio. Negli anni, ha incantato lo zar Alessandro II, Winston Churchill, Laurence Olivier, Vivien Leigh e il principe Carlo d’Inghilterra. Si raggiunge via terra, via acqua e anche in elicottero.

Aanvankelijk schildert hij landschappen - vanuit zijn venster en op het buitengoed - maar vlug gaat hij over naar stillevens met vaasjes, flesjes, potjes en kommetjes; vaak ook dezelfde maar met andere lichtinval en allemaal in dezelfde zachte, vale tonen. Een ander hoofdstuk zijn stillevens met schelpen: ook weer hetzelfde stramien: dezelfde schelpen maar anders geschikt, gecombineerd, met of zonder een vaasje. Ook grafisch werk is aanwezig: minutieus, ingetogen, verfijnd. Tenslotte een zaaltje met bloemen: vaak gebruikte hij zijden bloemen omdat zij onveranderd blijven tijdens het schilderen: helemaal Morandi! De tentoonstelling eindigt met een confrontatie met enkele werken van Luc Tuymans: dezelfde tinten, ingetogenheid. Om de dag af te sluiten zaten we onder de platanen van de Kunstberg met een fles rode wijn en kaas uit het vuistje: aanvankelijk waren we zelf contemplatief over de ingetogen wereld van Morandi, nadien wat uitbundiger naarmate we de fles ledigden en tenslotte raakten we in een geanimeerd gesprek met een pianist uit Doornik en een dame uit de Vogezen. Waren er maar meer zulke tentoonstellingen en autovrije dagen.............................................. ROMANO

48

25-09-2013

5

CHE COS’ABBIAMO FATTO?

DA LEGGERE

PAOLO SORRENTINO : LA GRANDE BELLEZZA.

Italië Scheurkalender 2014 Deze tiende editie van de Italië Scheurkalender staat boordevol nieuwe, leuke wetenswaardigheden over il Bel Paese! Proef elke dag de Italiaanse sfeer en laat je verrassen door un po’di tutto, van alles wat. Zo is er elke week een top tien lijstje over uiteenlopende onderwerpen en uitleg over de onontbeerlijke gesti, handgebaren. Je oefent op iedere bladzijde spelenderwijs je Italiaans en met leuke taalquizen test je jouw kennis. Op toeristisch vlak maak je kennis met meer dan opvallende architectuur, de mooiste gebergtes, prachtige panoramaplekken en rare plaatsnamen. Uiteraard ontbreekt het niet aan ricette buonissime, heerlijke recepten, van gerechten tot aperitieven. Ook designklassiekers en niet te vergeten de Italiaanse barzellette, moppen, maken deel uit van deze tiende, bijzonder leuke scheurkalender…

Toni Servillo speelt een welgestelde theatercriticus, een kenner van de fijne dingen des levens. Ook nu hij een dagje ouder is, wil hij met volle teugen van kunst, vrouwen en feest blijven genieten. ‘La Grande Bellezza’ opent met een waanzinnige party, doelbewust lijzig gemonteerd, waar wellustig op eighties-muziek wordt gedanst door dames en heren die de tijd willen terugdraaien. Met hedonisme, en blijkbaar ook met behulp van de plastisch chirurg. Beeldenpracht Regisseur Paolo Sorrentino introduceert ons tot een Italiaanse upper class die zich geen zorgen moet maken om geld en die zich ten allen tijde wil omringen met schoonheid en vertier. De protagonist rouwt een beetje om een verloren tijd, de dagen voor de smartphone en Berlusconi, toen Rome zich blijkbaar nòg beter leende tot dolce far niente. Tegelijkertijd wordt hij er constant op gewezen dat hij in zijn lange, roemruchtige carrière maar één boek heeft geschreven, en dat de wereld op een nieuw meesterwerk wacht. Maar misschien haalt zijn eigen sterfelijkheid hem in.

Italië is zo verrassend dat elke dag van deze scheurkalender het bewaren waard is. De inhoud van de scheurkalender is verzameld en verzorgd door de redactie van Italie.nl, hét portaal voor een zoektocht in, door en over Italië. Kies er je volgende vakantiebestemming, bekijk de mooiste foto’s, print je favoriete recept, lees het laatste nieuws, test je Italiaans en nog veel meer. Meld je gratis aan als lid bij Club Italië: je ontvangt dan de Posta Prioritalie.nl op je virtuele deurmat, je krijgt kortingsbonnen en je kunt met anderen van gedachten wisselen op de verschillende Piazza’s. Begin elke dag met een Italiaanse glimlach!

(Met dank aan Herman voor de verwijzing ) Met deze hoop ik hen, die de film niet gezien hebben, in te lichten over wat ze kunnen verwachten. Ik wist niks over de film en ging dus “openminded” naar de bioscoop. Reeds in het begin werden we in een lawaaierig, decadent feestje geworpen. Net toen ik dacht dat

6

http://www.italiepunt.nl/italie-scheurkalender-2014-italie-agenda

47

DA LEGGERE

CHE COS’ABBIAMO FATTO?

Boeken vertaald uit het Italiaans.

het me teveel werd, focuste de camera op een rustige figuur : Gep. Iedereen noemde hem een schrijver met vaak een sneer naar het feit dat hij maar één boek had geschreven en wanneer het volgende er zou komen.

‘Driemaal bij dageraad’ Auteur: Alessandro Baricco Buiten hing die duisternis van voor de dageraad, geen nacht en geen ochtend. De lobby van het hotel was roerloos, elegant in zijn details, schoon, zacht: warm in zijn kleuren, zwijgend, alles goed verdeeld over de ruimte, met indirecte verlichting, hoge wanden, een licht plafond, boeken op de tafels, bolle kussens op de banken… *** Vorig jaar verscheen bij De Bezige ‘Mr. Gwyn’ van Alessandro Baricco. Daarin komt een boekje ter sprake van een Brits-Indische schrijver, getiteld ‘Driemaal bij dageraad’. Het leek Baricco wel leuk dat boekje zelf te schrijven. Een jaar later ligt het al bij ons in de boekenwinkel. Het is een dun boekje - overigens apart van Mr Gwyn te lezen in drie delen, met telkens een eenmalige ontmoeting in de lobby van een hotel als onderwerp. Het lijken drie op zich staande verhalen, maar gaandeweg wordt de samenhang duidelijk. Prachtige dialogen, en wederom mooi geschreven door Alessandro Baricco. *** ‘Driemaal bij dageraad’ van Alessandro Baricco oorspronkelijke titel ‘Tre volte all'alba’ - verscheen bij De Bezige Bij in 2013, vertaald uit het Italiaans door Manon Smits. ‘De man die de dagen niet telde’ Auteur: Alberto Cavanna Terwijl Mohammed alles opsnoof en om zich heen keek begreep hij dat die man hetzelfde beroep had als hij, er alleen in een andere taal over sprak... Een en dezelfde zee, de boten, het hout en de vissen waren hetzelfde. Anders, maar alleen een beetje, was het beroep van varen, boten bouwen en vissen. *** ‘De man die de dagen niet telde’ is een kleine maar fijne roman over twee mannen die vriendschap sluiten, ondanks het grote verschil in leeftijd en afkomst. De oude Italiaanse visser Cristoforo vindt op een dag de jonge Tunesische vluchteling Mohammed voor de deur van de werkplaats waar hij een boot aan het bouwen is. Hij besluit de jongen eten te geven en een slaapplaats aan te bieden. Tijdens het werk aan de boot raken de twee steeds meer op elkaar ingespeeld. Maar het einddoel nadert, de boot is bijna klaar. Wat daarna? Klachten van de buren brengen Cristoforo tot een verrassende beslissing. ‘De man die de dagen niet telde’ van Alberto Cavanna - oorspronkelijke titel ‘L'uomo che non contava i giorni’ - verscheen bij Serena Libri in 2013, vertaald uit het Italiaans door Aafke van der Made.

De personages leefden als mensen die niks tekort kwamen en kicks zochten om hun leven inhoud te geven. Ze leefden in het ‘dolce vita’ van Rome, een Rome dat een pareltje is voor mensen die het goed kennen. Wat een resem mooie stukjes kregen die voorgeschoteld! Ik, als ooit driedaagse bezoeker, herkende echter niet zoveel. Eigenlijk schreef de film geen verhaal. Het was een aaneenschakeling van absurde decadentie. Paus, kerk en ‘heilige’ figuren werden te kakken gezet. Kortom, het leven zoals het in de film werd neergezet, was helemaal geen bellezza en dus volgens de schrijver niet de moeite om een tweede boek aan te besteden. ‘Het leven is maar een truc zoals het doen verdwijnen van een giraf door een goochelaar.’(scène uit de film) Velen zullen het geen mooie film hebben gevonden. Voor mij was het een moeilijke film met als grote pluspunt de aantrekkelijkheden van Rome. Maar hij was buiten, soms enerverend, vooral boeiend. Magda.

(Bron: Italibro en ‘Wraak van de dodo’)

46

7

CHE COS’ABBIAMO FATTO ?

DIETA

MUSEO MAYER VAN DEN BERGH

passo per la prevenzione, la tutela della salute e la correzione di squilibri e carenze, che cattive abitudini alimentari possono portare all’ organismo. Chi vuole imparare a suonare uno strumento, si rivolge a un bravo maestro di musica; chi fa sport segue gli insegnamenti di un istruttore qualificato; chi desidera un bel taglio di capelli, va dal parrucchiere di fiducia.Perché per imparare a mangiare sano e salutare, e raggiungere i propri obiettivi – di benessere, dimagrimento o miglioramento delle condizioni fisiche – si pensa di poter fare tutto da soli? E’ importante affidarsi ad un esperto, come il biologo nutrizionista, che ci orienti nella giusta direzione.

Per gli amanti dell’arte e degli oggetti antichi il Museo Mayer van den Bergh è il pezzo forte di tutte le meraviglie esposte nei musei di Anversa. La collezione offre una panoramica di quasi tutte le arti e i mestieri con una rilevante collezione di dipinti, sculture, arazzi, disegni, vetrate colorate et altro ancora. I più di 3.000 oggetti d’arte ivi ospitati appartenevano un tempo al collezionista d’arte Fritz Mayer van den Bergh(+1901). Nel 1904 la collezione venne ospitata in un museo, appositamente eretto su richiesta della madre, in stile cinquecentesco. La collezione è incentrata sull’arte dei Paesi Bassi durante il periodo gotico e rinascimentale, ma non manca un’ affascinante serie di opere di primitivi fiamminghi e una delle maggiori collezioni di sculture tardo-gotiche del Belgio. I visitatori possono ammirare l’arte espressa a partire dall’antichità fino al XVIII secolo. E uno dei pochi musei che consente di viaggiare attraverso la storia dell’arte occidentale. In questo museo sono presenti opere eccezionali di grande importanza in quasi tutti gli ambiti artistici. (Mieke Lismont)

* Dottoressa Francesca Fanucchi, Biologo nutrizionista, Dottore di ricerca in Biotecnologie molecolari

DA VEDERE/REGALARE HEBBEDING : DVD THE YOUNG MONTALBANO Wil je weten hoe Salvo Montalbano uitgroeide tot de fel besproken commissaris van Vigata? Dan moet je beslist de zes spannende afleveringen van The Young Montalbano (duurtijd: 100’) bekijken. The Young Montalbano, in een regie van Alberto Sironi, is gebaseerd op de boeken van de Italiaanse bestsellerauteur Andrea Camilleri (°1925). Het temperament van de jonge Montalbano (rol van Michele Riondino) wordt op verschillende gebieden zwaar op de proef gesteld. Hoe gaat hij om met de liefde voor zijn vader en zijn vriendin? Hoe balanceert hij zijn amibitie als commissaris met zijn privéleven? Net zoals in de originele versie, met Luca Zingaretti als de bekende hoofdinspecteur, is het rustieke en fantastische Zuid-Siciliaanse landschap ook hier in evenwicht met de temperamentvolle jonge inspecteur. Verdeler: Lumière (LC)

8

45

DIETA

CHE COS’ABBIAMO FATTO ?

