ANFITEATRO NOTIZIE 79 EERSTE KWARTAAL Voor uw Dagelijks Brood Patisserie en Zalige Zoetigheden

België-Belgique P.B. 9100 Sint Niklaas 3/5345

WWW.KOPIE-EXPRESSE.BE

NOTIZIE 79 EERSTE KWARTAAL 2013

ANFITEATRO AMICI DELLA CULTURA ITALIANA

Voor uw Dagelijks Brood Patisserie en Zalige Zoetigheden Alle dagen doorlopend open van 7 tot 18 uur, zondag doorlopend van 7 tot 14 uur, donderdag gesloten

Eindestraat 15, 9111 Belsele 03.722.02.56 Kleibeekstraat 132, 9100 Sint-Niklaas 03.766.26.39 VERSLAG ACTIVITEITEN ACTIVITEITENKALENDER CULTUURKALENDER ALGEMENE INFORMATIE VERANTWOORDELIJKE UITGEVER & AFZENDER: KARIN TAVERNIER PRINS KARELSTRAAT 14 B 9100 SINT-NIKLAAS TEL. 03.777.96.43 [email protected]

MAART 2013 DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT AFGIFTEKANTOOR SINT NIKLAAS 1 ERKENNING: P303621

ANFITEATRO www.anfiteatro.be Voorzitter Romain Van Hautekerke +3237710021 [email protected] Secretariaat Karin Tavernier +3237779643 [email protected] Penningmeester Karel Van Landeghem +3237768642 [email protected] Bestuursleden [email protected] Lode Corveleyn 03/777.47.50 [email protected] André De Haeck-Neckers 03/776.85.14 [email protected] Willy De Lange 03/777 19 41 [email protected] Toon De Meyer 0496/189174 [email protected] Gijs den Dubbelden 09/348.39.70 [email protected] Corry Devos 0478/510790 [email protected] Guido Herbaut 03/771 58 80 [email protected] Geert Jottier 03/776.57.93 [email protected] Mieke Lismont [email protected] Anne-Marie Neckebroeck 09/3698791 of 0486/377990 [email protected] Brigitte Van Kogelenberg 03/777.83.45 [email protected] Chris en Marc Van Meerssche-Jonkers 03/776 59 68 [email protected] Kris Werts 0475/233 280 [email protected] Danielle en Achille Ziccardi-Van Gael 03 440 61 61 [email protected]

NOTIZIE

Gratis toegestuurd aan de leden Lid worden kost slechts 10 EUR voor één jaar. Een volgend lid uit hetzelfde gezin betaalt 4 EUR Nieuwe leden kunnen hun lidgeld storten op rekening van Anfiteatro :

conto 413-9188521-59

IBAN : BE84 4139 1885 2159 BIC : KREDBEBB

REDACTIE Anne-Marie Neckebroeck Karin Tavernier Romain Van Hautekerke Toon De Meyer Brigitte Van Kogelenberg Gijs den Dubbelden Achille Ziccardi Opmaak: B.Van Kogelenberg

Kroonmolenstraat 4 - 9100 Sint-Niklaas Tel. 03/776.29.49 website: www.lbcsintniklaas.be e-mail: [email protected]

DE CASTRO

Hendrik Heymanplein, 156 9100 Sint-Niklaas Tel.03/777.64.64

Ruime keuze Italiaanse vleeswaren

boekhandel

Stationsstraat 68, 9100 Sint-Niklaas Tel.03.776.52.25 oneindigeverhaal@skynet

W I N E T RAD I N G

FACTORY

de meest verrassende en intense ontmoeting met een fijne selectie betaalbare wijnen

magazijn Sint-Amands open vrijdag van 9 tot 21 uur zaterdag van 10 tot 17 uur Hekkestraat 44a 2890 Sint-Amands tel.0472/73.89.69 fax.052/34.02.86 www.winetradingfactory.be

BRICIOLE

IN PRIMO PIANO

Kristel, in Montesicuro , een piepklein dorpje op de heuvels rond Ancona. We bieden met name kookateliers maar ook andere dagactiviteiten en eenvoudige overnachtingen aan. Verder zijn er heel wat leuke toeristische attracties (stranden, kunststeden, natuurparken, opera) en goede logeerfaciliteiten in de buurt. Ancona is gemakkelijk en goedkoop te bereiken met Ryanair vluchten vanuit Weeze of Charleroi. Aan te bevelen aan alle Italië-liefhebbers, met name als ze ook graag koken en lekker eten! Ideaal voor kleine groepen (tot max 4 personen):La Dolce Vita – The Marche Way , www.themarcheway.it

Terwijl op één locatie ijverig gewerkt werd aan de opbouw van de stand op de Italiaanse beurs , werd elders gepuzzeld aan de samenstelling van Notizie… Vroeger dan voorzien omdat sommigen dit jaar wel erg vroege reisplannen hadden. We hopen dat u voldoende reistips heeft kunnen verzamelen op de Piccione Viaggiatore en we willen ook La Piazzetta van harte danken voor de Italiaanse kleur die ze brachten op Passione & Gusto. Nu la primavera echt in ’t land is, hopen we dat u allen weer naar buiten komt. Anfiteatro heeft een uitgebreid voorjaarsprogramma voor u klaar. U leest er meer over verder in dit nummer en uiteraard ook op www.anfiteatro.be En voor nu alvast: buona lettura!

ITALIA VIA INTERNET Niets zo mooi als de realiteit. Maar je kan alvast dromen van achter je pc:

Karin Tavernier, namens de redactie

Nieuw: Mercati di Traiano: http://www.mercatiditraiano.it/

VIRTUELE WANDELINGEN:

http://tourvirtuale.mercatiditraiano.it/ http://tourvirtuale.museicapitolini.org/

DE VATICAANSE REALISATIES:

http://www.vatican.va/various/basiliche/san_pietro/vr_tour/index-en.html http://www.vatican.va/various/basiliche/san_paolo/vr_tour/index-it.html http://www.vatican.va/various/basiliche/san_giovanni/vr_tour/Media/VR/ Lateran_Nave1/index.html http://www.vatican.va/various/cappelle/sistina_vr/index.html http://mv.vatican.va/3_EN/pages/MV_Visite.html

SOORTGELIJKE WEBSITES:

http://rome.arounder.com/it (grote verzameling virtuele musea, archeologische sites,...) http://www.panoramicearth.com/26/Rome/Rome_Map http://www.haltadefinizione.com Incontrato Napoleone ad Utrecht .... www.napoleonsites.eu

..... e Da Vinci a Parigi

www.cite-sciences.fr/francais/ala_cite/expositions/leonard-de-vinci www.cite-sciences.fr/fr/bibliotheque-bsi/ contenu/c/1248134018379/leonard-de-vinci-s-invite-a-la-bibliotheque

Van Thomas Cole kregen we dit bericht: “Sinds een aantal maanden houd ik een kalender bij met daarop Italiaanse activiteiten in Vlaanderen en daarbuiten. Op de kalender staat geheel vrijblijvende informatie voor mijn cursisten in Sint-Niklaas en elders - met geregeld vermelding van activiteiten van Anfiteatro, Il Caffè, Dante Alighieri Antwerpen en andere verenigingen. Het gaat van tentoonstellingen over voordrachten, opera en film tot techno of heavy metal muziek: als het maar uit Italië komt... Niet dat dit automatisch een kwaliteitslabel op zich is - ik wil gewoon zo volledig mogelijk zijn. Als je dit interessant vindt mag je de link altijd eens doorsturen in een nieuwsbrief of melden op jullie website. Hier is de link: ifiammiferi.blogspot.com” Zo vader, zo zoon?

INHOUD

In primo piano 1 Che cosa faremo 2 Che cos’abbiamo fatto? 4 - Leesclub Andrea Bajani 4 - Bezoek Rockocxhuis 5 - Nieuwjaarsevent 7 - Een film anno 1948 8 - Reality 9 - Primeur Piazzetta 10 In memoriam Jef Deyaert 11 Pezzettini: Arie en Doris 14 Stampa : RIP Rita Levi Montalcini 15 Italia: Geert Van Istendael 17 Arte: Antonio Canova 19 Viaggiare: Rome dag III 21 Viaggiare: Assisi e San Nicola 23 Viaggiare: de witte berg 25 Gastronomia: Antipasti 28 Enquête 2012 29 Locali Storici: Buca di San’Antonio 30 Da leggere 31 Francobolli 33 Mona Lisa - onverwachte link 35 Briciole 38 Italia via Internet 40 Briciole Italia via internet

Werkten verder mee

Daniëlle Van Gael, Herman Cole, Monique Jacqmain, Romain Van Hautekerke, Betsy Neckers, Magda Van den Bosch, Gijs den Dubbelden, Danny van Vliembergen, Kris Werts, Achille Ziccardi,Anne-Marie Neckebroeck

40

1

CHE COSA FAREMO?

BRICIOLE

Zondag 10 maart 2013 om 11 u Auditorium SAMWD, Hofstraat Sint-Niklaas: “Nostalgia d’Italia”, concert met Marc Moorthamer, dwarsfluit - Marc Van Meerssche, piano - Chris Jonkers, zang - Jeannine Van Hoylandt, presentatie Mooie melodieën van Verdi,Puccini,De Curtis, Arditi,Bellini, …, voor piano,dwarsfluit en solozang. Je kan kaarten aan 5 euro reserveren via het secretariaat van anfiteatro: [email protected]

De aanpassingen worden in 2013 doorgevoerd. De directeur voegt nog toe dat er een nieuwe beeldengalerij wordt ingericht en een paviljoen waarin bezoekers kunnen genieten van een "virtuele rondleiding". (Belga/ MS) Overblijfselen van gekleurde fresco's ontdekt in Colosseum 11 januari 2013

Donderdag 14 maart om 20 u Gemeentehuis Nieuwkerken-Waas: Wijnproeverij: az agr biologica Michele Giorgio uit Siena met witte en rode wijn, spumante, vin santo, olie, pastasausen, dit alles biologisch. Deelname in de onkosten: 2 euro. Reserveren via het secretariaat van anfiteatro: [email protected] Als italofielen houden we niet alleen van het land, maar ook van zijn lekkere wijnen. We hebben dan ook het genoegen u kennis te laten maken met Sig. Michele Giorgio, een wijnboer uit de streek van Siena. Hij produceert witte en rode wijn, Vin Santo, alsook olijfolie, dit alles op biologische wijze. Hij geniet een uitstekende reputatie in zijn streek. We konden met zijn wijnen reeds kennismaken op onze laatste Buttachicchi, waar hij door de aanwezigen zeer gewaardeerd werd. Op donderdag 14 maart organiseert Anfiteatro een avond met Michele, in Nieuwkerken-Waas, waar hij ons zal vertellen over de biologische wijnteelt, dit in het Italiaans, gevolgd door een glaasje van zijn wijn. We hopen op een talrijke opkomst. Waar en wanneer : donderdag 14 maart, om 20u Oud Gemeentehuis , Ten Bos 5, Nieuwkerken-Waas inkom 2,00 euro - inschrijven tot 10 maart

Tijdens werken aan het Colosseum in Rome werden onlangs overblijfselen ontdekt van gekleurde fresco's. Zo meldt de directrice van het monument. De

