NOTIZIE 74 VIERDE KWARTAAL DECEMBER 2011 DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT AFGIFTEKANTOOR SINT NIKLAAS 1

NOTIZIE 74 VIERDE KWARTAAL

DECEMBER 2011 DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT AFGIFTEKANTOOR SINT NIKLAAS 1

Bencistà… Ik heb verschillende malen Firenze en omgeving bezocht, en verbleef in verschillende hotels en pensions. Het pension dat mijn hart veroverde, bevindt zich in Fiesole, in de heuvels boven Firenze. Als alle pracht van Firenze je het Stendhal-syndroom bezorgt, dan kan je enkele dagen of langer bijkomen in dit pension. Het interieur brengt je helemaal tot rust, en zodra je het bovengelegen terras betreedt, wacht je een verrassing. Trappen van het bovenste intieme terras leiden je naar een groter intiem terras, en vervolgens naar een weide waar je kan zonnen en lezen onder de bomen, met uitzicht op Firenze vanop deze heuvels. Net iets lager dan de weide bevindt zich de olijfboomgaard. De tuin van het pension brengt je in verrukking: het romantische rozenperk, de abrikozenbomen, de citroenbomen….De lieve hond van het hotel, een labrador, heet je steeds welkom. Ik vond en vind dit pension nog steeds een paradijs! Wat een rust!

Lode Corveleyn +3237774750 [email protected] Toon De Meyer +3237770296 [email protected] Gijs Dendubbelden +3293483970 [email protected] Geert Jottier +3237765793 [email protected] Betsy en André De Haeck-Neckers +3237768514 [email protected] Simone Duymelinck +3237768708 [email protected] Achille Ziccardi +3234406161 [email protected] Brigitte Van Kogelenberg +3237778345 [email protected]

Overdag en ’s avonds biedt de bijzonder gezellige leeskamer je de mogelijkheid om nog een andere reisgids van Toscane te raadplegen, of in contact te komen met andere gasten. Gedurende de eerste helft van de 14de eeuw behoorde het pension (toen nog een villa, en geen pension) toe aan een bekende Florentijn: Bartolomeo di Niccolo’. Later was de villa eigendom van Bartolomeo di Filippo Valori, die nauw verbonden was met de Medici-familie. In 1537 echter werden zijn bezittingen in beslag genomen door Cosimo I. De villa was toen bekend onder de naam “Villa del Morone”. Na verkoop in 1542 kreeg de villa de naam ‘Bencistà’. Nadien waren er verschillende eigenaars, waaronder de Zwitserse schilder Arnold Böcklin.

De Simoni-familie bouwde de villa om tot een pension. Reeds de vierde generatie van de Simoni-familie houdt het pension open, en de vijfde generatie draagt reeds haar steentje bij. De familie bracht enkele kleine wijzigingen aan aan het pension, wijzigingen die bijna niet merkbaar zijn, zodat de sfeer en het interieur van het pension volledig behouden blijven. De hartelijkheid en gastvrijheid van de familie blijft je bij! Een speciaal detail: je kan de deuren van de kamers langs binnen met een grendeltje sluiten, maar je kan de deuren van de kamers niet op slot doen als je de kamer verlaat… ‘Er gebeurt hier nooit iets’, zei de eigenaar me, na mijn vraag over dit speciale detail. Indien je Firenze wil bezoeken en ook wil genieten van rust, is dit pension meer dan een aanrader! Het is het paradijs!

KBC BE84 4139 1885 2159

Pensione Bencistà - Via Benedetto da Maiano, 4 - 50014 Fiesole (Florence) - Italy www.bencista.com Anne-Marie Neckebroeck

Karin Tavernier Achille Ziccardi

Rome: In de ban van Farnese

Gijs Dendubbelden

Marina Smets trok in maart naar Rome met haar “Artemis-reis” Dag 4, maandag 21 maart stond helemaal in het teken van Farnese, waarover ze in onze vorige Notizie een artikel schreef.

Opmaak : Brigitte Van Kogelenberg

VM: Janiculusheuvel Trastevere en Villa Farnesina NM: Campo Marzio en Palazzo Farnese

Romain Van Hautekerke

LINGUA

IN PRIMO PIANO

29. 30. 31.

Beste Anfiteatroleden, Cari Soci,

32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42.

Wat zal zij hebben bedoeld ? Het zal wel Parkinson geweest zijn. Een verlamde joint-de-culasse ?? Catalitica, denk ik. Stagista = stagiaire. Stragista van strage = slachting. Het zal wel stand-by geweest zijn. Turco, niet turchese ! Allibito ! Illibato = maagd. Correct zou zijn: fai scendere il cane che lo porto a fare la pipì. Presbite, niet lesbica !!! Het een moeilijk word is het andere waard zeker … Penurfia = schaarste. Peluria = fijne haar op de huid. Correct: inutile piangere sul latte versato. Capro, niet cappio ! Capro espiatorio = zondebok. Cappio = lus. Het was waarschijnlijk colesterolo bedoeld … Lifting, misschien ?

Ons bezorgd door Achille Ziccardi

December 2011, de laatste maand van het jaar en tegelijk onze laatste Notizie het nummer 74 in de rij. 2011 kan je moeilijk een schitterend jaar noemen: noch politiek, noch sociaal, noch maatschappelijk laat staan klimatologisch (de vakantiemaanden althans). Deze vaststelling geldt zowel voor ons eigen landje als voor ons zusterland. Nochtans, nochtans mag Anfiteatro niet klagen. Alle cultuurverenigingen hebben het moeilijk, iedereen zoekt naar verjonging, overal wordt er gesmeekt om subsidies, wel, beste Leden, onze vereniging laveert handig tussen al deze klippen door. Ons ledenaantal blijft groeien, ons aanbod van activiteiten is niet te stuiten, het bestuur borrelt en bruist van plannen. Ons aanbod past zich aan aan de tijd en de leden. Wij bieden jullie een caleidoscoop van mogelijkheden, culinair, cultureel en Cultureel (tot maart 2012 is de programmatie reeds rond). Alleen verwachten we wat meer opkomst voor de verschillende activiteiten. Op een ledental van om en bij de 300 zien we gemiddeld maar 30 leden (enkele gebeurtenissen niet te na gesproken). Dit is slechts 10% van onze leden. Lieve mensen, dit zou toch minstens 15 à 20% mogen zijn. Een andere evolutie die we vast stellen is dat namiddagactiviteiten wel meer interesse kennen: veel bruggepensioneerden en/of medioren vullen liever een namiddag dan 's avonds nog (onveilig) buiten te gaan. Ook met deze tendens zullen we in de toekomst rekening houden. U ziet het, carissimi soci, jullie bestuur is alive and kicking en dank zij ons dynamisch secretariaat (dank je Karin) en de actieve en inventieve bestuursleden blijven wij een welvarende vereniging die ondanks bankencrisis en europerikelen afstevent op ons 25jarig bestaan. Cari soci, Buon Anno e una calorosa Festa di Natale, Romain

66

3

INHOUD in primo piano pag Che cosa faremo Che cos’abbiamo fatto Hotel noch museum Eenzaamheid der priemgetallen Odore di Santita Italian Beauties Storia: Leven en dood Panettone Groenten die er vroeger niet waren Viaggiare: 12 Griekse eilanden Lunardi Poesia: Vieni presto Briciole Lettori commentano Da leggere Da Lucca : WW2 a Lucca Vrouwen winnen de Palio Stampa:Triste ma non è fantascienza … Italia wants a come back Lingua : oplossingen

LINGUA 3 5 9 9 11 18 22 22 27 29 32 37 46 48 51 52 56 58 60 63 65

VERKLARINGEN: Hoe goed is jouw Italiaans? 1. 2. 3. 4. 5. 6.

7. 8. 9. 10. 11.

12. 13.

WERKTEN VERDER MEE Monique Jacqmain, Frauke Joris , Joris Wouter, Herman Cole, Bart Tordeurs, Magda Van Den Bosch, Gabriele Calabrese,Anne-Marie Neckebroeck, Dany Cornetillie.

14. 15.

16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24.

25. 26. 27. 28. 4

Uitschakelen is b.v. distaccare. Disinnescare zegt met van een bom. Vene varicose = spataders. Vorticose= kolkend. Hij bedoelde esterrefatto = stomverbaasd. Putrefatto = ontbonden (van een lijk) Kan een der wat zijn, als maar Latijns is. De bedoeling was cremare = cremeren. Hij bedoelde obliterato = afgestempeld. Blaterato = zinloos gebabbeld. – In Italiaanse stations moet je je ticket valideren voor je op de trein stapt Bedoeld: ubiquità: in 2 plaatsen tegelijk zijn. Obliquità = het scheef hangen. Onda anomala was bedoeld, vloedgolf. Anonima = naamloos. Italiano, natuurlijk. Sallo bestaat niet, bedoeling was devi saperlo. Bedoeld: coalizzando = alliantie aan ’t maken. Coagulando = stollend. Bedoeld: somatizzo = interieuriseer. Sodomizzare betekent … ja, je hebt het reeds geraden !! Het echte spreekwoord: anche l’occhio vuole la sua parte. Bedoeling: rivolgermi. Riavvolgersi = bv. een draad rond iets opdraaien. Hij zal wel GSM bedoeld hebben. Het lijk toonde evidente tekens van overlijden. Dit is uit een p.v. van de Carabinieri, veronderstel ik … Het zal wel een anesthesia geweest zijn. De autopsia komt als de operatie mislukt … Idrofilo, niet idraulico ! Trota salmonata = zalmforel. Salmonellata … zou ik niet opeten !!! Bruisende suppo’s ??? Neus-keel-oorspecialist = otorinolaringoiatra. OK, moeilijk, akkoord !! Uffizi was de bedoeling. Infissi zijn de deurstijlen. Herpes, zeker ? Irpef is een acronym voor een belasting. Dicevo, non divo ! Ozono ! Orzoro is een vitaminerijk korrelig ingrediënt voor ontbijtmelk. DDT is een vergif!! Stinco ! Sterco betekent uitwerpselen. Pascal, niet Bazar. Emirati arabi. Evirati betekent gecastreerd. Contusi, niet confusi. 65

STAMPA your stereotypical Italian. Certainly he is not loud, cheeky and flirtatious – an image that Mr Berlusconi was happy to indulge and encourage. Instead, Mr Monti is experienced, well-travelled, laid-back and has a sense of humour. He is like many hardworking and successful Italians all over the world – in companies and hospitals, labs and universities – who are competent, intuitive and reliable. They had a hard time during Berlusconi’s long reign. Nobody likes to be one’s colleagues’ laughing-stock, when one has done nothing to deserve it. Mr Berlusconi’s ignominious departure does not obscure the fact that he has left a deep mark on Italy. He’s been around longer than the two George Bushes together, as long as Margaret Thatcher and John Major combined. He proved a great salesman and a poor statesman. The country stopped growing: politically, economically, as a civic society. Berlusconi told us only and always what we wanted to hear, and that is a bad way to raise children and nations. Misbehaving badly, he made it clear we could misbehave a little (fiscally and otherwise). That is a heavy legacy. But Italy is a comeback country – as it has proved repeatedly, over its history. With a decent, broadbased government in place we know that we must roll up our sleeves – and give up something, each of us, starting from the top. We know we must expect to pay a wealth tax, to retire later, to open up the labour market, to accept more competition and to cut red tape (even if Italy’s red tape industry employs many people). A package of reforms designed to boost growth and cut debt was passed by both houses of parliament in 24 hours, between Friday and Saturday. But Italy’s loss of credibility in the past few years has been dramatic. Markets and foreign governments don’t trust us any longer. It is time to prove them wrong. We had a great chance in the early nineties, and we blew it. Mani pulite (clean hands) corruption scandals, which swept away most political parties, resulted not in catharsis, but in Berlusconi’s crowd and his so-called Second Republic. Now we have a third, and final, chance. If we blow it, there is only decline. Gentle, probably. And picturesque, of course. But we don’t want decline. We don’t want Italy to be decadent and languid as a Luchino Visconti film; we want it to be as exciting as a set of Federico Fellini. We don’t need a nationwide replay of Death in Venice. We need Roma, città aperta, an open capital of a forward-looking country. Bron : FINANCIAL TIMES (Beppe Severgnini) 64

CHE COSA FAREMO ? Onderstaande activiteiten mag u allicht verwachten in 2012… Hier en daar volgt allicht nog een kleine wijziging. Wie weet vallen nog een paar extra activiteiten uit de lucht… Hou dus zeker uw mailbox in de gaten en noteer deze activiteiten in uw agenda… Meld je alvast aan! Vrijdag 3 februari: na een maandje rust vliegen we 2012 in met een muzikale gast uit Lucca in zaal De Kouter (achter ’t Ey in Belsele); de activiteit heet Toscantando… en loopt in samenwerking met o.a. de Stedelijke Muziekacademie. Angelo Giannini insegnante e musicista di Lucca- porterà a Belsele la sua voce, il suo organetto, i suoi testi, le sue canzoni italiane e toscane. Ce le canterà e ce le farà cantare. Anfiteatro biedt u bijpassende hapjes en drank…als late Nieuwjaarsreceptie. Graag inschrijven voor 30 januari via [email protected] of via 03 777 96 43. Bijdrage in de onkosten: 5 € voor leden, niet-leden: 10 €, ter plaatse te betalen. Zondag 5 februari van 9.30-12.30 u in de bib van Sint -Niklaas: onze jaarlijkse Piccione Viaggiatore. Voor iedereen die op zoek is naar originele vakantietips voor il Bel Paese. Reisduiven die gul tips willen rondstrooien worden dringend verzocht zich te melden op het Anfiteatrosecretariaat. Gratis toegang. Angelo Giannini en leerlingen van de folkafdeling van de Stedelijke Muziekacademie zorgen in 3 luikjes van 20’ voor wat extra sfeer in de bib. Op zaterdag 3 en zondag 4 maart doet Passione e Gusto, het Italiaanse event georganiseerd door Buonissimo magazine, opnieuw Sint-Niklaas aan. Als locatie werd gekozen voor de gezellige foyer van 't Bau-huis, Slachthuisstraat 60 in Sint-Niklaas. Nieuw is de nocturne op 3 maart, van 18 tot 23 u. Reeds gepland voor de openingsavond zijn een optreden van de brass band van de Koninklijke Harmonie de Kunstvrienden, ter gelegenheid en ter promotie van ons in april voorziene concert rond het thema Italië. Daarnaast zal Herman Cole een voordracht geven in het aparte zaaltje op ons event - ook dat is nieuw. Op zondag 4 maart kan u terecht tussen 11 en 18 u, en ook dan is er live muziek. Volg alle nieuws op www.passionegusto.be. Wij zullen er zijn. U komt toch ook? Dinsdag 27 maart, Museumtheater, 20 u: TeAtroAmargine met Il Caso Spampinato, een dramatur5

CHE COSA FAREMO ?