La dieta tra Natale e Capodanno? In forma senza troppi sacrifici

Italiaanse sprokkel Culinaire overschatting

28-12-2012 / NUTRIZIONE / FRANCESCA FANUCCHI*

LUCCA, 28 dicembre Il periodo natalizio può essere drammatico per la linea. Ma per restare in forma e salute non serve stare a dieta proprio il giorno di Natale: basta che “non tutti giorni siano Natale”. Il segreto? La day-after-diet: banditi gli avanzi. Il giorno dopo un pranzo o una cena abbondanti, evitare gli avanzi, privilegiando cibi leggeri e depurativi e tanta frutta e verdura. Mangiare cibo vero evitando il junk food. Gli alimenti di cui disponiamo sono tantissimi e ognuno ha un’ampia varietà di scelte. Non c’è da preoccuparsi. Non serve soffrire e mangiare qualcosa che proprio non piace, basta ricordare una regola: il gusto si forma nel tempo, si addestra e si guida nella direzione che desideriamo. Non accade solo da bambini, questa regola vale per tutta la vita. Solo alcune delle nostre preferenze di gusto sono biologicamente preimpostate. Si può affermare che un cibo non piace solo dopo averlo assaggiato almeno undici volte, cucinato in undici modi diversi. Altrimenti si tratta di un rifiuto psicologico e non oggettivo, perché si preferiscono cibi conosciuti e si ha paura del nuovo. Oggigiorno stati svelati molti segreti sul metabolismo degli alimenti, la loro digestione e l’assimilazione; sono state individuate le cause che predispongono ad ingrassare; si è cominciato a capire perché qualcuno mangia tanto e resta magro e in forma; è stato superato il concetto delle calorie come unico fattore determinante un aumento o un calo di peso. L’uomo infatti non è una macchina termica che brucia allo stesso modo tutti i cibi e produce energia. I grassi sviluppano circa 9 Kcal per grammo, i carboidrati 4 Kcal per grammo e le proteine 4,3 Kcal per grammo, ma le modalità e i tempi con cui il nostro organismo ingerisce gli alienti e li digerisce, combinati con le peculiarità dell’ apparato digerente e della condizione psico-fisica del soggetto, determinano un’ ampia variabilità nel, consumo e accumulo delle calorie ingerite. Nella valutazione dei cibi si deve tener conto dei principi attivi in essi contenuti, dell’interazione nella combinazione tra gli alimenti, del contesto ambientale in cui viene consumato il pasto ed infine dell’azione dell’alimento sui singoli organi ed apparati del corpo. Grazie alla scienza della nutrizione, è stato inoltre accertato che l’ alimentazione rappresenta il primo

44

Sommige mensen reizen om "te leren" anderen om "te genieten" nog anderen om "te ontdekken", wij daarentegen om "te sleuren” Zo ook onlangs toen we gedurende drie weken Toscana en Milano bezochten. Drie heerlijke weken gelardeerd met een frisse bries en overgoten met fikse regenbuien om ten slotte met een flauw herfstzonnetje te worden afgewerkt. Maar de nattigheid en de koude kon ons niet deren immers, de buit was overweldigend. De autokoffer overladen vol, valiezen op de achterzetel kreunend onder het gewicht van mantels en beautycase, flessen onder de voorzetels en gelukkig wij beiden, zij het ietwat benepen, om beurten achter het stuurwiel. Wat wij dan "sleuren" zult u zich afvragen. Het antwoord kan kort zijn. Wij brachten 30 kg bloem mee. U fronst de wenkbrauwen, ten onrechte. Nooit heeft een enkele Belg ooit zulke bloem gekneed. Meer nog, over dat soort bloem heeft de modale burger hier nog nooit horen spreken, laat staan dat hij het kent. Als diamantkorreltjes, zeven zuivere nullen na de komma. Ook vervoerden wij 30 boeken met een gemiddeld gewicht van 796 g wat ons nog 23 kg, 880 g extra opleverde. U begrijpt dat, wil men deze kostbaarheid verwerken men ook over de aangepaste recepten moet beschikken, vandaar... Daar de laadbak van onze wagen nog royaal mogelijkheden bood, aarzelden wij niet ook nog een aantal kilo's aan saucijzen en worsten allerhande aan te schaffen. Ah neen lieve lezer, worsten van een dergelijke kwaliteit kennen buiten Italia's landsgrenzen hun weerga niet. Nimmer heeft men hier te lande zulks gesavoureerd. Dus brachten wij ook dit mee. "Olijfolie dan" hoor ik u opperen. Ja hoor! Ook dit hebben wij niet aan ons laten voorbijgaan. 17 liter olijfolie, extra vergine, recht van het platteland. Waar de winkelschabben hier een keur aan oliën ten toon stellen is geen enkele liter zo loepzuiver als het vloeiende goud dat wij op de kop tikten. Natuurlijk ontbrak 'de' kaas niet. Waar er plaats is voor veel kan er altijd nog iets bij. Zo kochten wij ook de nodige hoeveelheid kaas. Wie kaas zegt, denkt automatisch aan olijven. Bokalen pittige verse, eigenkweek en zelf vacuümgetrokken olijven vulden de gaatjes die de kofferruimte nog prijs gaf. Dat tijdens de terugreis nu en dan een eigenaardig gekraak onderaan de wagen te horen viel, kon allerminst roet in zoveel smakelijk uitheems eten gooien. Trouwens ben je aan een nieuwe auto toe, werp eens een blik op de VW-Golf, heel Toscana in één koffer, wat kan je nog meer verlangen. Met een ondeugende groet. Daniëlle Ziccardi-Van Gael PS : met al deze producten zal een sympathieke kokkin uit Lucca ons in november leren koken, of dachten jullie werkelijk dat wij ten prooi waren aan "culinaire overschatting".

9

DA FARE

STAMPA

Siniscoop goes Opera

Gli Hooverphonic cantano «Amalfi» ma mostrano Ischia. Rivolta sul web

Ga met Siniscoop naar de grootste operahuizen van Europa en geniet in de beste omstandigheden van topvoorstellingen in de opera’s van Parijs, Barcelona, Salzburg…. Grote namen zoals Roberto Alagna en Plácido Domingo nemen je mee in de wondere wereld van de opera. Siniscoop brengt een gevarieerd programma met een schitterende beeld- en geluidskwaliteit. De opera’s worden voorafgegaan door een opgenomen inleiding van Fred Brouwers. De programmatie voor 2013-2014 bevat een mix van recente opnames en live voorstellingen. 09/01/14 Carmen van Bizet House London

Royal Opera

12/02/14 Don Giovanni componist Mozart Royal Opera House London 20/04/14 Rigoletto Ontvangst 19u00 (opera 19u30) componist Verdi Opéra Bastille Paris 15/05/14 La fianculla del west Ontvangst 19u30 (opera 20u00) componist Puccini Opéra Bastille Paris 17/06/14 La Traviata Ontvangst 19u30 (opera 20u00) componist Verdi Opéra Bastille Paris 24/06/14 Manon Lescaut componist Puccini Royal Opera House London Programma onder voorbehoud van wijziging. Kaarten verkrijgbaar aan de kassa of online.

L'isola è la location del nuovo videoclip. Pagina Fb presa d'assalto: «Un colpo basso, Ischia è diversa dalla Costiera» www.facebook.com/Hooverphonic NAPOLI - La canzone si intitola «Amalfi». Ma il videoclip è girato sull'isola di Ischia. Location campane, entrambe da cartolina. Però questo presunto corto circuito del titolo che non coincide con le immagini creato dagli Hooverphonic, band di caratura internazionale, ha suscitato non poche polemiche sui social network. Il vespaio s'è scatenato subito dopo la pubblicazione della clip venerdì 20 settembre. «Perché chiamate Amalfi questo video se lo avete girato ad Ischia? Scusate lo sfogo, ma noi amiamo quest'isola e vogliamo difenderla dai colpi bassi» scrive (in inglese) l'utente mariasista89 su YouTube. Altri pongono la stessa domanda: «Questo video è interamente girato ad Ischia perchè chiamarlo Amalfi?». E sulla pagina Facebook della band belga in tanti avvertono «Ischia non è Amalfi!» e «This is Ischia not Amalfi». Confusione voluta? Certo è che canzone e videoclip non seguono gli stessi tempi di realizzazione. Inoltre è innegabile che spesso gli stranieri tendono a identificare con la splendida«Amalfi Coast» una porzione vastissima del litorale campano. Che invece, sappiamo, racconta storie e identità particolari e ben definite ad ogni insenatura. Anche Gianni Simioli, speaker di Radio Marte, sposa la causa: «È incredibile che gli Hooverphonic - commenta Simioli insieme con il responsabile regionale dei Verdi Francesco Emilio Borrelli - spaccino l'isola di Ischia per Amafi. Dai fotogrammi del video si riconosce chiaramente il paesaggio ischitano. Amalfi ed Ischia sono entrambe splendide location campane ma è davvero scorretto scambiarle. Tra l'altro - aggiungono - hanno fatto anche un pessimo servizio ai loro fan che casomai l'anno prossimo si recheranno ad Amalfi per apprezzare bellezze che invece si trovano solo ad Ischia». La valanga di proteste aumenta di minuto in minuto.E l'impatto, non come un tempo, è immediato. Basta andare sulle pagine dei diversi social che fanno capo alla band per capire che forse prima o poi dovrà un chiarimento ai fan (loro e dell'isola verde).

10

43

STAMPA

FOSSA

industria italiana. Ha creato decine di migliaia di posti di lavoro, nel settore pubblico e nelle professioni private; e chi li occupa non vede di buon occhio la semplificazione. Pubblicamente denuncia la probabile anarchia; privatamente, teme la propria irrilevanza. In inglese la burocrazia si chiama red tape : e di nastro rosso l’Italia è uno dei grandi produttori mondiali. Per carità, sempre con una giustificazione, un motivo, addirittura un anelito: impedire abusi, imbrogli, ruberie.

In april a.s. zal Abruzzo wellicht stil staan bij de vijfde verjaardag van de aardbeving van april 2009. En wij zullen stil kunnen staan bij Anfiteatro’s bescheiden solidariteitsactie Aan-zet-voor-Fossa voor de bevolking van een fel getroffen dorp in de provincie L’Aquila. We vroegen Luigi Calvisi -onze contactpersoon aldaarhoe de toestand daar nu is. Hij antwoordde: ‘Andiamo discretamente, siamo nella fase di composizione dei ‘Consorzi’ (gruppi di abitazioni che vanno progettate unitariamente, insomma dei condomini) nella spiacevole consapevolezza che i soldi sono pochi e il tempo di ricostruzione oggi imprevedibile. Intanto andiamo avanti, sperando comunque in un futuro migliore.’ Luigi is hoofdredacteur van il periodico bimestrale dell’associazione La Ciciuvetta Onlus. Zelf noemen ze het ‘il giornale più piccolo del mondo che racconta la vita, la cultura, le tradizioni di Fossa e dintorni’. Als antwoord op onze vraag suggereerde hij ons enkele elementen over te nemen uit vorige edities van La Ciciuvetta. We doen dat in dìt en het volgende nummer van Notizie.