Zaterdag 16 maart om 21:00: Baleynbal met I Liguriani - CONCERT, FOLK EN WERELDMUZIEK Fillippo Gambetta (diatonisch accordeon), Fabio Biale (zang, viool), Fabio Rinaudo (doedelzak), Michel Balatti (fluit) en Claudio De Angeli (gitaar) wervelen door de Noord-Italiaanse kuststreek rond Genua. U wervelt toch ook mee? 't Ey, Koutermolenstraat 6 B, 9111 Belsele Prijs: € 8 euro (Leden van ’t Ey en Anfiteatro, amici della cultura italiana krijgen €2,00 euro korting en betalen dus maar 6,00 euro voor een inkomticket.) www.liguriani.it Zondag 17 maart om 16:00 u: Roberto Dalla Vecchia & Luca Francioso - CONCERT, FOLK EN WERELDMUZIEK Bluegrass met Italiaanse flair: een uniek samenspel van Roberto's kenmerkende flatpicking stijl (die hij leerde kennen via Beppe Gambetta) en Luca's fijngevoelige fingerstyle. 't Ey, Koutermolenstraat 6 B, 9111 Belsele Prijs: € 10 (Leden van ’t Ey en Anfiteatro, amici della cultura Italiana krijgen 2,00 euro korting en betalen dus maar 8,00 euro voor een inkomticket.) www.robertodallavecchia.com Archipelweekend: zaterdag 20 en zondag 21 april, Sfeercafé De Roze Patio, Nieuwstraat te Sint-Niklaas: LUISTEREN NAAR VENETIE Voor het Vlaams-Nederlands Huis de Buren vervaardigden o.a. Cees Nooteboom, Luc Devoldere en Atte Jongstra verhalen van

2

vondst suggereert dat het monument kleurrijk versierd was ten tijde van de gladiatorengevechten. "We hebben sporen gevonden van blauwe, rode en groene versieringen", aldus directrice Rossella Rea. De overblijfselen, die "enkele vierkante meter groot zijn", werden ontdekt in een afgesloten galerij tussen het tweede en het derde niveau van het Colosseum. "Naast de gekleurde fresco's vonden we ook inscripties uit de zeventiende eeuw en handtekeningen van toeschouwers en reizigers", voegt een van de restaurateurs nog toe. "We hopen dat we nog meer ontdekkingen kunnen doen, maar alles zal afhangen van de fondsen die we ontvangen om de werken verder te zetten", besluit Rossella Rea. De galerij waar de fresco's ontdekt werden, zal volgende zomer toegankelijk zijn voor het publiek. Belga - Archiefbeeld: Photonews Wie op vakantie gaat, wil de bekendste trekpleisters van de regio bezichtigen. Bepaalde bezienswaardigheden zijn echter de moeite niet waard. Volgens USA Today behoort de Toren van Pisa, Italië tot deze meest overschatte trekpleisters. Een ultieme vakantietip? De Marken ontdekken op een andere, persoonlijke manier: Ter plekke verse pasta en typische gerechten uit de Marche leren bereiden, of Italiaans spreken tijdens een bezoekje aan de lokale vismarkt, een Italiaans spelletje kaarten, een bezoekje aan een lokale wijnkelder of relaxen bij een lekker kopje koffie onder de vijgenboom. Dit en nog veel meer kan allemaal bij Massimo en

39

BRICIOLE

CHE COSA FAREMO ?

LUCCA, 30 dicembre 2012 - Successo anche quest'anno per l'attesissima competizione online per stabilire chi tra gli undici candidati si è maggiormente contraddistinto per meriti o iniziative che hanno valorizzato il nostro territorio. Hanno votato in 467 lettori e alla fine vinto con il 37% dei voti Samuele Cosentino & Jacopo Grisafi, autore e interprete del cd «Andare oltre si può», splendida iniziativa benefica a favore dell’Associazione Down Lucca. Seguono sul podio, tutti con il 9% dei voti, l’arcivescovo Italo Castellani, il presidente della Provincia Stefano Baccelli e il promoter musicale Mimmo D’Alessandro. http://www.lanazione.it/lucca/ cronaca/2012/12/27/822142-vota_personaggio_dell_ anno.shtml Tongbreker: sopra la panca la capra campa, sotto la

ongeveer 30’ over de Lagunestad. In een stemmig kader -misschien bij een kopje thee of koffie- kunnen telkens maximaal twintig deelnemers die verhalen beluisteren. Weliswaar in afwezigheid van de auteurs. In het Nederlands of het Italiaans. Wellicht vervolledigen Rebekka de Wit en Lydia Mischkulnig het rijtje. Telkens om 14.30 u, 15.30 u en 16.30 u. Gratis in het kader van Archipel.

panca la capra crepa (Zoals bij ons: de kat krabt de krullen van de trap) Toeristen worden gewassen voor het betreden van de Sixtijnse Kapel vrijdag 21 december 2012 om 16u34 De mensen die de Sixtijnse Kapel in Vaticaanstad willen bezoeken, zullen worden "afgestoft, gewassen en afgekoeld", aldus Antonio Paolucci, de directeur van de musea in het Vaticaan. © Reuters De directeur hoopt zo de beroemde fresco's van Michelangelo in de kapel beschermen. De directeur waarschuwt al jaren dat de smog, stofdeeltjes en de stijgende temperaturen die de toeristen met zich meebrengen de kunstwerken in de kapel bedreigen. Elke dag krijgt de Sixtijnse Kapel zo'n 20.000 bezoekers over de vloer. "We gaan de 100 meter voor de ingang bedekken met tapijten, zodat de mensen hun voeten kunnen vegen. Aan de zijkant van de gang installeren we ventilatoren om het stof uit de kleren van de mensen te zuigen. Ten slotte wordt de temperatuur verlaagd om de lichaamswarmte van de bezoekers te doen dalen", zegt Paolucci.

38

Dinsdag 30 april, om 20 u: Kroatische kroniek - Cronaca croata, Kasteel Walburg. Come preludio alla Giornata dell’Europa del 9 maggio e nell’ambito dell’imminente ingresso della Croazia nell'UE (luglio 2013), Anfiteatro e Sintur 9100 Pasar presentano una serata europea plurilingue (neerlandese, inglese, italiano...). La serata del 30 aprile presso il Kasteel Walburg a Sint-Niklaas ruoterà intorno a questo stato dell’Europa meridionale del quale conosciamo (forse) la parte occidentale, quella che dà sul Mare Adriatico. Uno stato del quale fa parte l’Istria, dove la lingua italiana è molto presente. E’ proprio dal Mare Adriatico che inizieremo con la giornalista Enrica Simonetti, che ci viene dal capoluogo pugliese Bari. Vi ricorderete probabilmente la conferenza che fece alcuni anni fa sui fari italiani. Ora che dal 2009 c’è il suo libro ‘Luci sull'Adriatico - Fari tra le due sponde’ ci accompagnerà con la sua presentazione illustrata sulle acque del Mare Adriatico. Esatto: tra l’Italia e la Croazia. Noteer alvast in je agenda. Meer details binnenkort op de website en via mail. Ook te noteren! Details volgen: 2 juni 2013, Italiaanse Nationale Feestdag, van 11u tot max. 13u… Zelf Italiaans praten op onze eigen informele babbelmiddagen ‘Quattro chiacchiere in italiano’ onder leiding van native speaker Achille Ziccardi. Geïnteresseerden kunnen zich alvast melden bij Brigitte (03 777 83 45 – na 19.30 u) of via mail brigitte. [email protected] Data praatnamiddag tweede kwartaal: 3-10-17-24/04 08-15-22-29/05 en 05/06. Altijd onder voorbehoud. Italiaans voor beginners, een reeks vakantie-Italiaans : 7 opeenvolgende dinsdagavonden vanaf 14 mei, een tiental mensen (=absolute beginners!). Geïnteresseerden kunnen zich melden. Kostprijs : voor Anfiteatroleden : 100 euro, niet-leden betalen 110 euro. La Piazzetta: zelf Italiaans zingen. Aangename zangavonden waarbij Italiaanse (volks-) liedjes beetje bij beetje worden aangeleerd. Wie graag Italiaans leest, maar daarbij best een steuntje kan gebruiken, moet maar eens een kijkje nemen op www.progettocolibretto.jimdo.com, met heel veel dank aan Dany Corneillie Van 14 tot 24 november: Week van de smaak. Thema Water en Vuur. We hebben alvast wat ideeën… maar kijken uit naar jullie suggesties voor een Italiaanse kok… die met dit thema wat kan doen…Italiaanse lavasaus of …

3

CHE COS’ABBIAMO FATTO?

STORIA

WIE HOUDT DAN STAND?

De laatste mannelijke telg van het geslacht del Giocondo stierf op het einde van de zeventiende eeuw, maar de afstamming werd via de vrouwelijke lijn verdergezet. Via de geslachten Mozzi del Garbo en Bombicci-Pontelli komen wij na vijf eeuwen terecht bij de huidige Strozzi-Guicciardini’s. De prinsessen Irina en Natalia zouden de vijftiende generatie afstammelingen van Mona Lisa kunnen zijn ! Het Franse dagblad Le Figaro en het Franse weekblad Paris Match hebben aan deze mogelijke verwantschap gedetailleerde artikels gewijd, en foto’s gepubliceerd van beide prinsessen, in de pose van la Gioconda. en voor een kopie van haar portret (de curator van het Louvre weigerde zijn toestemming om ze voor het origineel te laten poseren!). Dit is uiteraard geen concreet bewijs, maar de waarheid gebiedt te

We lazen de roman van de Italiaanse schrijver Andrea Bajani (1975) die in één adem genoemd wordt met de successchrijver Paolo Giordano (De eenzaamheid der priemgetallen). “Dezelfde eenvoud en verstilling zetten de toon in deze roman”, lezen we in het Parool. Bajani is geboren in Rome (1975), maar al jong verhuist de familie naar Roccavione, een klein dorpje in de provincie Cuneo (ZW Piemonte). Hij woont momenteel in Turijn waar hij schrijver en journalist is. Andere romans van zijn PC zijn o.a. Dood van een paus, Hier zijn geen verliezers en Met vriendelijke groet. Waarover gaat het? De 18-jarige Lorenzo reist naar Boekarest waar zijn moeder overleden is. Zij heeft haar zoon in Italië achtergelaten samen met zijn stiefvader. In zeer korte hoofdstukjes wordt het idyllische leven van Lorenzo verteld, afgewisseld met ontmoetingen en scènes in Boekarest rond de begrafenis van zijn moeder. Een zeer originele techniek is dat de schrijver het ganse verhaal door Lorenzo laat vertellen aan zijn moeder (dus in de jij-vorm). Uit gans het boek blijkt geen bitterheid of verwijt naar zijn moeder maar eerder een postuum gebaar van vergeving, van de zoon naar de moeder. Zij was naar Roemenië vertrokken met haar vennoot -die later wel iets meer dan vennoot bleek te zijn- om haar bedrijf wereldwijd uit te bouwen. Zij construeerden een vermageringsei -een zweetcel- die vanuit Roemenië wereldwijd werd uitgevoerd. Wanneer haar vennoot haar geleidelijk inruilt voor een jonge telefoniste takelt de moeder geleidelijk af, fysiek en geestelijk. Ze wil wel terugkeren naar Italië maar vindt er de moed niet voor. Het boek is doorvlochten van subtiele beeldspraak, rake opmerkingen van een jongetje en later van de adolescent. Bij de bespreking werd dikwijls de parallel getrokken met Paolo Giordano: de vlijmscherpe opmerkingen en typeringen van de figuren, de eenzaamheid van de figuren, het unheimliche van vele situaties en personen.

zeggen dat de gelaatstrekken en vooral de glimlach van Da Vinci’s model en van de twee prinsessen een opvallende gelijkenis vertonen... Conclusie: er zou dus een onvermoede, zij het onzekere en verre link kunnen bestaan tussen de stad Antwerpen, waar een Guicciardini ooit vele jaren verbleef en die haar met lyrische woorden bezong, en de jongste telgen van dit roemrijk Italiaans geslacht ! Monique Jacqmain

Is dit een tendens bij jonge Italiaanse schrijvers of is dit een algemeen tijdsverschijnsel in een periode van sombere economische toestanden en weinig opbeu-

4

37

STORIA

CHE COS’ABBIAMO FATTO?

twintigste eeuw burgemeester van Firenze, minister van Landbouw en minister van Buitenlandse Zaken. Roberto Guicciardini (°1933) is een bekend theaterregisseur. De laatste mannelijke afstammeling is ene prins Girolamo Strozzi-Guicciardini (°1938), die in het dorp Cusano, in de buurt van San Gimignano, een 540 hectare groot domein beheert dat voornamelijk witte wijnen produceert, in het bijzonder Vernaccia. De eerste vermelding van Cusano als wijndorp gaat terug tot het jaar 994 ! De villa waarin prins Strozzi-

rende berichtgeving? Maar laat deze opmerking geen reden zijn om de psychologische hoogtechnologie van Andrea Bajani te ontdekken: een diamant in een klein juwelendoosje. Wie houdt dan stand? Andrea Bajani Athenaeum- Pollak & Van Gennep 2010 184 pagina's Romano 18-12-2012.