STAMPA

gisch onderzoek van Roberto Rossi en Danilo Schininà

Italians want a comeback, not decline La commedia è finita, the farce is over.

Over de voorstelling Als verslaggever te Ragusa van de Palermitaanse krant L’Ora had Giovanni Spampinato reeds op zesentwintigjarige leeftijd naam gemaakt door de publicatie van zijn uitgebreide en diepgaande onderzoek naar het neofascisme. Het betrof een veldonderzoek waarmee de jonge verslaggever te Ragusa, Catania en Siracuse bewijsstukken had verzameld over de relaties tussen lokale extreem rechtse groeperingen en de georganiseerde misdaad, die de illegale handel van kunstwerken, wapens, sigaretten en drugs controleerde. Hij bewees eveneens hun banden met belangrijke aanhangers van het subversieve nationale en internationale fascisme, die met hun zogenaamde ‘strategie van de spanning’ in 1969 het bloedbad op de Milanese Piazza Fontana hadden veroorzaakt. In de nacht van 27 oktober 1972 werden Spampinato in zijn witte Fiat Cinquecento van op slechts enkele centimeters afstand zes kogels door het lijf gejaagd. Ze werden afgevuurd door Roberto Campria, zoon van de voorzitter van de Ragusaanse rechtbank… Meer details via www.anfiteatro.be Na afloop van de voorstelling, nemen de acteurs samen met Sidney Cardella (Université de Mons) de tijd het belang van het onderzoek uit de doeken te doen, evenals de reden en functie van een dramaturgisch onderzoek, het recht op informatie en de manier waarop ook het theater als informatieverstrekker kan optreden. Vervolgens wordt aan het publiek de mogelijkheid geboden vragen te stellen in verband met het dramaturgisch onderzoek en de zopas behandelde onderwerpen. Voor deze authentieke Italiaanse voorstelling(met vertaling in boventiteling) vragen we een bijdrage van slechts 10 euro in voorverkoop(*), of na storting van 10 € op ons rekeningnummer (zie kaft) Zondag 1 april 2012, (Non è un pesce d’aprile !) 16 u in Muziekclub ’t Ey in Belsele: optreden van Giacomo Lariccia, de man die begin 2011 onze Nieuwjaarsreceptie opfleurde… Cantautore italiano, Giacomo Lariccia è un artista capace di coinvolgere e divertire. Musica italiana ma anche jazz, con note che trasmettono sensazioni, e parole che creano, giocano e colpiscono. Una musica 6

When the curtain came down on Silvio Berlusconi’s era as prime minister, I seemed to hear the collective sigh of relief of hundreds of millions of Europeans. We Italians may be emotional, but we are not stupid. In an emergency, we didn’t laugh it out with Silvio; we rushed to the emergency room of doctor Mario Monti. We are also realistic. We know that this is not enough. A new government does not guarantee that a bail-out, if needed, will be forthcoming, let alone that it would succeed. Italy’s refinancing needs are huge: according to Bloomberg, about €200bn of bonds maturing next year and more than €100bn of bills, a sum that would virtually exhaust the eurozone’s rescue fund. The crowds may burst into choruses of “Hallelujah!” outside the Quirinale Palace in Rome, but they know it was not Italian voters and public opinion that dismissed Mr Berlusconi. The financial markets, European Union, European Central Bank and International Monetary Fund did. Only two Italians helped: Mario Draghi, the new ECB president, and Giorgio Napolitano, president of the republic, who, aged 86, nimbly engineered the transition. We Italians may be careless at times, but we are sensible when we want to be. We know that from . now on help will not come from above or from outside. It’s time to put our own house in order: no more delays. Of course, having an elected leader to replace Mr Berlusconi would be better. But the likely new prime minister, Mr Monti, is now a senator, and is expected to head a national unity government backed by an impressive majority. Equally important: judicial tangles, conflicts of interest and latenight parties will not distract him. Mr Monti is not after cheap popularity, and knows what needs to be done. He may not look and sound 63

STAMPA

CHE COSA FAREMO ?

società. Hanno costi fissi. Il commercialista da pagare. La sede sociale è nel garage, non è a norma, se arrivano di nuovo i vigili, o la finanza, o l’Inps, o l’ispettorato del lavoro, o l’ufficio tecnico del Comune, o i vigili sanitari, sono altri soldi.

colorata che si ispira ai viaggi di Giacomo, dall’Italia alla Spagna, dalla Tunisia ad Israele. Con le sue canzoni percorre le strade dei sogni e i binari della memoria giocando con personaggi inventati e storie meravigliose.

Evitano di mettere l’insegna fuori della porta per non dare nell’occhio. All’interno del garage lavorano duro: assemblano i computer con pezzi di fortuna, un po’ comprati usati un po’ a credito. Fanno dieci computer nuovi, riescono a venderli. La cosa sembra poter andare. Ma un giorno bussano al garage. E’ la camorra. Sappiamo che state guadagnando, dovete fare un regalo ai ragazzi che stanno in galera. “Come sarebbe?”. “Pagate, è meglio per voi”. Se pagano, finiscono i soldi e chiudono. Se non pagano, gli fanno saltare in aria il garage. Se vanno alla polizia e li denunciano, se ne devono solo andare perchè hanno finito di campare. Se non li denunciano e scoprono la cosa, vanno in galera pure loro. Pagano. Ma non hanno più i soldi per continuare le attività. Il finanziamento dalla Regione non arriva, i libri contabili costano, bisogna versare l’Iva, pagare le tasse su quello che hanno venduto, il commercialista preme, i pezzi sono finiti, assemblare computer in questo modo diventa impossibile, il padre di Stefano Lavori lo prende da parte e gli dice “guagliò, libera questo garage, ci fittiamo i posti auto, che è meglio”. I due ragazzi si guardano e decidono di chiudere il loro sogno nel cassetto. Diventano garagisti. La Apple in provincia di Napoli non sarebbe nata, perchè saremo pure affamati e folli, ma se nasci nel posto sbagliato rimani con la fame e la pazzia, e niente più. P.S. Commento di chi vi manda questo: non ho motivo di pensare che a Milano sarebbe andata molto meglio. E per la giustizia, prima che Berlusconi fosse andato al potere, sarebbe stata la stessa cosa. Bron: anoniem op Internet

Romano, Giacomo Lariccia vive a Bruxelles da 11 anni e si è diplomato in chitarra jazz al conservatorio della capitale europea. Vincitore del premio della Critica al Premio Cantautori Bitonto suite 2011, del premio Toast for 2010, del secondo posto al Biella Festival 2009 e al Sonic Waft Festival 2010, finalista ai premi Poggio Bustone 2010, Botteghe d'Autore 2010, Musica Controcorrente 2010. http:// www.giacomolariccia.com/Giacomo_Lariccia.html Appuntamento domenica 1 aprile, ore 16, dove Giacomo ci presenterà il suo nuovo CD “Colpo di Sole”. Verdere details in onze volgende Notizie. Zaterdag 21 april om 20 u, zaal Antigone, “Bella italia”, een uniek en “ander” concert met de Koninklijke Harmonie de Kunstvrienden. Kom voor een voorproefje naar “Passione e Gusto, waar u ook kaarten kan verkrijgen met korting op de kassaprijs. Erfgoeddag Sint-Niklaas, 22 april 2012: Onder de (werk-)titel “Nicolaas, Philippus, Hiëronymus .... e gli altri” kunnen we verklappen dat u die allicht op een originele manier zult kennismaken met (Italiaanse helden in) Sint-Niklaas. Praatmiddagen onder leiding van Achille Ziccardi in het Vrouwencentrum te Sint-Niklaas. Data die nu voorlopig werden vastgelegd: 11,18 en 25 januari, 1,8, 15, 22 en 29 februari, 7, 14, 21 en 28 maart. Telkens van 14 u tot 16 u. Bijdrage in de onkosten: 60 € Vooraf aanmelden via [email protected].

En dan is er ook nog Colibretto! ANNUNCIO PROGETTO COLIBRETTO - IK LEES EEN BOEK…WIE LEEST ER MEE? NIEUW BOEK: TIZIANO SCARPA – COSA VOGLIO DA TE ISBN 88 06 16530 5 – EINAUDI WIE GRAAG MEELEEST, KOOPT HET BOEK EN STUURT EEN MAIL NAAR ONDERGETEKENDE Van dezelfde auteur hebben we met grote voldoening STABAT MATER gelezen en ook het kortverhaal

62

7

CHE COSA FAREMO ? ABITAVO A DUE PASSI DA UN NEGOZIO DI CRAVATTE. Dit laatste komt uit de verhalenbundel COSA VOGLIO DA TE. Questi racconti potrebbero intitolarsi Dodici perizie di parte sui rapporti fra maschi e femmine, perché sono narrati da un uomo o da una donna: ogni personaggio protagonista esprime una visione molto faziosa delle sue relazioni di coppia. Oppure il titolo potrebbe essere Anime gemelle eterozigote, visto che le affinità fatali coinvolgono persone profondamente diverse. Anche Ripicche e cazziatoni sarebbe piuttosto appropriato: in queste storie, infatti, non si contano liti e sfuriate, che a volte l’autore trascrive in forma di dialogo teatrale affinché non vada perduta l’energia passionale del loro ritmo. Il libro si intitola Cosa voglia da te perché queste frase esprime la struttura fondamentali dei rapporti fra gli essere umani: suona come una domanda che ciascuno rivolge alla persona amata, ma anche a se stesso. È l’affermazione di un desiderio e di un bisogno, che può trasformarsi in una rivendicazione, una sfida, una minaccia. Ogni coppia è fatta di due corpi più due milioni di desideri. A questi vanno aggiunti i batticuori, i battibecchi, le aspirazioni, le aspettative, le fantasie e i fantasmi. Due persone che si amano, o che cercano di farlo, si scambiano umore spirituali e fisici. Si donano tutti interi, reciprocamente, l’un al altra, e in questo modo finiscono per convivere con una tribù di miraggi e un harem di fisime. Perciò questi dodici racconti contengono ventiquattro uomini e donne, più un infinito numero di ostilità e tenerezze. E anche qualche terzo incomodo in carne e ossa. GLOSSARIO perizia: bekwaamheid, deskundigheid fazioso: intolerant, onverdraagzaam, partijdig eterozigote: heterozygoot ripicca: (het) treiteren cazziata: uitbrander sfuriata: woede-uitbarsting rivendicazione: (het) opeisen sfida: uitdaging minaccia: bedreiging battibecco: kibbelpartij, gekibbel tribù: stam miraggio: luchtspiegeling, hoop, illusie ostilità: vijandigheid FOTOWEDSTRIJD ANFITEATRO Jouw stem al uitgebracht? Dat kan tot 24 december!

8

STAMPA “Mandatemi i vostri genitori, non facciamo credito a chi non ha niente”, gli dice il direttore della filiale. I due tornano nel garage. Come fare? Mentre ci pensano bussano alla porta. Sono i vigili urbani. “Ci hanno detto che qui state facendo un’attività commerciale. Possiamo vedere i documenti?”. “Che documenti? Stiamo solo sperimentando”. “Ci risulta che avete venduto dei computer”. I vigili sono stati chiamati da un negozio che sta di fronte. I ragazzi non hanno documenti, il garage non è a norma, non c’è impianto elettrico salvavita, non ci sono bagni, l’attività non ha partita Iva. Il verbale è salato. Ma se tirano fuori qualche soldo di mazzetta, si appara tutto. Gli danno il primo guadagno e apparano. Ma il giorno dopo arriva la Finanza. Devono apparare pure la Finanza. E poi l’ispettorato del Lavoro. E l’ufficio Igiene. Il gruzzolo iniziale è volato via. Se ne sono andati i primi guadagni. Intanto l’idea sta lì. I primi acquirenti chiamano entusiasti, il computer va alla grande. Bisogna farne altri, a qualunque costo. Ma dove prendere i soldi? Ci sono i fondi europei, gli incentivi all’autoimpresa. C’è un commercialista a Napoli che sa fare benissimo queste pratiche. “State a posto, avete una idea bellissima. Sicuro possiamo avere un finanziamento a fondo perduto almeno di 100mila euro”. I due ragazzi pensano che è fatta. “Ma i soldi vi arrivano a rendicontazione, dovete prima sostenere le spese. Attrezzate il laboratorio, partire con le attività, e poi avrete i rimborsi. E comunque solo per fare la domanda dobbiamo aprire la partita Iva, registrare lo statuto dal notaio, aprire le posizioni previdenziali, aprire una pratica dal fiscalista, i libri contabili da vidimare, un conto corrente bancario, che a voi non aprono, lo dovete intestare a un vostro genitore. Mettetelo in società con voi. Poi qualcosa per la pratica, il mio onorario. E poi ci vuole qualcosa di soldi per oliare il meccanismo alla regione. C’è un amico a cui dobbiamo fare un regalo sennò il finanziamento ve lo scordate”. “Ma noi questi soldi non ce li abbiamo”. “Nemmeno qualcosa per la pratica? E dove vi avviate?”. I due ragazzi decidono di chiedere aiuto ai genitori. Vendono l’altro motorino, una collezione di fumetti. Mettono insieme qualcosa. Fanno i documenti, hanno partita iva, posizione Inps, libri contabili, conto corrente bancario. Sono una 61