Dietro il Durc (Documento di regolarità contributiva) c’è la volontà di garantire la previdenza sociale, ma fatevi raccontare cosa comporta ottenerlo, soprattutto in certe parti d’Italia. Così, le norme per la sicurezza dei luoghi di lavoro sono piene di ottime intenzioni. Ma hanno creato una serie di situazioni surreali. Mi raccontava, sere fa, un ristoratore milanese: vengono i vigili del fuoco e mi dicono che devo aprire una finestra, viene l’Asl e mi dice che devo chiudere la finestra. Tornano tutt’e due, insieme ai carabinieri: abbiamo deciso di trasformarla in una basculante. Il Complicatore non è cattivo, ma non è sciocco. L’agevolazione è una concessione che lascia intatto il suo potere. L’assenza di formalità è, invece, il nemico. Un nemico subdolo, lodato sui giornali e nei convegni, amato dai cittadini (almeno finché la semplificazione non tocca una fonte di reddito familiare). Per fortuna i colleghi Complicatori sono dovunque: basta lasciar fare a loro. Ricordate lo Sportello unico per le nuove imprese? La proposta dev’essere stata interpretata alla lettera: sportello unico. Nel senso che ce ne dev’essere uno solo, in Italia. E nessuno ha ancora capito dov’è. Ai giovani imprenditori di Confindustria, riuniti in congresso a Napoli, venerdì ho provato a dare incoraggiamento (e, già che c’ero, ho ricordato che i loro papà avrebbero bisogno di una robusta iniezione di coscienza). Ma non c’è dubbio: aprire e gestire un’azienda, oggi, è un atto eroico. L’entusiasmo dell’impresa - si chiama così mica per niente - è soffocato dalla frustrazione quotidiana: corteggiare il Complicatore affinché diventi un Agevolatore, e conduca fuori dalla foresta delle regole inutili. Regole che finiscono per strangolare gli onesti. Perché i disonesti, notoriamente, se ne fregano. 21 ottobre 2013 Il pensionato che deve ridare un centesimo 70 7 46 1 16 © RIPRODUZIONE RISERVATA

42

TERREMOTO IN ABRUZZO … quasi 5 anni ! (1° puntata) Uit La Ciciuvetta 99 - maggio-giugno 2013. Giorni fa parlavamo con mio figlio del più e del meno e ad un certo punto, indicando il suo bambino (il mio nipotino di quasi quattro anni) mi ha gelato con una frase: ‘Sai, per lui mi dispiace una cosa: non conosce Fossa, non l’ha mai vista e non sa nemmeno cos’è’. In quel momento ho avvertito un sordo senso di colpa, come di un importante dovere mancato. Al momento del terremoto mio figlio e sua moglie aspettavano questo bambino, e pur essendo l’ospedale dell’Aquila in condizioni disastrose a causa del terremoto (i controlli della gravidanza erano stati fatti tutti presso l’Ospedale di Rieti), hanno voluto fortemente che il bimbo nascesse a L’Aquila. Il nostro nipotino è nato nel settembre 2009 e per lui la normalità è l’anomala vita di questa città che orbita intorno ai market ed ai centri commerciali. Dopo un momento di riflessione per la considerazione di mio figlio sulla conoscenza di Fossa, ho sentito il dovere di colmare questa lacuna, e con la prudenza del caso ho voluto far visitare al nipotino la zona rossa di Fossa. Preso per mano, ho voluto che anche lui calpestasse quelle strade che ho percorso milioni di volte, dove mio padre, mio nonno ed il nonno di mio nonno avevano vissuto le vicende della loro non facile vita. Inizialmente, alla vista di transenne e case puntellate, il piccolo pareva disorientato, ma poi ho iniziato il racconto: ‘Vedi quel portone? Quello è l’asilo dove è andato tuo padre, ma proprio lì sono stati anche nonno e nonna, tanti anni fa, vedi il balcone dove ci affacciavamo per guardare i carretti che passavano carichi di fieno?’ ‘Vedi questa grande piazza?

11

FOSSA

ATTUALITÀ

Qui i bambini correvano, vi si faceva la sagra della bistecca, lì ci sono i giochini dove si divertivano i bimbi come te.’ Percorrendo il Vicolo Diritto, continuavo: ‘ ...Vedi, in questo vicolo passavano le processioni, qui c’è la casa che volevamo ristrutturare per tuo papà, vedi quel balcone lassù? Quella è la casa di nonna Anna, da lì si affacciava per richiamare zio Gustavo che era sempre in piazza a giocare a pallone.’ ‘Qui abitava zia Linetta, quand’ero bambino e giocavo in piazza, per non tornare a casa venivo qui a prendere una fetta di pane per merenda, e quella finestra diffondeva sempre la bella musica di mio cugino Arturo che suonava il piano.’ Passato l’arco, entriamo nella piazza Belvedere, a fianco alla chiesa, e continuo il racconto: ‘Ecco, qui in piazza noi giocavamo da bambini, alle feste veniva la banda, poi siccome non c’era il selciato, noi scavavamo delle piccole buche a terra e giocavamo a palline, anzi guarda, alcune le nascondevamo lì... ancora ce n’è una!’ Poi l’ho portato a Piazza Campione: ‘Vedi quella porta? Proprio lì sono nato io, e qui nella piazzetta giocavamo con tutti i bambini del vicinato, c’era anche la nonna.’ Attraverso via Calenni l’ho portato a casa dei miei: ‘Questo è il giardino che curavano i nonni di papà tuo, vedi ci sono dei fi ori, ancora adesso... Qui sul terrazzo la sera sedevano insieme a guardare la campagna...’ Tornati in Piazza Piccola, che gli era subito piaciuta, ormai si muoveva perfettamente a suo agio, guardando ora i tetti ora la campagna, mentre io sorridevo soddisfatto: finalmente Fossa era anche un pò sua! ‘Nonno, ma perché adesso qui non c’è nessuno?’ ‘Perché i muri sono rotti, vedi come sono puntellati? Ma adesso arriveranno i muratori, metteranno le cose a posto e tutti torneranno a vivere qui.’ Seduto sulla panchina in piazza, il nipotino ha guardato intorno, nel silenzio assoluto, poi: ‘Nonno, però è bello qui, si sta bene... domani ci torniamo?’ Ed io, con lo sguardo rivolto altrove, perché i bambini leggono la verità in fondo agli occhi: ‘Certo, tesoro, domani ci torniamo, ci torneranno tutti’. *L’episodio raccontato è pura fantasia, mentre assoluta realtà è il rammarico espresso da mio figlio ed il mio senso di dovere mancato.

Il pensionato che deve ridare un centesimo

www.youtube.com/user/ciciuvetta www.facebook.com/laciciuvetta.giornale http://ciciuvetta.it/

Complicatori e Agevolatori, spesso, sono persone perbene. Complicare (o agevolare) è un mestiere, un’occupazione quotidiana, una ragion d’essere, una fonte di reddito. La complicazione è la più grande

12

L’Inps vuole un centesimo da un ottantaquattrenne di Riccione Una storia surreale e il solito contesto: l’alleanza tra Complicatori e Agevolatori Il pensionato che deve ridare un centesimo L’Inps vuole un centesimo da un ottantaquattrenne di Riccione Emilio Casali (Ansa) Questa è una piccola, anzi una piccolissima storia. Ma nasconde una grande lezione. L’Italia è ostaggio di due tribù, i Complicatori e gli Agevolatori. Tribù nemiche tra loro? Neanche per sogno. Alleate. Il Complicatore, quando gli conviene, agevola. L’Agevolatore, se gli garba, complica. Questa è una storia da un centesimo, quello che l’Inps chiede a un pensionato ottantaquattrenne di Riccione. La restituzione di un centesimo, percepito in eccesso nel periodo 1 o gennaio 1996-31 dicembre 2000 poiché «l’ammontare dei redditi personali è superiore ai limiti della legge 335 del 1995». Nella raccomandata spedita dalla sede di Roma a Emilio Casali - racconta l’Ansa - si indica anche «la possibilità di rateizzare il rimborso». Il figlio, Claudio, è stato spiritoso: «Non pago o chiedo la rateizzazione». Complicatori e Agevolatori non stanno solo all’Inps: sono dovunque. Negli uffici tributari, nelle aziende sanitarie, negli uffici giudiziari, nella scuola, negli ordini professionali, nei ministeri e nelle amministrazioni locali, negli uffici tecnici. Concedono (o rifiutano) permessi, rilasciano (o ritardano) autorizzazioni, scrivono (e dimenticano) decreti attuativi: dozzine di leggi approvate dal Parlamento sono lettera morta, in attesa di essere applicabili.

41

ATTUALITÀ

VIAGGIARE

La crisi “taglia” gli sprechi delle famiglie, cala il cibo che finisce nel bidone Con la crisi gli italiani diventano meno sciuponi e più attenti al riciclo in cucina: negli ultimi due anni hanno ridotto di netto il volume degli sprechi casalinghi, passati dai 100 chili pro capite del 2011 ai 76 chili di oggi, con un “taglio” del 25% degli alimenti che finiscono direttamente nella spazzatura. Lo afferma la CiaConfederazione italiana agricoltori. “È una tendenza - spiega la Cia - che va di pari passo con il calo degli acquisti per la tavola... Ma è anche il riflesso di una ritrovata capacità di riciclare il cibo non consumato, che porta oggi 5,5 milioni di famiglie (cioè 1 su 4) a fare cucina di recupero con gli avanzi.” Nonostante la crisi, ogni famiglia italiana spende in media 500 euro in alimenti che non consumerà, con uno spreco che tocca quasi il 10% della spesa mensile. Complici gli stili di vita frenetici e la scarsa capacità di conservare adeguatamente i cibi. A finire nella pattumiera con più frequenza sono i prodotti freschi come latticini, uova, carne ,… Negli ultimi anni il prezzo di una bottiglia d'acqua da mezzo litro è cresciuto del 217% e quello della classica “pizzetta” del 199%, dai 77 centesimi del 2001 ai 2,30 euro del 2012 Pausa pranzo per 7 italiani su 10 in ufficio trionfa la “schichic”

Op ontdekkingstocht in de hak van Italië DEEL II

Basta con panini ipercalorici e classici tramezzini. Oltre 7 italiani su 10 (73%) decidono di prepararsi il pranzo la sera prima per poi consumarlo l’indomani sul luogo di lavoro. Un abitudine non solo per operai (38%), ma una vera e propria moda che ha contagiato anche impiegati (29%) e imprenditori (22%). Oggi durante la pausa pranzo degli italiani trionfa la “SchiChic”. Complici il portafoglio (45%) e la voglia di mangiare cibi sani (38%) e di sicura provenienza (34%). Per non commettere errori e passi falsi, ecco che masterchef italiani e nutrizionisti indicano le regole base per preparare la “SchiChic”. Nella scelta degli ingredienti, le parole d’ordine sono varietà (45%), qualità (34%) e leggerezza (26%). Insalate di riso (54%), pasta fredda (49%) e cous-cous (37%) sorpassano panini (38%) e pizzette (31%). È quanto emerge da uno studio promosso dal “Polli Cooking Lab”, l’Osservatorio sulle tendenze alimentari dell’omonima azienda toscana. Alcuni recenti studi e dati giustificano la voglia di risparmio e di conseguenza il “ritorno di fiamma” degli italiani per la storica “schiscetta”, vero cult nel dopoguerra. Secondo le ultime rilevazioni, i costi della pausa pranzo sono aumentati drasticamente. Il risultato finale è che un veloce pasto può ammontare in media tra i 5 e i 12 euro, pari a oltre 150 euro al mese. Il matrimonio diventa “low cost” il 15% degli sposi sceglie il “FAI-DA-TE”

40

Morgen richting uiterste Zuiden, naar de Adriatische kust. Na een laatste ontbijt van Beatrice nemen wij afscheid van de Riposo del Vento en haar eigenares Francesca. We opteren voor rustige baantjes langs afwisselend olijfboomgaarden en wijngaarden richting Lecce om dan de provinciale weg naar het uiterste Zuidpunt (Leuca) te volgen. Voorbij Maglie slaan we af richting kust naar Castro waar onze tweede verblijfplaats op ons wacht (Hotel Piccolo Mondo in Castro di Lecce). Na enig zoeken installeren we ons in dit hotel waarvan de verschillende onderdelen zoals restaurant, zwembad, tennisbanen, parking en kamers verspreid tegen de rotswand aanliggen, onderling verbonden door veelvuldige trappen. De kamers zijn ruim, proper maar kunnen zeker een grondige vernieuwingsoperatie gebruiken. De kleine mankementen (slecht sluitende deuren, ontbrekende knop van kastdeur…) zijn snel vergeten als je onder de felblauwe lucht, dito zon, met uitzicht over zee, aan het zwembad (met gefilterd zeewater) zit. De temperatuur bereikt inmiddels gemakkelijk meer dan dertig graden, maar blijft dankzij de zeebries heel aangenaam.

13

VIAGGIARE

ATTUALITÀ

We nemen rustig de tijd om ons te installeren en het zwembad te gebruiken. Vermits we langs de oostkust verblijven is de zon vrij snel achter de rotsen en bomen verdwenen (rond 18 uur).

