ANFITEATRO NOTIZIE 86. SLAGERIJ MAES VLEESHOUWERSSTRAAT SINAAI Tel: VIERDE KWARTAAL 2014

België-Belgique P.B. 9100 Sint Niklaas 3/5345

WWW.KOPIE-EXPRESSE.BE

NOTIZIE 86 VIERDE KWARTAAL 2014

ANFITEATRO AMICI DELLA CULTURA ITALIANA

SLAGERIJ MAES VLEESHOUWERSSTRAAT 36 9112 SINAAI Tel: 03 772 33 39 SLAGERIJ MET ITALIAANSE SPECIALITEITEN

VERSLAG ACTIVITEITEN ACTIVITEITENKALENDER CULTUURKALENDER ALGEMENE INFORMATIE VERANTWOORDELIJKE UITGEVER & AFZENDER: KARIN TAVERNIER PRINS KARELSTRAAT 14 B 9100 SINT-NIKLAAS TEL. 03.777.96.43 [email protected]

DECEMBER 2014 DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT AFGIFTEKANTOOR SINT NIKLAAS 1 ERKENNING: P303621

ANFITEATRO www.anfiteatro.be Voorzitter Romain Van Hautekerke 03 7710021 [email protected] Secretariaat Karin Tavernier 03 7779643 [email protected] Penningmeester Karel Van Landeghem 03 7768642 [email protected] Bestuursleden [email protected] Lode Corveleyn [email protected] André en Betsy De Haeck-Neckers 03 7768514 [email protected] Willy De Lange 03 7771941 [email protected] Toon De Meyer 03 7770296 [email protected] Gijs den Dubbelden 09/348.39.70 [email protected] Modest Figeys 03/7755591 [email protected] Geert en Marc Lehembre-Jottier 03 7765793 [email protected] [email protected] Brigitte Van Kogelenberg 03 7778345 [email protected] Chris en Marc Van Meerssche-Jonkers 03 776 59 68 [email protected] Kris Werts 0475 233 280 [email protected] Danielle en Achille Ziccardi-Van Gael 03 440 61 61 [email protected]

NOTIZIE

Gratis toegestuurd aan de leden Lid worden kost slechts 10 EUR voor één jaar. Een volgend lid uit hetzelfde gezin betaalt 4 EUR Nieuwe leden kunnen hun lidgeld storten op rekening van Anfiteatro :

conto 413-9188521-59

IBAN : BE84 4139 1885 2159 BIC : KREDBEBB

REDACTIE Anne-Marie Neckebroeck Karin Tavernier Romain Van Hautekerke Brigitte Van Kogelenberg Achille Ziccardi Linda Crivits Opmaak: B. Van Kogelenberg

DE CASTRO

Hendrik Heymanplein, 156 9100 Sint-Niklaas Tel.03/777.64.64

Ruime keuze Italiaanse vleeswaren

boekhandel

Stationsstraat 68, 9100 Sint-Niklaas Tel.03.776.52.25 oneindigeverhaal@skynet

W I N E T RAD I N G

FACTORY

de meest verrassende en intense ontmoeting met een fijne selectie betaalbare wijnen

magazijn Sint-Amands open vrijdag van 9 tot 21 uur zaterdag van 10 tot 17 uur Hekkestraat 44a 2890 Sint-Amands tel.0472/73.89.69 fax.052/34.02.86 www.winetradingfactory.be

INHOUD

IN PRIMO PIANO

In primo piano

Cari lettori

Che cosa faremo? Federico Fellini Che cos’abbiamo fatto? Beknopt verslag 2014 : het jaar van Wereldoorlog I Storia: Belle Italienne in de Salons Sophia Loren Viaggiare: Bier in Bari Villa Durazzo Nostalgia delle vacanze Carnevale a Venezia Napels zien Cucina: Goed volk 2 primi tipici Sardi Da leggere Da vedere Anni Felici / Those Happy Years Claudia Cardinale Gomorra Sotto l’albero di Natale? La Bartoli Stampa: over ’t muurtje kijken Locali storici: Hotel Riviera Rapallo Briciole

Hier zijn we alweer met Notizie 86. Veel leesplezier. Neem er zeker ook jullie nieuwe agenda bij en noteer de activiteiten voor de komende 3 maanden met stip! We hopen jullie talrijk te verwelkomen. In dit jubileumjaar proberen we aan elke activiteit een extra mee te geven: niet zo maar een nieuwjaarsreceptie, maar een nieuwjaarsconcert, gevolgd door een fijne receptie. Geleide tentoonstellingsbezoeken waar de gids betaald wordt door Anfiteatro. Gasten uit Italië op onze jaarlijkse reismarkt èn op de internationale vrouwendag… Je verneemt er alles over in onze “Notizie via mail” en uiteraard in “Che cosa faremo?”. Je krijgt onze mailnieuws toch ? … Met daarin de laatste nieuwtjes, extra’s … Zo niet, stuur dan onmiddellijk je mailadres naar secretariaat@ anfiteatro.be Op datzelfde adres zijn trouwens jouw bijdragen voor Notizie van harte welkom! Graag tegen 20 februari 2015.

AAN LEDEN - HANDELAARS ADVERTENTIES IN NOTIZIE Een aantal advertenties op de kaft van Notizie zijn aan herziening toe. Wij stellen deze advertentieruimte ter bescikking voor onze ledenhandelaars die onze organisatie financiëel steunen of die een korting geven aan onze leden. Wij hebben ruimte voor 4 advertenties op aan binnenkant van de kaft en 2 of 3 advertenties aan de buitenkant. U kan vóór 15 februari voorstel formuleren ter attentie van [email protected]

44

Namens het hele bestuur:

Un 2015 pieno di Felicitá Werkten verder mee Betsy Neckers, Gino Cabras , Herman Cole, Frans Denissen, Linda Crivits, Anne-Marie Neckebroeck, Magda van den Bosch, Marleen Willems

1

CHE COSA FAREMO ?

BRICIOLE

Zaterdag 17 januari brengen we een geleid bezoek aan de Fellinitentoonstelling in het Caermersklooster in Gent. We verzamelen om 14.45 u aan Caermersklooster. Je betaalt enkel 4 euro toegang. Graag aanmelden via secretariaat@ anfiteatro.be Na de tentoonstelling kunnen we samen een Italiaans hapje eten in Gent. Info over de tento vind je verder in dit nummer. Details over de bereikbaarheid volgen via mail.

MUSEI: IN ITALIA SI CAMBIA da luglio nuove tariffe e orari

Vrijdag 23 januari 2015, Huize Buytaert, Nieuwjaarsreceptie met optreden van Voce d’Oro. Voce d’oro is een accordeonensemble onder leiding van Eddy Flecijn. De muziekambassadeurs van Voce d’Oro laten zien en horen dat accordeon niet alleen een kermisinstrument is. Als rode draad in hun programma zullen zij een aantal door iedereen gekende Italiaanse melodieën brengen. Na het optreden biedt Anfiteatro in dit jubileumjaar een sprankelende receptie aan, waarbij Voce d’oro voor een muzikale omlijsting zorgt. Kostprijs: 8 euro leden, 12 euro niet-leden Graag aanmelden via [email protected] voor 20 januari. Zondag 15 februari om 11 u brengen we een geleid bezoek aan de Lafreritentoonstelling in het vernieuwde Mercatormuseum, Zamanstraat te Sint-Niklaas. Medelid Guy De Brant zal ons er rondleiden. Na het bezoek zorgt Anfiteatro voor een aangepast aperitief. Bijdrage: 7 euro, Anfiteatroleden betalen 5 euro. Graag aanmelden via secretariaat@anfiteatro. be. Meer info: http:// www.kokw.be/lafreri.html Zondag 1 maart 2015 van 9.30 tot 12.30: Piccione viaggiatore, onze jaarlijkse reisbeurs in de Bibliotheek Sint-Niklaas. Wie graag info brengt over zijn of haar stukje Italië, is zeker welkom! Graag aanmelden bij [email protected] Wij proberen alvast een gaste uit Lucca naar hier te halen.

2

Niente più biglietti gratis per gli ‘over 65’, ma per i ragazzi fino ai 18 anni. Ingresso libero ogni prima domenica del mese È partita dal primo luglio la rivoluzione per i musei e il patrimonio artistico in Italia. Cambiano tariffe, agevolazioni e orari come prevede il decreto firmato dal ministro dei Beni Culturali Dario Franceschini. Niente più ingressi gratuiti per gli ‘over 65’, ma solo per i ragazzi fino a 18 anni e gli insegnanti, riduzioni sul prezzo del biglietto invece per i giovani fino ai 25. "Una scelta in linea con l'Europa", ha spiegato il titolare del dicastero. Ingresso libero ogni prima domenica del mese e arriveranno due "notti bianche" dei musei a un euro nel corso dell'anno. Apertura serale tutti i venerdì e prolungata fino alle 22 per tutti i grandi musei, compresi Colosseo, gli scavi di Pompei e gli Uffizi. "Tutelare la nostra bellezza è una condizione per aiutare la nostra economia" - ha continuato il ministro - Il patrimonio culturale dell'Italia "è la risorsa che può renderci competitivi e vincenti", bisogna "iniziare la stagione degli investimenti". Uno degli obiettivi del provvedimento è quello di rendere "più equa la gratuità, non legandola, ad eccezione che per gli ‘under 25’, ad anacronistiche fasce d'età che peraltro non corrispondono più alle effettive differenze di reddito", ha spiegato Franceschini. "Poi si evita - ha proseguito l'assurdità che anche facoltosi turisti stranieri over 65 non paghino il biglietto, come avviene oggi".

I comuni con i nomi più bizzarri Belsedere: in provincia di Siena Scopa: questo comune si trova in provincia di Vercelli Godo: frazione del comune di Russi, in provincia di Ravenna La Sega: frazione di Gruaro comune in provincia di Venezia Bastardo: frazione di Giano dell'Umbria, in provincia di Perugia Casa del Diavolo: comune di Perugia La Ficaccia: frazione di Santa Teresa di Gallura, in provincia di Olbia-Tempio Gnocca: è frazione di Porto Tolle in provincia di Rovigo Orgia: frazione del comune di Sovicille in provincia di Siena Bron Il Botteghino 11 settembre 2014

***

http://www.youtube.com/watch?v=_kMIBJToajU

Dit straffe filmpje van goed drie minuten al gezien ? Zet het grote scherm maar op. Italië in de (v)lucht: http://webtv.aeronautica.difesa.it/Portale-

WebTV/renderPage.do?v=488&method=home&resourceID=488 &channel=1

*** En voor wie nu al in de toekomst wil plannen, of Matera wil bezoeken voor het in 2019 culturele hoofdstad wordt: www.loschermo.it/articoli/view/67240 www.matera-basilicata2019.it/ www.youtube.com/watch?v=Xba_Jmy3VbM#t=25 www.cantforget.it

43

LOCALI STORICI Hotel Riviera

Rapallo

Dal 1905

CHE COSA FAREMO ? Zondag 8 maart 2015 om 11 u, Piet Elshoutzaal Stem Sint-Niklaas: La donna nella Grande Guerra n.a.v. de internationale Vrouwendag. In de zomer van 2013 reisde Herman Cole door Veneto, Trentino en Friuli Venezia Giulia; de toeristische instanties van deze laatste regio gaven hem de jonge historicus Nicola Revelant mee als reisbegeleider. Als drijvende kracht achter de interessante site www.itinerarigrandeguerra.it was die daarvoor de geknipte persoon. Op initiatief van Anfiteatro zal Nicola Revelant op

Un’ armoniosa facciata ad angolo, con fregi e balconi in ferro battuto, distingue questo delicato complesso Liberty sulla passeggiata a mare, con sole 20 camere di charme. Nel 1923, durante il suo soggiorno, Ernest Hemingway scrisse qui “Gatto sotto la pioggia”, che è parte dei “Quarantanove racconti”. Vi sono scesi Ezra Pound, re Juan Carlos Di Borbone, la duchessa di Kent, Elettra Marconi e il navigatore ecologista sir Peter Blake, ucciso dai pirati in Amazzonia nel 2001. Dal 1930 è gestito dalla stessa famiglia , alla terza generazione.