STAMPA Triste ma non è fantascienza ... (e questo fa capire molte cose dell'Italia ...) Steve Jobs è cresciuto a Mountain View, nella contea di Santa Clara, in California. Qui, con il suo amico Steve Wozniak, fonda la Apple Computer, il primo aprile del 1976. Per finanziarsi, Jobs vende il suo pulmino Volkswagen, e Wozniak la propria calcolatrice. La prima sede della nuova società fu il garage dei genitori: qui lavorarono al loro primo computer, l’Apple I. Ne vendono qualcuno, sulla carta, solo sulla base dell’idea, ai membri dell’Homebrew Computer Club. Con l’impegno d’acquisto, ottengono credito dai fornitori e assemblano i computer, che consegnano in tempo. Successivamente portano l’idea ad un industriale, Mike Markkula, che versa, senza garanzie, nelle casse della società la somma di 250.000 dollari, ottenendo in cambio un terzo di Apple. Con quei soldi Jobs e Wozniak lanciano il prodotto. Le vendite toccano il milione di dollari. Quattro anni dopo, la Apple si quota in Borsa. Mettiamo che Steve Jobs sia nato in provincia di Napoli. Si chiama Stefano Lavori. Non va all’università, è uno smanettone. Ha un amico che si chiama Stefano Vozzini. Sono due appassionati di tecnologia, qualcuno li chiama ricchioni perchè stanno sempre insieme. I due hanno una idea. Un computer innovativo. Ma non hanno i soldi per comprare i pezzi e assemblarlo. Si mettono nel garage e pensano a come fare. Stefano Lavori dice: proviamo a venderli senza averli ancora prodotti. Con quegli ordini compriamo i pezzi. Mettono un annuncio, attaccano i volantini, cercano acquirenti. Nessuno si fa vivo. Bussano alle imprese: “volete sperimentare un nuovo computer?”. Qualcuno è interessato: “portamelo, ti pago a novanta giorni”. “Veramente non ce l’abbiamo ancora, avremmo bisogno di un vostro ordine scritto”. Gli fanno un ordine su carta non intestata. Non si può mai sapere. Con quell’ordine, i due vanno a comprare i pezzi, voglio darli come garanzia per avere credito. I negozianti li buttano fuori. “Senza soldi non si cantano messe”. Che fare? Vendiamoci il motorino. Con quei soldi riescono ad assemblare il primo computer, fanno una sola consegna, guadagnano qualcosa. Ne fanno un altro. La cosa sembra andare. Ma per decollare ci vuole un capitale maggiore. “Chiediamo un prestito”. Vanno in banca. 60

CHE COS’ABBIAMO FATTO Italië, HOTEL NOCH MUSEUM

Luc Devoldere te gast op 20 oktober 2011 “Italië is dikwijls het labo waar nu die dingen gebeuren die ons nog te wachten staan. De Italianen kunnen die problemen echter beter oplossen omdat ze reeds eeuwen in chaos leven.” Met deze lapidaire zin begon en eindigde Luc Devoldere zijn conference. Aan de hand van belangrijke historische feiten, maar ook anekdotische, tracht hij op een tijdspanne van 2 uur - wat voor vele aanwezigen echt langer mocht zijn - een verklaring te geven van de diepere geaardheid van Italië en van de actuele situatie van het land. “Italië is te snel rijk geworden na de 2de wereldoorlog en dat laat sporen na; de overgang van het agrarisch leven (met onverzorgde, kale boerderijen) naar een toonbeeld op gebied van techniek en technologie, van design en mode is voor het land te bruusk gebeurd. Ook de alfabetisering kon deze pijlsnelle opgang niet bijhouden. “Italië wordt één gemaakt door de taal (via TV) en espresso, dit zijn de enige bindmiddelen tussen noord en zuid.” Het noorden heeft steeds een sterk particularisme gekend: de zelfstandigheid van de stadstaten: Milaan, Ferrara, Mantua, Firenze,… om dan nog maar te zwijgen van de maritieme machten als Genova en Venetië. In het zuiden daartegen werd er nooit langdurig en grondig geïnvesteerd in toekomst gerichte projecten. Dit is een historische verklaring voor het verschijnsel Maffia: er ontstaat een lokale organisatie door de afwezigheid van een sterk centrale macht. Alleen onder Mussolini was de Maffia minder machtig. De Maffiosi emigreerden naar de VS maar in het kielzog van de bevrijdingslegers enkele jaren later stonden ze even snel weer op Italiaanse bodem. 9

CHE COS’ABBIAMO FATTO

STAMPA

Het centrum van Italië daartegen is steeds gedomineerd geworden door de Kerk. “ Roma consuma ma non produce”

Een contrada kun je het best vergelijken met een familie waartoe ook je buren en alle andere wijkbewoners behoren. Geboren worden, opgroeien, trouwen en sterven; de hele contrada leeft mee. Maar zodra het om het winnen of verliezen van een Palio gaat, krijgt de rivaliteit tussen de contrada’s de overhand. Die vreugdevolle samenhorigheid en spannende wedijver hangen al weken op voorhand in de lucht. En nog weken na de Palio hoor en zie je de winnende contrada regelmatig met trommels en vaandels door de straten trekken.

Het beeld van een schip zonder stuurman werd reeds gelanceerd door Dante maar wordt regelmatig hernomen door bv Machiavelli en Pavese. Zo weerklinkt voortdurend een roep naar een sterke leider. “Tutto deve cambiare affinché tutto resti uguale” de gevleugelde woorden uit Il Gattopardo van Lampedusa klinken cynische als ze op de huidige politiek worden geprojecteerd. “Italia é un posto bello ma inutile” letterlijk uit La meglio Juventu. Deze idee wordt ook overgenomen in De eenzaamheid der priemgetallen. Samenvattend kan men spreken van een nationale eenheid die niet geslaagd is: weinig burgerzin, wel hard werken maar voor la famiglia, het cliëntelisme: een machtige centrale persoon met er rond knechten die hand en spandiensten verlenen en verleend worden. En tenslotte het alomtegenwoordige katholicisme: hypocriet maar mild, met zwier en met heiligen (rest van het heidens polytheïsme), met terreur (hoewel, in Italië werden minder Joden gedeporteerd dan bv in Nederland! Een katholicisme met 3 gezichten in Italië : - don Camillo: macht uitoefenen waar het maar met een zekere bonhomie, - Giulio Andreotti: katholiek politicus, sluw en superintelligent, the Fox - Padre Pio : ziekelijk, uitgeteerde gestigmatiseerde. Tussen het verloop van deze gedachten weefden zich uitweidingen over Forza Italia (als een voetbalkreet), de hypocrisie van de case de tolleranza (publieke huizen), het Risorgimento met het triumviraat Mazzini (de ideoloog), Cavour (de strateeg) en natuurlijk Garibaldi (de strijder, de Witte Ridder) Om te eindigen vergeten we het prachtige woord la sprezzatura niet. Wil je een definitie: aristocratische nonchalance, stijl die gedragen wordt met een zekere vanzelfsprekendheid. La Sprezzatura... Romano Wie is Luc Devoldere ook weer? ° in 1956, van vorming classicus en filosoof. Gaf 18 jaar les in St Barbaracollege in Gent. Hij is sinds 2002 hoofdredacteur en afgevaardigde beheerder van Ons Erfdeel. Hij koppelt een grote eruditie, aan fijne per10

Voor mij gaat de overwinning in Castel del Piano dit jaar naar de vrouwen die de drappo della vittoria of banier hebben gemaakt. Ze borduurden het dundoek helemaal met de hand. Meer dan vijfhonderd uren werkten ze aan de achtergrond van de geschilderde Madonna Santissima delle Grazie aan wie de Palio en de feestelijkheden zijn opgedragen. Dertig vrouwen uit elke contrada van de stad overstegen met die onderneming de traditionele rivaliteit tussen de wijken. Ze bewezen dat voor een gemeenschappelijk doel niet alleen een contrada, maar ook de hele stad kan samenwerken. Frauke G.Joris Dit artikel werd overgenomen uit italiamagia.com, een interactieve website die wekelijks wordt geactualiseerd. Italia Magia is een cultureel-toeristisch trefpunt voor mensen met een passie voor Italië. De auteurs zetten vooral de minder bekende, onverwachte, magische kanten van Italië in de kijker. Dit gebeurt zowel "van binnen" - een van beide auteurs woont in Italië - als "van buiten". Italia Magia is een project van Frauke G. Joris en Joris Wouters.

59

STAMPA

CHE COS’ABBIAMO FATTO

drammatico.

ceptie en scherpe analyse. Hij combineert de rijke Europese cultuur aan de uitdagingen van de moderniteit. Enkele van zijn publicaties: Wachten op de Barbaren, Mijn Italië, Grand Hotel Italia, De verloren weg (Cantherbury naar Rome)

Gabriele Calabrese

Vrouwen winnen de Palio van Castel del Piano In de kamer van mijn dochter pronken een vijftiental wedstrijdbekers omdat haar vader diverse palio’s en andere paardenraces in Toscane won. Dit jaar temt hij het zoveelste paard dat voorbestemd is om mee te doen aan de wereldberoemde Palio van Siena. Tientallen stadjes in Toscane hebben een eigen Palio of paardenrace. Veel plaatsjes hebben een Palio dei Ciuchi of ezelrace. Elke stadswijk zet een paard en een jockey in. Het paard dat de race wint – ook zonder de ruiter – maakt zijn contrada of rione een jaar lang tot de onomstreden heerser van de stad. Castel del Piano, het rivaliserende buurstadje van Arcidosso, heeft vier contrada’s. Daar werd eergisteren de Palio gereden. De straat rondom de grote

DE EENZAAMHEID DER PRIEMGETALLEN VAN PAOLO GIORDANO Boek besproken in samenwerking met Davidsfonds St Niklaas.

De boekhandel Island Bookstore in Amsterdam was zo enthousiast over het boek dat het een speciale garantie geeft. Als het boek niet in de smaak valt, krijgt de klant het volledig aankoopbedrag terug, ongeacht de staat waarin het boek zich bevindt. De bedrijfsleider van de boekhandel zegt: “dit boek is zo weergaloos mooi dat ik tegen het einde steeds langzamer ging lezen - gewoon omdat ik wist dat ik daarna niets anders meer zou willen lezen - en toen het toch uit was, ben ik direct weer van voren af aan weer begonnen” “het boek met de mooiste titel van het jaar.....” “ik heb het boek in één dag uitgelezen”

ronde piazza was al wekenlang bedekt met tonnen zand. Het krioelde er van opgewonden mensen met sjaaltjes in de kleuren van hun eigen contrada. 58

Waarover spreken deze enthousiastelingen? De zevenjarige Alice moet van haar vader elke dag tegen haar zin naar de skiles. Op een mistige ochtend zondert ze zich af van het groepje en beslist alleen af te dalen, maar ze komt ten val en blijft voor de rest van haar leven gehandicapt aan haar been. 11

CHE COS’ABBIAMO FATTO

DA LUCCA

Mattia is de helft van een tweeling. Hij is superintelligent, zijn zusje Michela echter is zwak begaafd. De tweeling wordt uitgenodigd op een verjaardagsfeestje maar Mattia schaamt zich voor zijn zusje en hij besluit haar op een bank in het park achter te laten met de opdracht dat ze daar moet blijven wachten. Bij zijn terugkomst van het feestje is ze verdwenen en wordt nooit meer teruggevonden. Op de middelbare school kruisen de wegen van Mattia en Alice elkaar en er ontstaat een merkwaardige vriendschap. Ze voelen zich tegelijk aangetrokken maar ook afgestoten van elkaar. Het boek is uiteindelijk een verhaal van vriendschap die aantrekt maar tegelijk afstoot, de complexe menselijke geest wordt zeer subtiel geëvoceerd. Thema's die in het boek aangehaald worden zijn: numeriek autisme, anorexia nervosa, groei naar volwassenheid en adolescentie, automutilatie, angst,

bardamenti aerei. Poche, anche se comunque tragiche, furono infatti le incursioni aeree sulla città. Bombardamenti vennero infatti compiuti prevalentemente sulla linea ferroviaria e la stazione con la distruzione di un vicino villino liberty dove si registrarono morti civili. In occasione invece della ritirata dalla città, un cannone tedesco di grosso calibro, sparò tre o quattro colpi. Uno di questi uccise delle persone all’interno di una corte del centro storico, un altro danneggiò seriamente la cattedrale . Di quei momenti rimangono ancora i segni sul dipinto, recentemente restaurato, del quinto altare a destra della navata centrale oltre che l’intera sostituzione, nel dopoguerra, delle vetrate laterali della cattedrale, andate distrutte dallo spostamento d’aria della bomba. Come curiosità a livello di immagini, potrà risultare invece interessante vedere il cartellone che si affiggeva nei luoghi pubblici, con le raccomandazioni su come comportarsi i caso di attacco aereo. Lo conserva in vetrina il negozio Tenucci di Via Fillungo. Ricordo storico di una Lucca vissuta in un tempo

vriendschap, eenzaamheid en verlatingsangst, schuld en vergeving, mentaal gehandicapten en nog anderen. Wie is Paolo Giordano? Hij is geboren in 1982 en woont in San Mauro Torinese. Zijn vader is gynaecoloog, zijn moeder lerares Engels. In 2007 studeert hij af cum laude in de natuurkunde. Hij werk momenteel aan de universiteit van Turijn in het vakgebied van bottom-quark deeltjes. Met zijn boek behaalt hij meerdere prijzen in Italië en erbuiten. Het boek verschijnt in 2008 en is in dat 12

57

DA LUCCA WW2 a Lucca. I segni dimenticati. Ci passi tutti i giorni accanto, poi fai quattro passi più in là e, da buona guida turistica, narri la vita di Puccini piuttosto che spiegare i simboli della facciata della chiesa di san Michele di Lucca. Poi, in uno dei tanti giorni lavorativi di prima estate, ti fermi a mangiare in fretta e furia un boccone al tavolo di una trattoria alla buona e ti ci casca l’occhio. Dove ? Sull’angolo di un muro in un vicolo che si affaccia su via San Paolino. In quel punto si intravede ormai sbiadita una lettera R su uno sfondo bianco. E’ un attimo. Una veloce connessione mentale fatta di immagini ed istanti che emergono alla mente dall’archivio della memoria e ne capisco il significato. Prendo la macchina fotografica e lo incamero assieme ad altre immagini. “Gli hai fatto una foto ?” Mi chiede da dietro la spalla il proprietario della vicina salumeria. ” L’ho sempre notata quella R- dice il salumiere- , ma non sono mai riuscito a capirne il significato” Il significato ora invece mi è chiaro : RIFUGIO (anti aereo). Mi sembra di vedere la scena come in un film. Le sirene che ad un tratto suonano quasi come se emettessero un ululato metallico. I passanti che cominciano a scrutare il cielo. Le donne con i bambini per mano che, dissimulando una falsa compostezza, si guardano attorno alla ricerca di un rifugio antiaereo, alla ricerca della R. Si ha un bel dire rifugio anti aereo, ma in una città medievale di rifugi adeguati per ripararsi dagli effetti distruttivi e devastanti delle bombe di un B52 americano, non se ne trovano. Secondo i racconti dei vecchi sopravvissuti a quei giorni di paura, tutti si stipavano in vecchie cantine riconvertite per l’occasione in precari rifugi di fortuna. Non mi è dato sapere quali criteri furono scelti per individuare i luoghi più idonei. Una ricerca storica accurata negli archivi comunali ce lo potrebbe svelare. credo sarebbe interessante scoprire anche queste vicende locali.