LA CRISI CAMBIA LE ABITUDINI DEGLI ITALIANI

’s Avonds stappen we, via steile trappen, naar het kleine dorp Castro dat in de onmiddellijke nabijheid van ons hotel ligt. Vanop een uitkijkpost kijkt de plaatselijke bevolking naar de toeristen die zich zwoegend langs de trappen omhoog hijsen tot in het klein historisch centrum. Kinderen lopen voetballend op het dorpsplein en in de kleine straatjes, die op verschillende plaatsen uitzicht bieden op de Marina van Castro. Voor het avondmaal kiezen wij voor het plaatselijke Ristorante Vecchie Maniere (‘oude manieren’) waar we eerst lekkere, eenvoudige antipasti della casa met overwegend vis - geserveerd krijgen; gevolgd door verse vis en/of een pastaschotel (orecchiette alla leccese = schelpvormige pasta met saus op basis van tomaten, ricotta en basilicum). Bij dit lekkers hoort de plaatselijke witte wijn aan 6 euro de liter! Ondertussen is het restaurant aardig vol gelopen en wordt de dagelijks met de handgeschreven menukaart doorgegeven van de ene naar de andere tafel. Een beter bewijs van het werken met dagverse producten kun je moeilijk vinden. De ‘oude manieren’ bevallen ons uitstekend. Daarna is het tijd voor een heerlijke espresso (1 euro!) in het enige café met terras dat dit historisch centrum rijk is. Meer dan voldaan dalen wij langs dezelfde weg terug naar het hotel. De volgende dag staan Lecce (hoofdstad van de gelijknamige provincie) en Otranto op het programma. ’s Morgens vertrekken wij langs de kustweg richting Otranto. Wij passeren langs Santa Cesarea Terme waar een indrukwekkende Moorse Villa (Villa Tacchi) onze aandacht trekt. Verderop is de kust rotsachtig en kaal. Van bij de aankomst in Otranto is het overduidelijk dat de burcht de alles overheersende aantrekkingspool vormt. Wij zijn dan ook zeer verrast wanneer wij achter de burcht een immens plein met zelfs een klein park ontdekken dat uitziet over een uitgestrekte baai. Aan de ene kant liggen boten aangemeerd aan betonnen steigers terwijl er aan de andere kant een uitgestrekt zandstrand ligt omringd door kleedhokjes. Het gaat er druk en levendig aan toe. We slenteren terug door de oude stad in de schaduw van de burcht, langs mooie winkels en restaurants. De historische gebouwen zijn fraai gerestaureerd. Op onze terugweg naar de auto lopen wij nog langs een plaatselijke markt waar wij wat fruit kopen. Dan langs de provinciale weg naar Lecce ongeveer 45 km. De buitenring van Lecce bereiken is kinderspel maar daarna het historisch centrum naderen blijkt heel wat

14

Il 70,7% degli italiani ha modificato i propri comportamenti d’acquisto rispetto al passato. È quanto rileva un’indagine condotta da Eurispes e Focus realizzata attraverso un questionario online compilato da 2.696 persone Dall’indagine emergono due profili molto caratterizzati: il campione si divide tra chi mette al primo posto il fattore economico e quindi il costo (46,5%) del prodotto e chi la qualità (44,4%). A sorpresa la marca è un fattore determinante negli acquisti solo nel 3,3% dei casi. Più attente all’aspetto economico nelle scelte di acquisto sono le donne (49,4% contro il 42,3% degli uomini), mentre gli uomini tendono a privilegiare il fattore “qualità” (47,4% contro 42,4%). Tra i consumatori con un’età compresa tra 18 e i 29 anni c’è una maggiore attenzione al prezzo. Per gli adulti tra i 45 ed i 64 anni invece conta soprattutto la qualità (50,8%) rispetto al costo (38,5%). Per gli ‘over’ 65 è più importante la facile reperibilità dei prodotti (per il 13,2% è il fattore determinante), la qualità (40,5%) e la marca (8,3%). La qualità del prodotto è invece indicata con maggior frequenza dalle coppie con figli (47,4%). In generale, rispetto al passato, si presta maggiore attenzione alle offerte, agli sconti e alle promozioni sui prodotti pubblicizzati nei supermercati e nelle attività commerciali (92,8%). Rispetto alla tipologia dei prodotti a disposizione del consumatore il 59,9% preferisce prodotti non di marca; il 47,6% fa la spesa rivolgendosi direttamente al produttore; il 37,5% sceglie di acquistare beni solo nei punti vendita di fiducia e solo il 27,6% usa come canale preferenziale d’acquisto le bancarelle o i mercatini. Nonostante la difficile situazione di crisi economica, gli italiani continuano a prestare attenzione alla selezione dei prodotti alimentari (53,5%), ulteriore segno di una cultura e di una tradizione dell’alimentazione radicata e irrinunciabile. SI TAGLIA SU VACANZE, SPESE ALIMENTARI E MEDICHE Sempre più italiani sono costretti a stringere la cinghia a causa della crisi economica. A farne le spese sono soprattutto vacanze (89%) e abbigliamento (88%), ma si risparmia anche sugli acquisti per la casa (82%). È quanto emerge da un sondaggio realizzato dall’Istituto Swg in esclusiva per Agorà, su Rai Tre. Una delle conseguenze più gravi della crisi è che, oltre a ridurre al minimo ogni lusso, gli italiani sono costretti a risparmiare sempre più su spese alimentari (65%) e cure mediche (43%). “C’è una razionalizzazione dei consumi - ha osservato Roberto Weber, presidente Swg -. Questo dato due anni fa sarebbe stato molto diverso”.

39

BELLE ITALIENNE

VIAGGIARE

Zal het weer boven water komen vooraleer de wereld rond november 2014 de negentigste verjaardag van het overlijden van Puccini herdenkt?

moeilijker. Wij kunnen parkeren naast het kasteel van Karel V dat evenwel gesloten is voor bezoek. Daarna wandelen wij door de oude stad waar we overweldigd worden door de talloze historische gebouwen, kerken, Palazzo’s, een anfiteatro, imposante herenhuizen met inrijpoorten en binnenpatio’s, pleintjes omringd door barokke gevels, met als hoogtepunt de Piazza del Duomo. Het is kort na de middag en de straatstenen weerkaatsen de zon en de warmte: het is meer dan 35°. We lopen nog de kunstacademie binnen waar de studenten hun eindwerken hebben gepresenteerd rondom de binnenplaats.

Aan het einde van deze wandeling aan het handje van ‘La belle Italienne’ nog dit… Hildegard Coupé vond in de waanzinnig gedetailleerde dagboeken van haar heeroom dat hij op 28 augustus 1978 gedichten op thema ‘L’inconnue de la Seine’ opzocht en overtikte. En dat hij daarrond op 6 januari 1979 een tekst kneedde voor Schooltelevisie; afgewerkt en wel bezorgde hij die aan de Sint-Niklase leraar esthetica en regisseur Jo Daems. De tekst is zo te zien niet bewaard gebleven. Met dat alles blijven toch enkele vragen hangen. Eén: hoe kwam het gipsen beeldje in Moerbeke tegen de muur bij Anton van Wilderode en op de Plezantstraat in Sint-Niklaas bij Achiel Cole, mijn grootvader? Twéé: waarom noemde Amerika haar zo nodig ‘La belle Italienne’ ? En tot slot Drié: wie van de lezers van Notizie heeft weet van nòg zo’n exemplaar? Antwoorden zijn welkom op [email protected] PS Op 13 november 2013 kopte www.loschermo. it: ‘Recuperata la maschera funebre di Puccini. Denunciati 5 antiquari, si indaga per scoprire l'autore del furto: gli inquirenti sospettano l'esistenza di un complice 'interno' a Palazzo Ducale.’ Ruw vertaald: ‘Masker van Puccini teruggevonden. 5 antiquairs aangeklaagd. Men speurt naar de dader van de roof: het gerecht vermoedt het bestaan van een ‘interne’ medeplichtige.’ (Wordt ongetwijfeld vervolgd.)

Na een verfrissende pint keren wij terug naar ons hotel om nog even te verpozen aan het zwembad. ’s Avonds gaan wij eten in de Marina, aan de andere kant van de heuvel van Castro. We kiezen voor een vrij groot restaurant met terras aan zee. Het is er rustig, de visbereidingen lekker maar de bediening amateuristisch. Toen wij op het etiket van de door ons bestelde Chardonnay geen verwijzing vonden naar de Chardonnay druif, probeerde Igor – de kelner met wellicht Oost-Europese roots – ons ervan te overtuigen dat de wijn afkomstig was van het huis Chardonnay, maar dat dit niet op het etiket stond! Dan maar koffie gedronken en ijs gegeten op een ander terras. Dag 6 – Bezoek aan Gallipoli. Eerst volgen we via zuidelijke richting de kustweg tot in het havenstadje Tricase Porto waarna wij het binnenland inrijden, heuvelachtig en bochtrijk. Tricase zelf (4 km binnenwaarts) is een merkwaardig mooi dorp met een dorpsplein en een wirwar van kleine straatjes, waarin wij al snel bij gebrek aan wegwijzers het spoor bijster raken. Dan maar aan een groep ouderen de weg gevraagd naar de provinciale weg richting Gallipoli. Vijf personen antwoorden tegelijk, vriendelijk maar verwarrend. Gelukkig schrijft de enige vrouw uit het gezelschap het voor ons op een briefje. Onderweg naar Gallipoli doorkruisen we velden waar door middel van zonnepanelen elektriciteit wordt gegenereerd. Gallipoli blijkt een grote havenstad te zijn met de oude stad op de uiterste landtong. Wij parkeren op een enorm plein (gratis) naast het kasteel en stappen dan de oude stad in. Hier is de godsdienst nog alomtegenwoordig: in nagenoeg elke straat staat een kapel of kerk, terwijl er zich ook nog een klooster binnen de stadmuren handhaaft. Toch zit ook duidelijk het toerisme in de lift, getuige hiervan het aantal B & B’s in de binnenstad. Wij kiezen één van de vele terrasjes (Bar a mare) met zicht op zee en genieten van witte frizzante wijn die ons wordt opgediend samen met 5 bordjes/mandjes met nootjes, chips, koekjes, bruschetta en grote olij-

38

15

VIAGGIARE

BELLE ITALIENNE

ven. De wijn van de tap kost hier de helft van bier. De prijs van een halve liter bier is gelijk aan 1 liter wijn! We wandelen nogmaals de binnenstad in en stappen Blanc binnen, een op het eerste zicht kleine witte winkel met designartikelen en interieurvoorwerpen. In deze oude, zeer smaakvol ingerichte olijfolieopslagplaats wisselen mooie meubelstukken, keramiek, kleding en decoratieartikelen elkaar af, onder de verschillende laaggewelven. Van een adembenemende schoonheid is tevens een oosters ingerichte binnentuin, met op lange banken sierlijk geborduurde kussens.

ander YouTube-filmpje toe geleid en verdronk in ... The Legend of l’Inconnue. (Ga eens kijken op www.youtube.com/watch?feature=player_ embedded&v=VJVqykKMvTk en www.thelegendoflinconnue.com )

Op de terugweg langs de kustweg via de Baia Verde merken we een opeenvolging van zandstranden, afgeboord met ofwel metershoge bamboestruiken of dennenbomen. Overal heerst een uitgelaten sfeer met luide opwekkende muziek. Verderop rijden we langs meestal gesloten vakantiehuizen en enkele terracottarode masseria’s, langs wegen afgeboord met kleurrijke oleanders. Sommige stranden hebben suggestieve namen zoals Maldive Salentine. Zelf houden we halt aan een klein goed uitgerust zandstrand met ligzetels, bar, kinderzwembad, waar na een uur een DJ voor een ware Club Medsfeer zorgde. We volgen deze kustweg tot aan het uiterste Zuidpunt (Santa Maria di Leuca) om dan terug te rijden naar ons hotel. Mede door de toch lange autorit besluiten we het avondmaal in het hotel te gebruiken. Een volledig menu (antipasti misti, primi piatti en secondi piatti + dessert) voor 35 euro per persoon wordt aangeboden. Een prima keuze zo bleek. Wordt vervolgd.