42

zondag 8 maart 2015 gastspreker zijn op de Internationale Vrouwendag in de Piet Elshoutzaal van het SteM, Zwijgershoek te Sint-Niklaas. In het Italiaans, maar met de nodige vertaling, zal hij o.a. vertellen over de portatrici carniche; deze vaak vergeten krachtige vrouwen sjouwden tijdens WO I in de bergen van Carnia –op vrijwillige basis- zware vrachten van achter het front naar de soldaten in de vuurlijn. Het betrof voedsel, wapens en nog zoveel meer. Eén onder de velen was Maria Plozner Mentil, geboren in 1884, gestorven door een kogel van een OostenrijksHongaarse sluipschutter in 1916. Nicola zal ook toelichten hoe de rol van de vrouw in Italië is veranderd in de loop van die Grande Guerra. De voordracht wordt gevolgd door een aperitiefje. Toegangsprijs voor leden 5 euro, niet-leden 7 euro. Donderdag 12 maart om 19.30 u: Giorgio Michele en zijn dochter uit Siena laten ons kennismaken met

3

CHE COSA FAREMO ?

DA ASCOLTARE

hun wijn en andere artigianale producten. Wie dit vorige jaren meemaakte, wil ook deze avond allicht niet missen Deelname in de onkosten: 10 euro, niet-leden betalen slechts 15 euro. Waarschijnlijk in de Kouter, Belsele. Wordt zeker via mail bevestigd. Donderdag 19 maart 20 u: Innemend Italië door Marc Van den Bon in de Bib van Sint-Niklaas. Organisatie VTB Cultuur i.s.m. Anfiteatro “Mijn lezing is geen toeristische rondreis door Italië, overstelpt met “mooie plaatjes”, maar vertrekt uit mijn persoonlijke indrukken en ervaringen. Dit alles vanuit een eigenzinnige invalshoek. … Zappend, glimlachend, verbaasd en soms ironisch. Bepaalde clichés over het land haal ik naar beneden, andere versterk ik. Eveneens bied ik een aantal tips aan. En bovendien probeer ik de toeschouwer ervan te overtuigen dat hij vooral moet durven een persoonlijke toets aan zijn reis te geven door de platgetreden paden te verlaten.” Meer info vind je nu alvast op www. innemenditalie.be. Leden 4 euro, nietleden 5 euro. Glaasje wijn inbegrepen. Quattro chiacchiere, onze woensdagse praatnamiddagen onder leiding van native speaker Achille Ziccardi op 7,14,21 en 28 januari, 4,11, 18 en 25 februari, 4, 11, 18 en 25 maart, telkens van 14 tot 16 u. Bijdrage in de onkosten: 80 euro, leden betalen slechts 60 euro. Aanmelden via mail bij [email protected] Deelnamegeld storten voor de start van de reeks.

A CHI a chi crede in una storia improvvisa a chi cerca il senso della vita a chi non piace il proprio vestito a chi non ha capito a chi pensa nuove soluzioni a chi non vuole più illusioni a chi ricorda con rimpianto a chi vive della gioia di un incontro a chi pensa di aver fallito a chi non vede la meraviglia di un sorriso a chi corre più veloce del tempo a chi non è contento a chi scioglie i lacci del presente e a chi li lega silenziosamente a chi sogna un angolo remoto a chi è stanco di questo vuoto a chi cerca ogni giorno di cambiare a chi non sa più perdonare a chi non vuole sparire nello schianto a chi confessa nella notte di aver pianto a chi aspetta una dignità nuova a chi non piace quel che trova a tutti noi canterò questa canzone, noi che dalla vita pretendiamo una ragione (Giacomo Lariccia)

4

41

DA ASCOLTARE SEMPRE AVANTI

CHE COSA FAREMO ?

de tweede cd van Giacomo Lariccia

FEDERICO FELLINI.

Het relaas van de Italiaanse migranten in België, het werken in de steenkoolmijnen, gegoten in een hedendaagse plaat vol levensenergie. Al liftend doorkruiste hij, gitaar op de rug, zowat heel het continent. Om uiteindelijk verliefd te worden op Brussel. Hij vestigt er zich definitief, studeert af aan het conservatorium (jazzgitaar) en brengt zijn eerste cd uit als jazzmuzikant (‘Spellbound’ bij het Label Travers). Op een dag, na jarenlang te hebben opgetreden op diverse internationale festivals, ontdekt hij de kracht van het woord en zet hij zich aan het schrijven. Het resultaat is ‘Colpo di sole’ (‘Zonnesteek’), zijn eerste cd als singersongwriter. Ze levert hem prestigieuze prijzen op in Italië en hij haalt ook de finale van de Premio Tenco (in de categorie beste debuut-cd) en de Premio De Andrè.

Een realist. Een dromer… Een icoon. In het kader van FILM FEST GENT loopt de EXPO FELLINI.

De legendarische

Op 20 februari verschijnt zijn tweede cd in Italië en België: SEMPRE AVANTI, met 13 nieuwe nummers, 13 portretten van het hedendaagse Europa. SEMPRE AVANTI staat voor de energie om met opgeheven hoofd naar de toekomst te kijken, de kracht om nooit op te geven en het leven te blijven bezingen. SEMPRE AVANTI is de zoektocht naar een evenwicht dat leidt naar een beter leven. Die mysterieuze mix van energie en nostalgie, inzet en lichtheid. SEMPRE AVANTI vertelt het epos van de Italiaanse migranten in België en van hun arbeid in de steenkoolmijnen (‘Dallo zolfo al carbone’, ‘Sessanta sacchi di carbone’, ‘Sotto terra’). SEMPRE AVANTI verbeeldt een laatste oordeel waarin de zeven hoofdzonden worden overgoten met een Italiaans sausje (‘La fine del mondo’) en toont de wereld van de talentvolle Italianen die hun land ontvluchten om in Brussel op zoek te gaan naar een nieuw leven en een betere toekomst (Bruxelles). SEMPRE AVANTI hekelt de nieuwe tendensen van de Italiaanse taal (‘Piuttosto’), drijft de spot met politieke correctheid (‘Mambo della gonna di Marilyn Monroe’) en lacht met het eerste grijze haar op je hoofd (‘Primo capello bianco’).

Federico Fellini (1920-1993), zoon van een vertegenwoordiger in voedingsmiddelen, was geen goede student. Zijn universiteitsstudies in Rome maakte hij niet af. In plaats van te studeren werkte hij als karikaturist en cartoonist voor o.m. het tijdschrift Il Travaso. Naast tekenen, dat hij zijn ganse leven zal blijven doen, verleende hij zijn medewerking aan filmscenario’s tot de Duitsers in 1943 de productie verboden. In datzelfde jaar huwde hij de actrice Giulietta Masina. Na de bevrijding werkte hij samen met cineast Roberto Rossellini aan verschillende scenario’s waaronder Roma, città aperta (1945). Hij debuteerde in 1952 met I vitelloni, een autobiografisch getinte film over een bende jonge nietsnutten in een provinciestadje. Het is echter La Strada (1954) die hem internationaal bekend maakt. De film over Gelsomina (rol van zijn echtgenote), een simpel boerenmeisje met het geschminkte clownsgezicht, dat hopeloos verliefd is op een harteloze kermisartiest, wordt bekroond met een Oscar voor de beste buitenlandse film. Zijn grote successen La dolce vita (1960) met de onvergetelijke scène van Anita Ekberg en Marcello Mastroianni die elkaar hartstochtelijk kussen onder het stromende water van de Trevi-fontein en Otto e mezzo (1963), zijn Fellini’s twee meest persoonlijke films. In Satyricon (1969), een literaire bewerking, duikt hij in het verleden en in Roma (1972) onderwerpt hij de vooroorlogse fascistische tijd en een gefantaseerd heden aan een onderzoek. In Amarcord (1973) keert hij terug naar het Rimini, een stadje aan de Adriatische Zee, van zijn jeugdjaren.

SEMPRE AVANTI de nieuwe cd van GIACOMO LARICCIA

Zinnenprikkelende tentoonstelling

Label: Avventura in musica Distributie: België en Italië (Amazon) worldwide/digital download Genre: World music / singer songwriter Release: 20/2/2014 Info & booking [email protected] http://www.giacomolariccia.com/

De tentoonstelling is opgezet als een visueel laboratorium. Men maakt kennis met Fellini’s rijke verbeelding en zijn eigenzinnige kijk op de Italiaanse maatschappij. Er zijn opnames te zien uit zijn films. Tekeningen, reclamespotjes en talloze droombeelden die hem inspireerden. Zijn kunst was mateloos. Zo bracht hij op aanraden van psychoanalyticus Ernest Bernhard zijn teksten en schetsen samen in

40

5

CHE COSA FAREMO ?

STAMPA

het boek Il Libro dei Sogni/Boek van dromen. Verder omvat de tentoonstelling nooit eerder geziene foto’s van fotografen als Gideon Bachmann, Deborah Beer en Paul Ronald. Een internationale selectie affiches laat zien hoe Fellini door de jaren heen de ontvangst van zijn films en zichzelf probeerde te sturen. Ook de tijdschriften uit 1960-1985 (Domenica en L’Espresso), die een belangrijke rol speelden in de beeldvorming over de cineast, zijn films en de acteurs, ontbreken niet.

Italië de laatste jaren een bakermat geworden is van wetenschappelijke innovatie in de gezondheidszorg,” vertelt Wim. “Bepaalde ziekenhuizen in Milaan hebben niet zomaar wereldwijde naam en faam verworven op medisch of organisatorisch vlak. De ver doorgedreven toepassing van Balanced Score Cards is maar één van de talrijke vaardigheden bij het ziekenhuismanagement. Ook termen als ‘pathway management’ of de nieuwste filosofie van ‘disease management’ waren belangrijke eyeopeners. Opvallend ten slotte is dat men hier resoluut gekozen heeft voor ‘integrated care’, met specifieke aandacht voor kwaliteit, toegankelijkheid, patiëntervaringen, onderwijs en onderzoek. Milaan is op dit moment de echte top!”. Op het programma stonden in de eerste plaats dan ook bezoeken aan enkele innovatieve ziekenhuizen die niet alleen medisch maar ook operationeel het verschil maken. Vooral de business case van Humanitas is Herman bijgebleven. Dit for profit ziekenhuis – iets wat we in België al niet kennen - dat in 1996 opgericht werd door een industriële groep onderscheidt zich vooral door operationele efficiëntie.

Info: Expo Fellini, tot 25 januari in het Provinciaal Cultuurcentrum Caermersklooster, Vrouwebroersstraat 6 te Gent – www.caermersklooster.be. Linda Crivits

“Het draait allemaal rond planning en organisatie”, vat Herman samen. “Het was leerrijk om te zien op welke manier men omgaat met de omzetting van ‘medisch noodzakelijke en verantwoorde zorgtrajecten’ in ‘process engineered patient flows’. Daarbij worden alle betrokken (zorg)actoren in de organisatie als het ware procesoperatoren die op het juist ingeplande moment ingezet worden in de keten van het zorgtraject met de ultieme bedoeling om die zorgtrajecten met maximale efficiëntie te laten verlopen. Deze totaalbenadering werkt alleen als daarvoor een aantal randvoorwaarden aanwezig zijn. Een zorgtraject / zorgketen kan immers maar optimaal werken als elke schakel op het juiste moment onder de juiste condities onder spanning gebracht kan worden.” Herman besluit de studiereis als volgt: “Los van de specifieke eigenheden, beperkingen en rand-/werkingsvoorwaarden van de voorgestelde cases op vlak van de (lokale) organisatie van de gezondheidszorg, leerden de best practice cases ons vooral dat een continu in vraag durven stellen van gangbare procedures (en gewoontes) kan leiden tot een sterke vereenvoudiging en verbetering in lopende processen, wat niet alleen de efficiëntie van de organisatie ten goede komt maar evenzeer in het voordeel van de patiënt kan werken.” uit : website Vlerick Business School 19-10-2014

6

39

STAMPA

CHE COS’ABBIAMO FATTO?