Bezoek aan het Rockoxhuis 9-12-2012

Guicciardini verblijft was en is ook een ontmoetingsplaats van beroemdheden zoals Claudia Cardinale, Gregory Peck, Rostropovitch, Tony Blair... Deze Girolamo heeft twee dochters, allebei prille dertigers: Irina en Natalia. Hun voornamen danken zij aan hun moeder, een Russische, met een Fransman getrouwde adellijke dame. Irina is eigenlijk een pianiste, maar behaalde ook een einddiploma in de economie aan de bekende Bocconi Universiteit in Milaan, en werkte een paar jaar als consulente bij de Europese Commissie. Natalia volgde een opleiding tot ballerina bij huisvriend Rudolf Noureev, maakte tot voor enkele jaren deel uit van een professionele balletgroep in Sint-Petersburg en is tegenwoordig af en toe in Italië als actrice bedrijvig; maar de twee zusters houden zich nu vooral bezig met het beheer van hun wijndomein in Cusano. Wie op Google zoekt vindt er onder meer een video van veertien minuten waarop zij je rondleidt op het domein en in de wijnkelders van de haar familie. Onlangs ontdekte een Italiaanse genealogist, Domenico Savini, een mogelijke verwantschap tussen Mona Lisa (= la Gioconda) en het geslacht Guicciardini. Mona Lisa wordt meestal vereenzelvigd met Lisa Gherardini, echtgenote van de Florentijnse groothandelaar in zijde Francesco Bartolomeo Del Giocondo, op basis van een getuigenis van de historicus Giorgio Vasari. De twijfels zijn te wijten aan het feit dat Vasari dit slechts laat, in het jaar 1550 situeert, na de dood van Leonardo da Vinci (in 1519) en die van zijn vermoedelijk model, maar de meeste kunsthistorici zijn ervan overtuigd dat het wel degelijk om een portret van La Gioconda gaat. Haar graf werd een paar jaar geleden waarschijnlijk ontdekt in het voormaige Florentijnse Sant’Orsolaklooster, en haar stoffelijke resten worden nu aan een onderzoek onderworpen.

36

Het Rockoxhuis is een vroeg 17e-eeuws historisch pand in de Keizerstraat in Antwerpen. Nicolaas Rockox (1560 - 1640), burgemeester, humanist, mecenas en kunstverzamelaar kocht het pand in 1603, toen ‘’De Gouden Rinck’’ genoemd, samen met de aanpalende woning. Rockox liet beide panden tot een patriciërshuis verbouwen. Na de dood van de laatste erfgenaam van Rockox, werd de Vlaamse renaissancegevel van zijn woning aan het begin van de 18e eeuw vervangen door een classicistische gevel. Een volgende grote restauratie vond in het tweede decennium van de 20ste eeuw plaats . Uit deze periode dateert een tweede galerij in de binnentuin van het huis. KBC kocht het pand in 1970 en onder auspiciën van de bank werd gelijktijdig de vzw Museum Nicolaas Rockox opgericht, belast met de restauratie en het beheer van het pand. Tussen 1972 en 1977 werd het gebouw omgevormd tot een museum en polyvalente ruimten. Het huis getuigt van de 17e-eeuwse culturele rijkdom en uitstraling van Antwerpen. Het Rockoxhuis herbergt bijzonder meubilair ,waaronder kunstkabinetten, kisten en mooi gesculpteerde kasten, keramiek, beeldhouwwerken, wandtapijten en een grote verzameling schilderijen van onder andere Rubens, Antoon van Dyck, Jacob Jordaens, Joachim Patinir, David Teniers de Jonge, Joos de Momper, Frans Snyders, Jan Brueghel de Oude en Pieter Breugel de Jonge. Met een erg geïnteresseerd groepje van 22 Anfiteatroleden bezochten we die druilerige zondagnamiddag het museum. Uiteraard was er bij de gids op aangedrongen de Italiaanse connecties en accenten te benadrukken, wat dan ook prompt gebeurde. In de eerste kamer stonden we reeds onmiddellijk oog in oog met een carrarakop-copy van de beroemde Laocoöngroep uit het Vatikaans museum. Schilderijen van Rubens (hij verbleef 8 jaar in Italië), Jordaens, Van Nieuwlandt -Terranova!- hangen hier kriskras door elkaar. Maarten De Vos schilderde een symbolisch werk met Numa Pompilius en Plinius de Oude, de ene staat voor het opstellen van de Sacrale Wetten, de andere schreef het standaardwerk, de Historia Naturalis. Zowel in de kleine als in de grote salet (!) , zeg maar salon, stond heel wat aardewerk, faience (Faenza),

5

CHE COS’ABBIAMO FATTO?

STORIA

Antwerps plateel en majolica (Mallorca), het kwam van overal en ja, het Venetiaans glaswerk niet vergeten. Nicolaas Rockox was ook een verwoed muntenverzamelaar (numismaat) waardoor hij met het antieke Rome in contact kwam en via Adolfo Occo, zijn schoonbroer, betrok hij heel wat munten uit Italië. De reizende Italiaan Lodovico Guicciardini (Firenze1521- Antwerpen 1589) ofte Lowijn Guicciardijn in het Vlaams, tekende een indrukwekkend boek samen: de Descrittione de tutti Paesi Bassi altrimenti detti Germania inferiore. Ook deze werken waren in het bezit van Rockox. Om echt te genieten van de Renaissance-binnentuin was het reeds te laat op het seizoen, maar deze zomer was de tuin heraangelegd. Zowel qua samenstelling van planten en kruiden als van gebruikte materialen ging men terug op de zestiende-eeuwse vorm.

Mona Lisa en Antwerpen : een onverwachte link

Rockox: een niet gebruikelijke naam in Antwerpen. Rockox zou betekenen rode poon (vissoort), de grootvader van Nicolaas was visverkoper en had een herberg, waarschijnlijk is de familie zo aan de naam gekomen, maar lang heeft het niet geduurd, want Nicolaas stierf kinderloos. Oh ja, nog iets om op te kauwen: op een muur stond het volgende: “Het is beter te willen wat je hebt, dan te hebben wat je wil”. Het humanisme en de Renaissance waaien door de kamer................ In navolging van het Rubenshuis in 2011 en het Rockoxhuis dit jaar, bezoeken we in 2013 in dezelfde eindejaarsperiode nog zo’n pareltje van bij ons? Misschien Maeyer-Van den Bergh. Wordt zeker vervolgd. Romano 20-12-2012.

6

In 1987 publiceerde ik bij de uitgeverij De VriesBrouwers, onder de titel De idyllische Nederlanden, een gedeeltelijke vertaling van de lijvige Descrittione di tutti i Paesi Bassi (1567) van de Florentijn Lodovico Guicciardini (1521-1589), een boek waarin de beschrijving van Antwerpen het leeuwendeel uitmaakte, omdat de schrijver in deze stad het grootste

deel van zijn leven heeft doorgebracht. Idyllisch, omdat hij onze gewesten door een roze bril bekeek, terwijl er in werkelijkheid, zoals iedereen weet, een politieke en religieuze opstand aan de gang was tegen het Spaanse gezag – maar hij was ervan overtuigd dat het om tijdelijke onlusten ging en dat de rust spoedig zou terugkeren. Lodovico Guicciardini behoorde tot een adellijk geslacht. Zijn oom, Francesco Guicciardini (14831540) was een beroemd historicus, die onder meer een monumentale Storia d’Italia schreef (1537-1540), maar de meeste leden van dit geslacht waren kooplieden. Zo ook Lodovico, die rond zijn twintigste door zijn familie eerst naar Lyon en daarna naar Antwerpen werd gestuurd om er een filiaal van hun importexportzaak te leiden, zoals zijn broer Gianbattista vroeger al had gedaan. De zaken wilden echter niet floreren, zodat Lodovico na een paar jaar besloot het roer om te gooien en zich voortaan aan de literatuur te wijden. Naast enkele minder belangrijke boeken publiceerde hij de hoger vermelde Descrittione di tutti i Paesi Bassi, die hem weliswaar roem maar weinig geld opleverde. Toen het Antwerpse stadsbestuur hem voor zijn inspanningen wilde belonen en hem de keuze liet tussen een gouden halsketting en een som in contanten, opteerde hij voor de tweede mogelijkheid. Hij stierf berooid, nadat hij vruchteloos zijn rijke verwanten in Firenze om financiële bijstand had gesmeekt. In de Nederlanden liet hij bij mijn weten geen afstammelingen na, maar zijn naam leeft verder in de Guicciardinistraat op de Antwerpse Linkeroever – naar het schijnt kunnen de meeste inwoners ervan de naam Guicciardini niet uitspreken en maken er dan maar de Sardienenstraat van... In Toscane daarentegen leven er tegenwoordig nog altijd Guicciardini’s, die sinds een paar generaties verwant zijn geraakt met het al even bekende geslacht Strozzi (denk aan het gelijknamige palazzo in Firenze). Een Francesco Guicciardini was in het begin van de

35

FRANCOBOLLI

CHE COS’ABIAMO FATTO?

getuigen daarvan, zoals die met het Turijnse stadhuis (zegel 3) en die met het Palazzo Carignano (zegel 4). Dit prachtige barokke paleis staat slechts op een steenworp afstand van het Palazzo Reale. Over hun vele paleizen om de stad heen schreven we hier al eens eerder. De Savoia's schonken de Lijkwade uiteindelijk in 1983 aan de paus. (zegel 5). Johannes Paulus II had het erg met deze relikwie op. In zijn testament nam hij op dat er een aantal "Geheimen" zouden worden geopenbaard. Eén ervan had betrekking op de Lijkwade. Voor hem was dit het toonbeeld van respect bij uitstek. Waarom? Normaal werd het lichaam van een gekruisigde als oud vuil behandeld. Christus echter werd als misdadiger gekruisigd, maar getuige de Lijkwade, met alle waardigheid begraven. Hieraan moest de wereld een voorbeeld nemen vond de paus. Na zijn dood moesten er op diverse plaatsen tentoonstellingen worden gehouden om de Lijkwade en vooral haar betekenis bekend te maken, opdat iedereen ook voor zijn vijanden en veroordeelden respect zou kunnen leren tonen. Zo kwam de tentoonstelling in 's-Hertogenbosch terecht. Bijna was dat alles trouwens niet meer gelukt. De Lijkwade heeft namelijk al heel wat meegemaakt. Het prachtige onderkomen van de relikwie brandde in 1997 voor de tweede maal af. Ternauwernood kon een brandweerman het doek nog redden. Hij was meteen een nationale held in Italië !