Toeval bestaat niet ….. Net na het tikken van de laatste lijntjes van dit artikel op 6 oktober 2013 ontdekte ik dat uit een gang (!) van het Hertogelijk Paleis op de Piazza Napoleone in Lucca het bronzen dodenmasker van componist Giacomo Puccini werd ontvreemd. Het was toevertrouwd aan de Accademia Lucchese di Scienze, Lettere e Arti, die daar een onderkomen heeft. Opgericht in 1584 is de Academie één van de oudste en eerbiedwaardigste van Italië. Met haar onschatbare collectie munten, boeken, meubelen, schilderijen en andere documenten rond belangrijke Lucchesi en andere Italianen was dat instituut al vele jaren vragende partij voor een veilig en representatief onderdak.

Raoul Verschueren en Linda Crivits (Lid van de Unie van de Belgische Filmpers en de Vlaamse Journalisten Vereniging)

Het dodenmasker is van de hand van de Belgische beeldhouwer Jules Berchmans die na de dood van de componist in 1924 in Brussel diens gelaatstrekken in gips ving; dat eerste afgietsel kreeg een plaats in het huis van Puccini op de oever van het meer van Torre del Lago. Het bronzen exemplaar ontstond een jaar later: Puccini’s zoon Antonio liet door de beeldhouwer een bronzen exemplaar vervaardigen en schonk het aan de toenmalige Italiaanse ambassadeur in België Orsini Baroni. Als dankbetuiging voor de aandacht die hij had geschonken aan zijn lijdende vader. Dat masker kwam in 1938 in handen van de Accademia, waarvan Sor Giacomo een eminent lid was geweest.

16

37

BELLE ITALIENNE

VIAGGIARE

het Museo della Figurina di gesso e dell’Emigrazione in

Ferrara.

het stadje Coreglia Antelminelli valt over dit ambacht en zijn beoefenaars veel op te steken. De meest gekuste vrouw van de wereld Wat verder in de uitzending van Sean Cole werd ik naar het einde van onze jaren zestig gekatapulteerd. Een Oostenrijkse arts had de eerste technieken van reanimatie ontwikkeld en was op zoek naar een manier om die bij de mensen over te brengen. Zijn pad kruiste toen dat van een Noorse poppen- en speelgoedmaker. Nadat Peter Safar en Åsmund Lærdal samen een levensgrote pop hadden ontwikkeld, moesten ze ook nog op zoek naar het passende gezicht. Een mannengelaat wilden ze liever niet gebruiken. En zeker niet één met een snor! Maar welke vroùw dan? In de Noorse nevelen dook toen de ‘Inconnue’ op. En zo werd in 1960 ‘Resusci Anne’ geboren met de trekken van het meisje van de Seine. Van het werkwoord ‘rescuscitare’ d.i. ‘tot leven wekken’. Een half uur later zat ik op de site van een Noors bedrijf dat -hou je goed vast- zo een beetje marktleider is op het vlak van benodigdheden in de medische sector. En ik las (in het Nederlands): ‘De ‘Resusci Anne SkillReporter™‘ is een volwassen reanimatie-oefenpop die de prestaties van de studenten weergeeft in gedrukte rapporten met daarin de beoordeling van de beademing en de compressies. Bovendien kunt u oefeningen van eerstehulpverlening en verplaatsing opnemen in het leerproces door optioneel eerstehulp- en reddingsledematen toe te voegen…’ Kostprijs 3.304 euro voor de torso, de koffer en daarbij gratis SkillReporter-software. Een beetje grappend noemen ze de ‘Belle Italienne’ bij Lærdal de ‘moeder van de reanimatie’ en ‘de meest gekuste vrouw van de wereld’. Ze staven hun bewering met cijfers: naar schatting vierhonderd miljoen verzorgenden hebben hun lippen op die van ‘Resusci Anne’ gedrukt bij het trainen van die levensreddende vaardigheid. Dat heeft wellicht méér dan een miljoen mensenlevens gered. Toen het bedrijf begin 2013 het jubileum van zijn uitvinding met enige luister wilde vieren, zette het de ‘Inconnue’ letterlijk en figuurlijk in de spots. Het gaf aan Dennis en Lesley Chopin (!) de opdracht tot het schrijven van een mini-musical. En zo stond het meisje van de Seine in januari op de scène van het concerthuis van Stavanger. In juli 2013 mocht Parijs haar verwelkomen en in oktober-november 2013 stond ze frêle en wel op de planken in Groot-Brittannië. …Her death gives life to many her face could save us all

The girl the Seine rejected could still knock on your door She of a thousand kisses her lips could give you life And this may be the reason why she smiles her knowing smile.

Aan mijn rondspringen door de virtuele ruimte kwam alweer geen einde: ik werd naar nog een

36

De oorsprong van Ferrara gaat terug tot de 7de-8ste eeuw: de stad stamt niet eens uit de oudheid! Na een eeuwenlange strijd tussen verschillende hertogelijke families waren het uiteindelijk de schatrijke Marchesi d’Este die de macht naar zich toetrokken. Op de troon volgden Markiezen en Graven gedurende drie eeuwen elkaar op, allen begeesterd door kunst en wetenschappen. Ferrara was één van de meest opmerkelijke culturele centra van Europa. Wat toen werd gebouwd is tot op heden bijna ongeschonden bewaard gebleven. Reeds in 1391 werd de universiteit gesticht. Het monumentale waterslot Castello Estense, in het historisch centrum van Ferrara met zijn vele torens en ophaalbruggen, opgetrokken in rode baksteen, heeft ruime kamers en zalen met de nog originele plafondschilderingen. Bijzonder sinister zijn de ondergrondse kerkers. Het huidige Palazzo Municipale, vlak tegenover de kathedraal, dateert van 1243 en was oorspronkelijk bedoeld als residentie van de familie Estense, tot zij in de zestiende eeuw verhuisden naar het Castello. De bouw van de kathedraal werd reeds aangevangen in de 12de eeuw. Tot in de 18de eeuw werd er bijgebouwd en veranderd. Men vindt er dus verschillende bouwstijlen in terug. Langs de zijkant, aan de Piazza delle Erbe, werden er zelfs woonhuizen tegenaan gebouwd, die dienst deden als “winkels” tijdens de marktdagen. Opmerkelijk zijn de vele mooie beelden op de voorgevel. Palazzo Schifanoia is de plek iets buiten het centrum

17

VIAGGIARE

BELLE ITALIENNE

van Ferrara, waar de hertogelijke familie niet alleen naar toe trok om zich te ontspannen, maar waar ze ook politieke bijeenkomsten organiseerde. Het buitengoed “per schivar la noia” (tegen de verveling) was volgestouwd met kunstwerken en in de tuinen kweekte men zeldzame planten.

De legende vertelt van een verdronken jonge vrouw die op een dag in 1880 uit de Seine werd opgevist nabij de Parijse morgue, het openbare mortuarium in de buurt van de Notre-Dame. Misdaad? Zelfdoding? Toen ze ter identificatie werd tentoon gesteld kwam een medewerker van dat dodenhuisje zo onder de indruk dat hij er een afgietsel van liet maken. Onder de naam van ‘Inconnue de la Seine’, ‘Vierge inconnue du canal de l’Ourcq’ of ‘Belle Noyée’ kreeg ze niet alleen een plaats in artistieke kringen, maar ook tegen de muren van honderden Parijse herenhuizen. Gauw namen ook gipsateliers in de Verenigde Staten haar in hun catalogus op. Dat gebeurde vreemd genoeg onder de naam ‘La Belle Italienne’!

Tijdens de 15de en 16de eeuw stelde Ferrara zijn poorten open voor de joden, die verjaagd werden uit Spanje, Portugal en (toen ook al...) het toenmalige Duitsland. Ze vormen een sterke, hechte gemeenschap die zich vooral toelegde op de handel. De wijk vormt nog steeds een “ghetto” en ook de oude Sinagoga bleef bewaard. Het Palazzo dei Diamanti biedt onderdak aan de Pinacoteca Nazionale. De gevels van het gebouw zijn bedekt met zo’n 10.000 kleine piramiden in marmer, wat een zéér speciaal effect geeft. In Rusland heeft men ze laten namaken om in het Kremlin te gebruiken! Van de oude stadswallen zijn nog zo’n 9 km bewaard gebleven. Een ideale plek om te wandelen of te fietsen in het groen. Doet ons sterk denken aan Lucca… Ferrara is uitgegroeid tot dè fietsstad van Italie: 85 km fietspaden werden aangelegd. Een kwart van alle verplaatsingen in de stad gebeurt met de tweewieler: er zijn er zo’n 120.000 in omloop! En dat is er te zien en te horen: belgerinkel alom. Een ideale manier dus om het autovrije historische centrum van de stad te bezoeken! De meeste hotels stellen dan ook (dikwijls gratis) fietsen ter beschikking van de gasten. Ondanks de rijke cultuurschatten (Werelderfgoed) wordt Ferrara nog niet overspoeld door toeristenhorden zoals Firenze en Venetië. Het is een rustige, vriendelijke stad op mensenmaat. Voor de liefhebbers: ook de zee met zijn brede zandstranden is niet ver (50km) weg… Voor de fietsfanaten: een fietsroute volgt de laatste 132 km. van Italië’s grootste rivier (Po) tot aan zee… Er zijn ook een tiental lussen, te vergelijken met degene die wij ook in Vlaanderen kennen, tussen 30 en 95 km. lang. www.ferrarabike.com Eten: De zee op tafel: dicht bij de kust. Voorgerechten met mosselen, venusschelpen, sint-jakobschelpen en garnalen, schotels met gegrilde vis, pasta met kreeft en schaaldieren, vissoep. Niet te vergeten... de paling van Comacchio. En wij die denken dat paling in ’t groen een specialiteit

18

Van Rome naar Parijs Ik tolde nog wat verder door de virtuele ruimte en vond opnames van een Amerikaanse radio-uitzending uit 2011 waarin de maker Sean Cole -géén verwant!- ook groef naar het geheim www.radiolab.org/story/172693-deathmask. Cole’s verhaal eindigde met een verwijzing naar een BBC Radio 4-uitzending uit 2009 waarin radioproducer Jeremy Grange en reporter-auteur Louise Welsh gezamenlijk op speurtocht trokken naar Parijs om meer te weten over ‘The Unknown Face’. Ze belandden in het atelier van de familie Lorenzi, waar ooit het eerste beeldje zou zijn gemaakt ….. www.lorenzi.fr/statues/Inconnue-DeLa-Seine-21.html Het gipsen beeldje is er -onder referentienummer 943- nog steeds te koop tegen 112 euro, alle taksen inbegrepen. Alweer een Italiaanse naam in het verhaal. Zouden die Felice’s of die Lorenzi’s misschien een band hebben met de beroemde figurinai uit Lucca? Het gonsde daar in de Serchio-vallei immers van makers van gipsen beeldjes. Van het einde van de negentiende eeuw tot het midden van de twintigste eeuw zijn daar honderden emigranten met hun producten over heel Europa weggetrokken. Ik ontmoette er ooit één tussen de bladzijden van Naar waar de appelsienen groeien van Felix Timmermans. En in het schooltijdschrift Ic Hou van het Sint-Jozef Klein Seminarie te Sint-Niklaas las ik ooit hoe een pauselijke nuntius daar op bezoek kwam en als geschenk een gipsen beeldje overhandigde vervaardigd in zijn geboortestad Lucca. In

35

BELLE ITALIENNE

VIAGGIARE

schouwblad in de woonkamer vond ik ll messaggero senza parole, met gedichten van Van Wilderode die Luisa van Wassenaer-Crocini in 1996 naar het Italiaans vertaalde. En op de hoek van een tafeltje las ik Van Wilderode’s wondermooie gedicht over het beeld van het Etruskische echtpaar in het museum van Villa Giulia in Rome.

is van onze Scheldeboorden…Zij hebben daar 48 geregistreerde manieren om paling te bereiden!!! En vlees van de allerbeste kwaliteit: we zijn immers in Emilia-Romagna!



…‘Houden haar vingers vogels vast, sieraden of offerschaaltjes in doorschijnend glas, zijn rechterhand een groen juweel van jade?’ … Tezamen ingescheept en onder zeil om op een verdere oever te belanden voor eeuwen slaap en onverliesbaar heil.