Over het muurtje kijken:

Een druk najaar… Weinig tijd om “verslagen” te schrijven…

WAT BELGIË VAN ITALIË KAN LEREN OP VLAK VAN GEZONDHEIDSZORG Per werkingstermijn van drie jaar organiseert MINOZ – het onderzoekscentrum voor operationeel management in ziekenhuizen – voor haar leden een studiereis. In september trokken professor Brecht Cardoen, professor Paul Gemmel en onderzoekster Rein Robberecht samen met 30 deelnemers van in totaal 12 Belgische ziekenhuizen naar Milaan. Ze bezochten er niet alleen innovatieve ziekenhuizen, maar de groep kon ook kennismaken met hoe Italië de gezondheidszorg aanpakt. Wat zijn de basisprincipes? Hoe gebeurt de financiering? Is het een competitief landschap? Een leerrijke reis zo bleek achteraf. Reizen om te leren Het concept van een studiereis valt in de smaak bij de deelnemers, zo vertelt Herman Annaert, Operationeel Directeur van het AZ Delta in Roeselare. “Niet alleen krijg je een theoretische voorstelling van een concrete situatie of case, maar je kan met eigen ogen zien op welke manier het voorgestelde model in de praktijk gebracht wordt. De leerrijke interactie met de lokale medewerkers ter plaatse geeft net die bijkomende dimensie waardoor het voorgestelde model ook onmiddellijk een praktische invulling krijgt en je kan dat kritisch toetsen aan je eigen ervaring. Uiteraard vormt het aspect netwerking ook een niet te onderschatten onderdeel.” Ook collega Wim Allemeersch, Adjunct Algemeen Directeur van het AZ St.-Rembert in Torhout, vindt een studiereis absoluut een meerwaarde: “Er is inderdaad ruimschoots de tijd om met de andere collega’s de discussiëren over de reiservaringen en daardoor kan je tal van nieuwe ideeën naar het professionele thuisfront meenemen. Daarnaast is dit echt reizen om te leren. Eén keer om de drie jaar worden we door Vlerick volledig ondergedompeld in een ander gezondheidszorgsysteem.” Bakermat van innovatie in de gezondheidszorg Italië was niet toevallig de bestemming van deze studiereis. “Weinigen beseffen dat Noord-

38

10 november leidde Herman Cole ons rond in het Noorden van Italië waar voor Italië La Prima Guerra Mondiale zich afspeelde. “La Piazzetta” zorgde voor een passende muzikale omlijsting, na een muzikale intro door Herman begeleid door Lieve Vervaet. Verder lezen rond dit thema: http://www.culturaitalia.it/opencms/it/contenuti/ eventi/_La_guerra_che_verra_non_e_la_prima___ dal__14-18_ai_conflitti_di_oggi.html?language=it http://www.mart.tn.it/guerra http://www.lagrandeguerrapiu100.it Dan was er de Week van de Smaak waar in beperkt gezelschap kon gesnoept worden van Cialde, ons aangeleerd door Alfonsina Fini van Gusti Lucchesi. Een paar dagen later toverden Gino Cabras en Achille Ziccardi vanuit een te kleine keuken een Sardische cenone op tafel, met alles op en aan. Een paar recepten vindt u verder onder “Cucina”.

Tussen Rocco Granata en Banditaliani met Riccardo Tesi was er onze “Notte di Note” met een muzikale intro door Marc2 en Puccini gebracht door de Lucchese sopraan Silvana Froli. Deze jubileumavond naar aanleiding van 25 jaar Anfiteatro in woorden beschrijven is onmogelijk. Wie dit nog even wil herbeleven, kan misschien de DVD bekijken die André Dehaeck samenstelde. Te bestellen via [email protected] aan ???euro. Op 14 december trok een ruim gezelschap naar BOZAR. Een verslagje daarvan leest u zeker in de volgende Notizie.

7

CHE COS’ABBIAMO FATTO?

SOTTO L’ALBERO ?

2014 : het jaar van Wereldoorlog I

avevo già sentito parlare era Domenico Cimarosa (1749-1801) che trascorse 4 anni alla corte russa prima di trasferirsi a Vienna, ma probabilmente i 2 più importanti compositori qui sono Francesco Araia (1709-1770) e Hermann Raupach (1728-1778).

Ik heb een fascinatie voor deze oorlog.Misschien omdat mijn grootvader in de loopgraven is gestorven en mijn grootmoeder er boeiende verhalen over wist te vertellen? Ik heb dit jaar zowat alle boeken over WO I gelezen en de TV-series gevolgd. In oktober konden mijn man en ik nog genieten van “Muziek en De Groote Oorlog” door Harmonie de Toekomst onder leiding van Jaume Santonjo. Heel erg gesmaakt door een bomvolle Stadsschouwburg. En gisteren 23/11, hadden we weer geluk. “Remembered.Over oorlog en vrede.” gebracht door de Folkafdeling van de Academie voor Muziek, Woord en Dans van St.-Niklaas en Lebbeke. We hadden twee blokken fantastische muziek : instrumentaal en zang. Evenwaardig! We zijn diep geraakt door de pijn, verdriet,miserie, dood, maar ook liefde van de soldaat, moeder, vrouw,k inderen uit WO I. De symbiose tussen de muziek en de mooie stemmen was prachtig. Aangrijpend was ‘Gorizia’ en er werd ook nog een ander mooi Italiaans werk gezongen door het folkkoor uit de academies van Lebbeke en Sint-Niklaas ….. ‘I ragazzi giù nel campo’ van Manos Hadzidakis, aangepast door Pier Paolo Pasolini en Dacia Maraini. De Turkse muziek en zang die er tussen zweefde, creeërde nog meer sfeer.( Vergeet niet dat de Turken ook in deze oorlog meevochten.) En Herman, na je solo’s moet ik zeggen: je hebt een mooie stem. Beste uitvoerders je zou gerust Vlaanderen hiermee kunnen doortrekken en overal bomvolle zalen en staande ovaties oogsten. En zeggen dat deze prachtige zangers en muzikanten leerlingen zijn....Kom nou!! En nu kunnen we uitkijken naar nog heel wat muziek door het Anfiteatro gebracht. Om te beginnen: woensdag 3 december : Nonni, Ninne, Nanne , een gevarieerde avond rond Bari, Sinterklaas en zijn liederen. Magda van den Bosch. Noot: Een van de medezangers voegde hier aan toe: Eigenlijk een vreselijk lied: www.antiwarsongs.org/canzone. php?lang=it&id=46494 dat in 1974 diende in de film Sweet Movie van de Joegoslaaf jugoslavo Dušan Makavejev. Voor wie verder wil kijken/luisteren naar WO I: Ballata della Grande Guerra. Così il mondo sprofondò in trincea La Prima guerra mondiale raccontata ai bambini delle elementari - di Roberto Piumini: http://video.corriere.it/ballata-grande-guerracosi-mondo-sprofondo-trincea/48fe706a-6367-11e4-bb4b8f3ba36eaccf

8

Oltre ad essere il primo compositore a scrivere un'opera per un libretto russo (Tsefal i Prokris, première nel 1755), il napoletano Francesco Araia fu anche il primo compositore a vedere una sua opera rappresentata in Russia come prima opera in assoluto (La forza dell'Amore e dell'Odio, rappresentata al Palazzo d'Inverno, 1736) ed è una bella aria addolorata sulla morte con la quale Cecilia Bartoli inizia questo nuovo CD. Questo fu seguito subito dalla prima delle arie di Hermann Raupach - a mio avviso il compositore più esaltante in questo contesto. Raupach fornisce alla Bartoli, che canta in russo per la prima volta, l'occasione di esibire le sue sfumature mozzafiato, piene di scale, trilli e incredibile gamma. Ma a contrasto le fornisce anche momenti non accompagnati da musica nei quali lei plana nel più quieto dei pianissimo. E' veramente magico e mi piacerebbe tanto ascoltare più creazioni sopravvissute di Raupach, perché la sua voce creativa è veramente speciale. In generale, pare che ci sia musica più lenta qui che nei suoi CD precedenti. Non sono sicuro che questo sia intenzionale o semplicemente il genere di musica, ma è chiaro che lei ama le profondità emotive e le ricche armonie che molta di questa musica fornisce, e le due arie dove lei duetta con il flauto solista e l'oboe solista tratti dagli eccellenti I Barocchisti sono tenere e paticolarmente deliziose. In verità, diretti espertamente al clavicembalo da Diego Fasolis, I Barocchisti suonano dall'inizio alla fine con un fraseggio squisitamente modellato e notevole sensibilità ad entrambi le voci soliste e gli assoli con l'ensemble. Certo non mancano di "potenza di fuoco" nei momenti più energici o maestuosi ! La Bartoli ha fornito una quantità impressionante di musica in questo CD in occasione del lancio nella stupenda Sala degli Specchi al Palazzo di Versailles lunedì scorso. Ho avuto la fortuna di esserci e quell'esperienza vivrà a lungo in me, come sicuramente in ognuno dei presenti. Una tournée europea di questo programma comincerà a Berlino verso fine mese, andateci se potete. La versione CD merita anche una menzione speciale, così come il suo libretto di 124 pagine pieno di essai, fotografie e traduzioni, combinate con una copertina di lusso in hardback, ne fanno un prodotto che si desidera possedere ! Http://www.prestoclassical.co.uk/r/Decca/4786767?utm_ source=News-2014-10-13&utm_medium

37

SOTTO L’ALBERO

STORIA

Cecilia Bartoli

‘LA BELLE ITALIENNE’ (seguito)

Un disco in onore del Barocco russo era per me all'inizio un grattacapo, perché non sono in grado di citare, ancor oggi, un solo nome di compositore russo di Barocco. Comunque, fra il 1730 e il 1796 3 zarine successive, Anna Ioannovna (1730-40), Elizaveta Petrovna (1741-62) e Caterina II (meglio nota come Caterina la Grande) 1762-96, impiegarono e contrattarono una fila di compositori italiani e tedeschi per venire alla corte russa di San Pietroburgo per comporre, rappresentare e in generale arricchire la vita culturale.

Cecilia Bartoli (© Xavier Paris/Decca) Inoltre, la prima di queste imperatrici, Anna Ioannovna, di fatto importò un'intera compagnia operistica italiana e da ciò possiamo dedurre le prime origini dell'opera in Russia. Gran parte della musica sopravvissuta da quel periodo è rimasta a languire nell'archivio della Biblioteca del Teatro Mariinsky fin dal diciottesimo secolo, ma grazie all'instancabile impulso di Cecilia Bartoli e alla cooperazione del maestro Valery Gergiev, possiamo ora finalmente ascoltare alcune di queste perle rare e mi compiaccio di dire che molte di loro sono delle assolute delizie.