CHE COS’ABBIAMO FATTO jaar het meest verkochte in Italië. Er werden meer dan een miljoen exemplaren verkocht. Alleen de Nederlandstalige vertaling ging 250 000 keer over de toonbank. Door het winnen van de Premio Strega plaatst Giordano zich naast reuzen als Alberto Moravia, Primo Levi en Umberto Eco. Uiteraard werd zulk een succesverhaal verfilmd. Maar dan blijft de vraag : hoe verfilm je in godsnaam een liefdeskroniek die 26 jaar overspant en het vooral van zijn onzichtbaar drama en innerlijke spanningen moet hebben. Regisseur Saverio Costanzo : “ Niet door braafjes het boek te volgen”. De regisseur kiest voor een expressionistische aanpassing en verwisselt de chronologische volgorde van Giordano voor een gezap tussen heden en verleden. Het universeel raamverhaal van Giordano is wel gebleven: de geniale Mattia en de al even contactgestoorde Alice. Giordano geeft toe: “ ik weet dat het een cliché is, maar het belangrijkste is dat de geest van het boek wordt bewaard.” Film en literatuur zij verschillende media met elk hun eigen taal en grammatica. Giordano bekent: “ Ik kon meewerken aan het script, maar over de casting of de regiehad ik niets te zeggen.” “Ik heb wel meer dan een jaar aan het scenario gewerkt en wel vijftien scenario's geschreven.” Is het voor herhaling vatbaar? “Neen, (grijnst) Ik ben blij dat ik het gedaan heb, maar fictie schrijven geeft me meer voldoening. Daar ben ik zowel scenarist als regisseur en producent.” Romano Bronnen: Werkmap voor leesgroepen, Davidsfonds Paolo Giordano, Dave Mestdach Knack Focus Als pareltjes aan een snoer, Alle Lanzu, De Standaard der Letteren 5/6/09.

In alcuni angoli della città sono ancora visibili anche i segnali che indicavano ed indicano le bocchette dell’acqua degli idranti da mettere in uso in caso di incendio Dobbiamo comunque felicemente registrare il fatto che Lucca fu sostanzialmente risparmiata dai bom56

13

CHE COS’ABBIAMO FATTO FOSSA Omzien in grote tevredenheid

DA LEGGERE maar zelfs beminnenswaardig, alsof het in plaats van gebreken, kwaliteiten waren, zij het van een bijzonder soort. Hoe dan ook, wij beoordeelden elkaar niet: wij hielden van elkaar. Dit verhaal wil het relaas zijn van hoe Emilia enkele gebreken van mij ontdekte of meende te ontdekken, een oordeel over mij velde en als gevolg daarvan ophield van mij te houden, terwijl ik wel van haar bleef houden en geen oordeel over haar velde." De laatste boeken zijn ons getipt door ’t Oneindige Verhaal… Neem je Anfiteatro-lidkaart mee als je daar langs loopt.

EX LIBRIS

De site www.aan-zet-voor-Fossa.it reageert niet meer. Een goeie verstaander zal daaruit begrijpen dat onze vereniging de actie ten bate van het geteisterde dorpje in de Abruzzen heeft afgerond. Op de site www.teatroimmagine.com lezen we intussen wel het volgende: ‘Nel lontano mese di aprile del 2009 ci fu lo scossone in Abruzzo. Qualcuno se ne ricorda ancora? La terra che lì tremò fece altrettanto in Belgio, dove è attiva da vent’anni l’associazione fiamminga Anfiteatro-amici della cultura italiana. Con i suoi trecento soci decise nel mese di agosto 2009 di lanciare una modesta campagna di solidarietà intitolata ‘Aan Zet voor Fossa’ (Mossa per Fossa www.aan-zet-voor-fossa.it). Il ricavato era destinato ai seicento abitanti del paesino storico poco a sud di L’Aquila, dove tecnici provenienti dal comune di Lucca - città gemella di Sint-Niklaas - e dell’omonima provincia si erano recati subito dopo il disastro per controllare l’agibilità degli edifici. Siccome l’associazione teneva a spendere il ricavato in modo mirato e sicuro, si è rivolta alla compagnia TeatroImmagine, con la quale intrattiene ottimi rapporti dal 2002. E così alla fine di una recita di ‘Il Barbiere di Siviglia’ in aprile 2011, il comitato di Anfiteatro consegnò un assegno da 3.825 euro alla troupe di TeatroImmagine, invitandoli a servirsene 14

55

DA LEGGERE leerstoel aanbiedt vertrekt hij dan ook spoorslags. Efrem geeft met plezier les en lijkt een nieuw leven te beginnen. Maar de elite in de Italiaanse gemeenschap staat Efrem al spoedig evenzeer tegen als de machtigen in zijn geboorteland. En ook Argentinië heeft een gewelddadig verleden: de geesten van de desaparecidos waren nog rond. Tijdens zijn colleges raakt hij in de ban van de studente Alicia, dochter van een desaparecido. Zij is op zoek naar vader Tino, de priester die haar in zee gegooide vader heeft bijgestaan. Veel is onduidelijk. Was Raúl Montes eigenlijk wel haar vader? Had de priester hem werkelijk bijgestaan? En hoe heette die: Salterbeg, Sanbergek, Scanbek? Samen gaan Alicia en Efrem op zoek, een lange tocht die dramatisch eindigt. "Wanneer ik een vliegtuig hoor overkomen kijk ik omhoog en zodra ik het zie stel ik me voor dat in de romp een luik opengaat en uit de buik van het vliegtuig een tros mannen valt. Mijn fantasie is zo sterk dat ik ze ook werkelijk zie: sommigen vallen als zakken, als stijve poppen naar beneden, dat zijn degenen bij wie het verdovingsmiddel heeft gewerkt. Maar anderen maken wilde bewegingen, ze maaien met armen en benen door de lucht en ze zijn bijna grappig in hun poging zich tegen hun val te verzetten." De schrijver verweeft ingenieus fictie en werkelijkheid, veel van de beschreven gebeurtenissen hebben werkelijk plaatsgevonden. Een vernieuwende roman, die de monstruositeit van de macht aan de kaak stelt. - Giuseppe Petralia, KULT Underground Ook nieuw uitgegeven is “De Minachting” van Alberto Moravia. Uit liefde doet Ricardo alles om het zijn vrouw Emilia naar de zin te maken. Haar liefde voor hem slaat echter om in minachting. Na Emilia's dood probeert Ricardo te achterhalen wat daarvoor de reden was. In deze roman uit 1954 komt alles samen wat Moravia tot een van de grote na-oorlogse Europese auteurs maakt - zijn koele, kristalheldere stijl, zijn filmische beschrijvingen, zijn scherpe oog voor de psychologie van zijn personages. De minachting werd door Jean-Luc Godard verfilmd als Le mépris, met Brigitte Bardot en Michel Piccoli in de hoofdrollen. "Emilia leek mij totaal zonder gebreken en ik denk dat ik ook zo op haar overkwam. Of misschien zag ik haar fouten wel, en zij die van mij, maar door een geheimzinnige, door de liefde veroorzaakte transmutatie leken die ons beiden niet alleen vergeeflijk, 54

CHE COS’ABBIAMO FATTO

per un’attività socio-culturale a Fossa. Ora il momento è venuto: TeatroImmagine si recherà in Abruzzo dal 20 al 23 ottobre p.v. dove reciteranno ‘Il Barbiere di Siviglia’ (per tutte le età) e ‘Clown in viaggio’ (per i più piccoli), ispirato a ‘Il Piccolo Principe’ di Antoine de Saint-Exupéry. Vi porteranno inoltre un laboratorio dedicato alla commedia dell’arte e al trucco. A tutte le attività fa da cornice il progetto Cantiere dei Talenti, ideato per il MUBAQMuseo dei Bambini L’Aquila dall’artista ed insegnante Lea Contestabile.’ Eind oktober kwamen uit Italië de eerste reacties op dat avontuur. Roberto Zamengo van TeatroImmagine schreef om ons te bedanken voor de geboden kansen en vervolgde: ‘... siamo rientrati dall'Abruzzo. E' stata un'esperienza forte... tutti dovrebbero farla. Dalla tristezza dei luoghi duramente provati dal sisma alla voglia di vivere dei bambini delle scuole dove ci siamo recati. Laboratori e spettacoli sono stati coinvolgenti e gratificanti perchè i più piccoli hanno partecipato con spontaneità e gioia, dando così un senso alla nostra missione. Nonostante la cronica disorganizzazione, tipicamente italiana (…), abbiamo raccolto qualche 15

CHE COS’ABBIAMO FATTO

DA LEGGERE geur”. In the “Merchant of Venice” geeft Shakespeare de overgang weer van het avondlijke Venetië naar het nachtelijke Venetië: ‘How sweet the moonlight sleeps upon this bank! Here will we sit, and let the sounds of music Creep in our ears: soft stillness and the night Become the touches of sweet harmony’ Wie veel tips wil over boeken over Venetië, kan volgende (Franstalige) website raadplegen: http://eulita.chez-alice.fr/temps-reves/poesie/ venise.htm Veel lees-en kijkplezier!

impressione di chi è intervenuto sabato sera alla rappresentazione del Barbiere e ci ha fatto enorme piacere apprendere che esistevano persone, mai entrate in un teatro ed anzi prevenute verso queste genere di manifestazioni, che si sono ricredute ed hanno apprezzato l'iniziativa scoprendo anche che si può sorridere insieme, nonostante la tragedia. Anche se fossimo riusciti per pochi minuti a divertire la gente di Fossa è pur sempre un modo per distogliere il loro pensiero dalla precarietà e difficolta del momento. Speriamo di ritornare in quei

Anne-Marie Neckebroeck

MEER “DA LEGGERE” In de pastabijbel 'The Art of Pasta' staan niet alleen duidelijke recepten voor het zelf maken van de lekkerste pasta en de perfecte gnocchi, maar ook klassieke sauzen als ragù, naast tot de verbeelding sprekende gerechten als cannelloni met konijn en artisjokken. Dit boek laat elke pastaliefhebber watertanden • Meer dan 160 authentieke pastarecepten • Regionale klassiekers en vernieuwende, hedendaagse gerechten • Unieke combinatie van Italiaanse toprecepten, prachtige foto's en sfeervolle illustraties

luoghi quanto prima. E' diventata una specie di sfida il tirare fuori le persone sfiduciate e depresse da quelle case provvisorie (che forse diventeranno definitive) dopo che i politici hanno abbandonato la scena come se i problemi fossero stati risolti.’ Later bereikten ons ook de woorden die Lea Contestabile richtte aan Roberto: ‘Voglio ringraziare te e i tuoi collaboratori per le bellissime emozioni che ci avete così generosamente regalato. Siamo rimasti tutti contenti, bambini, insegnanti, parenti e anche noi tutti. Alla grande professionalità unite una disponibiltà che è dote rara in questi tempi. Spero di 16

Titel: The Art of Pasta Auteur: Lucio Galletto & David Gale ISBN: 9789021550947 Prijs: € 29,95 www.kosmosuitgevers.be

“Wraak” van A. Perissinotte verscheen begin november bij Serena Libri. Efrem Parodi, professor in de geschiedenis, heeft zijn bekomst van de corruptie en het morele verval in zijn vaderland. Wanneer de Italiaanse gemeenschap in Argentinië hem een 53

DA LEGGERE 2 PARELTJES VOOR LIEFHEBBERS VAN VENETIË “Eeuwig Venetië” (auteur: Guido Eekhout. Uitgeverij Bert Bakker, Amsterdam) Guido Eekhout (1954) is auteur, journalist en cultuurfilosoof. Verscheidene van zijn verhalen werden bekroond met literaire prijzen. Over het boek: Vier aparte types, de archeoloog, de dief, de ambtenaar en de kardinaal hebben elk hun eigen beweegredenen om te blijven wonen in “hun” Venetië. Een Venetië dat de lezer niet kent, een Venetië uit het verleden (maar niet het verleden zoals de lezer het kent) of een Venetië uit de toekomst… Het is wel een Venetië dat op een prachtige, poëtische en magisch-realistische manier door de auteur in beeld wordt gebracht. De inhoud van het boek stemt de lezer tot nadenken, tot mijmeren…En ook al kent de lezer het Venetië van het boek niet, hij herkent wel de nachtelijke schaduwen van het Venetië bij nacht… Na of tijdens het lezen van bovenvermeld boek, is het zeer aangenaam om het kleine fotoboek van Jürgen Spohn, “Une nuit à Venise”, (Editions J.C. Lattes, in de reeks L’ Iconothèque) ter hand te nemen en te genieten van de mooie foto’s genomen in de vroege ochtend of bij het vallen van de avond in Venetië. Jürgen Spohn (1934-1992) speelde in zijn boeken vaak met taal en beeld. “Une nuit à Venise” biedt een prachtige tekst van George Sand waarin ze de geuren, kleuren en schaduwen beschrijft van het Venetië bij nacht. Eveneens kan je in het boek het gedicht “Venise” van Alfred de Musset lezen. George Sand en Alfred de Musset waren minnaars sedert halverwege het jaar 1833. Op 12 december van dat jaar vertrokken ze naar Italië. Hun verhouding liep naar zijn einde, Alfred de Musset was ziek. Hij werd verzorgd door een jonge Italiaanse arts, Pagello, die de minnaar werd van George Sand. Op 29 maart 1834 verliet Alfred de Musset Venetië. George Sand schreef er haar “Lettres d’un voya52

CHE COS’ABBIAMO FATTO potervi coinvolgere in un futuro in qualche progetto del MuBAQ. Per il momento un grandissimo grazie di cuore a tutti voi ..... En helemaal in de lijn van dat enthousiasme reageerde Roberto: ‘Lea, non devi ringraziarci. Siamo noi semmai che ringraziamo chi ci ha permesso in qualche modo di entrare in contatto con voi. Quello che la televisione non mostra è quanto si può vedere semplicemente arrivando a Fossa: gente che vuole vivere, tornando alla normalità anche attraverso delle semplici attività ricreative. Certamente lavorare con i bambini è stato appagante più di ogni altra cosa ed è un'esperienza che vorremmo replicare al più presto. Non vanno dimenticati neanche gli adulti e gli anziani però e per questo vorremmo poter fare di più alla prossima occasione.’