Bij het buitengaan viel mijn dwalende oog op een gipsen meisjeshoofd met een mysterieuze glimlach. Net zo één als er jarenlang bij mijn grootouders in de woonkamer hing. Net zo één als er nu thuis in het schuurtje hangt te verkommeren. Foei, Herman. ‘L’inconnue de la Seine’, verklaarde Hildegard zonder te hoeven nadenken. Thuisgekomen sloeg ik de weg naar Wikipedia in en las hoe dat beeldje in Amerika soms ‘La belle Italienne’ wordt genoemd. De kiemen voor een Notizie-artikel waren gelegd. Slachtoffer van de Seine ? Enkele muisklikken brachten me op www.felicecalchi.com en op de blog http://felicecalchi.blogspot. be/2012/05/la-belle-italienne.html. Vanuit Ciampino bij Rome onthulden gipsmeesters Romolo en Andrea Felice hoe het (doden-)masker van een mooi jong meisje tegen het einde van de negentiende eeuw in Parijs en ver daarbuiten populair werd. En hoe het dat blééf tot omstreeks WO II. Ze vertelden hoe dat kopje tot de verbeelding sprak van beeldende kunstenaars, auteurs en fotografen. En ze riepen namen op als Rilke en Céline, als Man Ray en Anais Nin, als Nabokov en Aragon, als Alberto Giacometti en Albert Camus. Albert Camus noemde het mysterieus glimlachende beeldje zelfs ‘een verdronken Monna Lisa’. Jules Supervielle schreef in 1929 dat op dit magnetische engelengezicht ‘…. een glimlach trilt die meer aantrekt dan de glimlach van een levende.‘ De Engelse dichter Al Alvarez poneerde aan het begin van de jaren zeventig hoe ze ooit een erotisch ideaal was, zoals Brigitte Bardot dat werd in de jaren zeventig. In recente tijden trok iemand de lijn helemaal door naar 2001 en de expressie van Audrey Tatou als Amélie Poulain.

34

Wij kozen voor ons “avondaperitief” dikwijls de “Leon d‘Oro”, een typische gelegenheid vlak tegenover de kathedraal. Een (groot) glas wijn kost er 5€, maar ze serveren je er een grote schotel geraffineerde hapjes bij om “U” tegen te zeggen. Op zichzelf al een serieuze “antipasto”! www.ferrarainfo.com Uitstappen vanuit Ferrara: Cento (35 km) Dit kleine stadje werd erg getroffen tijdens de aardbeving in 2012. De Piazza del Guercino, la Loggiata dei Cappuccini, het Palazzo del Monte di Pièta: het moet allemaal de moeite waard zijn, maar alles wordt gestut en is gesloten voor het publiek. Er wordt wèl hard gewerkt aan de restauratie… Codigoro (50 km): Abbazia di Pomposa, een hoogtepunt van de romaanse bouwkunst. De hoge toren rijst op als een baken uit de vlakte, ver weg van de bewoonde wereld... een oase van rust! Ze werd waarschijnlijk al in de 7de eeuw gesticht door de Benedictijnen en verwisselde vaak van eigenaar. Ze werd onder Napoleon geseculariseerd maar kreeg tegen het einde van de 19de eeuw haar gewijde karakter terug. Zoals meestal in Noord-Italië werd de ganse site zorgvuldig gerestaureerd , niet alleen de gebouwen maar ook de omliggende tuinen. Emilia – Romagna blijft nog steeds een aanrader voor zij die houden van cultuur èn lekker eten. Er zijn de meren… en ook de zee met fijne zandstranden is niet ver weg. Wij gebruikten Ferrara als een 4-daagse tussenstop, om daarna verder te trekken naar de Marche. Brussel-Ferrara is 1.175 km,(autostrada) over Luxemburg, Basel en Milaan. Vignet te kopen voor Zwitserland en tol te betalen op de Franse en Italiaanse autostrades. Via Duitsland en de Brennerpas is het 100 km verder: tol aan de Brenner en de Italiaanse autostrades. Je kunt via deze laatste route momenteel ( augustus 2013) geen 100 km. rijden zonder hinder en omleidingen wegens wegenwerken. Deze oplossing is goedkoper dan de eerste, maar je krijgt er gegarandeerd nagelbijten en andere stress gratis bij.... Kris Werts.

19

VIAGGIARE

BELLE ITALIENNE

TRIËST : VROEGER EN NU

‘LA BELLE ITALIENNE’ THUIS BIJ VAN WILDERODE

“Ik zou er een schat voor geven om jullie terug te zien, maar het kan niet. Mijn blinde noodlot wil niet.” Adolfo Ferrero (1917). Dit schrijnend gedicht geeft een beeld van de gruwel van WOI. Een oorlog die Triëst ook onderging. In 1914 staat Italië aan de kant van Oostenrijk-Hongarije en Duitsland. In 1915 lopen ze over naar Groot-Brittannië, Frankrijk en Rusland. Op het verlanglijstje van de Italianen staat o.m. de hele Adriatische kuststreek waaronder de havenstad Triëst. “Van alle soldaten aan het front zijn de Italianen er misschien wel het ergst aan toe. Ze zijn slecht uitgerust, slecht opgeleid, slecht betaald, krijgen amper steun van de artillerie en worden gereduceerd tot slachtvee.” (Uit :” Ten oorlog”). Na de oorlog annexeerde Italië de stad Triëst, Istrië en gebieden in het westen van het hedendaagse Slovenië. In 1947 werd de oprichting van de later te creëren Territorio Libero di Trieste vastgelegd om een oplossing te vinden voor de Italiaanse en Joegoslavische aanspraken op de stad. De Vrije Zone bleek onbestuurbaar en werd in 1954 in het verdrag van Londen tussen de twee buurlanden verdeeld. Triëst werd Italiaans.De uiteindelijke bezegeling hiervan gebeurde echter pas In 1975. In ons hoofd was Triëst al lang een vakantiedoel van mijn man en mezelf. En dit jaar, samen met een bevriend koppel, zou het lukken. Was het als een grap bedoeld dat we onwetend na twee dagen reizen onze auto parkeerden 50m van ons hotel James Joyce om daarna twee uur naar het hotel te zoeken? Geen enkele Italiaan scheen het nederige maar leuke hotelletje te kennen. Ze stuurden ons van hot naar her. Tot ik een wat simpele mens aansprak, die zijn sigaret liet vallen en alleen zei :”Volg me.”Iets wat we sceptisch deden. Inderdaad, in een smal, onooglijk straatje, volgestouwd met steigers….daar was het! De straatnaam was niet te zien en we hadden over het bordje gekeken met de vermelding van ons hotel. Niet afgeschrikt maar hongerig om meer van de stad te zien , gingen we, nauwelijks het stof van de reis afgeborsteld, op stap. Dank zij een vriendin hadden we een uitgebreid

20

Met wijd opengesperde ogen Op initiatief van het Reynaertgenootschap en in het raam van het literaire project ‘Dichter en verder’ van de stad Sint-Niklaas kon ik op 29 september jl. samen met een dertigtal andere mensen in Moerbeke-Waas een rondgang maken in het huis waar de Vlaamse priester-dichter Anton van Wilderode tot enkele maanden voor zijn dood in 1998 heeft geleefd. De blikken van een oud-lesgever Italiaans bleven daar natuurlijk het snelst haperen aan objecten met Italiaanse haken.

In de rekken op de stoffige boekenzolder van Anton/ Cyriel Coupé stonden grijpensklaar Dante’s Vita Nuova en Manzoni’s Promessi Sposi naast werk van Ignazio Silone en Nobelprijswinnares Grazia Deledda ... In de slaapkamer haalde gids-archivaris Hildegard Coupé -’s dichters nichtje- het fotoboek van zijn eerste Rome- en Italiëreis uit de kast: heerlijke zwart-wit kiekjes met gekartelde randen tussen bladvullende schilderingen van de hand van zijn tweelingbroer Filemon Coupé. (Ja, de broertjes Cyriel en Filemon … En dan te bedenken dat ze -naar de heiligen van hun geboortedag 29 juni- respectievelijk Petrus en Paulus hadden moeten heten!) Op het

33

CAMILLERI

VIAGGIARE

lijk – maar dit blijkt soms nuttig in de loop van een onderzoek! Fazio is al even hondstrouw en plichtbewust, maar hij werkt de commissaris vaak op de zenuwen door zijn mania anagrafica, d.w.z. bij ieder onderzoek heeft hij de neiging om alle mogelijke biografische – en meestal onnodige - gegevens van al dan niet vermoedelijke dader(s) en hun familieleden luidop van A tot Z voor te lezen. En dan is er nog Catarella, de meest komische en volgens mij meest geslaagde figuur uit de Montalbano-reeks. Hij is de telefonist van het commissariaat, maar helaas net geen analfabeet, wat uiteraard een nadeel is telkens als hij iets belangrijks aan de commissaris moet meedelen, want hij verhaspelt steevast namen, adressen en functies van wie het commissariaat opbelt. Zijn taal is altijd komisch, want enerzijds bevat ze veel Siciliaanse woorden en zinswendingen (zoals mi scusasse voor mi scusi), en anderzijds onnodige bureaucratische termen (la suddetta inchiesta). Desondanks heeft Catarella af en toe een idee dat nuttig blijkt bij het oplossen van een misdaad, en, vooral, deze cultuurbarbaar blijkt alles te weten over… computers, en dit terwijl Montalbano zelf absoluut niets van computers snapt!

stadsplan. Piazza dell’Unità d’Italia was ons eerste doel. Dan gingen we links (Riva del Mandracchio) verder langs de zee. Al snel snakten we naar iets om onze smaakpapillen

Buiten de reeks over commissaris Montalbano heeft Camilleri ook nog tal van andere boeken geschreven, meestal over Sicilië, waarvan een paar historische romans. Hij is op literair vlak een laatbloeier, want werkte eerst een hele carrière lang als regisseur van televisieprogramma’s – met een voorliefde voor romans van Simenon! Ook publiceert hij werken in het Algemeen Beschaafd Italiaans waarin hij bepaalde persoonlijke gezichtspunten toelicht (het laatste en m.i. meest interessante is Come la penso, dat een paar maanden geleden verscheen). Sinds enkele jaren bestaat er over de avonturen van commissaris Montalbano een filmreeks, die eigenaardig genoeg eerst op onze Vlaamse televisie en slechts later op RAI Uno werd uitgezonden. Ze kreeg in Italië nogal wat kritiek omdat de hoofdvertolker, Luca Zingaretti, op het scherm veel jonger overkomt dan de Montalbano uit de romans, die wordt afgebeeld als een vijftiger die steeds meer worstelt met het stilaan ouder worden.

te testen. Een onooglijk cafeetje trok onze aandacht omdat het er zo rustig was. Wel, we hebben daar de heerlijkste prosciutto geproefd en de lekkerste prosecco gedronken van heel ons verblijf. De tweede dag hebben we gewandeld, geklommen en gekeken naar al het moois dat er in Triëst was: Castello di San Giusto, Cattedrale di San Giusto, Basilica Romana e Foro (resti), Teatro Romano, Santa Maria Maggiore, Arco di Ricarro enz.enz. Doodmoe waren we maar onder de indruk van al dat moois. Triëste is ook een “koffiestad”. Je vindt er de fijnste koffie in de meest luxueuze koffiehuizen. We hebben Caffè degli Specchi en Caffè Tommaseo bezocht. Maar we prefereren een goed glaasje prosecco. ’s Anderendaags zouden we Miramare bezoeken. We zagen het witte kasteel liggen in een pikzwarte lucht. Terwijl de regendruppels op de auto daverden en het donker als de nacht was, vertrokken we toch naar dit kasteel. Helaas misten we de juiste afslag en kwamen we in Duino terecht. Daar schenen zeven zonnen en was er een licht bewolkte lucht! De familie Thurn und Taxis of Torre e Tasso woont nog in het kasteel. Er is een kleine maar mooie tuin met prachtige vergezichten. In de sierlijke kamers kwamen Maximiliaan van Habsburg en Charlotte uit Miramare op de thee. Dan moesten we terug naar de donkere luchten die eigenlijk al heel dichtbij waren. Inderdaad, in de regen moesten we van de parking te voet naar slot Miramare en tuin stappen. We vonden het interieur mooier, de tuin groter en imposanter dan Duino en weer hadden we geluk : het weer was ons gunstig gezind; weg was de regen! En Italië zat er voor ons op. De volgende dagen was Kroatië aan de beurt.