Misschien herinnert zich nog iemand dat ik in de herfst van 2013 voor de Notizie schreef over een gipsen meisjeshoofd dat mijn aandacht trok tijdens een rondgang in het huis waar de Vlaamse dichter Anton van Wilderode tot enkele maanden voor zijn dood in 1998 heeft geleefd. Verdraaid, het exemplaar dat ooit bij mijn grootouders hing, lag bij mij thuis te bestoffen in de stal. Die ontdekking werd het begin van een speurtocht naar de ‘Inconnue de la Seine’ die me naar Parijs bracht, in beeldhouwateliers en in het openbare mortuarium in de buurt van de Notre-Dame. Ik tolde naar London, naar Lucca en Coreglia Antelminelli, naar Stavanger en naar het bedrijf Lærdal in Noorwegen. Daar ontdekte ik dat zij hun eerste volwassen reanimatie-oefenpoppen het gelaat gaven van mijn ‘Belle Italienne’ . Aan het einde van het stukje stond: ‘Wie van de lezers van Notizie heeft weet van nòg zo’n exemplaar? Antwoorden zijn welkom op seineseinen@ colesterolo.be .’ Er kwam op 30 december 2013 een reactie, diè van oud-leerling Italiaans en Anfiteatro-lid Fritz Baeyens. Hij schreef: ‘Ik beschik over een exemplaar in gips, weliswaar heb ik dit zelf gemaakt naar een gips dat beschikbaar was in de kunstacademie van Sint-NIklaas.’ Net voor het jongste feest van Sinterklaas wandelde ik met twee nichtjes door de Salons voor Schone Kunsten te Sint-Niklaas. Vol verwachting klopte ons hart. Zou Sint iets voor ons in petto hebben? En ja hoor: op onze langzame weg naar zijn Heilige Troon stonden we plots bij een vitrinekast als aan de grond genageld. Eravamo di stucco, zoals onze Italiaanse vrienden zouden zeggen. Op de onderste legplank van de toonkast lag -het leek wel een reuzengrote beige brok marsepein- de ‘Belle Italienne’ naar mij te glimlachen! Boven haar hoofd hing een knalblauwe keramieken schotel, doorheen de glasplaat erboven bekeek een ‘Ecce Homo’ nieuwsgierig het tafereeltje. Misschien moet ik de mensen van de stedelijke musea omarmen voor een verdere zoektocht. Herman Cole

Pubblicato, l'ultimo progetto (chiamato semplicemente "San Pietroburgo") contiene le registrazioni di tutte le première mondiali di arie dalle opere di 6 diversi compositori italiani e tedeschi. L'unico di cui

36

9

STORIA

DA VEDERE ze Life Magazine toe in 1964. Bij haar terugkeer naar Italië biedt Sergio Leone haar de iconische rol aan van ex-prostituee Jill McBain in C’era una volta il West/Once Upon a Time in the West. In de jaren ’70 en ’80 blijft ze groeien dankzij karakterrollen in de West-Duitse dramafilm Fitzcarraldo (1982) van Werner Herzog en Un Homme Amoureux (1987) van Diane Kurys. Recentelijk was Claudia Cardinale aanwezig in BOZAR waar ze de digitale restauratie van Il Gattopardo (1963), het meesterwerk van Luchino Visconti kwam voorstellen. In Il Gattopardo, gebaseerd

GOMORRA De twaalfdelige serie Gomorra is gebaseerd op de gelijknamige bestseller van de Italiaanse journalist Roberto Saviano, in 2008 al verfilmd door Matteo Garrone. Saviano, die nog steeds ondergedoken leeft uit schrik voor wraakacties vanuit de maffia, maakte de serie met Stefano Sollima, bekend van de populaire tv-serie Romanzo Criminale. In Gomorra (afgeleid van de Bijbelse stad van de zonden) staat de 30-jarige Ciro Di Marzio centraal. Hij is de rechterhand van maffiabaas Pietro Savastano. Wanneer Savastano in de gevangenis belandt, zet Di Marzio alles in het werk om het rijk van zijn baas over te nemen. Hij moet het echter opnemen tegen Pietro’s zoon Genny, een weinig getalenteerde crimineel en zijn vrouw Imma, een gewiekste zakenvrouw. Wat volgt is een bloedige bendeoorlog die heel Napels in de ban zal houden. Saviano laat de kijker kennismaken met de functionering van clans, de impact van brutaal geweld op brave burgers die gedwongen worden te leven als criminelen. Hoogoplopende familiale spanningen, meedogenloze personages gekleed in joggingspakken, de afwezigheid van de glamoursfeer die vaak rond de maffia hangt… dat alles en nog veel meer kenmerken deze meesterlijke meeslepende maffiareeks. Linda Crivits

10

35

DA VEDERE

STORIA

CLAUDIA CARDINALE

SOPHIA LOREN

ACTEREN IS FANTASTISCH. IK HEB VERSCHILLENDE LEVENS GELEEFD. NIET ENKEL HET MIJNE. Claudia Cardinale werd in 1939 geboren in Tunesië uit Italiaanse ouders. Ze groeide op tot een donkerharige, donkerogige schone die lang genoeg was om in het nationale Tunesische basketball-team te spelen. Ze belandt in de filmwereld nadat ze in 1957 een missverkiezing won met als hoofdprijs een reis naar het filmfestival van Venetië. Daar werd ze opgemerkt door de Italiaanse producent Franco Cristaldi die haar een filmcontract aanbood. Later trouwde hij met haar. Hij zette alles in het werk om haar op te leiden tot de opvolgster van de internationale Italiaanse sterren uit de jaren vijftig. Ze debuteerde in 1958 met de Frans-Tunesische film Goha (prijs van de jury en genomineerd voor de Gouden Palm op het Filmfestival van Cannes) van Jacques Baradier. I soliti ignoti (1960) van Mario Monicelli volgde. Hoewel deze komedie een ongekend succes kende, zelfs in Amerika, bleef de interesse voor Cardinale in de Verenigde Staten matig. In eigen land echter kreeg ze de ene hoofdrol na de andere aangeboden in de invloedrijkste producties van de jaren zestig. Ze is te zien in Rocco e i suoi fratelli, Il gattopardo en Otto e mezzo. Ondanks haar bijdrage aan films als Lost Command en The Professionals, beide uit 1966, blijft een echte Amerikaanse doorbraak uit. Toch oefent dit geen invloed uit op haar werk: ze blijft interessante projecten uit Italië, Spanje en Brazilië verkiezen boven glamoureuze Hollywood-producties. Als ik geld moet afwijzen, dan wijs ik geld af. Ik wil geen cliché worden, vertrouwt

34

La Signora Sophia Loren werd tachtig en publiceerde recentelijk haar biografie Mijn Leven, in tien talen. Wie is deze opmerkelijke Italiaanse diva die menige man zich nog steeds herinnert van haar geraffineerde striptease in Ieri, oggi, domani waarmee ze het hoofd van haar jarenlange filmpartner Marcello Mastroianni op hol bracht? Sophia Loren werd geboren op 20 september 1934 als Sofia Villani Scicolone en groeide op in Pozzuoli bij Napels. Ze was het onwettig kind van een mislukte, ambitieuze actrice die haar tienerdochter stimuleerde mee te doen aan schoonheidswedstrijden (die ze meestal niet won) en werk te zoeken als model. Sophia werd de beschermelinge van de grote Italiaanse filmproducent Carlo Ponti (1912-2007) die haar opmerkte toen ze nog geen zeventien was. Ponti hielp haar aan bijrollen in talrijke films en aan de hoofdrol in Aida (1953), waaraan de primadonna Renata Tebaldi haar stem leende. Ponti is echter niet verantwoordelijk voor de naam waarmee Sophia Loren wereldberoemd werd. Het is de Napolitaanse producent Goffredo Lombardo, die haar in 1952 de eerste hoofdrol (in Africa sotto i mari) aanbood, die het pseudoniem Loren verzon, omdat Scicolone hem niet beviel. Van de f van Sofia maakte hij een ph. Volgens hem was de naam op die manier voornamer. Haar grote doorbraak kwam een jaar later in De Sica’s L’oro di Napoli. Diens geduldige manier van regisseren kwam haar ontluikend dramatisch talent ten goede, en met haar optreden kreeg ze in bredere kringen erkenning. Ponti, tweeëntwintig jaar ouder dan Sophia, getrouwd met de advocate Giuliana Fiastri en vader van twee kinderen, scheidde, en trouwde met haar in 1957. Ponti die goede relaties had met Hollywood zorgde ervoor

11

STORIA

DA VEDERE

dat ze Engels leerde. Hij hielp haar aan de eerste contracten voor haar grote filmrollen en bezorgde haar een hoofdrol in The Pride and the Passion (1957) van Kramer met Cary Grant en Frank Sinatra. Verder was ze te zien in een paar gewone actiefilms: de keurige komedie Houseboat (als tegenspeelster van Grant) en de schelmenwestern Heller in pink Tights, die geregisseerd werd door George Cukor. Over het algemeen hadden haar films tot dan toe weinig gedaan om haar acteertalent uit te bouwen. Ze werd steeds naar voren geschoven als de nieuwste zuidelijke seksbom. Met De Sica’s La ciociara kwam daar verandering in. Ze won een Oscar als beste actrice voor haar rol van een jonge moeder in het door oorlog geteisterde Italië. In El Cid leverde ze vervolgens ingetogen een aantrekkelijk spel. Sophia Loren vervulde de hoofdrol in twee andere films van De Sica: Ieri, oggi e domani en Matrimonio all’Italiana.

sche Filmpers hem tot beste film van 2013. De box Paolo Sorrentino bevat vijf van zijn bekroonde films: La Grande Bellezza (142’), een cinematografisch eerbetoon aan Fellini’s La Dolce Vita en de stad Rome. Il Divo, een schets van het Italië in de jaren negentig, opgeschrikt door terreurdaden van maffia en politiekers, waar Andreotti de plak zwaait. In Le conseguenze dell’ amore stelt de cineast zich de vraag wat een vijftiger bezielt acht jaar te leven in een anonieme hotelkamer in een anonieme stad. In L’amico di famiglia denkt een zestigjarige vervelende geldschieter, door mensen in nood te helpen en hun leven binnen te dringen, hun vriend ten huize te zijn. L’uomo in piú gaat over Tony, een zanger in een nachtclub en zijn broer Antonio, een voetballer op topniveau. Maar de tijden veranderen: Tony wordt drugsverslaafd en Antonio moet stoppen met voetballen. Buon divertimento.

De vroege jaren zestig vormden het hoogtepunt van haar carrière. Nadien zijn haar films teleurstellend geweest omdat daarin een te groot beroep werd gedaan op haar charme en haar warme en prachtige houding. In een interview naar aanleiding van haar net verschenen biografie Mijn Leven zegt ze: ‘ik wenste dat ik een normale moeder had die me zekerheid gaf, een moeder met zwart haar en een verfrommelde schort, met gegroefde handen en een vermoeide blik’. Zulke moeders heeft ze dan later zelf gespeeld, bijvoorbeeld in het drama Una giornata particolare uit 1977 en in de televisiebewerking van haar biografie Sophia: Living and Loving. In 1982 verbleef ze zeventien dagen in de gevangenis wegens belastingsfraude. In 2013 werd ze definitief van alle juridische aantijgingen gezuiverd. Sophia Loren heeft twee zonen: Carlo (1968) en Edoardo Ponti (1973). Ze schreef het kookboek In cucina con amore, een verzameling recepten uit de Napolitaans-Italiaanse keuken met enkele exotische gerechten. Nu is er Mijn Leven, uitgegeven bij Luitingh-Sijthoff.

Linda Crivits

AAN LEDEN - HANDELAARS ADVERTENTIES IN NOTIZIE Een aantal advertenties op de kaft van Notizie zijn aan herziening toe. Wij stellen deze advertentieruimte ter bescikking voor onze ledenhandelaars die onze organisatie financiëel steunen of die een korting geven aan onze leden. Wij hebben ruimte voor 4 advertenties op aan binnenkant van de kaft en 2 of 3 advertenties aan de buitenkant. U kan vóór 15 februari een voorstel formuleren ter attentie van [email protected]

Linda Crivits

12

33

DA VEDERE DVD

ANNI FELICI/ THOSE HAPPY YEARS Kunst en familie zijn de belangrijkste thema’s in Anni felici/Those happy years van de Italiaanse cineast Daniele Luchetti, bekend van o.a. Mio fratello è figlio unico en La nostra vita. Rome, 1974. De seksuele revolutie tiert welig. Alles kan en mag. Stereotiepe rollen van vrouwen en mannen veranderen. Centraal staat Guido, docent aan de academie en avant-garde artiest die droomt van wereldbekendheid. Hij is gehuwd met Serena met wie hij twee zoontjes heeft. Met echtelijke trouw neemt hij het niet nauw. Geregeld duikt hij in de koffer met zijn modellen. Hoogoplopende spanningen in zijn huwelijk blijven niet uit. Helemaal verkeerd loopt het wanneer hij na een groepstentoonstelling in Milaan op verzoek van galerijhoudster Helke, lauwe recensies krijgt en Serena hem met hun twee kinderen verlaat. In een Frans feministisch vakantieoord, gerund door Helke, ontdekt Serena haar seksualiteit. Anni Felici is een semi-autobiografische film. Zo laat Luchetti, die zelf meeschreef aan het scenario, zijn oudste zoon een carrière als cineast nastreven en zijn de kunstwerken in de film, van zijn eigen vader, beeldhouwer Luca Luchetti. De cineast verzorgt de voice-over van Serena en Guido’s oudste zoon kijkt op volwassen leeftijd terug op deze periode van zijn jeugdjaren. Kim Rossi Stuart en Micaela Ramazzotti geven op een naturelle manier gestalte aan het getroebleerde ouderpaar in dit fris, pakkend, sensueel gezinsdrama, voorzien van de nodige portie humor. Ook de twee kinderen verdienen een vermelding.