17

STORIA

LETTORI COMMENTANO

ODORE DI SANTITÀ A SINT-NIKLAAS

AANVULLING BIJ HET ARTIKEL “CYCLOPEN IN VENETIE”

Parte 1°: Venetiaanse edelman sticht school in Sint-Niklaas Parte 2°: Florentijnse priester belandt in de Ankerstraat Als iemand van buiten Sint-Niklaas in de Wase hoofdstad naar de ‘Philippus Neridreef’ vraagt, zou hij/zij best wel ‘ns lang op een antwoord kunnen wachten. Of hij zou toevallig op het pad moeten zijn gekomen van deken Albert Van De Kerkhove of een van zijn medewerkers uit de Sint-Niklaasparochie. Die onwetendheid is niet geheel onbegrijpelijk, want het was pas in mei 2011 dat het gekasseide steegje dat uit de Ankerstraat naar de barokke toegangspoort van de Dekenij leidt die naam kreeg. Juist ja, naast de vermaarde muziekhandel Key Music, ooit cinemazaal Century. Die naamgeving was overigens een goede keuze, want het hele complex van het Algemeen Psychiatrisch Ziekenhuis Sint-Lucia dat aan die dreef paalt, wordt bestuurd door de Congregatie der Zwartzusters van … de Heilige Philippus Neri. Wie een ommetje maakt rond dat huizenblok is een tijdje zoet: Ankerstraat, Papenakkerstraat, Klein Hulst, Lamstraat, Veldstraat ….. Best wel een reusachtig complex, maar er is in dat APZ dan ook plaats voor 290 patiënten. In zeven paviljoenen wordt o.a. gewerkt aan psychotherapie, ontwenning, gerontopsychiatrie, organische psychiatrie….. Wat kan er met de menselijke geest toch veel fout gaan! Verder is daar ook nog het Psychiatrisch Verzorgingstehuis ‘Casa Neri’ met ruimte voor een zestigtal residenten. Afhankelijk van hun specifieke zorgvraag verblijven die in woongroepen met namen als …Lucca, Roma, Verona en Firenze. En dan zou ik hierbij nog de serviceflats ‘Huize Neri’ links in de Ankerstraat en ‘Hulsterhof’ aan het begin van de Lamstraat vergeten ….. 18

Aan de Riva degli Schiavoni, bij het San Marcoplein, liggen er altijd een paar kleine plezierboten aangemeerd waarmee je de heel interessante eilandjes Burano, Torcello en Murano in de Venetiaanse lagune kan gaan bezichtigen... maar huur ze vooral niet, want er bestaat een veel eenvoudigere en vooral goedkopere manier om daarheen te gaan. Neem een gewone vaporetto aan de Fondamenta Nuove, aan de andere kant van de stad. Op deze lijn is er een halte voorzien aan het eilandje San Michele, inderdaad het kerkhof van Venetië. Ik bezocht het in de jaren tachtig, en vond er het graf van Strawinsky, maar ook dat van Serghei Diaghilev, de stichter van de Ballets russes. Ze liggen op een paar meter van elkaar, vlak bij de zee, in de afdeling van de Greci (= orthodoxen - er is ook een joods gedeelte). Het graf van Ezra Pound ontdekte ik toevallig iets verderop; het is klein en bijzonder sober - er staat enkel een voornaam en een familienaam op gebeiteld - en destijds was het totaal door onkruid overwoekerd. Een straf voor een beroemd schrijver die tijdens de Tweede Wereldoorlog behoorlijk fout was geweest ? Pound was een notoir antisemiet, en hield destijds opruiende pronazi toespraken voor de Italiaanse radio. Ik trok er handenvol netels uit - Pound was ondanks alles een groot schrijver geweest - en vervolgde mijn weg. Even later bleef ik pal staan: ik stond voor een graf waarop Eveline Douwes Dekker, baronne de Wijnbergen gebeiteld stond : Tine, de eerste echtgenote van Multatuli! Ook dit graf was vuil en verwaarloosd. Bij mijn terugkeer in België schreef ik het Multatuligenootschap in Amsterdam aan, en vroeg of dit verholpen kon worden. En blijkbaar is het inmiddels gebeurd, want bij het raadplegen van Google zie ik nu dat zowel het sobere graf van Pound als dat van Multatuli's Tine inmiddels zijn opgepoetst, en dat het onkruid er is weggemaaid. Ik heb van beide graven destijds dia's gemaakt, maar die waren niet erg scherp. Monique Jacqmain 51

BRICIOLE

STORIA

In het juryrapport staat te lezen: "Uit het vertaalwerk van Frans Denissen spreekt, behalve zijn precieze kennis van het Italiaans in al zijn jargons, registers en dialecten, ook zijn onmiskenbare schrijverschap. Hij weet aan de Nederlandse taal een buitengewone rijkdom en soepelheid te verlenen. Vanwege zijn zorgvuldig opgebouwde vertaaloeuvre, waarin de vertaler zich volledig heeft gericht op buitengewone literaire kwaliteit, heeft de jury van de Martinus Nijhoff Prijs unaniem besloten Frans Denissen aan te bevelen bij het bestuur van het Cultuurfonds, voor toekenning van de Martinus Nijhoff Prijs 2012."

De grondslag van de psychiatrische gezondheidszorg in Sint-Niklaas -toen nog enkel voor vrouwen- werd gelegd in de achttiende eeuw door Francisca Vercauteren. (Krijgt ook zij ooit een straatnaam?) Samen met enkele gelijkgezinden ging de ‘geestelijke dochter’ eerst zieken aan huis verzorgen, waarbij ze hun werk onder het patroonschap van de Heilige Lucia stelden. Zij namen de taak over van de Zwartzusters van Dendermonde die zich tot dan van die taak hadden gekweten. In 1710 werd in de Ankerstraat een kloostergebouw opgericht. Zeven jaar later werden de eerste nieuwe ziekenkamers bijgebouwd. Van de gebouwen van toen -de zothuizekens, de boerderij, de brouwerij- rest niets meer. De weg van de congregatie ging niet over rozen: in 1753 werd hun caritatief werk bedreigd door de ideeën van de Verlichting onder de regering van Maria-Theresia en Jozef II, tijdens de Franse Revolutie werden hun bezittingen verbeurd verklaard en werd de congregatie opgeheven. De zusters doken in de clandestiniteit. In 1842 -België was dan twaalf jaar onafhankelijkkreeg het Sieckhuys als klooster en verzorgingsinstelling opnieuw een onafhankelijk bestaan; de geconfisqueerde goederen werden gerestitueerd na het betalen van een aanzienlijke som geld. In die periode nam de congregatie ook Philippus Neri tot patroonheilige. Een beetje eenzaam prijkt deze opvoeder, boeteprediker, biechtvader, pauselijk raadsman, mysticus en cultuurpromotor nu keramiek in de façade langs de Ankerstraat. Detail: ook het Sinterklaasbeeld voor het stadhuis is van kunstenaar Achiel Pauwels! Het ‘Ziekhuis’ nam gaandeweg steeds meer uitbreiding: in 1945 herbergde het 554 patiënten. In de jaren vijftig werden de eerste lekenpersoneelsleden ingeschakeld en vanaf 1974 werden in het ziekenhuis ook mannen opgenomen. Een belangrijk deel van de taken van de zusters werd in de loop der jaren overgenomen door inmiddels zo’n 400 lekenmedewerkers waardoor de congregatie zich verzekerd weet van de toekomst van haar levenswerk.

Lid Joris Wouters kwam naar de Turijn-voordracht en deed daarna DIT: http:// italiamagia.com/2011/11/herman-cole-over-turijn Vanaf 11 december rijdt de Thello-nachttrein dagelijks tussen Parijs, Dijon en Venetië. Thello, een initiatief van Veolia Transdev en Trenitalia, gaat de concurrentie aan met de SNCF op het traject dat voordien door de Artesia werd gereden in een samenwerking van de SNCF en Trenitalia. De Thello vertrekt vanuit Gare de Lyon en stopt in Dijon, Milaan, Brescia, Verona, Vicenza, Padua en Venetië. Er wordt gerekend op 250.000 passagiers per jaar en een bezettingsgraad van ca.80%.

Tot slot helpen we graag twee mythes uit de wereld! Mythe 1: De toren van Pisa is de scheefste toren ter wereld. Veel toeristen geloven dat de beroemde toren van Pisa met een overhelling van 4 procent de scheefste toren is die er bestaat, maar dat is niet waar. Een klein kerkje in het Duiste stadje Suurhusen staat 1,19 procent schever. Daardoor kreeg het een plaats in het Guiness Book of Records. Mythe 2: De Italiaanse stad Venetië telt de meeste bruggen Als je door Venetië wandelt, stap je als het ware van de ene brug naar de andere. Toch zijn er steden met nog meer bruggen. Hamburg beschikt over 2.123 bruggen, Amsterdam heeft er 1.282, en Venetië ‘slechts’ 398.

50

Sinds oktober 2008 brengt een glasraam van twaalf vierkante meter van de hand van Greet Bogaerts de bezoekers van het psychiatrisch verzorgingstehuis ‘Casa Neri’ naar 19

STORIA

BRICIOLE

Firenze, waar Filippo Romolo Neri in 1515 het levenslicht zag. Het huis aan Borgo Pinti 27 waar de zoon van notaris Francesco Neri en Lucrezia da Mosciano ter wereld kwam, is nu Hotel Monna Lisa. (www.monnalisa.it) Als voormalig klooster kwam het in de vijftiende eeuw in bezit van de familie Neri! In de Toscaanse hoofdstad kreeg Filippo zijn opleiding aan het San Marcoklooster. Uit die tijd dateert zijn bewondering voor de dominicaan Savonarola. Weet je wel, de boeteprediker die in 1498 in hartje Firenze op de brandstapel werd gezet. Het was de bedoeling dat de jongen zo gauw mogelijk oom Romolo zou vervoegen als koopman. Maar .... Filippo beantwoordde de roep van de Allerhoogste en trok als negentienjarige met een evangelische missie naar Roma, una città corrotta e pericolosa. Zijn bijnaam ‘secondo apostolo di Roma’ kreeg hij wegens zijn inzet voor straatjongens. Hij verzamelde ze voor liturgische bijeenkomsten in en rond de Chiesa Nuova, in de buurt van Piazza Navona. Hij leerde ze daar in het oratorium zingend en spelend bidden. Het samenlevingsverband dat hij later grondvestte Confederatio Oratorii Sancti Philippi Nerii- heette dus niet toevallig .... Oratorianen. Van bij de pause-

candore un collega straniero a proposito di Mario Draghi. E già: parrà impossibile a chi trova più comodo rappresentarci tutti come macchiette, ma anche Mario Draghi è italiano. L’altro. Quello che sa di cosa parla e che parla solo di ciò che sa. Quello che non cerca immediatamente di trasformarti in suo complice. E che sta sempre attento a non attirare l’attenzione, tanto che molti ne ignorano l’esistenza. Eppure c’è. Nelle imprese, nei mestieri, nelle università (straniere, di solito): dappertutto, tranne che in politica, perché i politici non lo metterebbero in lista e gli elettori emotivi non lo voterebbero mai.

lijke goedkeuring in 1575 tot aan zijn dood was Filippo twintig jaar de eerste algemene overste. Deze congregatie van seculiere priesters die geen bindende geloften afleggen, inspireerde grote figuren uit de kerkgeschiedenis: Ignatius van Loyola, Carolus Borromeus, Franciscus van Sales. De Oratorianen zijn nog steeds wereldwijd actief. De stoffelijke resten van Filippo Neri rusten in een zijaltaar van de Chiesa Nuova, waar hij sinds 1622 als heilige mag worden vereerd. Toen hij op Pinksteren 1544 in de catacomben aan het mediteren was, werd hij plotseling zodanig door de liefde van God getroffen dat het volume van zijn hart letterlijk groter werd. Een miraculeuze gebeur20