In de romans gebruikt Andrea Camilleri een mengtaal, half Algemeen Beschaafd Italiaans en half Siciliaans. Dit kan voor Nederlandstalige lezers een probleem vormen, maar na enige oefening herken je bepaalde patronen: zo staat bijvoorbeeld spiare systematisch voor chiedere, acchianare voor salire, taliare voor guardare, travagliare voor lavorare (denk aan het Franse travailler !)… Voor wie het toch te moeilijk is verwijs ik naar de uitstekende Nederlandse vertalingen die bij de Libreria Bonardi in Amsterdam te koop zijn. De originele versies verschenen en verschijnen nog steeds bij de Palermitaanse uitgeverij Sellerio. Monique Jacqmain

Voor de geschiedenis met dank aan Wikipedia.

NVDR: De scènes zijn gedraaid in Modica, Scicli, Ragusa, Punta Secca... etc. etc. Het huis van Montalbano kan voor een vakantie gehuurd worden. http://www.sicilytravel.net/Montalbano_visita_ guidata.htm http://www.sottocoperta.net/itinerari/italia/ ragusa.htm www.lacasadimontalbano.com

Magda van den Bosch.

32

Noot van een Italiaans lid van de redactie: “Wel zou ik willen zeggen dat ik zware bedenkingen heb over het historisch voorwoord. Door te willen vereenvoudigen is veel verloren gegaan en het is onnauwkeurig geworden. een delicate en gevoelige zaak voor Italianen.”, maar dat maken we in 2014-2018 ruimschoots goed.

21

VIAGGIARE

CAMILLERI

Ook “in” voor een Trio?

Andrea Camilleri Vorig jaar wijdde ik een artikel aan de (inmiddels overleden) Italiaanse Nobelprijswinnares Rita Levi-Montalcini, die ondanks het feit dat zij 103 jaar oud was nog altijd elke dag in haar laboratorium werkte; maar er leven in Italië nog andere bedrijvige, hoogbejaarde mensen.

Voor alle duidelijkheid, we hebben het over Slow Food, Witte Alba Truffel & Piemontese topwijnen Barolo en Barbaresco. Tot 17 november 2013 blijft de stroom van levensgenieters - passionele wijnliefhebbers die hun persoonlijke wijnkennis een niveau hoger willen tillen tot professionele inkopers – die de Witte Alba Truffelbeurs bezoeken, steeds in een stijgende lijn. Trouwens ook de prijs van het “Witte Goud van Alba” – dit jaar uitzonderlijke kwaliteit – op heden genoteerd 250 à 300 euro voor zo’n 100 gram, maar tegen het eind van de truffelevents wordt zoals elk jaar 600 euro neergeteld voor diezelfde 100 gram. Overduidelijk, de Witte Alba Truffel is er voor “the happy few” en we pakken liever uit met iets wat beslist toegankelijker is. Voor iemand die 6 maand geleden met 35 m3 “bagage” in de verhuiswagen de vaste stek in Belgenland voor Barbaresco inruilde, lijkt de keuze dus evident. De Langhe, deel uitmakend van provincie Cuneo in het prachtige Piemonte, rechts van de Tanaro rivier: daar is net het theater waar de Barbaresco wijn heerst en leeft. Met een hoogte van 250 tot 400 meter boven de zeespiegel kan je echt wel spreken van zachtglooiende heuvels die elkaar op zo’n manier afwisselen dat je er écht stil van wordt. Barbaresco, DOCG wijn sinds 1980, telt zo’n 4.367.027 flessen die jaarlijks geproduceerd worden of omgerekend per hectare 6.221 flessen, wat neerkomt op zo’n slordige 113.542.702 euro die gefactureerd werd in 2012. Wijn staat dus wel degelijk n°1 als exportproduct van Italië. Deze Piemontese topper van het bijzonder liefelijk ogende, gelijknamige dorpje bestaat voor de volle 100% uit Nebbiolo, moet minstens 26 maanden gerijpt worden waarvan 9 maanden in houten vaten. Een Barbaresco Cru “slaapt” wat langer in “cantina”,

22

De schrijver Andrea Camilleri is 88 jaar oud, en hij publiceert nog elk jaar een aantal boeken, waaronder vooral de bijzonder succesvolle reeks gialli over de Siciliaanse politiecommissaris Salvo Montalbano. De plot varieert uiteraard van boek tot boek, maar de structuur van de verhalen blijft steeds dezelfde, met vaste elementen die de lezer telkens meteen een vertrouwd gevoel geven; ook de locaties en de belangrijkste personages variëren niet. Camilleri situeert de verhalen in het denkbeeldige Siciliaanse stadje Vigata – waarvoor Porto Empedocle model staat, de geboorteplaats van zowel Pirandello als van Camilleri zelf, en in de iets grotere stad Montelusa, die in werkelijkheid het naburige Agrigento is. Commissaris Montalbano heeft vaste gewoontes; hij leeft alleen, eet ’s middags dag na dag vis in het restaurant van ene Enzo, maakt daarna een wandeling naar de pier (Vigata ligt aan zee) en gaat daar een uurtje zitten nadenken over mogelijke aanwijzingen over de misdaad die hij op dat ogenblik probeert op te lossen. Ook doet hij, om mogelijke aanvullende informatie in te winnen, telkens beroep op dezelfde reporter van een lokaal televisiestation. Hij kent de praktijken en de geschiedenis van de maffia door en door, maar vreest ze niet en onderhoudt zelfs op het eerste gezicht bijna vriendschappelijke betrekkingen met haar leiders – die zich erover verbazen dat hij ongewapend naar afspraken met hen komt. Hij kan zelfs bewerkstelligen dat er een formele verzoening gebeurt tussen de twee machtigste clans, die van de families Cuffaro en Sinagra – tussen haakjes, de echte familienaam van zanger Frank Sinatra luidde SinaGra, wat zijn dubieuze reputatie misschien wel verklaart… Andere steeds weerkerende personages zijn wetsdokter Pasquano - altijd uiterst slechtgezind als hij na een moord wordt “gestoord”, d.w.z. als hij een autopsie moet uitvoeren, en bijgevolg altijd met de mond vol toespelingen op een vermeende, snel groeiende seniliteit van Montalbano – en uiteraard de vrouwen in het leven van de commissaris. De belangrijkste is zijn eeuwige “verloofde” Livia, die in Genua woont en werkt en met wie hij bijna dagelijks door de telefoon ruziet. Af en toe verblijft zij kort in Vigata en ook dan stapelen de aan achterdocht te wijten misverstanden zich op tussen de wel heel zuidelijke commissaris en zijn wel zeer noordelijke geliefde, die zijn trouwe huishoudster Adelina niet kan luchten (de antipathie is wederzijds) en hem steevast van ontrouw verdenkt – soms ten onrechte, soms niet… Salvo Montalbano is dan ook een ladies man, die bijna in ieder boek een vluchtige relatie heeft met een of ander vrouwelijk personage. Niet bij een enquête betrokken vrouwen komen sporadisch voor, zoals de Zweedse Ingrid, getrouwd maar niet erg gelukkig getrouwd… Uiteraard heeft Montalbano de meeste contacten met zijn ondergeschikten op het politiecommissariaat van Vigata. Drie van zijn vaste medewerkers komen in ieder boek voor: Mimi’ Augello, Fazio en Catarella. De eerste is hem het meest dierbaar, hoewel hij door de jaren heen een onverbeterlijk rokkenjager blijkt te zijn, ook na zijn huwe-

31

VIAGGIARE

VIAGGIARE

ad andare velocemente verso chi grida aiuto o chi agita le braccia in acqua. Partiamo dalla spiaggia o ci lanciamo da un’imbarcazione per raggiungere un malcapitato e successivamente trasportarlo sottobordo. Grazie alla speciale imbragatura galleggiante dotata di maniglie, costituiamo una specie di salvagente intelligente! Spesso le persone salvate rimangono sorprese dalle capacità e dalla professionalità dei loro soccorritori a quattro zampe e soprattutto nei casi di salvataggio di bambini, la presenza del cane contribuisce anche a minimizzare il trauma subito. L’Italia è veramente un punto di riferimento mondiale nel campo della cinofilia da salvataggio.’

zo’n 50 maanden. Zo’n 8000 kilo druiven wordt geplukt, handmatig, in de wijnheuvels van Barbaresco, Treiso, Neive en in het gehucht San Rocco Seno d’Elvio, meestal omstreeks de 2de week van oktober, wat garant staat voor 5.440 liter aan wijn. Barbaresco heeft een rode granaat kleur, met een complex geurenpalet van fruit, kruiden, droge en volle afdronk, zeer intens.

Sfogliamo l’album UN.CI.S delle foto e salutiamo Tequila, Taro,Emi, Luna , Grace,Rufus, Sweety, Bijou, Cesare, Olivia , Snafutz, Lasko e tanti altri salvatori. Loro sembrano reagire con un simpatico ‘bau’. Continua una dei volontari: ‘La nostra presenza è fondamentale su tratti di spiagge libere, dove i nostri cani sono i beniamini di adulti e bambini. Oltre a queste attività organizziamo progetti di Pet Approachment e Pet Therapy presso scuole e centri di cura come ospedali e case di riposo.’

Op dit moment hangen nog steeds kleine trosjes druiven wat hier de Saint Martins genoemd wordt. Dat zijn de druiven die net iets hoger hangen op de wijnrank en die rond de feestdag van Sint- Maarten (11 november) geplukt worden.

Alcuni siti e filmini www.uncis.org https://www.facebook.com/uncis. unitacinofilesoccorso?fref=ts

30

Nebbiolo en nebbia: het vormt blijkbaar een paar. De mist – “nebbia” in het Italiaans - hangt hier ‘s ochtends in het herfstseizoen op dergelijke magische wijze over de wijngaarden dat het niet anders kan of er moet een hemelse, quasi betoverende wijn uit ontstaan. Een spektakel van formaat waarbij je soms geen hand voor ogen ziet en een uur daarna in een met zon overgoten landschap kan genieten van de schittering over de wijngaarden. Zintuiglijk proeven van het herfstlandschap met een mix van rood, goud, groen in een landschap van marrone getinte aarde, het blijft een spektakel waar iedereen enorm van geniet. De evolutie zien van de wijngaarden van lente tot late herfst, alles opnemen van wat ik in mijn dagelijkse wandeling tussen de wijngaarden links en rechts meekrijg van het werkvolk, zélf de proef op de som nemen hoe moeilijk het is in de steile wijngaarden het werk te doen, waarvan wij het eindresultaat in het glas met alle zintuigen in ons opnemen én ervan genieten: het is toch een beleving waarin ik op 6 maand tijd gegroeid ben én die kennis ook doorgeef. Talrijke kleine producenten dragen bij tot de bekendheid van Barbaresco wijn maar wie voor het leeuwenaandeel gezorgd heeft wereldwijd is natuurlijk

23

VIAGGIARE

VIAGGIARE

Angelo Gaja. Hoeveel wijn- en slow food toeristen staan niet elke dag het uitgangsbord bij de cantine te fotograferen? Hoeveel van hen pogen niet een glimp op te vangen van wat zich in het kasteel van Barbaresco afspeelt, dé plek waar Gaja z’n professionele inkopers ontvangt? Uiteindelijk, één van de plekken waar zijn grootse wijnen “groeien” ligt op amper een paar stappen van mijn voordeur. Is er écht zoveel verschil tussen de wijnen van de doorsnee Barbaresco producent en de toch wel behoorlijk geprijsde wijnen van Mr. Gaja? Proefondervindelijk even toch – nét voor de pluk overigens – een druifje meepikken in z’n Pajoré wijngaard en ook bij een paar andere wijnboeren een plukje gedaan. Verschil? Je proeft het, én je ziet het overigens ook aan de manier waarop de wijngaard evolueert van mei tot oktober. Het is overigens ook één van de weinige wijngaarden waar een compleet weerstation neergepoot werd en ook zijn wijngaarden worden beschermd door de kanonnen die bij het minste aan hagelpotentieel de wolken een eindje verderop in andere regio’s verdrijven. De eerste keer leek het wel alsof een onweer losbarstte, geluid zonder licht, en strategisch staan ze zo perfect opgesteld dat Noord tot Zuid Barbaresco, Oost tot West Barbaresco wijnteelt beschermd wordt. Memorabel moment: onze tuinman, nota bene viceburgemeester van Barbaresco, zet alle kanonnen in werking met slechts één toets op z’n gsm toestel. “Bibi” had dus de eer om de Barbaresco wijnteelt te beschermen… Push that key !