Nieuwjaarsevent

Dany van Vliembergen

(tekst inleiding) Ik ben Herman Cole, lid -in chronologische volgordevan Anfiteatro-amici della cultura italiana en van Fietsersbond Sint-Niklaas. Ik wens u namens mezelf en namens de beide verenigingen een gezond en voorspoedig 2013. De voorzitter van de ene en de secretaris van de andere vereniging zullen dat straks een beetje uitgebreider doen. Misschien onthullen ze ook wel waarom de beide verenigingen voortaan samen onder de naam ANFI-TSEATRO zullen opstappen. Het is trouwens niet voor het eerst dat onze beide verenigingen samen een initiatief ontwikkelen. Weet u nog hoe we op 5 mei 2009 in ditzelfde gebouw -op de vooravond van de honderdste Giro d’Italia en in het raam van vijf jaar Fietsersbond een geïllustreerde babbel hadden rond ‘Fietsen in Noord-Italië’ ? Dat we opnieuw samenwerken heeft te maken met de 65ste verjaardag van een monument uit de wereldgeschiedenis van de film dat in november 1948 voor het eerst werd geprojecteerd... Ladri di biciclette/Fietsendieven van Vittorio De Sica. Wist u dat dit mo-nu-ment tijdens Expo 58 door een internationale jury werd uitgeroepen tot de derde beste film van de wereld na Pantserkruiser Potemkin van Eisenstein en De Goudkoorts van Charlie Chaplin? Het is overigens niet bij die ene bekroning gebleven..... Regisseur èn producent Vittorio De Sica baseerde zich losjes op een roman van Luigi Bartolini uit 1946. Samen met o.a. de grote Cesare Zavattini werkte hij ook het scenario uit. U weet beslist waar het over gaat: in het armoedige Rome van na de oorlog -l’immediato dopoguerravindt Antonio eindelijk een job, maar daar heeft hij wel een fiets voor nodig. Met zijn vrouw schraapt hij het allerlaatste geld bijeen. Als zijn fiets al op de eerste werkdag wordt gestolen, begint Antonio samen met zijn zoontje een lange zoektocht naar de dader. En ze vinden die dief …. Maar omdat er geen keiharde bewijzen zijn, wil de polizia de zaak niet afronden. Mag ik er tussendoor even op wijzen dat in ons land elke dag vierhonderd (400 !) fietsen worden gestolen? De film van De Sica wordt beschouwd als een hoogtepunt van de neo-realistische film, de beweging die in 1945 door Roberto Rossellini werd ingezet met Roma, Città aperta/Rome, Open Stad. Eén kenmerk van die stroming is dat er niet in studio werd gedraaid, maar gewoon op straten en pleinen. Een ander -even belangrijk- kenmerk is dat er nauwelijks beroepsacteurs aan te pas kwamen. Onthou dat en kijk vol bewondering hoe fabrieksarbeider

34

7

CHE COS’ABBIAMO FATTO Lamberto Maggiorani de rol van vader Antonio Ricci invult en hoe de zevenjarige Enzo Staiola de rol van zijn zoontje Bruno gestalte geeft. En dan te bedenken dat het er omwille van de mogelijke inbreng van Amerikaans geld even had naar uit gezien dat Cary Grant de hoofdrol zou vertolken. In Ladri di biciclette -een oude, dus haast automatisch trage film- zien we uitgestrekte lompenmarkten, lange rijen werklozen en gaarkeukens. We beleven een verhaal over wanhoop en over de strijd die bepaalde mensen moeten voeren om hun gezin te onderhouden. Niet echt opwekkend EN 65 jaar na datum -opnieuw- verrassend actueel.

Een film anno 1948 én een receptie in 2013. Mijn man ging alleen met me mee voor de receptie, hapjes, drankjes, oude bekenden weerzien… Ik ben een filmfanaat en Vittorio de Sica zei me wel wat maar….Een zwart-witfilm uit 1948 over fietsendieven… Tja, we waren beiden heel sceptisch. De vermelding van Herman dat “Ladri di biciclette” tot de derde beste film ter wereld was uitgeroepen in die tijd, gaf me wat hoop maar ook niet meer. Maar…wat een pareltje van filmkunst! Een monument! Ik verloor me volledig in deze neorealistische film. De inhoud was summier maar ik ging zo mee in het eenvoudige verhaal van een arme man en zijn gezin, geplaagd door armoede, werkloosheid en tegenslag! Antonio, die de arme stakker speelde, was geen beroepsacteur maar zijn ingehouden verdriet en wanhoop sneed werkelijk door je ziel. Ik schrok toen bleek dat de film gedaan was… De tijd was omgevlogen en ik had niet in de zaal gezeten maar in het Rome van na de oorlog. “Mooi, mooi”, fluisterde ik. Mijn man zei: “Wat een goede film!” Het eerste positieve dat ik hem over een film hoorde zeggen na hem jaren meegesleurd te hebben naar mijn filmprojecten. We waren het dus nu volledig eens en zeer aangenaam verrast. Bravo voor diegene(n) die ons deze film hadden gebracht. Na de film hadden we nog een zeer fijne receptie, rijkelijk gevuld met Italiaanse lekkernijen en de nodige drank al of niet alcoholisch. We hadden ruim de tijd om met bekenden bij te praten. Anfiteatro en Fietsersbond van Sint-Niklaas: goed gedaan! Magda Van den Bosch.

8

FRANCOBOLLI La Sacra Sindone Onlangs kwam ik een postzegel uit 2010 (zegel 1) tegen waarvan het thema gelijk aansprak, omdat het samenviel met een verse herinnering. Op de zegel staat een schilderij van Giovanni Battista uit de 16e eeuw over het ontstaan van de Lijkwade van Turijn. Vorig jaar was ik tijdens een bezoekje aan 's-Hertogenbosch de kathedraal binnengelopen en daar gestuit op een kleine tentoonstelling over de Lijkwade van Turijn. Ik kreeg er een uitgebreide rondleiding van meer dan een uur waarin ik werkelijk alles wat er tot op heden over deze controversiële relikwie bekend is, te horen kreeg. De conclusie van de gids was dan ook: ze moet wel echt zijn. Wat er niet te zien was, was de Lijkwade zelf. Dat is op zich ook niet zo gek, want ervan uitgaande dat dit werkelijk de lijkwade van Christus is, die dan ook nog zijn gelaatsafdruk laat zien, is dit niet zomaar een relikwie die men te pas en te onpas rondsjouwt. Nee, de Lijkwade wordt slechts enkele malen in vele jaren aan het volk getoond. Er gaan soms meer dan 10 jaar voorbij vooraleer ze uit het zilveren schrijn wordt gehaald. Die gelegenheid is in Italië dan soms ook aanleiding voor de uitgifte van een postzegel. Zo bleek toen ik naar aanleiding van die nieuwste zegel eens terug ging kijken in mijn verzameling en er nog een zegel van de Lijkwade had zitten. Een zegel uit 1978 (zegel 2), die herdacht dat het precies 500 jaar geleden was dat het doek definitief in Turijn terechtkwam en daarmee zijn huidige naam verkreeg. De Lijkwade was namelijk in het bezit van de Savoia's die daar resideerden. Er werd een prachtige kapel voor gebouwd, gelegen tussen het Palazzo Reale en de kathedraal. De Barokke kapel van Guarini uit 1680 overstijgt in haar pracht de wat eenvoudige en bescheiden kathedraal van Turijn zelf. Misschien zegt het iets over de verhouding tussen de bisschop en de Savoia's. Want deze laatsten bouwden er wel lustig op los en maakten van Torino een prachtige hoofdstad. Diverse Italiaanse postzegels

33

DA LEGGERE Edoardo Nesi – Velours uit Prato De geschiedenis van een Italiaanse textielfamilie (‘Storia della mia gente’) Winnaar van de Premio Strega 2011 (Uitgeverij Atlas Contact)

Na zijn studie komt Edoardo Nesi, kleinzoon van een textielbaron, werken in het familiebedrijf in Prato. De Toscaanse stad is hét centrum van de stoffenindustrie, met gespecialiseerde bedrijven en vaklui. Maar ‘Made in Italy’ wordt ‘Made in China’; de toestroom van goedkope Chinese arbeidskrachten brengt de Italiaanse industrie aan het wankelen. Edoardo ziet de winsten verminderen en besluit het bedrijf, dat nog door zijn grootvader werd opgericht, te verkopen aan Chinese ondernemers. In de jaren die volgen vallen er veel ontslagen en het werk wordt overgenomen door illegale Chinezen die het werk tegen een hongerloon willen uitvoeren. In zijn eentje kan Edoardo deze keerzijde van de globalisering niet stoppen. Is dit vooruitgang? De schrijver neemt ons mee naar leegstaande fabriekshallen, stilgevallen weefgetouwen en neemt ons mee naar familie-etentjes, deelt met de lezer gesprekken met zijn dochter en ontmoetingen met de bewoners van Prato.

CHE COS’ABBIAMO FATTO Zondag 24 februari met Anfiteatro naar Reality van Matteo Garrone. Met één oog kijk ik kwaad naar mijn wekker. Ten onrechte: het ding heeft er ook niet om gevraagd om op zondagmorgen te zoemen. En het was laat gisteravond; té laat… Toch ben ik op tijd klaar om naar een Italiaanse prent te gaan kijken samen met nog enkele Anfiteatroleden. De film heet Reality. Het begin gooit ons pardoes in een Italiaanse bruiloft met een boel burleske figuren. Eén ervan, Luciano, de grapjas van dienst, begint door de aanwezigheid van een nobele bekende van Big Brother, interesse te krijgen voor dit reality-programma. Zijn kinderen zetten hem onder druk deel te nemen aan de casting van dit populaire programma. Men geeft hem hoop en hij gelooft dat hij één van de uitverkorenen zal worden. Zijn obsessie hiervoor laat hem in een waanwereld leven. Overal ziet hij spionnen van de televisie die hem controleren of hij wel in het programma hoort. Hij wordt een “wilde weldoener” en deelt de huisraad van zijn vrouw uit. Hij gaat in therapie maar op ‘t einde van de film zien we hem(in zijn droom?) wezenloos over de set van Big Brother lopen. Als filmkijker zie je de armoedige levenswijze van Napolitanen. Hun dialect maakt het Italiaans bijna onverstaanbaar maar leve de ondertiteling! De grauwe realiteit van mensen die zich in de TV verliezen is niet eigen aan de Italianen volgens mij. Geen vrolijke film maar wel een die je doet nadenken. Luciano, rechts op de foto, met zijn vriend waar hij in het begin van de film een viswinkel mee uitbaat. Magda Van Den Bosch

Over de auteur: Edoardo Nesi werd geboren in 1964 in Prato. Hij leidde het bedrijf van de familie gedurende vijftien jaar, om het vervolgens te verkopen en zich volledig te wijden aan zijn ware passie: het schrijven. Hij vertaalde het bijna 1500 pagina’s dikke Infinite Jest van David Foster Wallace in het Italiaans. http://www.direttanews.it/2011/07/08/edoardo-nesi-vince-ilpremio-strega-con-storia-della-mia-gente/