L’altro italiano non è un santo (Draghi, per esempio, ha lavorato da Goldman & Sachs, cattedrale della finanza che non dà molti punti per il concorso di santità). Ma è una persona affidabile e la sua serietà non gli impedisce di essere creativo. Di svolgere, nella scacchiera del mondo, la parte del cavallo: mentre le altre pedine si muovono sui sentieri dell’ovvio - orizzontale e verticale lui imprevedibilmente scarta. Diventa presidente della Banca Europea e ti piazza subito una riduzione del costo del denaro che ai suoi predecessori sarebbe stato possibile estirpare soltanto con le pinze. Tanti vorrebbero che l’altro italiano lasciasse le imprese, i mestieri e le università per la politica. Ma l’esperienza di Draghi ci dimostra che non è così indispensabile: si può migliorare la reputazione dell’Italia facendo cose diverse dalla politica. Ci vengono anche meglio. OPINIONI Draghi, il pragmatico ha convinto i tedeschi STEFANO LEPRI

VERTAALPRIJS VOOR FRANS DENISSEN Vertaler Frans Denissen krijgt de Martinus Nijhoff Prijs 2012 voor zijn vertalingen van Italiaanse literatuur naar het Nederlands. Frans Denissen publiceerde zijn eerste literaire vertaling uit het Italiaans in 1982. In de drie decennia die daarop volgden vertaalde hij ondermeer de "Decamerone" van Bocaccio, proza van 20e-eeuwse schrijvers Leonardo Sciascia, Curzio Malaparte en Umberto Eco, de modernistische meesterwerken van Carlo Emilio Gadda en de grootse poëzie van Cesare Pavese en Eugenio Montale. 49

BRICIOLE

STORIA

FIRENZE VOERT VERBLIJFSTAKS IN Firenze voert verblijfstaks in Na Rome en Venetië voert nu ook Firenze een verblijfstaks in. De taks, die van kracht is sinds 1 juli 2011, wordt bepaald op basis van het type verblijfstructuur en de categorie. Zij varieert van € 1,00 tot € 5,00 per persoon per nacht. Zo wordt bv. voor hotels € 1,00 per ster per persoon per nacht aangerekend. De taks is van toepassing voor max. 10 opeenvolgende nachten. Vanaf de 11de nacht zijn er geen bijkomende kosten. Kinderen jonger dan 10 jaar zijn vrijgesteld van de belasting. Meer informatie en alle tarieven: http://en.comune.firenze.it/tourists/hospitality/ accommodation.htm. Eerder voerden ook Rome en Venetië een verblijfstaks in. Meer informatie daarover vindt u op www.turismoroma.it (Rome) en www.comunicarevenezia.it (Venetië). ENIT Brussel

MAJOLIQUE - FAIENCE – FAENZA Zopas geopend: http://www.musee-renaissance.fr/ homes/home_id20394_u1l2.htm en voor de liefhebbers niet zo ver…

Vakantieplannen richting Triëste? Neem dan zeker hier een kijkje: www.lagelandenterrebasse.com

L’ALTRO ITALIANO Ma è davvero italiano? mi chiedeva con malizioso 48

tenis die na zijn dood werd bevestigd! Sindsdien brandde een heilig vuur in hem, waardoor hij nog maar één taak in het leven had: de verkondiging en de verwerkelijking van het Rijk Gods. In 1551 werd de achtendertigjarige Filippo in Rome priester gewijd. (In Gent had onze Keizer Karel dan juist zijn 51ste verjaardag gevierd.) Grote aandacht besteedde hij aan het sacrament van de biecht, als vorm van dialoog met de boetelingen. Van de dageraad tot het middaguur beluisterde hij onafgebroken de verhalen over hun zonden. Men zegt dat hij door zijn innemend karakter en zijn aanstekelijke humor velen tot inkeer wist te brengen. Zelfs pausen en kardinalen haalden bij de gezagvolle biechtvader wijze raad. De katholieke kerk beschouwt Philippus Neri als een van zijn meest bizarre heiligen: de ene keer wordt hij il Santo della Gioia genoemd, de andere keer Buffone di Dio (Nar van God). Een anekdote vertelt hoe hij een roddeltante die bij hem kwam biechten als penitentie opdroeg een dode kip op straat te pluimen. En daarna de pluimen bijeen te rapen. Toen de vrouw naar het waarom vroeg, zei hij: ‘Die veren zijn net als jouw woorden. Ze vliegen in het rond en je krijgt ze nooit meer te pakken. Niet verwonderlijk dat zijn tijdgenoten hem Pippo il Buono noemden. Tussen 1581 en zijn dood op 23 mei 1595 was Filippo beurtelings heel ziek, dan weer kerngezond. Hij hermaakte tot drie keer toe zijn testament. Toch had hij nog voldoende energie om Paus Clemens VIII vrede te doen sluiten met de Franse koning Henri IV! Wanneer de paus hem wilde danken met een kardinaalshoed, weigerde hij die. Philippus Neri is patroon van verenigingen voor kinderbescherming, in het bijzonder voor meisjes. Hij is de beschermheilige van humoristen en van de steden Roma, Napoli en Mantova. Hij wordt aanroepen voor jicht en kwalen aan de ledematen, voor onvruchtbaarheid en tegen aardbevingen. Nog een puntje toerisme ter afronding: Roma herdenkt Filippo als oprichter van de Giro delle Sette Chiese, geen wielerronde maar een voettocht langs de zeven belangrijkste kerken van de stad. Het is een soort boetetocht van een twintigtal kilometer langs San Pietro, San Paolo fuori le mura, San Giovanni in Laterano, San Lorenzo, Santa Maria Maggiore, Santa Croce in Gerusalemme, San Sebastiano. Herman Cole, 22 november 2011. Met dank aan Luc Vermeulen en het Kerkbestuur Sint-Nicolaas. In de volgende Notizie: ‘Priester uit Piemonte runt wasserij.’ 21

CHE COS’ABBIAMO FATTO

POESIA Een gedicht voor iemand die niet perfect Italiaans verstaat en spreekt. Voor mij dus. Ik vind het gedicht mooi in zijn eenvoud en het grijpt me aan. Ik wil het lezen en herlezen, liefst luidop. De woorden proeven op de cadans van het mooie Italiaans.

ITALIAN BEAUTIES De Italian beauties bij Vini e Vini hebben we jammer genoeg niet kunnen ontdekken omdat er te weinig inschrijvingen waren voor deze activiteit… Verkeerde datum? Verkeerde periode?...Of een te volle wijnkelder en niet willen verleid worden om nog meer te kopen? Laat het ons weten!

Alberto Amoroso heeft zijn naam niet gestolen. Dit is zijn enig gepubliceerde liefdesgedicht. Zijn liefde voor een jong meisje was echt, de omgeving is aan de werkelijkheid getoetst. Er IS een uitzicht waar de zee de hemel” ontmoet en huwt.” Alberto woonde toen in Napels niet zo heel ver van het betoverende Cilento. “L’amore è grande ma puó finire.” zijn zijn woorden en je voelt zijn schrik voor dat einde in het gedicht. Hij was immers veel ouder dan het meisje van zijn dromen Maar als de aanwezigheid van de geliefde stopt, krijgt die liefde geen voedsel meer. Spijtig maar het leverde wel een mooi gedicht. (Uit een interview met de schrijver.)

ITALIA

Bron : Allegro.

LEVEN EN DOOD IN TOSCANE

Magda.

Zesentwintig jaar geleden verliet ik België en ging ik in Rome wonen. Vijf jaar later verhuisde ik naar Salaiola bij Arcidosso aan de voet van de Amiata. Ik kocht een huis in Toscane en mijn kinderen werden hier geboren. Ik zag hier een heleboel vrienden afstuderen, trouwen en kinderen krijgen. In Salaiola zag ik echter vooral een heleboel mensen vergrijzen en sterven. Van alle Italiaanse rituelen en plaatselijke geplogenheden ken ik dus de begrafenisgewoonten het best. Dat er in België zes volle dagen kunnen verlopen tussen het overlijden en de begrafenis, vervult een Italiaan met afschuw. Achtenveertig uur is de tijdspanne waarbinnen in Italië een lijk wordt begra22

47

POESIA

ITALIA

Vieni presto. Alberto Amoroso.

Vieni presto e resta con me, ti porteró là dove il mare incontra e sposa il cielo.

Vieni presto e resta con me, piacere e gioia ritroverai che forse ancora ricorderai.

Vieni presto e resta con me, nella piccola casa con il giardino

ven als er geen gerechtelijk onderzoek nodig is. Geen tijd dus voor rouwbrieven, die hier dan ook niet bestaan. Een telefoontamtam verspreidt in een mum van tijd het trieste nieuws. Na enkele uren al hangt het doodsbericht uit in alle dorpen en plaatsen waar de overledene familie of bekenden had. Die affiche of manifesto wordt na de begrafenis vervangen door bedankingen. Op vele plaatsen in Italië worden ook affiches met innige-deelnemingsbetuigingen opgehangen.

in mezzo ai fiori sarai regina.

Vieni presto e resta con me, anche un solo istante,fatti rapire dai miei sogni e poi sparire.

Vieni presto e resta con me, ma fallo presto per favore, l’amore è grande ma può finire.

Nog stuitender dan de lange week tussen het sterven en het collectieve afscheidsritueel, komt de Belgische koffietafelgewoonte over op een Italiaan. In Toscane stroomt het huis van het gezin van de overledene ogenblikkelijk vol met mensen. Buren en verwanten zorgen er spontaan voor dat de gezinsleden de eerstkomende weken altijd gezelschap hebben. Zij zetten een kopje koffie voor iedereen die een laatste groet komt brengen of zijn deelneming komt betuigen. Zij houden het huis netjes en waken erover dat wie door zijn ondraaglijke pijn vergeet “normaal” te leven, zich voedt, zich wast en wat rust. Zoals bijna overal in Italië zijn ook in Toscane alle

46

23

ITALIA

STAMPA sturen. Hij testte met succes dit toestel in 1787. Na zijn terugkeer naar het vasteland steeg hij in september 1789 met een ballon nogmaals op van op de Vesuvius. Hij volbracht ook een succesvolle eerste vlucht met een ballon in Sicilië waar hij opsteeg in juli 1790 en die twee uur duurde. Lunardi huwde nooit en stierf in 1806 in Portugal. In de National Gallery of Scotland bevinden zich portretten van hem geschilderd door Francesco Bartolozzi, Marino/Mariano Bovi/Bova.

grote levensrituelen voornamelijk kerkelijk. Mensen wachten voor de kerk op de lijkwagen. Uit die groep wachtenden treden altijd enkele mannen naar voor die, ongeacht hun geloof of levensopvattingen, samen de doodskist op hun schouders naar het altaar dragen. Nog voordat de kerk wordt betreden, overstijgt dit symbolische gebaar elk meningsverschil tussen gezinsleden, familie of vrienden, om samen het leven van wie ze allen zullen moeten missen, te herinneren en te eren. Rouwprentjes of ricordini zijn zowel in België als in Italië gebruikelijk. Dat van mijn onlangs overleden vader staat op de schoorsteen in Salaiola waar hij zo vaak op vakantie kwam als hij maar kon. Aan alle Italiaanse familieleden, buren en vrienden die niet aanwezig waren op het afscheidsritueel van mijn vader overhandig ik hier zijn rouwprentje. Want ook zij hebben in die lange zesentwintig jaren vriendschap met hem gesloten of zagen hem graag, gewoon omdat hij mijn vader was. Frauke G.Joris Dit artikel werd overgenomen uit italiamagia.com, een interactieve website die wekelijks wordt geactualiseerd. Italia Magia is een cultureel-toeristisch trefpunt voor mensen met een passie voor Italië. De auteurs zetten vooral de minder bekende, onverwachte, magische kanten van Italië in de kijker. Dit gebeurt zowel "van binnen" - een van beide auteurs woont in Italië - als "van buiten". Italia Magia is een project van Frauke G. Joris en Joris Wouters.

24

Referenties : Leslie Gardiner Lunardi : The story of Vicenzo Lunardi (Shrewsberry, England : Airlife Publishing, Ltd., 1963,1984), 192p., illus. ISBN 0 906393 38 8 Category: Italian diplomats Category : Italian balloonists Category: History of Islington Category: 18th-century Italian people Category: 1759 births Category: 1806 deaths Category: Italian inventors This text is licensed under the Creative Commons CCBY-SA License. This text was originally published on Wikipedia and was developed by the Wikipedia community. “VICENZO LUNARDI LUCCA BALLOON CLUB” – President Massimo Raffant –info 45

STAMPA wick bij de grens met Engeland. Een paar weken later , begin december, geraakte een individu genaamd Lothian Tam verstrikt in de touwen van de ballon toen deze weerom van op Sint Andrew’s plein in Glasgow opsteeg. Tam werd 6 meter hoog opgehesen vooraleer hij losgeraakte en naar beneden viel, gelukkig zonder noemenswaardig letsel. Het slechte weer echter maakte dat de landing reeds na 20 minuten werd ingezet. De Grand Air Balloon landde in Campsie Glen in Milton bij Campsie, 10 mijl buiten Glasgow. Zijn landing op 5 december werd met een gedenkteken in het dorp herdacht. Maar de volgende vlucht op 20 december 1785 werd helemaal een ramp. 70 minuten na het opstijgen van de gronden van Heriot’s Hospital in Edinburgh werd Lunardi gedwongen te landen in zee. Het duurde lange tijd voor hij door een voorbijvarende vissersboot uit de Noordzee werd gered en overgebracht naar de haven van North Berwick. Eerwaarde John Mill uit Shetland noteerde in zijn dagboek het volgende : “Een Fransman genaamd Lunardi vloog over de monding van de Forth in een ballon en landde inde parochie Ceres niet ver van Cupar in de regio Fife. En O! hoe velen laten zich in zaken zoals dit en andere gekke ijdelheden meeslepen zonder na te denken en verwaarlozen hierbij het enige dat telt. Nadien, zo is verteld, werd hij, toen hij weer opsteeg in het eerder genoemde toestel, door de wind afgedreven over de monding van de Forth en belandde hij in zee nabij het kleine eiland May waar hij verdronken zou zijn ware het niet dat er een boot langszij kwam die hem en zijn toestel redde.” Korte tijd nadien (in 1786) publiceerde Lunardi “Een relaas van vijf luchtreizen in Schotland” in een “Reeks Brieven” aan zijn voogd Gherardo Campagni. Vervolgens ontwierp Lunardi eveneens een reddingstoestel voor drenkelingen. Dit toestel door zijn uitvinder “watermachine” genoemd, was een soort van eenpersoons bootje met een roeiriem om te 44

LINGUA HOE GOED IS JOU ITALIAANS ?