lessi con cura il regolamento che vige sul ‘Lido di Fido’. Eccone alcuni elementi .... ‘Ogni cane potrà accedere alla spiaggia solo se identificato con microchip, o se tatuato, e in regola con la vaccinazione antirabbica. Si sconsiglia di portare in spiaggia cani ammalati, con particolare riguardo per le patologie di natura cardiovascolare.’ Tocca al bagnino stabilire quale ombrellone assegnare al cliente; ha la facoltà di effettuare qualsivoglia spostamento dovesse ritenere opportuno per la buona erogazione del servizio e il mantenimento della quiete. Con la sicurezza sulla spiaggia non si scherza nemmeno: ‘Il cane sarà tenuto al guinzaglio, lungo almeno 1,5 metri e stabilmente fissato alla piantana dell’ombrellone, in modo da impedirne lo sfilamento. Si sconsiglia l’uso di guinzagli estensibili. Si raccomanda, in particolare per i cani a rischio di aggressività, di tenere sempre a disposizione la museruola e il guinzaglio.’ Non si scherza neppure con l’igiene: ‘Eventuali deiezioni solide dovranno essere rimosse con gli appositi sacchetti igienici e depositate nel relativo contenitore dedicato. Le deiezioni liquide dovranno essere asperse e dilavate con abbondante acqua di mare dal proprietario dell’animale.’ L’ accesso al mare è consentito a non più di cinque cani per volta, che dovranno essere mantenuti sempre al guinzaglio. E se il cane dovesse abbaiare? ‘Il proprietario dovrà evitare latrati prolungati e comportamenti eccessivamente vivaci del proprio cane. Viceversa sarà invitato ad allontanarsi dalla spiaggia. L’accesso è comunque proibito ad animali con sindrome aggressiva e femmine in calore.’ I cani non devono mai essere lasciati incustoditi e liberi di vagare. La responsabilità per i danni causati dall’animale a cose e persone è esclusivamente del proprietario. Ogni due ore circa il proprietario è tenuto a condurre il cane nell’apposita area ombreggiata di retrospiaggia per una sgambatura.

Tal van lokale events zorgen ervoor dat Barbaresco wijn alsmaar meer bekendheid geniet. Nét achter de rug en een succes van formaat : “ Piacere Barbaresco”, een tweedaagse waarbij alle wijnboeren hun creaties 2008 -2009-2010 voorstellen. Maar ook “Barbaresco a Tavolo”, waarbij je enkel je diner betaalt en kan kiezen uit 50 Barbaresco wijnen in degustatie. Beslist reden genoeg om Barbaresco bij uw volgende Piemonte-trip in geuren, kleuren en smaken te ontdekken… Meer info : website www.madeinitalytravel.com – mail: [email protected] Karina Imschoot

24

AIUTO! A due passi dal ‘Lido di Fido’, mi colpì lo stand dell’UN.CI.S con due bei Golden Retriever; i loro padroni simpaticissimi -volontari dell’onlus Unità Cinofile Soccorso Nautico- si davano da fare per promuovere tra il pubblico dei bagnanti la loro associazione, basata sulla collaborazione tra l’uomo ed il cane. ‘Svolgiamo le nostre attività di volontariato nell’ambito della Protezione Civile, settore ‘soccorso in acqua’. Con il nostro compagno -generalmente di tipo Terranova, Labrador o Golden Retriever- dividiamo la passione per il mare e la gioia di sentirci utili al prossimo. Questi nostri cani dalle zampe palmate hanno caratteristiche molto particolari, sia per ciò che riguarda le capacità natatorie e la loro estrema attitudine al lavoro in acqua, sia per l'indole particolarmente socievole, adatta al lavoro sulle spiagge. La potenza di traino del cane permette all'operatore di effettuare interventi impossibili da realizzare per il solo bagnino, come ad esempio, trainare a riva fino a tre persone contemporaneamente. I nostri cani sono addestrati

29

VIAGGIARE

VIAGGIARE

Lido di Fido

Il Barbaresco

Era sullo stand del Friuli Venezia Giulia alla borsa del Turismo BIT di Milano Edizione 2012 che ne sentii parlare per la prima volta…. Sotto il titolo ‘Benvenuti Quattrozampe’ vi venne presentato il ‘Lido di Fido’, un’intera zona della spiaggia di Grado attrezzata per cani e proprietari. Non potevo quasi credere ai miei occhi, ma invece ..... BENVENUTI AL LIDO DI FIDO, UNA SPIAGGIA... A MISURA DI CANE CANI AL GUINZAGLIO Quest’estate mi recai a Grado per vedere. E vidi ... un intero settore sull’arenile ad est, presso l’ingresso n° 8, l’ultimo prima della spiaggia libera, dedicato ai quattrozampe ed i loro padroni. Il ‘Lido di Fido’ offre -a pagamento- una settantina di postazioni dotate di ombrelloni, sedie a sdraio, brandine da spiaggia in formato ridotto per i cani (!) e lettini classici per i loro accompagnatori. Subito dietro a questa spiaggia, notai una zona alberata, adibita a parcheggio e a zona di sgambatura, dove i cani ed i loro padroni godevano di un po' di refrigerio. C’era pure una fontanella di acqua corrente che dava la possibilità agli amici quattrozampe di essere ripuliti e lavati dopo la loro giornata di attività sulla spiaggia. Il bagnino di servizio mi spiegò: ‘All’ospite utente viene fornito il fermaguinzaglio, un sacchetto raccolta per le defecazioni -le cacche, se vuole- e una ciotola per abbeverare il cane. Gli amici Lulù o Tarzan potranno fare il bagno sullo specchio acqueo antistante il settore. La vede, quell’attrezzatura galleggiante che ne delimita il confine? Dimenticavo, c’è anche una doccetta. Così nella nostra Isola del Sole anche i cani possono godere di spazi a loro dedicati e accompagnare i propri padroni in vacanza.’

Storia, progresso e attualità Il Barbaresco dove nasce In Italia In Piemonte In provincia di Cuneo Nelle Langhe, alla destra del fiume Tanaro Il Barbaresco dove nasce Siamo nella parte meridionale del Piemonte, a sudest della città di Alba, a immediato ridosso della Provincia di Asti. Il Barbaresco nasce in una piccola culla: tre paesi, Barbaresco, Treiso e Neive e la frazione di San Rocco Seno d’Elvio del Comune di Alba Il Barbaresco è la collina Il territorio del Barbaresco è costituito da una grande intelaiatura di colline, alternate da valli profonde. Tra di loro le colline sono affiancate, incrociate, convergenti. Spesso le colline sono interrotte da improvvisi calanchi a strapiombo. Il più eclatante è quello delle Rocche dei Sette Fratelli, a Treiso, nella parte più a sud della zona di origine. L’altitudine delle colline è compresa tra 150 e 500 metri sul livello del mare, con prevalenza della fascia tra i 250 e i 400 metri, ideale per coltivare il vitigno Nebbiolo. Il Barbaresco e la sua struttura geologica Dal punto di vista geologico, questa zona appartiene all’Era Terziaria o Cenozoico (da 65 a 1,8 milioni di anni fa), in particolare al Miocene, periodo assai antico (da 23 a 5,3 milioni di anni fa) Dal punto di vista pedologico, la zona del Barbaresco è piuttosto omogenea, anche se si può dividere in due sub-aree. Il clima del Barbaresco Dal punto di vista climatico, la zona del Barbaresco risente di un clima “freddo – temperato”, con inverni rigidi ed estati calde e luminose Le nebbie sono frequenti, soprattutto nella parte più ovest della zona, dove il fiume Tanaro fa sentire forte la sua presenza. Anche per questa ragione si pensa che il Nebbiolo abbia questo nome. Il vitigno del Barbaresco Protagonista delle vigne del Barbaresco è il Nebbiolo, un vitigno aristocratico, che pretende cure meticolose e in collina seleziona solo i terreni meglio esposti, con preferenza per sud, est e ovest I caratteri del Nebbiolo che lo differenziano sono: • la foglia grande e trilobata • il grappolo grande, piramidale e con ala laterale • l’acino tondo, violaceo scuro e molto pruinoso.

Essendomi fermato presso l’ingresso della zona,

28

25

VIAGGIARE

VIAGGIARE

Il Barbaresco nel calice Colore rosso granato intenso Profumo complesso, etereo, fruttato e speziato Sapore secco, pieno, intenso e persistente Il Barbaresco in tavola A tavola, il Barbaresco ama i piatti importanti, le carni rosse, brasate e stufate, ma anche i formaggi stagionati e molto sapidi. Eleganza e armonia lo fanno anche vino da un intero pasto. Il Barbaresco nella legge Il Barbaresco è diventato Doc il 23 aprile 1966 Il Barbaresco è diventato Docg il 3 ottobre 1980 Il Disciplinare di produzione è stato aggiornato il 21 febbraio 2007 e 16 aprile 2010. Questo Disciplinare ha ufficializzato le “Menzioni geografiche aggiuntive”, parti più piccole della zona di origine i cui nomi possono essere riportati in etichetta per qualificare i vini ottenuti in modo specifico da questi piccoli territori Le Menzioni ufficiali sono 66, mentre 6 – finora non usate – restano in attesa di riconoscimento. Il Barbaresco, le caratteristiche produttive in vigneto Vitigno: Nebbiolo 100% Solo vigneti collinari, sui versanti sud, est e ovest Escluso il versante nord Numero minimo di ceppi per ettaro: 3.500 Forma di allevamento: controspalliera Sistema di potatura: Guyot con modificazione ad archetto Produzione massima per ettaro: 8.000 kg di uva 5.440 litri di vino 7.253 bottiglie Il Barbaresco, le caratteristiche produttive in cantina Vinificazione in rosso con macerazione Invecchiamento minimo: 26 mesi Maturazione minima in legno: 9 mesi Riserva: indicata in etichetta se il vino ha trascorso almeno 50 mesi in cantina Resa massima uva-vino: 70% al primo travaso – 68% a fine invecchiamento Gradazione alcolica minima: 12,5% Vol Acidità totale minima: 4,5 per mille Il Barbaresco, i dati economici (2012): Superficie vitata ufficiale: 702 ettari Produzione effettiva: 4.367.027 bottiglie Produzione media a ettaro: 6.221 bottiglie Prezzo indicativo medio: 13-26 euro a bottiglia Fatturato indicativo medio a ettaro: da 80.873 a 161.746 euro a ettaro Fatturato indicativo medio dell’annata 2012: da 56.771.351 euro a 113.542.702 euro

precedenti, ma il padre putativo del Barbaresco è stato il prof. Domizio Cavazza da Concordia sulla Secchia Cavazza arrivò a Barbaresco nel 1882 dopo che era diventato il primo direttore della Scuola Enologica di Alba fondata nel 1881. Acquistò il castello e alcune vigne come residuo dei poderi dei Conti Galleani in Barbaresco Nel 1894 fondò la Cantina Sociale di Barbaresco e diede così avvio alla produzione organizzata di questo vino Morì a Barbaresco – dov’è tuttora sepolto – il 9 agosto 1913 Il suo posto venne preso dal figlio Luigi, anch’egli agronomo Il Barbaresco, alcune date importanti 18 ottobre 1908: viene costituita in Barbaresco l’associazione “Pro Barbaresco” per la difesa del vero Barbaresco 1933: il Barbaresco viene riconosciuto “vino tipico di pregio” 1934: viene fondato in Alba il Consorzio per la difesa dei vini tipici di pregio Barolo e Barbaresco 23 aprile 1966: il Barbaresco è Doc 3 ottobre 1980: il Barbaresco è Docg 21 febbraio 2007: il Barbaresco ha i suoi crus Karina Imschoot

Il Barbaresco, il Prof. Domizio Cavazza Ci sono stati senz’altro fatti e personaggi in epoche

26

27