5 X PAOLO SORRENTINO Paolo Sorrentino hoeft niet meer voorgesteld.

Momenteel is hij een van de grootste en meest succesvolle Italiaanse regisseurs. Zijn bioscoophit La Grande Bellezza/The great beauty maakte hem bekend bij het grote publiek. De film werd geselecteerd voor het Festival van Cannes, won 49 internationale prijzen, waaronder de Oscar voor Beste Buitenlandse Film, de Golden Globe voor Beste niet-Engelstalige film en vier Europese filmprijzen (beste film, regisseur, acteur en montage). Sinds half september 2014 staat La Grande bellezza al één jaar onafgebroken op het programma van Studio Skoop in Gent. In België bekroonde de Unie van de Belgi-

32

VIAGGIARE MOSTRA Birre di San Nicola Eén van de aangename verrassingen in de loop van mijn meireis 2014 naar Bari met de Gentse vzw ‘Vrienden van de Sint-Niklaaskerk’ was vloeibaar, maar geen … manna! Tijdens de voorbereiding van de uitstap ontdekte ik dat de plaatselijke culturele vereniging ‘De Gustibus Vitae’ in samenwerking met brouwerij ‘Barbarossa’ tot 13 mei een tentoonstelling bood rond Nicolaas en bier. Dat moesten we zièn.

DRINK EEN PINT OP DE SINT

Met Nicolaas in de kazematten Enkele telefoontjes en mails volstonden om in contact te komen met initiatiefnemer Mimmo Loiacomo, een van de oprichters in 2011 van de ambachtelijke brouwerij Barbarossa; hij verwelkomde ons hartelijk voor een groot zonnig bord bij het Fortino di Sant’Antonio Abate, een van de kazematten van de Barese stadsommuring. (Deelnemers aan de SNG-reis in 2008 herinneren zich beslist hoe ze in die ruimte talrijke ambachtslui Sinten bij de vleet zagen penselen.) Op het bord onthaalde Nicolaas met open armen een groepje zeelieden, mannen mèt baarden en zonder. ‘Ons initiatief is vertrokken van de Heilige Nicolaas als symbool van samenhang en broederschap tussen volkeren die -hoezeer ze cultureel en religieus van elkaar verschillen- door hun gezamenlijke verering van de patroon van onze stad worden bijeengebracht,’ opende Mimmo. ‘We brengen hier ook hulde aan de beschermer van brouwers en tonnenmakers. Dat doen we door een tentoonstelling van een hele reeks bieretiketten, flesjes en biergadgets. We hebben kunnen putten uit allerhande verzamelingen, zoals die van Alessandro Ferrero uit Rimini; die heeft thuis meer dan vijfduizend (!) flesjes staan. Ze komen van over de hele wereld.’ En Mimmo vervolgde: ‘We hebben ons ruimdenkend opgesteld, want ook Santa Claus, Father Christmas en andere Babbo Natale’s waren welkom.’

13

VIAGGIARE

DA LEGGERE

Mimmo leidde ons rond, wees aan, legde uit. ‘Namens Barbarossa hadden we ook een wedstrijd georganiseerd voor etiketten op ons nieuwe product ‘Birra Viva San Nicola’. We kregen tachtig inzendingen binnen. Met het populaire deuntje ‘Happiness’ in de achtergrond maakten we er een filmpje rond, dat je thuis op YouTube rustig kan bekijken. (www.youtube. com/watch?v=cSrKLJFxTY4) Winnaar Michele Giordano verwerkte op basis van een klassiek glas-inloodraam verschillende elementen: op een wereldbol en achter een silhouet van de stad Bari staat een zegenende bisschop met mijter en baard. Geflankeerd door hoppestruiken en gersthalmen reiken een blank kindje, een negertje, een indiaantje en een afrikaantje elkaar de hand. Ons spotje met dat etiket staat ook op YouTube; we filmden het in een bar nabij de plek waar de jaarlijkse Nicolaas-openluchtmis in mei wordt opgedragen.’ (www.youtube.com/ watch?v=mRQ3XAJuPYw) Op grond van zakelijke overwegingen gaven de initiatiefnemers ook nog een prijs aan twee andere ontwerpen. Op het ene -meer klassiek en bestemd voor de orthodoxe wereld- staat naast de basiliek van Bari ook een Russische kerk met uivormige koepels. Op het andere -wat stripachtig- staan dezelfde kerken en wel drie Sinten, waarvan één met een schuimende kroes gerstenat.

zal dat etiket bevestigen. (DM 22/10) Silvia Avallone, Marina Bellezza, De Bezige Bij, 512 p., 19,90 euro

Een ruim aanbod We hielden halt bij enkele brouwketels en een vulinstallatie; Mimmo verduidelijkte:’Met een bevriende vereniging bouwden we ook een afdeling uit over de geschiedenis van het bier: uit Mesopotamië en Egypte vliegen we naar de Galliërs en de Romeinen. We hebben het over trappisten, over de mystica Hildegard van Bingen, over het Reinheitsgebot dat begin zestiende eeuw in Beieren werd uitgevaardigd. En dan vertellen we hoe het brouwen voortdurend is geëvolueerd. In het buitenland, in Italië en bij ons in Apulië. Daarom hebben we hier ook wat apparatuur tentoongesteld.’ Hij vertelde hoe het vermaarde Italiaanse biermerk Peroni in 1924 een zetel vestigde in Bari, hoe de consumptie van bier in Italië toeneemt, hoe overal ambachtelijke brouwerijtjes de kop opsteken. En hoe de accijns op bier in Italië dringend omlaag zou moeten. ‘In deze ruimte houden we ook proeverijen natuurlijk, we plannen sessies show cooking met bier en bijeenkomsten rond verkeersveiligheid en verantwoord (bier) drinken.’ Bier van vrede Wanneer ik hem vraag of bisschop Nicolaas bij zijn weten bièr dronk, tovert Mimmo een kleurrijk stripboekje tevoorschijn. ‘Geen idee. Ik bedacht wèl een fantasieverhaal, waarbij Andrea Buongiorno tekeningen maakte: tijdens de overbrenging van de relikwieën van Nicolaas naar Bari vindt de meegereisde krijger Barbarossa een bijzonder bier, de Pint van de Sint. Een goudblond bier dat op miraculeuze wijze vrede over Bari zal brengen.’ Als ik Mimmo later van op het thuisfront nog eens contacteer, spreekt hij zijn

14

Anne-Marie Neckebroeck

Niets voor u? Dan is dit misschien een tip, zeker voor liefhebbers van WO I: Andrea Molesini met “Niet alle smeerlappen komen uit Wenen.”, verschenen bij de Wereldbibliotheek Amsterdam;2014; 287 p., 19.90 euro (1915-1918). Een goede roman met Italiaanse ironische nonchalance geschreven. Tegelijk pittoresk en universeel. Grandioos van opbouw.

31

DA LEGGERE

VIAGGIARE

Twee Italiaanse boeken bij de best verkochte tien tijdens de maand oktober 2014.

tevredenheid uit over het initiatief: ‘We hebben steun genoten van talrijke instanties, van de basiliek tot het stadhuis. We hebben bijna zesduizend bezoekers van heinde en verre over de vloer gekregen: mensen uit Bari, schoolklassen, toeristen. We hebben vierduizend krantjes bedeeld. Helemaal niet mis! Nicolaas staat duidelijk aan onze kant. Enneuh … ik heb van jullie geschenkje echt genoten. Dat flesje ‘Duvel’, dat ‘Bieken’ van Boelens en die ‘Gentse Strop’ gingen vlot naar binnen. Grazie.’

Oktober is een vruchtbare maand voor boekenwurmen. De Morgen gaf een korte inhoud van de tien best verkochte boeken tijdens de maand oktober 2014. Twee van de tien boeken zijn van Italiaanse schrijvers. Het boek van Paolo Giordano staat op de eerste plaats, dat van Silvia Avallone op de vijfde plaats.

http://www.demorgen.be/expo/dit-zijn-de-tien-beste-boeken-vande-maand-oktober-a2105735/

Paolo Giordano 'Het zwart en het zilver'

Je kunt en mag er Giordano zelf in lezen. Hij beschrijft het boek als een "fragment van een verdrietige, waargebeurde geschiedenis". Hij dus. Zijn vrouw. Signora A, poets- en huisvrouw bij het jonge gezin. Vertrouwenspersoon. En getuige van een relatie. Tot ze kanker kreeg en wegbleef. 'Het zwart en het zilver' is als een onderdompeling en een onvergelijkbaar mooi boek. Zes sterren op vijf. (DM 23/10) Paolo Giordano, Het zwart en het zilver, De Bezige Bij, 160 p.

Silvia Avallone 'Marina Bellezza'

Na bijna twintig jaar Berlusconi likt Italië zijn wonden. Terwijl Andrea naar het platteland terugkeert om als een pionier een stukje van het verlaten, vervuilde, geplunderde en verarmde Italië terug te winnen, probeert Marina de media, de televisie en het internet te veroveren. Na 'Staal' werd Avallone als een geëngageerde auteur omschreven. 'Marina Bellezza', ook een sociale roman (én het verhaal van een onmogelijke, allesverterende liefde én een coming-of- ageroman),

30

Herman COLE

2015 begint spannend voor Herman COLE - Op 17 juni jl. ging dit bericht de wereld in ….. “De inschrijving voor de prestigieuze Aad Struijs Persprijs (ASP) 2015 is geopend. Er is tijd tot en met 30 september om eigen werk of dat van anderen in te zenden. Doel van de ASP is bekendheid te geven aan bijzondere, hoogwaardige producties op het gebied van reizen en toerisme, de maker(s) ervan te belonen en daarmee blijvend aandacht te vestigen op de betekenis van professionele reisjournalistiek en -communicatie. De prijs is vernoemd naar de bekende toeristisch journalist en publicist Aad Struijs († 2004). Voor deelname komen professioneel gemaakte producties in aanmerking, die gepubliceerd of uitgezonden moeten zijn tussen 1 oktober 2013 en 30 september 2014. Een vakjury onder voorzitterschap van journalist en schrijver Hans Bouman beoordeelt de inzendingen. Verleden jaar werd een recordaantal reisverhalen, -reportages en -programma’s ingestuurd. Winnaar van de ASP 2014 was Toine Heijmans, journalist en schrijver, voor zijn intrigerende verhaal over een zeilreis langs de Schotse Hebriden. ‘Ik ben trots op de prijs en op de Volkskrant, die veel belang hecht aan serieuze reisjournalistiek en nog een eigenstandige reisredactie heeft’, zei Heijmans bij de prijsuitreiking. ‘Het Nederlandse medialandschap verandert snel en de reisjournalistiek staat behoorlijk onder druk. Juist in deze tijd is een prijs als de ASP een goede opsteker voor reisjournalisten’. De ASP bestaat sinds 2007 en is enkele jaren geleden ondergebracht in een stichting, waarmee de onafhankelijkheid en de continuïteit gewaarborgd zijn. De organisatie weet zich sterk gesteund door VNU Exhibitions Europe/Vakantiebeurs, die grote waarde hecht aan de rol die de reisjournalistiek vervult in de publieksvoorlichting over reismogelijkheden en -bestemmingen. Sponsors maken het mogelijk dat de winnaar van de ASP behalve een fraaie sculptuur ook een geldprijs van 1500 euro ontvangt. Bovendien kan met hun steun ook gewerkt worden aan de verdere ontwikkeling van de prijs. De Aad Struijs Persprijs wordt mede mogelijk door de Vakantiebeurs, Zoover vakantie-beoordelingen en Baltus Communications.”