Elk van de volgende 44 zinnen bevat een of meer komieke fouten, zogezegd te wijten aan het lage culturele niveau van degene die zogezegd die zin zou hebben uitgesproken. Voorbeeld: nr. 15 kan alleen maar uit het p.v. van een Carabiniere komen, héhé !! Kan je ze allemaal verbeteren ? Dan is Italiaans je moedertaal. Minstens 35 ? Dan ben je een echte krak. Minstens 25 ? Dan kan je in Italië zonder problemen reizen. Niet meer dan 15 ? Dan is het hoog tijd om jouw Italiaans eens af te stoffen. Veel plezier ! 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.

8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16.

Mi puoi disinnescare la segreteria telefonica? Soffro di vene vorticose. Di fronte a queste cose rimango putrefatto! In farmacia: Puoi darmi un ‘una tantum’? Quando muoio mi faccio cromare. Arriva il treno, hai blaterato il biglietto? Come faccio a fare tutte queste cose simultaneamente? Dovrei avere il dono dell’obliquità! Un’onda anonima ha travolto i surfisti. Almeno l’itagliano… sallo! Basta! Vi state coagulando contro di me! E’ nel mio carattere: quando qualcosa non va, io sodomizzo! Anche l’occhio va dalla sua parte… Non so a che santo riavvolgermi. Avete i nuovi telefonini GPL? Il cadavere presentava evidenti segni di decesso. Prima di operarmi mi fanno un’ autopsia generale. 25

LINGUA

STAMPA

17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24.

De 24 mijl durende vlucht bracht Lunardi faam en gaf aanleiding tot de “ballon-rage” die de mode van de dag zeer beïnvloedde. Op Lunardi-hemden werden allerlei ballonstijlen geprint en in Schotland, werd de Lunardi-bonnet (soort baret) naar hem vernoemd. Het was een bonnet in de vorm van een ballon, zo’n 600mm hoog opstaand. Zelfs de Schotse nationale dichter Robert Burns (1759-96) maakt melding van de Lunardi-bonnet in zijn gedicht ‘To a Louse’ (Voor een ‘Luis’). Het gedicht gaat over een luis die de dichter waarnam op de Lunardi-bonnet van een meisje Jenny, “But Miss’s Lunardi, fye..” (Maar juffrouws mooie Lunardi, voor jouw plezier…)

25. 26. 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. 37. 38. 39. 40. 41. 42.

Vorrei un pacco di cotone idraulico. Abbiamo mangiato la trota salmonellata. Vorrei un’aspirina in supposte effervescenti. Devo andare dall’otorinolalinguaiatra. Ho visitato palazzo degli infissi a Firenze. Vorrei una pomata per l ‘Irpef. Se lo sapevo glielo divo! Usare il DDT fa diventare più grande il buco nell’Orzoro. Tu non sei proprio uno sterco di santo. Tu l’hai letto il fu Mattia Bazar? E’ andato a lavorare negli evirati arabi. Lo scontro ha causato 5 feriti e 10 confusi. A forza di andare di corpo mi sono quasi disintegrata. Mia nonna ha il morbo di Pakistan. La mia auto ha la marmitta paralitica. Verrà in ufficio una stragista per il tirocinio. Sono momentaneamente in stand-bike. Che lingua si parla in Turchia? Il turchese. Davanti alla sua prepotenza resto illibato. Scendi il cane che lo piscio. Da vicino vedo bene, è da lontano che sono lesbica. C’è? una peluria di operai. E’ inutile piangere sul latte macchiato. Sono sempre io il cappio espiatorio Signora, vorrei 100 grammi di prosciutto senza polistirolo. Mi sono fatta il Leasing al viso.

*We willen je niet te veel frustreren en publiceren daarom de “verklaringen” elders in deze Notizie

In oktober van het jaar daarop (in 1785) drumde een grote en opgewonden massa samen op de gronden van de George Heriotschool in Edinburgh om het opstijgen bij te wonen van Lunardi’s eerste Schotse waterstofballon. De 46 mijl lange vlucht over de Firth of Forth (de trechtervormige monding van de Forth) eindigde in Coaltown bij Callange in de parochie Ceres, in de regio Fife. In de nabijheid werd een gedenkteken geplaatst ter herinnering aan deze gebeurtenis. Toentertijd maakte zelfs de “Scots Magazine” melding van het gebeuren: “De schoonheid en de grandeur van het spektakel kon enkel worden overtroffen door het koele onbevreesde gedrag van de avonturier. En inderdaad, hij scheen er onwaarschijnlijk meer vertrouwen in te hebben dan het merendeel van zijn toeschouwers.” Het Glasgow Mercury dagblad kondigde de daarop volgende maand aan dat Lunardi tegemoet wilde komen aan de nieuwsgierigheid van het Glasgowse publiek door op te stijgen in zijn Grand Air Balloon van op een belangrijke plaats in de stad. Vincenzo volbracht in totaal vijf vluchten over Schotland in zijn Grand Air Balloon. Deze ballon was gemaakt van 140 m2 groen, roze en gele zijde. Hij werd tentoongesteld “opgehangen in zwevende staat” in het koor van de Sint-Mungo Kathedraal in Glasgow en dit tegen een inkomprijs van 1 shilling. Het was mooi weer rond 14 u op 23 november 1785 toen de “durfal” piloot met de nodige grandeur opsteeg naar de atmosfeer van op Sint-Adrew’s plein in Glasgow onder de verbaasde en bewonderde blikken van de toeschouwers. De twee uren durende vlucht met een afstand van 110 mijl ging over Hamilton en Lanark vooraleer te landen aan de voet van “trembling shepherds” (bibberende herders) in Ha-

26

43

STAMPA

GASTRONOMIA

pen om toe te treden tot de diplomatieke dienst. Als secretaris van Prins Caramanico, de Napolitaanse ambassadeur, kwam Vincenzo naar Engeland. Met James Tytler als koploper heerste er een vliegrage in Frankrijk en Schotland. Tytler was Schotlands eerste piloot en tevens de eerste Brit in de lucht. Niettegenstaande de Engelsen, zelfs één jaar na de uitvinding van de luchtballon, nog steeds sceptisch stonden tegenover deze nieuwe uitvinding, besloten George Biggin en ‘Vincent’ Lunardi – de “durfal” piloot – samen een demonstratievlucht met een waterstofballon uit te voeren boven het Artilleriedomein van de “Honorabele Artillery Company” in Londen op 15 september 1784. Zijn ballon was werd later tentoongesteld in het Pantheon in Oxfordstreet. Omwille van een ongeduldige opeen gedrumde menigte (waaronder tal van eminente staatslui en de Prins van Wales) zag de jonge Italiaan zich verplicht om zonder zijn kompaan Biggin op te stijgen. Dit zelfs met een ballon die niet helemaal was opgeblazen maar..hij was vergezeld van een hond, een kat en een kooitje met een duif. De vlucht ging van het Artilleriedomein noordwaarts naar Hertfordshire met een halte in Welham Green waar de kat vrij werd gelaten omdat ze luchtziek werd. Tenslotte landde de ballon in Standon Green End, zijn eindbestemming. Het kruispunt in Welham Green in de nabijheid van de plaats waar Lunardi zijn tussenlanding maakte, wordt tot op de dag van vandaag Balloon Corner (Ballon Hoek) genoemd in herinnering aan de landing. 42

22 DECEMBER 2010 Het lekkere kerstgebak panettone Als je rond de kerstperiode (al vanaf november) naar Italië reist, zal je oog in alle bakkerijen en supermarkten vallen op de feestelijk versierde dozen van dit bekende kerstgebak dat vaak met een fles zoete mousserende wijn cadeau gegeven wordt (bv. een Asti Spumante DOCG). Vooral de namen van de firma’s Motta, Bauli, Alemagna en Le tre Marie klinken als een klok. Aan het begin van de 20ste eeuw was de naam Motta zelfs synoniem met panettone. Nu nog kan je bij Alemagna in Milaan de panettone in fraaie hoedendozen kopen. Dit koepelvormige zoete brood met gekonfijt fruit is van oorsprong een Milanese specialiteit maar de vorm en gebruik van ingrediënten verschilt ondertussen van regio tot regio. Dankzij de commercialisering van dit gebak kan je het nu het hele jaar rond aankopen, ook in België en Nederland, in Italiaanse speciaalzaken, terwijl het oorspronkelijk in Italië enkel in oktober en november thuis of bij de bakker gemaakt werd om dan rond Kerstmis en nieuwjaar op te eten. Panettone eet men ook op 3 februari, naamdag van de heilige Blasius, beschermheilige tegen keelpijn. Deze heilige zou een kind dat een naald in zijn keel had gered hebben. Op zijn feestdag zalven de priesters nog steeds de keel van de gelovigen met gewijde olie. Rond en in Milaan is het dan de gewoonte dat men 27

GASTRONOMIA

STAMPA

een schijf panettone eet, die men bewaard heeft van met Kerstmis.

Aerostatico" (sarebbe il secondo in Toscana); ciò consentirebbe a Lucca, senza nessuna spesa, di dotarsi di uno spazio verde per voli turistici in pallone nella città “del padre del volo in aerostato”; identificato anche il luogo: il Prato del Marchese vicino Porta S.Donato, spazio fra l'altro posto accanto al Centro di Accoglienza Turistica Itinera, dove Vincenzo Lunardi compiva i propri esperimenti chimico-aerostatici.

Het is niet gemakkelijk om deze taart thuis zelf te maken. Het is een langdurig proces dat veel geduld vraagt en tevens een goede bakoven vereist. De smaak van een thuisgebakken panettone is een

beetje anders dan een gekocht exemplaar, de taart zal ook een andere structuur hebben dan een industrieel product. Op internet vind je vooral snelklaar recepten, voor een authentiek Milanees recept kijk je even op de website www.receptenitalie.be. Over het ontstaan van dit gebak doen meerdere verhalen de ronde… Er wordt verteld dat de dag voor kerstmis aan het hof van Ludovico Sforza (de Moor) heer van Milaan - een groot feestmaal werd aangericht. Voor deze gelegenheid zou het hoofd van de keuken een zeer bijzonder dessert bereiden. Toen dat bleek te zijn verbrand, sloeg de paniek in de keuken toe. Om toch nog zoetigheid op tafel te kunnen zetten stelde een kokshulpje, een zekere Toni (Antonio), voor om een dessert op te dienen dat hij voor zichzelf had gemaakt. Het hoofd van de keuken had geen andere keuze en besloot de gok te wagen. Het ongebruikelijke 'zoete brood', met de geur van boter en gekonfijte vruchten werd aan de genodigden van de hertog gepresenteerd. Het werd met luid applaus ontvangen en ging er letterlijk in als zoete koek.

In questo stesso luogo il 1 ottobre, durante le celebrazioni lunardiane, una mongolfiera che doveva eseguire un volo vincolato aperto alla cittadinanza purtroppo per strette motivazioni meteo e di sicurezza (oltre 10 nodi di vento) non ha potuto alzarsi in volo. Per favore niente scandali, ne’ facili ironie, non stiamo trattando di jet ma di palloni condotti dal vento: del resto successe anche a Lunardi, su questo stesso prato, qualche centinaio di anni fa.

De gasten waren unaniem in hun lof voor dit dessert en ze vroegen aan de heer hoe het noemde en wie de bedenker was. Toni trad naar voor en zei dat hij nog geen naam voor zijn creatie had bedacht. De hertog doopte het toen met de naam van zijn schepper en vanaf toen vierde iedereen feest met het “pan del Toni” (brood van Toni), ofwel panettone, en het werd beroemd in heel de wereld. Een variant daarop vertelt dat diezelfde Toni verliefd geworden was op de dochter van een edelman. Om indruk te maken op de man en een kans te maken bij de dochter, creëerde hij dit heerlijke gebak. Nog een andere versie vertelt dan weer dat de dochter Antonia heette en de bakker het gebak naar haar noemde “brood voor Antonia”. Heel waarschijnlijk betekent de naam echter gewoon “groot brood”. In elk geval is het nog steeds een groot succes in Italië en ook bij ons een lekker alternatief voor het traditioneel kerstgebak. (tekst: Bart Tordeurs) www.receptenitalie.be 28

A.C. Vincenzo Lunardi Lucca Balloon www.luccaballoonclub.it

VINCENZO LUNARDI werd geboren in Lucca, Italië. Zijn familie behoorde tot de lagere adel van Napels en zijn vader huwde pas op latere leeftijd. In het gezin waren drie kinderen. In zijn jonge jaren reisde Vincenzo doorheen Frankrijk vooraleer hij terug naar huis werd geroe41

STAMPA

GASTRONOMIA GROENTEN DIE ER VROEGER NIET WAREN (tweede deel)

Verdure che una volta non c’erano (seconda parte)

natale, posta in Via Rosi, all’incrocio con Via dei Fossi. Il palazzotto è sempre li e, già nelle carte del ‘700, è contraddistinta sulla sua facciata una bella madonnina che ancor oggi fa bella mostra di se’" Alla presentazione dell'inedito volume su Lunardi era presente lo scultore Pegonzi che, mesi fa, già preparò un bozzetto per un monumento figurativo al "lucchese volante". La possibile realizzazione di un piccolo "spazio museale" poi, in cui poter concentrare documenti, testi, lettere e memorie dell’eroe lucchese dell’aria – ha sostenuto Raffanti durante la presentazione del volume di Majrani- potrebbe poi rappresentare una ricchezza culturale in più; Lucca, a differenza di altre città può e devrà rivendicare in futuro un primato assoluto nel volo sportivo e turistico in mongolfiera. Grazie alla circostanziata ricostruzione storica di Majrani, la città di Lucca potrà così legittimamente vantarsi di avere dato i natali a uno dei personaggi più illustri dell’Europa del Settecento, fino ad oggi quasi del tutto ignorato, per il quale, "dulcis in fundo", il " Vincenzo Lunardi Balloon", suggerisce fin da adesso la realizzazione di un "Porto 40

Venkel. Finocchio. Hierover zijn er uiteenlopende meningen. De typisch anijsachtige smaak wordt in deze contreien niet door iedereen gesmaakt. In Middellandse-zee landen is hij nochtans zeer populair, ook onder vorm van dranken (pastis, ouzo, anís, anice…) en bonbons. In de keuken is venkel de groente bij uitstek om bij vis te serveren: een vissoep of bisque is, zeker in Frankrijk, niet compleet zonder een scheut pastis. Vele variëteiten van verse worsten bevatten eveneens venkelzaadjes. Een venkelthee is goed voor de maag, dat hebben vele zwangere vrouwen al ondervonden.