Anne-Marie Neckebroeck

32

9

LA PIAZZETTA

DA LEGGERE

Italiaanse Sprokkel

Boeiende lectuur waarbij je de tijd vergeet…

Een “noot” in de dop

Men is veel gewoon in het Waasland maar wat zich in Sint-Gillis-Waas vorige donderdagavond afspeelde sprak toch tot de verbeelding. Een terloopse uiting van een lang gekoesterde wens, enkele maanden geleden, werd door het bestuur van Anfiteatro “au serieux” genomen en de uitdaging omgezet in een schuchtere poging een heus zangkoortje te vormen. Na een dolle oproep tijdens het jaarlijkse clubdiner werd het bang afwachten. Zeven enthousiastelingen trokken op een koude regenachtige herfstavond ter eerste repetitie. Waar één onder hen met het excuus van “ik moet nog wat halen in de auto” door de gure wind werd meegevoerd om nooit nog iets van zich te laten horen, hielden de zes moedigen stand. Het was, laat ons eerlijk zijn, een rommeltje. O ja, er werd gezongen, gelachen maar vooral kou geleden. De moed zonk ditmaal niet in de schoenen maar in aller van koude schor geworden kelen. Tot de pianist van dienst op het idee kwam de repetities in de toekomst “ten huize” te houden waar niet alleen verwarming de kelen behoedde maar ook een vleugel de juiste zanghoogten begeleiden kon. En toen, ging de “noot” aan ’t rollen. Een echtgenote kwam opdagen, een vriendin vroeg om mee te mogen zingen, familie van familie sprong mee op de notenbalk en het “koortje” spande zich in no-time over de reikwijdte van 15 stemmen. Een koor dat nog in de kinderschoenen staat maar vol goede wil aan de partituren timmert, de kelen regelmatig smeert met rode vloeistof, een pianist met flair aan de vleugel heeft, luistert naar een dirigent die een Paganini-priem op kurkje zwaait en een zingende dokter telt die stand-by is ingeval de sopranen onder aanzwellend applaus in katzwijm vallen. Hoe onwaarschijnlijk ook, na amper twee maanden samenzang viel er al een uitnodiging tot optreden in de bus. Schoorvoetend werd hier op ingegaan en twee liederen uitverkozen. Vol spanning werd dan ook vorige donderdagavond “de Route “ in Sint-Gillis langs de artiesteningang betreden. Dat de koorleden hun eerste beurt van optreden bijna lieten voorbij gaan, dat de huisfotograaf zijn toestel thuis vergeten was, dat men bij het eerste lied geen microfoons geplaatst had….het waren in vergelijking met de opluchting en de toch wel gniffelende vreugde te verwaarlozen details. Het proefde naar meer, naar veel oefenen, naar verbetering….en in Sint-Gillis ….ze zijn veel gewoon in ’t Waasland maar dat zij de primeur mochten smaken van een koor in de dop genaamd “La Piazzetta” daar kwam volk naar kijken. Daniëlle Ziccardi-Van Gael

10

Beppe Fenoglio – Een privékwestie (uitgeverij De Bij Klassieken) De roman ‘Een privékwestie’ speelt zich af tijdens vier dagen in november 1944. In de heuvels van Piemonte woedt een hevige burgeroorlog. De tweeëntwintigjarige partizaan Milton komt tijdens een militaire operatie, in de buurt van Alba, bij de villa terecht die hij goed kent van een paar jaar geleden: het is de villa waar Fulvia, een meisje uit Turijn op wie Milton na al die jaren nog steeds in stilte verliefd is, destijds door haar vader werd ondergebracht. In de villa treft Milton de huisbewaarster aan, die hem vertelt over de heimelijke en volgens haar allesbehalve platonische ontmoetingen indertijd tussen Fulvia en Giorgio, Milton’s jeugdvriend die net als hij partizaan is. Milton’s wereld stort in en zijn liefde voor Fulvia en vriendschap met Giorgio verworden tot een obsessie: de waarheid achterhalen over de relatie tussen Fulvia en Giorgio. Dit betekent het begin van een adembenemende zoektocht naar Giorgio met als decor de strijd tussen de partizanen en de fascisten, en een omgeving die wegens een dichte, dreigende en voortdurende mist eveneens vijandig lijkt. Dit schreef Paolo Giordano over de roman: ‘Ik las de klassieker Een privékwestie voor het eerst toen ik zestien was en sindsdien lees ik hem elk jaar opnieuw.’ Italo Calvino: ‘Een privékwestie is een spannende roman waarin de verhaallijnen over liefdesverdwazing en ridderlijke achtervolgingen elkaar kruisen zoals in Ludovico Ariosto’s Orlando Furioso. En dan is er het verzet, precies zoals het was en zoals het nooit eerder is beschreven: de grote, maar impliciete morele dilemma’s, de ontroering, de razernij. Het is een boek van landschappen, van elkaar snel afwisselende personages die allemaal levensecht zijn, en het is een boek van welgekozen, ware woorden.’ Over de auteur: Beppe Fenoglio werd geboren in Alba als Giuseppe Fenoglio op 1 maart 1922 en overleed te Turijn op 18 februari 1963. Verschillende van zijn werken werden na zijn dood gepubliceerd. De werken van Fenoglio hebben twee hoofdthema’s: de landelijke wereld van de Langhe en de partizanenoorlog. De schrijver heeft ook twee schrijfstijlen: de kroniek en het epos. Zie ook onderstaande website: http://www.centrostudibeppefenoglio.it/Homepage/index.php

31

LOCALI STORICI

JEF DEYAERT

RISTORANTE BUCA DI SANT ’ANTONIO LUCCA DAL 1782 Nel Settecento, sulle sue panche si leggevano opere proibite come il Decameron . Depositario della ricetta di uno tra i piu’ antichi cibi d’Italia, la zuppa di farro, con i suoi profumi ha catturato Puccini , Pea, Ezra Pound . E con i suoi duecento anni di storia – e le lodi dei piu’ prestigiosi giornali del mondo – cattura piu’ stranieri di un monumento.

Jef Deyaert is niet meer. Jef Deyaert -geboren te Sint-Niklaas op 9 maart 1924is op 27 december 2012 overleden te Wachtebeke. Jef, Jefken, nonkel Jef (in eerste instantie van Herman, Marleen, Peter en Miek Cole), maar eigenlijk ook een beetje van Anfiteatro. De man die onze vereniging een twintigtal jaar geleden haar alom gekende en gewaardeerde logo bezorgde. De man die zich snel met de layout van ’t boekske, onze “Notizie” ging bemoeien. Je kon hem niet snel genoeg de teksten bezorgen zodat hij ze in kon plakken en vooral kon illustreren… Hoe dikwijls zijn we niet naar zijn atelier in het Zeeuwse Graauw gereden om samen de laatste hand aan ’t boekske te leggen, "Nee, die spatie is teveel, die moet er nog uit…" ’t Was dikwijls donker als we terugreden naar Sint-Niklaas… Jef, die talloze affichen en uitnodigingen voor Anfiteatro maakte… Waar is de tijd van de handgemaakte menukaarten voor de Buttachicchi, waar hij dikwijls een graag geziene gast was met zijn Hélène -TalèneCole. De Zandberg waar we met Italiaanse vrienden altijd welkom waren rond zijn schildersezel en zijn tafel … en daarna verloren reden in de polder… Jef, die ons in prachtige aquarels, tekeningen, olieverfschilderijen zijn Italië liet zien, maar ook zijn Waasland. Met plezier mijmeren we weg bij zijn schilderijen… maar ook bij z’n Nieuwjaarskaartjes. Als het een paar jaar geleden wat moeilijker werd om de héle layout van "Notizie" nog op te nemen, bleef hij Brigitte met raad en daad bijstaan… Hij wou het weer overnemen, want het was toch niet echt goed genoeg… en een paar weken later stuurde hij dan –allicht met veel hartzeer– een mail of een sms, dat het hem toch niet lukte… Jef, we zullen je missen. Karin Tavernier 29/12/2012

30

11

JEF DEYAERT

ENQUETE 2012

Ricordando Jef Deyaert

Een korte samenvatting :

Beste vrienden van Anfiteatro, Woorden van troost, medeleven en vriendschap bij het verlies van Jef. Op de dag van zijn overlijden ontvingen wij toevallig zijn laatste werkje t.g.v. kerst en het jaar 2013. Van dat eerste waren we bij de ontvangst niet op de hoogte. Het schokte ons zeer te lezen dat Jef op die dag er niet meer was . Wij zullen zijn laatste werkje dan ook met veel liefde en vriendschap koesteren. Wij bewaren aan hem en Helene mooie herinneringen aangaande Anfiteatro en hun huisje op de Zandberg. We wensen u allen als club sterkte toe. Hopelijk komt er nog eens een tentoonstelling van veel van zijn werk, zodat we gezamenlijk hem postuum kunnen eren. Adieu Jef. Piet en Paula Hageman La morte non ci porta via completamente la persona amata, rimane sempre la sua opera Ik mocht Jef leren kennen in de Italiaanse les bij Herman Cole. Hij kon zo leuk vertellen, wij kregen een zelf ontworpen kaart van hem en op het einde van het schooljaar zaten wij samen onder de boom in Graauw met Italiaanse hapjes en drankjes. Daar kon hij zelf ook zo van genieten. Op een opendag in onze showroom met als thema ,, België'' kwam hij trots met zijn geïllustreerd boek over Doel zitten om te signeren en hij moest daar zeker niet over na denken toen ik hem dat vroeg. Hij was een persoon waar iedereen op kon rekenen, niets was hem teveel. Bedankt Jef voor je vriendschap ! Carina Ik kom tot een aparte ontdekking: Hélène Cole(echtgenote van Jef Deyaert- overleden een jaar voor hem) is met 16 stappen aan mij verwant…..!!!! Het zit zo: Gustavus (Gustaaf) Cole (29-31895 tot 25-10-1963) is de echtgenoot van een nicht van een zwager van een grootvader van P.C. J. Hageman (dat ben ik dus) Hij was getrouwd met Laura Schoenmakers (1910-1971). Laura is een kind van de broer René P. Schoenmakers (Remy A. is ook een broer)

12

72 leden vulden de enquête in, 97% leden van Anfiteatro, 50 % minder dan 5 jaar lid, 60 % vrouwen, 95 % heeft een matige tot goede kennis van het Italiaans, 70 % uit regio Gent/ Sint-Niklaas en 20 % uit regio Antwerpen, 70 % is tussen 50 en 70 jaar - 15 % is tussen 30 en 50 jaar. Vraag 7: wat vindt u van het formaat van Notizie ? 72 % vindt dat het mag blijven zoals het is; 10 % geeft voorkeur aan A5 formaat vraag 8 : verhouding Nederlands-Italiaans 30 % zou liever meer Italiaans; 0% meer Nederlands vraag 9 : onderwerpen in Notizie ( meerdere keuzes mogelijk) Kunst 20 % Muziek 25 % Toerisme - reizen 50 % Stranden 10 % Cultuur 42 % Geschiedenis 30 % Maatschappij 25 % Literatuur 28 % Taal 37 % Politiek 7% Humor 25 % Specifieke streken 37 % Persoonlijke ervaringen 17 %

In antwoord op vraag 13 is 30 % van de deelnemers bereid om ook bijdragen te leveren voor Notizie. In vraag 15 en 21 vinden we dat 86 % van de deelnemers tevreden zijn met het aanbod van de activiteiten en dat 24 % van de deelnemers bereid om ook actief mee te werken. vraag 24 : welke activiteiten genieten uw voorkeur (meerder keuzes mogelijk)

Italiaans voor beginners 15 % conversatiemomenten 27. % kooractiviteiten 8 % leesclubactiviteiten in het Nederlands 5% leesclubactiviteiten in het Italiaans 25 % ontmoeting met native speakers 52 % klassiek concert 38 % modern concert 16 % populaire Italiaanse muziek 55 % gezamenlijk museumbezoek 33 % film 63 % boekbespreking 27 % kookactiviteit 47 % Italiaanse toneelvoorstellingen 38 %

vraag 32 - 33 - 34 : reis met Anfiteatro; welke soort reis ; welk bedrag ja 63 % neen 37 % Citytrip 70 % reis van een week 23 % reis van 10 dagen 7% 500 euro 42 % 1000 euro 34 % 1500 euro 14 %

Dank aan alle deelnemers voor de positieve bijdragen. Winnaars boekenbons pagina 18.