-

Herman COLE stuurde voor de einddatum een set van drie artikels in die hij in de lente van 2014 publiceerde in het Vlaamse toeristische maandblad PASAR. Daarin volgt hij met tekst en foto’s van zijn hand het Noord-Italiaanse front van de Eerste Wereldoorlog, La Grande Guerra 1915-1918. - Op 18 december 2014 ontving Herman COLE het bericht dat hij behoort tot het kransje van zes genomineerden van deze onafhankelijke jaarlijkse vakprijs voor professionele Nederlandstalige reisjournalistiek. - Op 13 januari 2015 wordt tijdens de Vakdag van de Vakantiebeurs in de Jaarbeurs in Utrecht bekend gemaakt of Herman COLE de ASP 2015 in de wacht sleept.

15

VIAGGIARE

CUCINA

VILLA DURAZZO

2 primi tipici Sardi PENNE AI FRUTTI DI MARE in salsa di passata di pomodoro.

PREPARAZIONE. Mettere in padella con olio d’oliva le cipolle e aglio tagliuzzato. A fuoco lento far rosolare il tutto senza bruciarlo ,aggiungere del vino Bianco e peperoncini (a gusto). Aggiungere i Frutti di mare per pochi minuti e fate riposare. A parte fate cuocere la passata di pomodoro +/- 30 min aromatizzandola con del brodo di pesce ,sale ,pepe, basilico. Dopo aver cotto la pasta (AL DENTE) versate la stessa nell’apposito contenitore amalgamando sia i frutti di mare,sia la passata di pomodoro. Je kuiert langs zee, je kijkt naar de vissersboten, de zeilboten en de grote dure boten in de haven; er heerst een vrolijke bedrijvigheid in de haven. Je drinkt een espresso op een terrasje; de kleuren van de huizen langsheen de strandboulevard zijn geel, oranje en af en toe roze, zoals bijna overal in Italië. Deze plaats aan zee is omgeven door groene heuvels met een mediterrane plantengroei. Terwijl je rondkijkt, stopt je blik bij een heuvel die het centrum van het stadje domineert. Op de top van de heuvel staat een grote donkerroze villa, omgeven door veel groen. De villa is zo mooi, dat je er dadelijk heen wil. Dit is Villa Durazzo en het park eromheen, in Santa Margherita Ligure. De villa werd gebouwd in 1678 in opdracht van de markiezen Durazzo en diende als zomerresidentie voor de familie. De ligging met zicht op de Golf van Tigullio is betoverend. Omheen de villa werd een prachtig park aangelegd. In 1821 kwam de villa in bezit van de prinsen Centurione, die het park verrijkten met exotische planten en met marmeren beelden in neoclassicistische stijl. In 1919 werd het complex eigendom van Commandeur Chierichetti. Hij maakte het park nog groter en realiseerde eveneens de zeer mooie paden in ‘risseu’ (paden geplaveid met keien van verschillende kleuren in de typische stijl van Ligurië). Sedert 1973 is de villa Durazzo in het bezit van de gemeente. Er worden onder

16

CANNELLONI alla SARDA. Preparare il RIPIENO come segue. (dipende naturalmente dal n. di persone . (esempio 10 PERS) 700 gr carne macinata preferibilmente mista 3 uova sode tagliuzzate, 2 mozzarelle tagliuzzate 100 gr di parmigiano 1 spicchio d’aglio tagliuzzato prezzemolo, origano, 2uova intere, 2cucchiai di pane tritato. Amalgamare il tutto con l’aiuto di una forchetta. Prendere i cannelloni (facilmente reperibili nei supermarket) e riempiteli uno per volta deponendoli su una teglia di cottura a forno . Preparare poi la salsa di pomodoro e versatela coprendo quasi i cannelloni solo un momento prima di metterli al forno cospargendoli di abbondante parmigiano o mozzarella. Tempo di cottura 45 min. 180 gradi.

29

CUCINA

VIAGGIARE

“Goed volk” Reportagereeks waarin Jeroen Meus de ziel blootlegt van bijzondere gemeenschappen. “Vissers in Noorwegen”, 10/10/2014. Het ging over een afgelegen schiereiland in het noorden van Noorwegen waar men vooral op stokvis vist. Groot was mijn verbazing dat Italië één van de grootste afnemers van stokvis (baccalà, stoccafisso) is. Ik heb voor U een recept opgezocht.

Baccala’ agghiotta. Ingrediënten: • stokvisfilet - 1 kilo, een nacht geweekt in koud water (je koopt het in Surinaamse winkels als ‘bakkeljauw’) • aardappelen - 600 gram, geschild en in plakjes van 1 cm dik gesneden • olijven - 150 gram, ontpit en in plakjes gesneden • pijnboompitten - 2 eetlepels • kappertjes - 30 gram • 1 ui • knoflook - 1 teen • selderij - 1 stengel • peterselie - een bosje • rozijnen - 2 eetlepels • tomaten - 250 gram, gepeld en fijngehakt • een glas witte wijn • olijfolie, wat bloem, zout, peper Aanwijzingen: Fruit in een redelijk grote pan de fijngehakte ui en de selderij met 5 eetlepels olijfolie en de teen knoflook. Doe er de tomaten bij, met de kappertjes, de olijven, de pijnboompitten en de rozijnen. Roer alles door elkaar en laat 10 minuten sudderen. Bak intussen in een koekenpan de aardappelschijfjes goudbruin in 2 eetlepels olijfolie. Laat ze even uitlekken en doe ze in de pan met de eerder klaargemaakte ingrediënten. Fruit nu de stokvis (geweekt, ontveld en in blokjes van ca 3 x 3 cm gesneden) in 2 eetlepels olie, en strooi er 1 eetlepel bloem over. Giet dan al roerend de witte wijn bij en laat even binden. Doe de vis met de saus bij de rest van de ingrediënten. Giet nog een half kopje water in de pan, strooi er zout en peper over en laat alles op laag vuur ongeveer een half uur sudderen. Roer af en toe om aanbakken te voorkomen. Bestrooi de vis vlak voor het opdienen met een handvol fijngesnipperde peterselie. Magda Van den Bosch

28

17

VIAGGIARE

andere kunsttentoonstellingen gehouden, concerten, cursussen in de Italiaanse taal voor buitenlanders… Men kan er werken bewonderen van de school van Genua uit de jaren 1600 en de jaren 1800, fresco’s en trompe-l’oeils, meubels uit verschillende tijden, kroonluchters uit Murano, vloeren in majolica… Prachtig is het terras dat zich voor de villa bevindt, geplaveid met wit-zwarte keien (‘risseu’), met bloemmotief. In het park van de villa werd in de zestiende eeuw het Kasteel gebouwd; in de negentiende eeuw de Villa San Giacomo en de Villa Nido. Aan het begin van het park kan men de barokke kerk San Giacomo bezichtigen. Het park bestaat eigenlijk uit drie delen, die in verschillende periodes aangelegd werden: - het kleine ‘citrusvruchtenpark’, aangelegd door de familie Durazzo zelf, voor wie vanaf zee naar de villa klom - de ‘Giardino all’italiana’, aangelegd door de familie Centurione. Karakteristiek voor deze ‘Tuin op zijn Italiaans’ is de geometrie van de buxushagen, verfraaid met hortensia’s, magnolia’s en Japanse camelia’s. - het ‘Bosco romantico all’inglese’, aangelegd door Chierichetti in de twintigste eeuw, met cipressen, lindes, pijnbomen, vele soorten palmbomen, evenals exotische en mediterrane bloemenpracht. Er worden beelden, fonteinen en grote bloempotten in het park geplaatst. In dit deel bevindt zich ook de romantische ‘Giardino Segreto dei principi Centurione’, in de negentiende eeuw het toevluchtsoord voor minnaars. De familie Durazzo was één van de grootste families in Genua. Van 1387 tot 1576 waren ze bekend onder de naam Durassa. Ze waren afstammelingen van een Albanese familie, gevlucht uit de stad Durres. In Messina werden ze door een inwoner van Genua tot slaven gemaakt. Toen ze bevrijd waren, werden ze handelaars in zijde en kooplui. Nadat ze zich in Genua hadden gevestigd en na vijf generaties werd Giacomo Grimaldi Durazzo in 1573 de eerste doge van Genua. Zo werden ze één van de belangrijkste families van de stad. (Bron over de familie: Wikipedia)

VIAGGIARE toeter, alsof hij de zaak daarmee ook maar één centimeter vooruit helpt. De partenopèi, zoals de Napolitanen ook worden genoemd, zijn dol op alles wat maar lawaai maakt. Reeds mijn eerste avond, toen ik net in mijn bed lag, werd ik omstreeks middernacht opgeschrikt door een lange reeks luide knallen die van vlak onder mijn raam leken te komen. Toen ik de ochtend daarop aan mijn huisbaas vroeg of er een of andere belangrijke feestdag met vuurwerk was gevierd, zei die doodgewoon: ‘O, er zal in de buurt ergens iemand jarig zijn geweest. Dat zul je nog wel vaker meemaken. Ik merk dat zelf al niet meer op.’ En inderdaad: het werd bijna dagelijkse kost. Avond na avond werd wel ergens, vanaf een dak, een terras of een balkon, vuurwerk afgestoken. En als SSC Napoli een thuiswedstrijd speelde, kon ik door mijn openstaande raam perfect het verloop daarvan volgen: telkens als de thuisploeg scoorde, steeg uit de hele stad een oorverdovend geknal op, ondersteund door het geloei van sirenes en misthoorns. Laat dit alles de rechtgeaarde Italiëliefhebber niet afschrikken. Napels is een stad die je absoluut bezocht moet hebben. Waarom? Dat is voor een volgende bijdrage. Frans Denissen

http://villadurazzo.wordpress.com/ http://www.grandigiardini.it/giardini-scheda. php?id=20 Anne-Marie Neckebroeck

18

27

VIAGGIARE

VIAGGIARE

wel was. Omdat we uiteraard niet zomaar met z’n zessen in zo’n mini-autootje konden, mocht ik naast de chauffeur zitten, terwijl van de vier anderen twee de hele tijd moesten staan, met hun hoofd door het opengerolde zeilen dakje, en de andere twee opzij geperst op het achterbankje zaten. Geen mens – laat staan een agent – die ons ook maar een strobreed in de weg legde. Bij die gelegenheid leerde ik ook dat in Napels verkeerslichten en eenrichtingstraten ‘voor interpretatie vatbaar’ waren. Veertig jaar later zou ik ervaren dat dit nog steeds zo is. Daarna was ik vele jaren uit Napels afwezig. Tot ik op het onzalige idee kwam om er in 2006 met mijn vrouw een herfstvakantie door te brengen. Overal in de historische binnenstad lag de vuilnis metershoog opgetast op de trottoirs, smeulend, stinkend als de pest. Bij onze aankomst gaf de hospita van de B&B in een steegje van het centrum ons meteen de goede raad om, als we ’s avonds buitenshuis zouden gaan eten, in een aparte broekzak een briefje van 20 euro te stoppen: ‘Als ze je dan op straat aanspreken en je geld eisen, laten ze je meestal verder wel met rust.’ Leuk begin! De rest was echter erger: in die ene week werden er op klaarlichte dag midden op straat zeven moorden gepleegd: allemaal afrekeningen binnen het camorra-milieu. Zodanig dat president Napolitano zich verplicht zag het leger naar de stad te sturen. Toen we weer in het vliegtuig naar Brussel zaten, zei mijn vrouw: ‘Hier wil ik nooit van mijn leven nog terugkomen!’ En ja hoor: zeven jaar later trok ik er, in mijn eentje weliswaar, voor een aantal maanden naartoe. Het prille begin was alweer veelzeggend: toen mijn huisbaas (een buitengewoon aardige kinderarts die kort tevoren zijn praktijk had stopgezet en zijn praktijkruimte had laten ombouwen tot een comfortabele mini-flat – ik was zijn eerste huurder) me van het station kwam afhalen, zag ik hoe hij resoluut een eenrichtingstraat in de verboden richting insloeg. Het was een les die ik zo snel mogelijk weer moest opfrissen: als je als voetganger in Napels een eenrichtingstraat wil oversteken, kijk dan STEEDS eerst in de twee richtingen! In de daaropvolgende dagen zou ik trouwens de Napolitaanse verkeersregels spoedig onder de knie krijgen, want ik moest elke dag zo’n twintig minuten lopen van mijn flatje naar de universiteit. En eigenlijk komen die regels, heel simpel, neer op het recht van de sterkste: een dikke suv heeft voorrang op een gewone auto, een zware motor op een vespa, een vespa op een (zeldzame) fiets, en alles wat rijdt heeft voorrang op wie zich te als voetganger in het verkeer waagt. Al de rest – verbodsborden, verkeerslichten, voetgangerszones, busstroken, invalidenplaatsen – is louter symbolisch. Wat ook al gauw tot je doordringt (het werkwoord is niet toevallig gekozen): één van de meest vitale onderdelen van een gemotoriseerd voertuig is voor een Napolitaan de claxon. Zodra de onafgebroken verkeersstroom ook maar enigszins vertraagt, grijpt elke zichzelf respecterende bestuurder naar zijn