Dille, zo populair in Noord-Europa, is de wilde variëteit van venkelblaadjes. Het is ook een onmisbaar ingrediënt in de Griekse tzatziki. Ondeugende informatie –kan nuttig zijn, je weet het nooit: in het gesproken Italiaans staat het woord finocchio ook voor gay… maar wees zeer voorzichtig met het gebruik van deze informatie, blijf “politically correct” … Hoe kunnen we het klaarmaken ? Eerst en vooral moeten de stelen weggegooid worden en de buitenste bladeren gefileerd zoals je met selder zou doen. 29

GASTRONOMIA

STAMPA

Dan:

Durante la presentazione lo stesso Majrani ha ringraziato pubblicamente Raffanti per avegli dato l'imput alla stesura di ancquesto testo che solo grazie ad accurate e meticolose ricerche di documenti rarissimi è stato possibile assemblare; Impeccabile l'eleganza e la ricercatezza del volume, edito dalla Logisma, che l'autore ha autografato in numerate copie fuori commercio.

Gewoon gekookt, met olijfolie besprenkeld. In fijne reepjes gesneden, op klein vuur in vetstof naar keuze, gestoofd, met peterselie versierd. Variante: wanneer het klaar is, kan je er een ei onder roeren: lekkerrr !! In 2 of 4 stuks gesneden, gekookt maar niet helemaal, +/- al dente en dan in de oven goudbruin gebraden en/of gegratineerd, eventueel met kaassaus. Gestoofd zoals onder n° 2. Vervolgens in ei verwerkt voor een omelet of een quiche. Al dente gekookt, goed uitgelekt, met bloem bestoven en dan in een geklutst ei gewenteld. In hete olie frituren (Met schijfje citroen opdienen). In grove stukken in de ratatouille. … en natuurlijk, rauw en zeer fijn gesneden in een gemengde sla en zelfs alléén ! Er zijn zeker andere manieren om venkel klaar te maken en niet alleen Italiaans geïnspireerd. Daarvoor verwijs ik jullie liever naar Internet.

Broccoli. Het heet zo in alle meest populaire talen. De Franse schrijven het met maar een C, maar die doen het altijd op hun manier … ;-). In het courant Italiaans –maar ik betwijfel of je het in een oud woordenboek zult vinden – betekent het daarvan afgeleid werkwoord broccolare “flirten”, met de ietwat ondeugende betekenis van het Frans draguer. Opgelet: het is een “pluralia tantum”, dus een woord dat alleen in het meervoud wordt gebruikt. “Un broccolo” bestaat dus niet, tenzij … met een 30

"Il 15 settembre 1784 è "una data storica ha esordito - l'assessore al Turismo Moreno Bruni , che venne ovunque considerata un successo della chimica e della volontà umana, una data che ha segnato l'inizio dell'era dell'aeronautica. Ringrazio quindi il Vincenzo Lunardi Ballon Club ed il suo presidente Massimo Raffanti che, insieme al Comune, hanno voluto ricordare con una serie di iniziative la figura di questo grande lucchese, conosciuto e ammirato in tutto il mondo. L'amministrazione sta inoltre lavorando per organizzare il prossimo anno una grande manifestazione con un raduno di mongolfiere provenienti he da altri paesi, fra cui quelle, celebri, della nostra città gemella di S. Niklaas che ogni anno realizza un imponente raduno" ”Saremmo ben felici di organizzare il " Palio aerostatico dei Terzieri" ha soggiunto Raffanti, magari attorno alla spendida coreografia dei prati delle Mura di Lucca; questo- riteniamo- sarebbe il modo più giusto di conferire ancor più attualizzazione a questo personaggio, di cui, con grande emozione ed assieme ad Angelo Frati, ho avuto occasione di visitare la sua identificata casa 39

STAMPA

GASTRONOMIA andere betekenis: un broccolo, of un broccolone, dat is een grote naïeveling, een simpele kerel. Ach, hoe mooi en gevarieerd kan een taal zijn … Maar dus, “een broccoli” zeggen is vanuit Italiaans standpunt even verkeerd als een spaghetti of een panini … wat op een I eindigt is in het Italiaans altijd meervoud !!!

Museo dell'Aeronautica Gianni Caproni di Trento e curatore della sezione di Aerostatica del Museo di Volandia, già autore di diversi libri sul tema dell’aerostatica, ha svelato così i molti misteri della vita di Vincenzo Lunardi, che alla fine del Settecento raggiunse immensa notorietà in Inghilterra, Spagna e Portogallo, grazie alle proprie audaci imprese. Grazie alla collaborazione degli studiosi Angelo Frati, fondatore del Museo del Castagno e di Rita Camilla Mandoli Dallan, che hanno ripercorso per il pubblico gli studi compiuti, Majrani è riuscito, dopo oltre due secoli, a ricostruire molti lati oscuri e inediti della vita di Lunardi, componendo un affresco avvincente ed emozionante che ha portato alla definitiva consacrazione una delle figure più importanti della storia della città di Lucca.

Broccoli behoren eigenlijk tot de grote familie van de kolen, maar in de praktijk worden ze anders gebruikt. Spijtig genoeg liggen ze hier in de winkel zonder de bladeren. Dat is zeer spijtig want de bladeren zijn echt lekker.

Wat kunnen we er allemaal mee maken, na het kuisen en grotendeels verwijderen van de stelen ? Gewoon koken en serveren zoals jullie het gewoon zijn, dat doen ze in Italië ook. Soep/crème/velouté: basis van vetstof naar keuze, gesnipperde ajuin laten goudbruin worden, broccoli erin, water tot wat minder dan de hoogste broccoli. Kippenbouillonblokje(s), peper (zout achteraf), één aardappel in stukken, 2 laurierbladeren, gaarkoken, laurier verwijderen, mixen, zout regelen, klaar. Room toevoegen indien gewenst. Mag eventueel met grijze garnaaltjes gepresenteerd worden: dit is de … Vlaamse variante !! Gekookt, koud als sla met olijfolie, citroen (hier beter dan azijn), zout, teentje look voor de geur indien gewenst. Verwerkt in frittata, tortilla, quiche. In allerlei toepassingen, gegratineerd of niet, in allerlei ovengerechten, zie liever op Internet. Met de orecchiette (uitspr. orekkiétte), je weet wel, die typische pasta uit Puglia, die er precies als oortjes (daarvan de naam) uitziet. Het Pugliese gerecht bij uitstek: een bakpan met olijfolie, enkele teentjes look erin laten bruin worden en verwijderen, je doet er een paar ansjovisjes bij en je laat ze smelten, dan een scheut tomatenconcentraat of een paar zongedroogde tomaten, de broccoli, groene en/of zwarte olijven, kappertjes, eventueel enkele erwtjes. Je kookt de

38

31

GASTRONOMIA orecchiette ofwel andere korte soort pasta (penne, conchiglie -uitspr. Konkilje-, farfalle …) als je de orecchiette niet vindt. De pasta mag niet meer zijn dan de helft van het geheel. Geen geraspte kaas !!! Dit is een fantastisch gerecht voor vegetariërs, een echt volledige maaltijd. Puglia is de regio van Italië waar er waarschijnlijk het minste vlees wordt gegeten, maar het is ook de groentetuin van Italië, meer dan de Po-vlakte. En wat de mensen daar met groenten kunnen maken is bijna ongelooflijk.

STAMPA VINCENZO LUNARDI Aeronauta del '700: scoperta la casa natale A Lucca, all’angolo tra Via Rosi e Via dei Fossi

Ziezo. En nu, begin ik reeds te peinzen waarover ik jullie volgende keer iets zal vertellen, héhé !! Achille Ziccardi

VIAGGIARE TWAALF GRIEKSE EILANDEN … Dodecanesos en Italië: welk verband ?? Beste vrienden, Juist terug van een vakantie op enkele Griekse eilanden (30.9 – 11.10). Prachtige landschappen, grüne Hügel, Meer und Wind, weisse Häuser … zoals Udo Jürgens zingt in zijn prachtig lied “Griechischer Wein”. Ontelbare schattige kerkjes, lekkere Middellandse gerechtjes, enorm veel toeristen waar er een luchthaven is en een zalige vrede waar er geen is. Wij hebben Rhodos, Kos, Patmos en Samos bezocht en onderweg voer de catamaran ook de schilderachtige haventjes van Simi, Tilos, Kalymnos, Leros en Lipsi eventjes binnen. Net de nodige tijd om mensen en goederen te lossen en te laden. De Turkse kust konden we bijna met een vinger raken. 300 foto’s getuigen van een geslaagde vakantie. Op Samos na was het Middellands zomerweer, maar in de straatjes, de parken en pleinen ben je altijd maar enkele stappen ver van een schaduwrijk hoekje of boom, en hoe dan ook, er is altijd een zalig briesje dat de warmte verdraaglijk en aangenaam maakt. O.K., maar wat heeft dat allemaal met Italië te maken ? Wel, er zijn aspecten van de geschiedenis van 32

"Progetto Sint Niklaas": "Dopo Giacomo Puccini finalmente un altro grande personaggio che ha reso famosa Lucca nel mondo, è tornato a casa.." Con queste parole - il giornalista Massimo Raffanti, Presidente del "Vincenzo Lunardi Lucca Balloon", prima associazione culturale per la promozione della storia e scienza aerostatica a Lucca, ha inteso congratularsi con l' assessore al turismo Moreno Bruni, riconoscendogli di aver creduto da sempre alla valorizzazione di questo affascinante personaggio Pubblico d'eccezione l'altro pomeriggio al Museo del Fumetto di Lucca, dove assieme ad un' interessante mostra sull'Aviazione Italiana allestita dal Direttore Angelo Nencetti- è stata presentata in assoluta mondiale, la biografia storica del lucchese che, nel' 700, compì voli incredibili in mongolfiera, sempre osannato da folle eccezionali. Il giornalista Marco Majrani,vicepresidente del "Vincenzo Lunardi Lucca Balloon", collaboratore del 37

VIAGGIARE

raties herenigd en met koloniale ambities om niet onder te doen voor Groot-Brittannië en Frankrijk, verklaarde de oorlog aan Turkije, won en lijfde volgende gebieden in: ten eerste Libië, waar tussen haakjes mijn vader zijn legerdienst deed; en ten tweede de Dodecanesos, onder voorwendsel dat, zijnde van Venetië geweest en zijnde Venetië nu van Italië, … ach ja, alle excuses zijn goed …

Tussen 1911 en 1947 waren deze eilanden dus Italiaans grondgebied. Ik heb het gevraagd aan een paar mensen daar: hoe was het toen ? Het antwoord dat ik kreeg was telkens hetzelfde: een vreemde bezetter is nooit welkom, maar in vergelijking met Turken en Duitsers waren de Italianen “a piece of cake” ! Goed, ik kan ermee leven ! En uiteindelijk, met recht, konden die eilanden zich bij hun echte vaderland voegen en Griekenland werd het land dat wij nu kennen. Nu: er zijn nog oudjes op die eilanden die destijds nog Italiaans op school hebben geleerd. Wanneer zij samen komen en spreken van hun kindertijd, doen ze het in het Italiaans, dit is mij door jongere mensen verteld geweest ! Nu beleven die streken een heropflakkering van belangstelling voor het Italiaans, omdat Italiaanse toeristen aldaar meer en meer talrijk worden ! Ik vind zo spijtig dat ik geen oudjes heb ontmoet, om hun oude vertellingen van toen te horen: het moet fantastisch zijn ! Achille Ziccardi 36

VIAGGIARE

Italië die zelfs in Italië bijna onbekend zijn en dat is juist wat ik jullie wou vertellen. Na de splitsing van het Romeins Keizerrijk werd Griekenland een deel van het Oostelijk Keizerrijk, met hoofdstad Byzantium, later Konstantinopel, en nog later Istanbul. Symbool ervan was/is de zwarte tweekoppige adelaar op gele achtergrond, vlag die voor of boven alle Griekse kerken wappert. Die adelaar werd later, via Karel de Grote, het symbool van het Oostenrijkse keizerrijk, “Sacrum Romanum Imperium”. Konstantinopel werd Istanboel en het keizerrijk werd Turks. De Griekse cultuur viel in verval en de taal werd stiekem door de orthodoxe kerk in stand gehouden. Die mocht blijven bestaan: de Islamitische Turken gingen uit van het principe dat “de ene profeet spreekt de andere niet tegen” maar voor de rest werden het duistere tijden voor Griekenland. Maar Venetië, ooit een wereldmacht, had commerciële belangen in dat gebied. Dikwijls in oorlog met de Turken, veroverde Venetië voor bepaalde periodes niet alleen de Dodecanesos maar ook Kreta en zelfs Cyprus. En ik kan jullie verzekeren, beste vrienden, dat wanneer ik op de klokkentoren naast de haven van Rhodos een bas-reliëf met de leeuw van St. Marcus zag… wel, dat deed mij iets … en op de roosters in gietijzer die de putjes dekken staat er “Acquedotto di Rodi” in het Italiaans geschreven !! En hier en daar verschijnt het wapenschild van Savoye … Met de ontdekking van Amerika verloor dit gebied zijn belang en Venetië moest zich op de duur terugtrekken. De wereld veranderde vlug, het Ottomaanse keizerrijk verviel en het jong Italië, pas twee gene33

34

35