29

GASTRONOMIA

JEF DEYAERT

Twee gelijksoortige antipasti – lekker en snel klaar! door Anne-Marie Neckebroeck

van de zus van mijn opa Petrus Alexander Hageman. Remy Angelus Schoenmakers is een zwager van een grootvader van P.C.J. Hageman , hij was getrouwd met de zus van mijn opa Maria Angelina Hageman. In 17 stappen ben ik verwant aan Herman Cole… Ik heb dit nooit geweten, jammer. Piet Hageman

Bruschetta alle cipolline (bruschetta met lente-uien) Een bruschetta was oorspronkelijk een snede geroosterd brood, die werd ingesmeerd met knoflook en werd besprenkeld met olijfolie, zout en peper. Nu bestaan er echter zeer veel varianten om de snede brood te beleggen. Ook in Apulië (Puglia) is de bruschetta zeer geliefd, vooral ook om de nieuwe, versgeperste olijfolie uit te proberen, de eigen olijfolie van Puglia. Met haar 50 miljoen olijfbomen komt deze regio op de eerste plaats in Italië wat betreft de productie van olijven en olijfolie – ‘het groene goud van Puglia’. Onderstaande twee recepten voor bruschette komen uit bovengenoemde regio. Voor 2 personen Bereidingstijd 15 minuten - 1 bosje lente-uien - 2 eetl. zwarte olijven - 3 eetl. olijfolie - zout en zwarte peper - 8 sneetjes (oudbakken) Italiaans brood Was de lente-uien, schraap ze schoon en snijd ze fijn. Snijd ook het nodige groen mee. Ontpit de olijven en snijd ze fijn. Meng de lente-uien met de olijven en de olijfolie in een kommetje en breng op smaak met peper en zout. Rooster het brood aan beide zijden op houtskool of in een grillpan. Verdeel het olijvenmengsel over het brood en serveer de bruschette onmiddellijk. Bruschetta salentina (bruschetta uit Salento) In Salento ( regio Puglia) is er een Sagra (oogstdankfeest) aan de bruschetta gewijd. Voor 2 personen Bereidingstijd 15 minuten - 16 kerstomaten - een bosje rucola - 1 teentje knoflook - 8 sneetjes (oudbakken) Italiaans brood - peper en zout - olijfolie Was de kerstomaten en snijd ze in stukjes. Was de blaadjes van de rucola, laat ze goed uitlekken en snijd ze fijn. Pel de knoflook en snijd deze doormidden. Rooster het brood aan beide zijden op houtskool of in een grillpan en wrijf het in met knoflook. Verdeel de kerstomaten en de rucola eroverheen. Breng op smaak met peper en zout en besprenkel met olijfolie. Dien onmiddellijk op. Smakelijk!

‘Little Red Riding Hood’… Roodkapje… Je was zo opgetogen over dit boekje, je vond het één van de mooiste boekjes die je had. Het boekje was zeer mooi geïllustreerd. ‘Mocht ik zo kunnen tekenen…’, zei je. Maar je kon zelf ook heel goed tekenen en schilderen… ‘De Standaard der Letteren’: je las hem op vrijdag bijna dadelijk volledig uit, evenals ‘Onze Taal’ en ‘Schrijven’, zodra deze tijdschriften in je bus vielen. De titels van je nieuw aangekochte boeken – op een stapeltje op je tafel - gaven me zin om die boeken zelf te lezen. Je bezat een grote geestelijke kracht. Ik bewonderde je hierom. Ik zal steeds het artikel over ‘Onsterfelijkheid’ (gesprek met Lewis Wolpert) dat je me toestuurde, bewaren. Je vroeg me toen om het met zeer veel aandacht te lezen. Om één of andere reden heb je het met mij daarna over dat artikel niet meer gehad… Voor mij mocht je onsterfelijk blijven… Van op de ster waar je nu verblijft, kan je de hele aarde zien. En van op die ster kan je steeds weer een andere plek op aarde vereeuwigen in een tekening, aquarel of schilderij. En ‘De Standaard der Letteren’, de tijdschriften en de boeken worden je daar via luchtpost bezorgd… Anne-Marie

http://www.fondazioneterradotranto.it/2012/09/21/gliulivi-di-puglia-fra-cielo-e-terra/

28

13

PEZZETTINI

VIAGGIARE

Arie en Doris

bronner, precies op de grens Frankrijk-Italië. Vroeger moest je hier je paspoort tonen om van de ene naar de andere kant van het gebouw te stappen!!! De bureaucratie ten top gedreven, maar via deze opmerkelijke route werden heel wat lires over de grens gebracht!

Hoewel ze meerdere jaren in elkaars nabijheid hebben doorgebracht, geloof ik niet dat het ooit iets geworden is tussen die twee. Komt het misschien omdat ze nooit echt alleen waren, maar altijd in een steeds groeiend gezelschap?? Ik verklaar me nader. Op een warme dag raak ik in Milaan verzeild in de buurt van het Velodromo Maspes Vigorelli, een onaantrekkelijk bouwsel ongeveer twee kilometer uit het centrum, midden in een woonwijk. Vigorelli!!: een magische naam uit mijn jeugdjaren: mijn wieleridolen vergaarden er in de jaren ’50 (vorige eeuw lezer/es!) faam, blikken bekers en waarschijnlijk ook toen al een behoorlijk inkomen. Een van mijn favorieten was Arie, Arie van Vliet, een slimme jongen uit de oer-hollandse polder, vele malen Nederlands kampioen, diverse wereldrecords op de tijdrit en al in 1938 wereldkampioen sprint. In 1953 herhaalde hij deze stunt door de Italiaanse gluiperd Enzo Sacchi te verslaan. Epo vrij. Hij was toen 37 jaar. Wees als Italo-fiel nu niet beledigd omdat ik die Sacchi als gluiperd omschrijf. Iedere tegenstander die Arie belaagde was voor ons een gluiperd. zo eenvoudig zat het leven voor ons toen in elkaar. Maar vandaag weinig magie: grauw beton aan de buitenkant, stalen hekken met hangsloten, afbladderende verf en een groot reclamepaneel van een wielersponsor die erin slaagde de coureurs in afgrijselijk roze pakjes te laten rijden. Ik loop er omheen en bedenk me dat Arie in zijn gloriejaren misschien minder dan 30 seconden voor een rondje nodig had. Waarschijnlijk gewoon in een degelijke, zwarte broek en een simpel hemmetje. Aan de achterzijde huist in een kleine ruimte een fietsenmaker, hier zweeft iets van de glorie van weleer. Grote vergeelde foto’s aan de muur, een paar antieke fietsen en een snuifje geur van fietsbanden, solutie en smeerolie. Een paar dagen later voeg ik me ‘illegaal’ bij een stel jongelui die voor een rugby wedstrijd op het binnenterrein komen trainen. Ik had dat natuurlijk niet moeten doen. Het is maar een deprimerend schouwspel die tot maanmannetjes verklede spelers te zien waar ooit mijn idolen met hun gladde, geoliede kuiten hun rondjes reden. Nee: Vigorelli lijkt verloren. Maar er gloort hoop, want een aantal wakkere burgers en wielerfanaten staken de koppen bij elkaar om de oude glorie te laten herleven. SI RIACCENDE IL SOGNO Sit-in a Milano : rivogliamo il Vigorelli !!! Domenica 20 novembre 2011. Tot nu toe zonder succes zo lijkt het echter. Maar Doris, denkt u. Wat heeft Doris hier te zoeken? Welke rol speelt ze in dit verhaal? Wel, dat zit zo. Als ik in mijn jeugdjaren mijn zakcenten verbraste aan kauwgum of drop werd ik beloond met een prentje van een sportidool; voetballer, wielrenner; het maakte niet zoveel uit. Zo kwam Arie in mijn collectie, in de sigarendoos. Maar met wat geluk kon je ook de hand leggen op een prentje van een filmster: meestal blond, met een veelbelovende stralende lach. Ik moet bekennen dat Doris , Doris Day, mijn favoriete was. Ik had ze in diverse uitvoeringen. En zo belandde ze bij Arie in de sigarendoos. Arie overleed in 2001 maar Doris is er nog steeds: echt dood zullen die twee natuurlijk voor mij nooit zijn. Meer weten over Vigorelli? Kijk maar eens bij Google. Max

14

Uitstappen: Aosta - stad, de hoofdplaats van de regio, is vanuit Courmayeur te bereiken via de nieuwe autrostrada of via de gewone superstrada (35 km). Romeinse triomfboog en stadsresten, het middeleeuwse complex van Sant’Orso, een goed bewaard centro storico… Als je niet gehaast bent is de kleine baan een aanrader. Een aaneenschakeling van fantastische uitzichten op de alpenreuzen en een ketting van oude kastelen en forten en rustiger dan vroeger want…de vrachtwagens verkiezen nu meestal de autostrade. Gressoney Saint Jean, (35 km) op 1385 meter hoogte. Vanuit de oude dorpskern heeft men een adembenemend zicht op de vallei. Forte di Bard(85 km…), een groot versterkt fort uit de eerste helft van de 19de eeuw, waar ‘s zomers culturele evenementen worden georganiseerd. Minder aan te raden in de winter. Overnachten in Courmayeur kan zowel in hotels als in huurwoningen, vlak in het centrum (waar één van de 2 grote kabelliften is) of iets meer buitenaf. Hou er wel rekening mee dat de straatjes in de oude stadskern erg smal zijn en deels autovrij. Buiten het centrum hebben de hotels en châlets private garages en parkeerplaatsen. Ander belangrijk punt: wanneer zijn de liften in werking!!! Voor Courmayeur-ski is dit meestal in de winter vanaf 1 december tot enkele dagen nà Pasen, afhankelijk van de sneeuw-conditie. In de zomer van eind juni tot eind augustus. Vele hotels richten zich dan ook op deze data en sluiten als de liften buiten werking zijn… Een vroege Pasen zoals dit jaar betekent dus een kort winterseizoen!!! Nuttige info is te vinden op o.a. onderstaande sites. www.visitaosta.be www.gransanbernardo.net (tunnel-info Gran San Bernardo) www.courmayeur-montblanc.com www.courmayeur.com www.courmayeur.net www.comune.courmayeur.ao.it www.fortedibard.it www.montebianco.com www.regione.vda.it www.termedipre.it www.tunnelmb.net (tunnel-info Monte Bianco) http://www.skiinfo.it/valle-daosta/courmayeur/stazione-sciistica.html

Check op deze site de openingstijden van de liften. Kris Werts.

27

VIAGGIARE

STAMPA

of restaurants neergepoot waar je niet alleen de innerlijke mens kunt verwennen maar ook zalig kunt niksen in de zon! Je kunt met de wagen tot aan de start van de loipen geraken maar tijdens het weekend is de bus verplicht, wegens te druk, of te veel sneeuw op de rijweg…

RIP Rita Levi Montalcini

Waar in de winter rechtsomkeer moet gemaakt worden wegens “te steil”, begint in de zomer pas de pret in Val Ferret! In plaats van de dikke sneeuwlaag met langlauf-loipen, vindt men hier nu een gerenommeerd golfcircuit, meertjes met kleine watervallen en wandelwegen, die leiden tot diep in de bergen. Je kunt ’s zomers ook een flink eind verder geraken met de wagen om dan verder te voet te gaan, met de mountainbike of te paard.

Val d’Aosta is een kleine regio met kleine afstanden en is officieel tweetalig Italiaans/Frans. De meeste “touristen” zijn Italianen, uit de omgeving van Milaan of Genova, die komen voor de wintersporten of voor wat koelte in de zomer. De laatste jaren merkt men ook meer Fransen op, die de sneeuw aan de zuidelijke kant van de berg toch nog iets witter vinden. Nu ook de Engelsen via de tunnel makkelijker op het vasteland geraken, treft men ook deze, vooral jongere, ski-fanaten aan. Maar de uitdrukking “massa-toerisme” is hier zeker niet van toepassing.