Nostalgia delle vacanze

26

I mosaici della Basilica patriarcale di Santa Maria Assunta ad Aquileia in Friuli Venezia Giulia. Aquileia, un piccolo comune nella regione Friuli Venezia Giulia, a 30 km a sud di Udine , fu fondata dai Romani nel 181 a.C. Possiede un'area archeologica di eccezionale importanza, considera t a dall'Unesco “Patrimonio dell'Umanità”. Aquileia fu una delle città più grandi e ricche dell'Impero Romano nel Mediterraneo e sede successivamente di un Patriarcato, durato fino al 1751, e fu centro propulsore del Cristianesimo in tutta l'Europa centrale durante il Medioevo. Gli scavi hanno messo in luce resti del foro romano e di una basilica, del sepolcreto, di pavimenti in mosaico e fondazioni di case, di statue della Via Sacra, di mercati, di mura, del porto fluviale e di un mausoleo. Nella Basilica patriarcale di Santa Maria Assunta, che data dal XI secolo, si può ammirare il pavimento di mosaici risalente al IV secolo. I mosaici vennero scoperti solo all'inizio del XX secolo, quando fu rimossa la pavimentazione successiva. Sui mosaici sono presenti numerose scene allegoriche, tipiche per l’arte paleocristiana. I dettagli nella rappresentazione degli animali sono davvero affascinanti.

Vale veramente la visita. È da vedere con i propri occhi perché né parole né foto possono completa-

19

VIAGGIARE

VIAGGIARE

mente descrivere il fascino di questa magnifica opera d’arte, testimone di una antica civiltà. La visita della Basilica è gratuita. La Cripta degli Affreschi e la Cripta degli Scavi, dove sono stati scoperti altri mosaici e resti antichi, sono a pagamento. (3 euro) Presso l’ufficio informazioni turistiche, vicino al parcheggio lungo la Via Giulia Augusta, si trovano tutte le informazione sia sull’area archeologica , sia sulla Basilica. L’Ente del turismo della regione ha sviluppato alcuni opuscoli tematici con piantina e ampie spiegazioni. Ci sono anche a disposizione delle audioguide. Info sul web la troverete qui: www.turismofvg.it

NAPELS ZIEN… EN IN LEVEN BLIJVEN

Per informarmi su storia e storia dell’arte di questa regione io ho consultato la mia, ormai già vecchia, guida : Noordoost-Italië – autore H.Beliën –Gottmer/ Dominicus. di Marleen Willems – aprile 2014

20

‘Waarom niemand naar Napels reist’ luidde de titel van een stukje in het vorige nummer van Anfiteatro, en dat zette me aan om er een ander stukje tegenover te stellen. Vorig jaar werd ik door Franco Paris, gelauwerd vertaler van Nederlandse literatuur in het Italiaans en hoofd van de vakgroep Nederlands aan de Università L’Orientale in Napels uitgenodigd om een semester als gastdocent op te treden. Voor mij was dat, behalve een uitdaging (ik had een groot deel van mijn leven het omgekeerde gedaan: Italiaans geven aan Nederlandstaligen) ook een uitgelezen kans om die stad, waaraan ik tot dan toe heel tegenstrijdige herinneringen had, ook eens van binnen uit te leren kennen: niet als toerist, maar als ‘werkende mens’. De eerste keer was het al meteen raak geweest. Ik volgde een zomercursus Italiaans aan de Università per stranieri in Perugia en werd daar verliefd op een Griekse medestudente die de prachtige muzennaam Kalliope droeg, al liet ze zich heel prozaïsch Kelly noemen. De gevoelens waren wederzijds, en op een dag stelde ze me voor om samen een weekje naar Napels te gaan, waar een broer van haar woonde en werkte. We waren nog niet goed aangekomen of er brak een cholera-epidemie uit (dankzij google.it en de zoektermen “Napoli” en “colera” kan ik zowaar het moment reconstrueren: late zomer 1973). Via alle toen bestaande media werd opgeroepen om zich zo snel mogelijk te laten vaccineren, en zo stonden we ergens in het havengebied in een eindeloze rij op inenting te wachten. Het gaf al direct een kijk op het Napolitaanse leven: je werd permanent aangesproken door onguur uitziende types die je tegen betaling de plaats van hun aanschuivende trawant aanboden: hoe dichter bij het einddoel (een inderhaast daarvoor ingerichte container), hoe hoger de prijs. Een ander effect: zodra het (waarschijnlijk uit de lucht gegrepen) bericht zich verspreidde dat citroensap een afweermiddel tegen de ziekte was, viel er in de nochtans talrijke groentewinkeltjes geen citroen meer te bespeuren, maar werd je op straat aangeschoten door even louche uitziende types met hun jaszakken vol citroenen, tegen exorbitante prijzen uiteraard. Als eerste kennismaking kon dat tellen, maar de zoete lippen van Kalliope (die tegen slapenstijd evenwel nauwlettend door haar broer in de gaten werd gehouden – ik mocht mij op een veldbedje in een achterafkamertje ter ruste leggen) maakten dit alles goed. Een paar jaar later reed ik met vijf toevallig tegen het lijf gelopen leeftijdgenoten helemaal van Rome naar Napels in een Cinquecento, alleen maar omdat één van hen – een Napolitaan uiteraard – mij absoluut wilde laten zien hoe prachtig ‘zijn stad’

25

VIAGGIARE

VIAGGIARE

aanse maskers. Er komen er al veel uit… ja, je kan het raden… China dus… Het genoemde museum Ca’ Rezzonico is weelde ten top met een reusachtige balzaal en kamers die Tiepolo beschilderde. Op hogere verdiepingen (lift) ziet men werken van ene Pietro Longhi die het gewone dagelijkse leven van de Dogenstad heeft weergegeven. Maar nu stop, stop, genoeg voor één dag, mijn nek doet pijn van het naar boven kijken!!! Ik wil rust...

Venetië Carnevale : deel 2

Laatste dag. Op mijn verlanglijstje stond nog: voorbij het Punta della Dogana wandelen, telkens verboden wegens werken; dus hop, de vaporetto genomen, stop San Tomà, dan naar de Squero San Trovaso langs de gondelwerkplaats om zo de Zattere te bereiken. Wat een geluk, de zon komt erdoor en op de uiterste punt waar het Canal Grande uitmondt in het kanaal van La Giudecca, wondermooi, wat een panorama, en maar fotograferen en filmen. Onderweg in een kleine bar even rusten en wat drinken, want eten, dat deden we, jawel, hoe kom ik daar weer op, (ben wat avontuurlijk aangelegd af en toe) in het naar later bleek voor iedereen toegankelijk restaurant van de universiteit het Ca Foscari. Even een poortje door, niet erg goed te vinden echter, en dan een groot plein met een heerlijk terras om buiten te eten; binnen was het ook te gek, lekker eten en goede prijzen en een vriendelijke ontvangst indien men zich netjes, beleefd en aangenaam wil gedragen. Zelfs in zulk een platgelopen stad als Venetië, (met zoveel echt onbeschofte toeristen), heb ik nergens vervelende inwoners ontmoet, altijd een leuk contact. Is het misschien het beetje onbeholpen Italiaans dat ik spreek? Dat helpt dikwijls om het ijs te breken. Heerlijke stad, van mij geen kwaad woord over u, La Serenissima; als ik over u schrijf dan hoop ik om terug te keren en weer allerlei te ontdekken in deze schatkamer van de geschiedenis. Ciao Venezia , a presto ???? Betsy Neckers

Een aantal maanden geleden schreef ik dat er een vervolg ging komen op mijn eerste verhaal, echter door problemen met mijn gezondheid was dit uitgesteld… Nu komt het tweede deel, zoals beloofd, over onze avonturen in een besneeuwd Venetië, niet op skilatten, maar glibberend en glijdend langs Rio’s en Campo’s. Tja, wat doe je met zulk guur weer? Weinig karnaval, wel musea en kerken bezoeken. We kochten een museumpas, want let op, de Tintoretto’s en Canaletto’s in de kerken bezoek je niet zo maar gratis. Als men bedenkt wat het onderhoud moet

24

21

VIAGGIARE

VIAGGIARE

kosten, dan is daarmee vergeleken de prijs van een museumpas een peulschil. In de Sestiere San Polo aan het Campo dei Frari staat de Santa Maria Gloriosa dei Frati, gewoon de Frati genoemd - komt van Frari (broeders in het Venetiaans) - met meesterwerken van Titiaan, ook zijn grafmonument. Een in het oog vallend werk is de piramide van de beeldhouwer Canova, en het altaarstuk van Titiaan, Maria ’s Hemelvaart.

ning van de balustrade, eng hoor, maar alles is goed verlopen. De ouders hadden méér oog voor elkaar dan voor hun kleintje.

Van de Sestiere San Polo te voet terug naar het hotel over de glibberige Rialtobrug, maar met als beloning een onvergetelijk uitzicht op het Canal Grande met sneeuwvlokken alom en dit bij valavond, enig mooi… S’ Anderendaags, iets beter weer, op weg naar San Marco’s basiliek, ooit bezocht lang geleden maar voor herhaling vatbaar. Mozaïeken te kust en te keur en als kers op de taart: de originele bronzen paarden uit het amfitheater van Constantinopel. Kiekjes nemen vanop een smal terrasje boven op de basiliek, daar vergeet je het gekriebel in je maag bij, vooral toen ik een kindje zag spelen tussen de ope-

22

Nu het Dogenpaleis, een imposante koer met een grootse statietrap die binnen verder gaat als de Scala d’ Oro. De pracht en praal van de schilderingen in de Zaal van de Grote Raad zijn adembenemend. Dit paleis heeft echter ook een obscure kant: de zestiende-eeuwse cellen voor de kleine criminelen, de martelkamer en de pozzi (putten) beneden, die bij springtij onder water liepen en dus altijd vochtig waren, een soort vergeetputten voor zware misdadigers. Wij mogen nu vrij heen en terug over de Brug der Zuchten en om te bekomen van al die gruwels nog even langs de Sala del Consiglio dei Dieci met plafond schilderingen van Veronese… In de namiddag bezoeken we het Ca’ Rezzonico nabij het Campo San Barnaba, waar de boot met de groenteboer ligt aangemeerd en er een winkeltje is met nog origineel beschilderde (daar ter plaatse) Veneti-