In Notizie 77 -de voorlaatste- stond een artikel over de grootste Italiaanse levende dame: Rita Levi Montalcini, Nobelprijs Biologie en levenslange senator van de Republiek. Sinds 29.12.2012 -eergisteren, op het moment dat ik dit schrijf- leeft zij niet meer. Ziehier wat de Corriere della Sera on line over haar schrijft: La scomparsa del premio Nobel per la medicina 1986 Rita Levi-Montalcini, una vita per la scienza La più grande scienziata italiana, prima donna nella Pontificia accademia delle scienze La scomparsa del premio Nobel per la medicina 1986;Rita Levi-Montalcini, una vita per la scienza La più grande scienziata italiana, prima donna nella Pontificia accademia delle scienze «Il corpo faccia quello che vuole. Io non sono il corpo: io sono la mente». Nata a Torino il 22 aprile 1909, Rita Levi-Montalcini è stata la più grande scienziata italiana. Unica italiana insignita di un premio Nobel «scientifico« (per la medicina e la fisiologia), ottenuto nel 1986, è stata anche la prima donna a essere ammessa all’Accademia pontificia delle scienze. Dal 1° agosto 2001 era senatrice a vita della Repubblica italiana. Rita Levi MontalciniLa vita in immagini

Vanuit het gehucht Le Palud bij Entrèves, vlak bij de Monte Bianco vertrekt een kabelbaan naar Chamonix, spectaculair en met enkele tussenstops (6 kabelliften) …maar zelfs na 20 jaar Courmayeur zijn wij via de lucht nog nooit tot op Franse bodem geraakt. Het kan op die hoogte enorm waaien zowel ’s zomers als ’s winters, hetgeen de “overtocht” te gevaarlijk maakt. Eén van die overstapplaatsen is Punta Heil-

STUDI - Il padre (Adamo Levi) era un ingegnere, mentre la madre (Adele Montalcini) era una pittrice, e con la gemella Paola (deceduta nel 2000) si divise i talenti dei genitori: a Rita andò l’amore per la scienza del padre, a Paola le qualità di artista della madre. Contrariamente ai voleri del padre, proseguì negli studi e si iscrisse a medicina all’Università di Torino, dove si laureò nel 1936 con 110 e lode. Negli anni Trenta l’università del capoluogo piemontese era una culla di talenti straordinari: uno dei suoi maestri fu Giuseppe Levi (padre della scrittrice Natalia Ginzburg) e tra i suoi compagni di studi figurano altri due futuri premi Nobel: Salvador Luria e Renato Dulbecco. LEGGI RAZZIALI - A causa delle leggi razziali di Mussolini, andò a Bruxelles. Ritornò a Torino poco prima dell’invasione nazista del Belgio. Non potendo più frequentare l’università in quanto ebrea, riuscì ad allestire un piccolo laboratorio di ricerca nella sua camera da letto. Dopo i bombardamenti alleati si rifugiò in

De afstand Brussel/ Courmayeur is ongeveer 850 km en prima te doen in één enkele trip. Bijna het gehele traject is autostrade. Over Frankrijk betaal je uiteraard péage, over Zwitserland is een vignet nodig. Voor de “slow travel” adepten: plan een eventuele culinaire stop in de Elzas of de Jura! Een goede inleiding om in de juiste stemming te geraken!

26

15

STAMPA

VIAGGIARE

campagna, ma in seguito all’8 settembre 1943, per evitare i rastrellamenti, andò a Firenze nascondendosi per non essere arrestata e deportata in Germania. Dopo la liberazione, nel 1947 le venne offerta una cattedra alla Washington University di St.Louis dove, all’inizio degli anni Cinquanta, fece la sua scoperta più importante: la proteina del fattore di crescita del sistema nervoso (Ngf), studio che trent’anni dopo venne premiato con il Nobel, una ricerca fondamentale per la comprensione dei tumori e con ricadute importanti nella cura di malattie come Alzheimer e Sla. IL RITORNO IN ITALIA – Una volta in pensione, nel 1977 ritornò in Italia, con la quale non aveva mai interrotto i rapporti – negli anni Sessanta e Settanta collaborò in numerose occasioni con il Cnr e non lasciò mai la nazionalità italiana per diventare cittadina statunitense. Nel 1987 ricevette dal presidente Ronald Reagan la Medal of Science, il più alto riconoscimento scientifico americano. Sebbene dichiaratamente atea, donò una parte del premio in denaro del Nobel per la costruzione di una sinagoga a Roma. RICONOSCIMENTI - Innumerevoli i suoi riconoscimenti nazionali e internazionali, ai quali vanno sommate oltre venti lauree honoris causa. Membro delle più prestigiose accademie scientifiche mondiali, tra le quali la Royal Society britannica e la National Academy of Sciences americana. Dal 2001 era senatrice a vita. La sua autobiografia, Elogio dell’imperfezione, venne pubblicata nel 1987, ampliata poi con Cantico di una vita (2000), che contiene alcune delle numerose lettere che scambiò negli anni con la sua famiglia e in particolare con l’amata gemella Paola. Anche molto anziana continuò la sua opera instancabile a favore della ricerca («Il corpo faccia quello che vuole. Io non sono il corpo: io sono la mente», disse in un’intervista a Wired in occasione dei suoi 100 anni), per le pari opportunità e per la diffusione della cultura intesa come base per costruire una società migliore.

DE WITTE BERG Mont Blanc – Monte Bianco…

De noordelijke grenzen van Italië worden bijna helemaal gevormd door het Alpengebied en ook de Monte Bianco moet gedeeld worden met de Franse buren. Deze reus is 4811 meter hoog maar in de westelijke Alpen zijn er nog 128 toppen boven de 4000 meter! Via de ingang van de Mont Blanc tunnel in Frankrijk komt men Italië binnen. Het eerste stadje dat men tegenkomt heeft wel een erg frans-klinkende naam: Courmayeur, maar de levensstijl is er op en top sfeervol Italiaans, gezellig en een beetje chique. Het omringende berglandschap is spectaculair, zowel in de winter als in de zomer. Er is één lange, kronkelende en deels autovrije hoofdstraat, waar de meeste winkels, restaurants en cafeetjes te vinden zijn. Met zijn oude gebouwen rond geplaveide straatjes straalt Courmayeur een traditionele charme uit. Dit gebied is uiteraard een paradijs voor wintersporters, een bestemming met charme. Het is een oud stadje, waar hoogbouw uit den boze is en waar goed geleefd wordt: er zijn zowat 80 restaurants. Ook hoog op de pistes eet men goed en neemt men er zijn tijd voor: een rijk assortiment van typische kazen, plaatselijke (lekkere) wijnen uit Morgex en La Salle, fijne vooral gedroogde vleeswaren maar ook het typische “lardo”. Slecht voor de lijn maar lekker in de mond… Men moet geen kampioen alpine-ski zijn om hier van de winterpret te komen genieten! Aan de voet van de Monte Bianco (Val Ferret) is een enorm, imponerend langlauf parcours (20 m) aangelegd waar men ook aan de gewone wandelaars gedacht heeft! Verharde (sneeuw)wegen van zo’n 3 meter breed leiden je kilometers ver door de vallei van de Dora Baltea, een trip waar je enkele uurtjes zoet mee bent, maar die je zo lang maakt als gewenst: op regelmatige afstand werden er bars

16

25

VIAGGIARE

ITALIA

voorzien. Hier schil-der-de Giotto! De man wiens meesterwerken op zoveel plaatsen in Italië voor lange rijen bezoekers zorgen, gaf hier voor het eerst blijk van zijn talent in ontwikkeling.’ Giotto haalde zijn fijnste penselen boven om te vertellen hoe Nicolaas drie meisjes aan een bruidsschat hielp en hoe hij belette dat drie onschuldige mannen werden onthoofd. Hij beeldde uit hoe Nicolaas vergiffenis schonk aan gouverneur Eustathius en hoe hij in een droom verscheen aan keizer Constantijn. Pater Giuseppe Piemontese, die toezicht houdt over het kloostercomplex van Assisi, is bijzonder gelukkig met de gang van zaken. ‘Deze fraaie kapel is nu weer toegankelijk voor pelgrims, gelovigen en kunstliefhebbers. Hopelijk komen die laatsten niet alleen om de grote Giotto te bewonderen, maar ook om zich in gebed tot de heilige Nicolaas te wenden. Voor ons, franciscanen, betekent de aandacht die we schenken aan kunst en cultuur niets anders dan het doorlopen van de weg die leidt van het Schone naar de schoonheid van God.’ En hij vervolgt: ‘De fresco’s in onze basiliek zijn een Bijbel van de armen. Giotto heeft in deze kapel verteld over de wellicht populairste en meest vereerde heilige van het middeleeuwse èn moderne christendom, de grote bisschop die de patroon is geworden van kinderen jong en oud, van scholieren, van apothekers en handelaars, van zeelieden en vissers. Hij vertolkte het heersende gevoel dat de geloofsijver en de betrokkenheid van Nicolaas heel erg in de buurt kwamen van het getuigenis van onze Poverello van Assisi. Onder de hoge bescherming van de bisschop van Myra -toen in Griekenland, nù in Turkije- hopen we verder de oecumenische weg met de Oosterse Kerk te kunnen bewandelen. Ooit zei paus Johannes Paulus II dat de Kerk opnieuw moest gaan ademen met haar twee longen: de oosterse en de westerse. Tot die ommekeer zou de heropening van onze kapel moeten kunnen bijdragen.” Stuur een mailtje naar [email protected] met als onderwerp ‘Nicolaas in Assisi’ en je ontvangt per kerende de decembereditie 2012 van St Nicholas News van Nicolaaskenner pater Gerardo Cioffari o.p. , waarop dit artikeltje gedeeltelijk gebaseerd is. De veeltalige webstek www.sanfrancesco.org brengt je naar het leven in en rond de Franciscusbasiliek.

Geert Van Istendael: un giornalista e scrittore fiammingo che ha capito l’Italia

Herman COLE (artikel verschijnt ook in de Tijdingen van het Sint-Nicolaasgenootschap www.sngvlaanderen.org

Da un suo scritto recente: Amo l’Italia perché ci si mangia così bene. Odio l’Italia perché spesso non si pensa ad altro che a mangiare. Amo l’Italia perché vi si parla italiano, lingua che trovo bellissima. E’ la lingua di Dante e Petrarca, ma per quanto mi riguarda è ancora di più la lingua di Luciano De Crescenzo, Umberto Eco e Oriana Fallaci, di Enrico Lo Verso, Roberto Benigni, Adriano Celentano e Marcello Mastroianni. Odio l’Italia perché parlano solo e unicamente italiano; perché si direbbe che anche Kevin Kostner, Kenneth Branagh (in un film su Shakespeare !) e Michelle Pfeiffer mastichino l’italiano. Devo ammettere però che la mia scarsa conoscenza della lingua mi ha aiutato: già due volte sono stato fermato da un poliziotto(in italiano nel testo) zelante per aver ignorato un divieto di sorpasso, ma siccome fingevo di non sapere una parola di italiano, me la sono cavata i entrambi i casi con la paura. Amo l’Italia perché si può discutere di tutto e la discussione è elevata a forma d’arte. Odio l’Italia perché tutti vogliono dire la loro su tutto, per cui si chiacchiera troppo e si intraprende troppo poco. Amo l’Italia perché è un paese più lungo di 1000 km., con una ricca varietà di genti, culture e paesaggi. Odio l’Italia perché, dopo più di 130 anni di unità nazionale non è ancora un paese unico, perché il nord ricco e arrogante vuole separarsi dal sud; perché il sud non fa praticamente nessuno sforzo per svilupparsi economicamente perché è più facile aspettare i soldi dell’Europa o del nord. Amo l’Italia perché un paese che produce tanto vino dev’essere per forza un paese dove valga la pena di vivere. Odio l’Italia perché la visione della gente spesso non arriva più in là del fondo di una bottiglia di vino. Amo l’Italia perché ci sono tante belle donne. Capiscono di bei vestiti e sono sempre eleganti. Odio l’Italia perché le donne vengono ridotte dai media a tette e cosce, perché non ci sono sicurezze sociali per famiglie con bambini e una giovane donna deve scegliere fra la carriera e la famiglia. Amo l’Italia perché, in base ad un principio democratico, la sanità di base è gratuita. Odio l’Italia perché la sanità pubblica non funziona. Gli ospedali sono male equipaggiati e le sale d’attesa sono piene zeppe. I medici sono funzionari, che mostrano un comportamento assurdo nelle prescrizioni e vengono pagati anche se non lavorano, mentre la sanità privata è fuori prezzo.