23

UIT DE OUDE DOOS "de zon op eenzaterdag en de liefde voor een vrouw". Waarschijnlijk was hij heel wat objectiever nadat hij eens goed had doorgegeten. Daar de oorsprong van deze tortellini in de dusiternis der geschiedenis verloren was gegaan, schreef een fantast, Ostilio Lucarni, wie het onderwerp en klaarblijkelijk de vorm van het gerecht geen rust liet, een toneelstuk, dat naar de titel " de uitvinder van de Tortellini" luisterde. Het beschrijft het verhaal in drie bedrijven van een kok die de echtgenote van zijn werkgever naakt ziet slapen. Dit moet door een sleutelgat gebeurd zijn want het is weinig waarschijnlijk dat zijn meesteres naakt een uiltje kwam vangen in de vulkast van zijn keuken of tussen de hammen en kazen in de voorraadkamer. Waar hij haar ook moge gezien hebben, hij werd verblind door haar schoonheid en verviel in een onblusbare liefde tot haar en hare vormen. Om deze hopeloze liefde vorm en lucht te geven, creërde hij de tortellini na menige smartelijke nacht onder het zingen van klaagzangen. Deze tortellini had volgens hem de vorm van de navel van zijn geliefde. Ach ja, zo zijn die Italianen, enkele strepen muziek onder deze teksten en eer je het weet, staan tenoren, bassen en alten met het hoofd in de nek voor een uitzinnig enthousiast publiek tortellini-aria's te zingen in de Scala van Milaan. De Bolognezen nemen 4,5 deciliter room, dat doen wij ook wel eens, maar zij vinden deze room te slap, te mager en te schraal, komende uit een slappe uier en daarom wordt het vette goedje ingekookt en omdat men de laatste druppelwater er toch niet uit krijgt, worden in een apart pannetje 4 eetlepels boter warm gemaakt waarin ansjovis en knoflook worden verwarmd. Dan wordt de ingedikte room erbij gevoegd. In deze brij doopt men stengels bleekselder, rauwe wortelen, zoete pepers en champignons. In deze streek wordt de schuimende rode wijn Lambrusco geschonken, een jonge Bordeaux met tikkeltje razernij in zijn bloed. Dan zijn er nog de truffels die hier wit in plaats van zwart zijn en niet te vergeten het levende momument op de piazza van de Sint-Stefaanskerk. Op dat plein staan dag in dag uit honderden taterende ouderlingen. Het aantal van deze redenaars blijft ongeveer gelijk vanaf 10 uur 's morgens tot 18 uur 's avonds. Rond zes uur is het taptoe geblazen, dan staat misschien een maaltijd op tafel of is er een TV spelletje op de buis met meisjes in korte rokken die giechelen en cadeautjes uitdelen, misschien vinden er nog ernstiger dingen plaats. Feit is dat kwart over zes het plein schoon gekeerd is. Om 7 uur gaan de lichten aan op de terrassen en de obers die de avonddienst verzorgen, komen fris geschoren op hun werk. Dit vanaf de maand april. Met dank aan L.C. voor deze inzending.

IV

UIT DE OUDE DOOS

DE ITALIAANSE NATIEN ONDER DE EERSTE HABSBURGERS (1477-1555) p.4, 2de kwartaal, 1993, n°9 In die tijd vinden we in Antwerpen vier groeperingen uit Italië: de Lombarden (Lombardenvest), de Genuezen, de Florentijnen en de Luccezen. Noch Siena, noch Venetië die te Brugge gegroepeerd waren, hebben hier ooit een natie gevormd. De oudsten en de voornaamste zijn de Lombarden. Hun naam is sedert lang een synoniem voor woekeraars. Onder die naam schuilen mensen van Ferrara, Venetië, Milaan, Asti en andere plaatsen uit Lombardije. In 1523, na een tijdje in ongunst te hebben gestaan, verkrijgen ze van de keizer een bijzondere bescherming. Een eigenlijke natie hebben ze nooit gevormd want in 1553, als natio Fiorentina 8.000 gulden aan de keizer geeft, en natio Genua 15.000 gulden schenkt, vinden we voor de Lombarden (zonder natio) 2.000 gulden opgetekend. De Lombarden zijn alleen bekend als financiers. De Genuese natie had te Brugge een consulaat, maar dit werd naar Antwerpen overgebracht in 1522. Dit consulaat is erg verbonden met het moederland. De "grote raad van Genua" organiseert de natie te Antwerpen en bepaalt de masseria of bijdrage die iedere handelaar te storten heeft. De natie had een huis bij de Oude Beurs. ook de Genuezen deden vooral aan geldhandel. Ze hadden een eigen kapel bij de Predikheren. Hun aantal is doorheen de 16de eeuw op een twintigtal te schatten. Ook de Florentijnse natie is vooral samengesteld uit financiers. Ze financierden zowel de koning van Frankrijk als keizer Karel V; Sinds juni 1546 hadden ze een eigen consul met eigen rechtspraak. Tot de Florentijnen rekent men Gaspar Ducci (van Pistoia) en Guicciardini. Deze laatste schreef een gedetailleerd verslag over zijn verblijf in Antwerpen en wijdere omgeving (zie bibliotheek St.-Niklaas onder Giucciardini). Het aantal Florentijnen was nagenoeg hetzelfde als dat van de Genuezen, een twintigtal. De natie van Lucca verschijnt op het einde van onze periode. Simon Turchi (zie Hendrik Conscience) was hier de facteur - een soort handelaar-vertegenwoordiger, denk ik, geen postbode natuurlijk - van de verscheidene huizen in Lucca. Voornoemde Gaspar Ducci verschijnt voor het eerst als agent voor de Arnolfini van Lucca, voor wie hij Engelse wol koopt (rond 1523). Deze Ducci werd, wegens zijn gevreesde beursknepen, voor drie jaar de toegang ontzegd tot de beurs, maar...onze regentes, Maria van Hongarije, die voor haar broer,

I

UIT DE OUDE DOOS

UIT DE OUDE DOOS

Karel V dus, de oorlog tegen Frankrijk en Gelderland te financieren heeft, kan Ducci's hulp niet missen. De regeringsleningen, tot in 1549, zijn in handen van Ducci. Hij wordt hierdoor zo rijk dat hij samen met twee anderen het aluinmonopolie krijgt. Ducci wordt zelfs keizerlijk raadsheer, koopt een huis in de huidige Lange Nieuwstraat, verschillende buitenverblijven waaronder dat van Kruibeke en wordt in de adelstand opgenomen. Van oneerlijkheid beschuldigd, later weer geldschieter voor de Staten van Brabant tegen woekervoorwaarden (18 %) wordt hij tot 20.000 gulden boete veroordeeld en in 1554 wordt er zelfs een aanslag op hem gepleegd. Eveneens uit Lucca kwamen de Bonvisi, de Balbani, de Cenami, de Deodati, de Truchi. Ook zij waren financiers (voor de koning van Engeland) die tevens aan warenhandel en zeeverzekering deden. Zij waren in het begin vertegenwoordigd door een facteur, Bernardo Cenami. Later ontmoeten wij Alessandro en Ludovico Bonvisi. De Arnolfini, eerst hier vertegenwoordigd door Ducci, stellen zich terdege in vanaf 1525 naast de St.Niklaaskapel, in de lange Nieuwstraat. Ze doen aan uitvoer naar Italië. De Balbani zijn groot-financiers in Antwerpen en Lyon. Ze doen ook aan wapenhandel en grondspeculatie. In de jaren 1545-1550 zijn ze ook in vennootschap met Vincent en Baltasar Guinigi. Maar vooral zijn ze bekend om hun "suikerhuis", de grootste raffinaderij destijds. het werd opgericht rond 1545 door Jan Balbani in wat nu de Predikherenstraat is. De Deodati waren er mede in betrokken. In 1555 zou de zaak overgaan aan een Affaitadi, afkomstig uit Cremona. Deze familie behoorde eerst tot een italiaanse kolonie in Lissabon, waar ze de plaats had ingenomen van de uitgedreven Joden. Het gaat hier om het monopolie der specerijen van de koning van Portugal, monopolie dat de firma van hem voor Antwerpen verkreeg. Met enige vennoten kopen zij ontzagelijke hoeveelheden muskaat, kruidnagel, gember, peper van de facteur des konings. Soms gaat het om meer dan een miljoen dukaten! Vanuit Antwerpen gaan de specerijen naar Frankrijk, Duitsland, Engeland. Later vindt men Affaitadi als vennoot van de Giraldi, die de geldelijke belangen van de Roomse Curie in de Nederlanden waarnamen. ook Maria van Hongarije gebruikt hen voor haar staatsfinanciën, evenals voor haar klederen: haar "sava drappata", haar zwarte zijde van Mantua... De Giraldi deden aan diamanthandel en zeeverzekering, ook hielpen zij de stad verdedigen tegen de Geldersen. Volgens Guicciardini was de familie Spinola een der eerste die van Brugge naar Antwerpen kwam. Zij is afkomstig van Genua. Als andere Italiaanse firna's zijn nog te vermelden: de Grimaldi uit Genua en de Palavicini. Ene Grimaldi vertegenwoordigde hier het Genuese koopmanshuis der Imperiali in 1544. Baptista Palavicini werd Antwerps poorter in 1541 (fresco van Leys, stadhuis). In 1551 is

Luciano Palavicini als facteur voor de Grimaldi betrokken in het aluincontract. Besluit: de Italiaanse kooplui zijn hier niet gekomen voor Antwerpse of Nederlandse artikelen. Zij waren hier voor internationale groothandelsbewerkingen of financiële operaties waarbij de Nederlanden slechts van bijkomstige, haast toevallige betekenis zijn. Maar zo was het ook met andere vreemde naties. Het aluincontract gaf de Italianen echter een bijzondere betekenis. Na de specerijen komen de aluinen uit de Pauselijke Staten (Tolfa). Aluinen dienden als verfstof en werden in grote hoeveelheden gebruikt. Tot in 1468 kwamen ze uit Klein-Azië maar de paus verbood deze "Turkse" handel. Antwerpen heeft keizer Maximiliaan echter zo goed geholpen en de vreemde natiën zijn uit Brugge naar hier gekomen, zodat de magistraat tracht de uitvoer van de Pauselijke Staten te bekomen. Maximiliaan verleent de stad in juni 1491 dt vorotaan in zijn landen de stapel van de aluinen in Antwerpen zijn zal...voor hem geen slechte zaak: hij kreeg een inning van zijn recht, nl. 25 sch. (schepsels?=1/4 van Amsterdamse mud=0,1hl.) per last. Later zal de stad dit recht afkopen.Uit Italië kwamen verder goudlaken en andere rijke stoffen, specerijen en andere kleurstoffen. Anita (ingekort artikel)

II

BOLOGNA LA GRASSA kwartaal, 1995, n°13

p.10, 1ste

De stad wordt door velen om de meest uiteenlopende redenen bezongen, de Pasta specialist weet dat in die gebieden de lintvormige pasta's de plak zwaaien, ook vet is er alom tegenwoordig. Vervolgens is er de universiteit, gesticht in 1119, maar gelukkig zijn de studenten en studentinnen er niet even oud, de dolste en meest extravagante mode wordt er op kosten van slavende ouders door hun eigen telgen op straat ten tonele gevoerd. Bovendien noemt de lokale keuken "la grassa", wat de gevoelige levers en cholesterolfabrikanten een beetje zou kunnen afschrikken, maar zij moeten daarbij bedenken dat er elke tweede van de maand een radioactief complex in Rusland ontploft, wat veel gevaarlijker is dan een veeg boter uit de Bolognese pan. Het is een mooie stad waar men zelfs bij regen - die er, als men de lokale bevolking mag geloven, nooit valt - onder de honderden overboogde winkelstraten tagliatelle of wat gaat kopen zonder uw paraplu te gebruiken. Deze tagliatelle werd, zo gaat de legende, door een Bolognese kok uitgevonden, die geïnspireerd was door de blonde haren van niemand minder dan Lucrezia Borgia terwijl die waarschijnlijk iemand zat te vergiftigen. De trotellini - een kleine deegring gevuld met gehakt spek, kalkoen, wordt, eierdooiers - werd in de Gazetta di Bologna in december 1847 ooit door een hongerige journalist hoger gesteld dan

III