24

17

ITALIA

VIAGGIARE

Amo l’Italia perché ha una Storia che va oltre il nostro calcolo del tempo. Odio l’Italia perché la gente ha una memoria che non va più in là dell’altro ieri.

Op 6 december 2012 luidden in Assisi de feestklokken: na bijna drie jaar zorgvuldig restaureren strààlden weer de fresco’s in de Nicolaaskapel van de benedenkerk van de Sint-Franciscusbasiliek. En de kunstwereld is het er over eens: ze zijn onmiskenbaar van de hand van de grote Giotto.

Amo l’Italia perché il sole vi splende più che in Belgio. Odio l’Italia perché, se piove, la gente non fa che lamentarsi e mugugnare, le strade si allagano subito e il traffico diventa ancora più caotico del solito. Amo l’Italia perché la gente ha un modo flessibile e creativo di agire con quello che è il sistema di regole e leggi. Odio l’Italia perché, con la scusa della creatività e della flessibilità, ci si fa beffe di tutte le regole, e di conseguenza manca ogni forma di organizzazione logica. Amo l’Italia perché vi è facile fare amicizie. Odio l’Italia perché senza “amicizie” non si arriva da nessuna parte. Amo l’Italia perché le zone meno note offrono panorami stupendi, perché dietro ad ogni curva, oltre ogni collina si scopre un nuovo paesaggio. Odio l’Italia perché non si può guidare più di 20 km. senza trovarsi imbottigliato in una coda. Amo l’Italia perché dispone di un patrimonio artistico unico. Non solo le grandi città come Milano, Roma, Firenze e Venezia, ma anche i centri minori hanno centri storici incantevoli, pieni di magnifici edifici di tutte le epoche. Odio l’Italia perché non è in grado di gestire questo stupendo patrimonio. Permette che auto e motorini (in italiano nel testo )guizzino tra i vicoli dei centri storici medioevali , così che si diventa sordi dallo scoppiettio dei motori, viene il mal di testa dalla puzza e gli edifici sono sempre neri. Amo l’Italia perché mi fa sentire nostalgia del Belgio. Odio l’Italia perché ne ho nostalgia quando sono in Belgio. Geert Van Istendael

Winnen een boekenbon door deel te nemen aan onze enquête 2012 : Diane Van Raemdonck Jef De Pauwstraat 16 – 9140 Temse René en Bea De Saegher-Neerinckx Hof ter Vierschaar 1 – 9170 Sint-Pauwels Marina Vanderveken Ernest Claeslaan 21 – 9111 Belsele Ester Scharpé Kon Astridlaan 27 – 9100 Sint-Niklaas Caroline Kessels Gaverlandswegel 52 – 9120 Melsele

18

Eindelijk zeker: Giotto schilderde Nicolaas in Assisi ! Misschien herinnert iemand zich nog hoe in 1997 het gebied rond Assisi door een aardbeving werd getroffen. Dat natuurgeweld bracht ook zware schade toe aan de dubbelbasiliek waar de stoffelijke resten van San Francesco zijn ondergebracht. Vijftien (!) jaar na de feiten zijn de restauratiewerken afgerond. Als laatste deel werd de Nicolaaskapel uit de doeken gedaan, die bijna de hele tijd voor bezoek was gesloten gebleven. De bouw van die ruimte werd zowat een halve eeuw na de dood in 1226 van de beschermheilige van Italië aangevat; kardinaal Napoleone Orsini -neef van Paus Nicolaas III- had ze gewild als grafkapel voor zijn jong gestorven broerdiaken. Op een van de wanden begeleidt de heilige Nicolaas die ongelukkige broer Gian Gaetano naar de troon van de Verlosser. In april 2010 ging de equipe van meester-restaurateur Sergio Fusetti aan de slag om driehonderd vierkante meter fresco’s zo dicht mogelijk naar de oorspronkelijke dertiende-eeuwse toestand terug te brengen. Een stichting rond de Cassa di Risparmio di Perugia bracht daartoe een bedrag van 360.000 euro in. Omdat de werkzaamheden samenvielen met de tentoonstelling I colori di Giotto (De kleuren van Giotto) werden de stellingen in de kapel opengesteld voor het publiek. Dertigduizend mensen hebben de vaklui van dichtbij aan het werk gezien. Fusetti vertelt: ‘Hier werden we enkel geconfronteerd met de pleisterlaag die had losgelaten, nièt met instortingen zoals in de bovenkerk. Maar de ongelooflijke kleurenweelde van de fresco’s zat onder een dikke zwarte smurrie van vocht en stof. Stapje voor stapje hebben we behalve verhalen rond Nicolaas een stoet van heiligen en apostelen te voorschijn gebracht: de Madonna met het Kind, de Heilige Franciscus, de Heilige Johannes de Doper en een berouwvolle Maria Magdalena. Het begeleidende studiewerk dat werd verricht nam alle twijfels weg over wie deze muren van zoveel pracht heeft

23

VIAGGIARE

ARTE

Pietro in Vincoli te bezoeken, allé, de kerk hé… En effectief, die ketens hangen daar boven het hoofdaltaar. De hoofdbrok echter van die verder vrij eenvoudige kerk is de Mozesfiguur die door Michelangelo gebeiteld werd; een nors kijkende Mozes, hoe zou je zelf zijn, hij komt diene berg af met de stenen tafelen, en beneden is dat zootje ongeregeld aan het dansen en springen rond het verdorven gouden kalf he was not amused, en dat kan men zien… Langs de Via del Corso nog eventjes gaan kijken bij dat zoveelste wonder, de Trevifontein: dat machtige schouwspel van Neptunus met tritonen, paarden en allerlei wulpse figuren, één speling van water en marmerpracht. Uiteindelijk is dit het eindpunt van een ondergronds aquaduct dat water aanvoerde naar antieke termen hier in de buurt; alweer een paus liet dit schouwspel optrekken aan de façade van een paleis… Na al dit kunstgeweld hebben we behoefte aan even wat rust: de Sant’ Ignazio is daar geschikt voor. Even zitten en uitblazen na weer een rijkgevulde dag, en de ogen laten dwalen langs al die schitterende fresco’s. Men waant zich soms in het paradijs met al die putti’s en festoenen en blauwe luchten, het is niet te geloven. We verplichten onze vermoeide onderste ledematen nog maar eens om onze bus

ANTONIO CANOVA Door Anne-Marie Neckebroeck

te nemen naar halte Montalcini, op één van de vele heuvels van Rome. Maar om te slapen is het daar wonderbaarlijk rustig, gelukkig… Ciao tot dag IV

22

Italië heeft zich op economisch gebied in de loop der tijden aanzienlijk ontwikkeld. De belangrijkste rijkdom van Italië echter is de rijkdom op het gebied van kunst. De kunst in Italië heeft zich steeds in haar natuurlijke omgeving bevonden, met een opmerkelijke vanzelfsprekendheid, zodat miljoenen kunstliefhebbers elk jaar het land bezoeken. De beeldhouwkunst is een deel van deze rijkdom. Vanaf het begin van de twaalfde eeuw ontstaat in Italië de echte beeldhouwkunst, ook al ontbrak het in de Middeleeuwen niet aan meesterwerken, vooral in metaal. In de achttiende en bij het begin van de negentiende eeuw was Antonio Canova de grootste vertegenwoordiger van het neoclassicisme. Hij werd geboren in Possagno, Treviso op 1 november 1757. Het neoclassicisme was een reactie op de barok en streefde een ‘ideale schoonheid’ na. Dit ideaal moest worden bereikt door het imiteren van de oude klassieke Griekse kunst als het summum van nobele, rustige eenvoud en grootheid. Canova bezat een uitzonderlijk talent. Hij was ook een zeer goed schilder. Zijn talent liet hem toe te beeldhouwen met een grote originaliteit en beeldhouwwerken te maken die kracht uitstraalden en verfijnde gratie. Zijn opperste meesterschap en

gevoeligheid deden het koude marmer leven. In verscheidene steden in Italië kan men meester-

19

ARTE

VIAGGIARE Rome dag III

werken van Canova bewonderen: ‘Orfeus’ in het Correr Museum in Venetië, een aantal werken in de Sint-Pietersbasiliek in Rome, de ‘Venus Italica’ in het Palazzo Pitti in Firenze. Zeer bekende werken zijn: ‘Cupido en Psyche’, ‘De Drie Gratiën’, ‘Napoleon’, ‘Venus en Mars’, ‘De slapende Endymion’ en ‘Venus Victrix’. Dit laatste beeldhouwwerk (waar Pauline Bonaparte voor poseerde) wordt tentoongesteld in de Galleria Borghese. Canova werd tijdens zijn leven zeer erkend om zijn bijzonder talent. Hij ontving de ‘Orde van het Gulden Spoor’ van Pius VII, en werd aangesteld tot ‘Algemeen Inspecteur van Kunsten en Antiquiteiten van de Pauselijke Staten’. Velen imiteerden hem, maar hij had geen echte leerlingen. Door de enorme invloed van Antonio Canova verspreidde het neoclassicisme zich over het gehele schiereiland. Canova overleed op 13 oktober 1822 in Venetië. (Ik heb deze tekst bewerkt en vertaald uit het boek ‘Italian sculpture’ – from Wiligelmo to the twentieth century, van Enzo Carli. Uitgeverij: Gruppo Arca Nordest). http://www.museocanova.it/ Zie ook: ‘Mijn reisgids Noord-Italië’ – De 99 favoriete plekken van Herman Cole – pag. 210 http://www.colesterolo.be/page8.html

20

Naar inspiratie hoeft men niet te zoeken in Rome; we gaan vandaag richting Colosseum. Onze vaste eindbestemming met de bus is de Piazza Venezia, centraal gelegen, zodat we zéér veel kunnen ontdekken. Langs het Forum van Trajanus waar nog heel veel te delven is, vervolgen we onze weg langs de met bronzen Caesar-beelden omzoomde laan die Mussolini liet aanleggen als zijn eigenste Via Triumphalis, de Via dei Fori Imperiali… Onderweg zien we van die grappige toestanden: soldaten in antieke klederdracht fotograferen bezoekers getooid met een lauwerkrans; echt een zotte situatie, de moeite waard om op foto vast te leggen. Wat verder waagt iemand zijn leven om vanuit de hoogte een speciaal beeld te maken van het Colosseum; jongens , dat is allemaal al in het lang en het breed gedaan, onnodig dus om het gevaar te lopen er je nek voor te breken… Want zeg nu zelf, alles is fotogeniek in Rome en die monumenten zijn allemaal al in het lang en het breed in beeld gebracht. Prettiger is het dus om op zoek te gaan naar leuke details om vast te leggen, een kleine anekdote. Méér moet dat niet zijn; tja, de Boog van Constantijn, mooi en fotogeniek langs alle kanten. Langs de achterkant van het Colosseum stappen we naar Sint-Jan van Lateranen, de kerk van de Paus. Op het plein voor de kerk is een antiek aandoende pater een jonge vrouw de les aan het spellen. Klik, het staat er op. Binnen in de kerk, een pracht en praal om met ogen als schoteltjes te bekijken; weer buiten lopen we langs het gebouw van de Scala Sancta, de trap die door de moeder van Constantijn is meegenomen uit Jeruzalem, uit het paleis van Pontius Pilatus, en zo heilig, je mag de trap alleen op de knieën bestijgen, dus laat maar… Het is middag, we zijn moe en hongerig. Een mooie trattoria lijkt ons aanlokkelijk: de muren zijn behangen met oude reclame en teksten, waaronder eentje over een huis van lichte zeden, met prijzen en al, en soldaten in uniform kregen vermindering… Tja, je moet wel iets doen voor het vaderland, nietwaar... Na al dat frivole gedoe en lekker eten terug richting Colosseum om in een klein achterafstraatje San

21