NOTIZIE 69. Zou je geloven Madonna? DERDE KWARTAAL 2010 SEPTEMBER 2010 DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT AFGIFTEKANTOOR SINT NIKLAAS 1 ERKENNING: P303621

België-Belgique P.B. 9100 Sint Niklaas 3/5345

NOTIZIE 69 DERDE KWARTAAL 2010

Zou je geloven

Madonna?

Per scoprire cosa, chiamate Franz. E fatelo in italiano! +32 487 581 142 [email protected]

Achille of in het Nederlands. +32 488 380 472 [email protected]

SEPTEMBER 2010 DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT AFGIFTEKANTOOR SINT NIKLAAS 1 ERKENNING: P303621

ANFITEATRO www.anfiteatro.be Voorzitter Romain Van Hautekerke +32 377 10021 [email protected] Secretariaat Karin Tavernier +32 377 79643 [email protected] Penningmeester Karel Van Landeghem +32 377 68642 [email protected] Bestuursleden Lode Corveleyn +32 03 777 47 50 [email protected] Toon De Meyer +32 03 777 02 96 [email protected] Gijs den Dubbelden +32 09 348 39 70 [email protected] Geert Jottier +32 03 776 57 93 [email protected] Brigitte Van Kogelenberg +32 03 777 83 45 [email protected] Betsy en André De Haeck-Neckers +32 03 776 85 14 [email protected] Simone Duymelinck +32 03 776 87 08 [email protected] Achille Ziccardi +32 03 440 61 61 [email protected]

NOTIZIE Gratis toegestuurd aan de leden Lid worden kost slechts 10 EUR voor één jaar. Een volgend lid uit hetzelfde gezin betaalt 4 EUR Nieuwe leden kunnen hun lidgeld storten op rekening: KBC 413-9188521-59 van Anfiteatro

REDACTIE Karin Tavernier Romain Van Hautekerke Toon De Meyer Brigitte Van Kogelenberg Gijs den Dubbelden Achille Ziccardi Opmaak: Franz Rivoira

Voor uw Dagelijks Brood Patisserie en Zalige ZoetighedenAlle dagen doorlopendopen van 7 tot 14 uur, donderdag gesloten Eindestraat 15, 9111 Belsele 03.722.02.56 Kleibeekstraat 132, 9100 Sint-Niklaas 03.766.26.39

BRICIOLE

IN PRIMO PIANO

www.aan-zet-voor-fossa.it We planden voor deze Notizie een “stand van zaken” in verband met Fossa. Maar de bijdragen bleven binnenstromen voor deze Notizie, en op het moment van de eindredactie van dit nummer beschikten we nog niet over alle details van de besteding van het ingezamelde geld. We willen in elk geval iedereen van harte danken die een z’n grote of kleine bijdrage leverde voor het bedrag dat momenteel op onze rekening staat: 5816 ⇔ . (Hierbij niet meegerekend de boeken die we rond Sinterklaas in Fossa bezorgden en de bijdrage van de basisschool van Temse Velle, die intussen al een tijdje geleden naar Fossa werd gestort). Speciale dank nog aan Ilse Prinsen voor haar gulle bijdrage van de verkoop van de foto’s, het stadsbestuur van Sint-Niklaas voor de bijdrage naar aanleiding van de dag van Europa en het Technisch Instituut Berkenboom.

Cari lettori

Scomparso il professor Claudio Ferri, studioso e politico Uit Lucca bereikte ons dit droevige bericht eind juli. Heel wat Anfiteatroleden logeerden in zijn woning in Lucca. Deze historicus was ook enkele malen in Sint-Niklaas te gast. We citeren La Nazione van 31 juli: Claudio Ferri, storico e per tanti anni docente di latino è deceduto improvvisamente all’età di 72 anni. (…) Membro dell’ Istituto Storico Lucchese si è dedicato a una attenta ricerca sull’Archivio dei Notari di Lucca (dal 1200 al 1500) (…) Ferri ha vissuto anche un lungo periodo di impegno politico sia a Lucca come consigliere comunale che a Borgo a Mozzano dove ha rivestito anche il ruolo di assessore ai lavori pubblici e poi all’urbanistica. (…) Cattolico convinto è stato attivo nella communità parrocchiale di Valdottavo. (…) CELULARE DI LUSSO "BY VERSACE" UNIQUE è il nome di un cellulare dedicato ad un pubblico amante del lusso, a lanciarlo sul mercato sarà la casa di moda Versace; il disegno del dispositivo sarebbe stato realizzato da Donatella Versace. Alla base del telefonino ci sarebbe una tecnologia sviluppata da LG, ma a rendere questo cellulare particolarmente appetibile dovrebbero essere un 'display' in vetro zaffiro, vari inserti in vera pelle e finiture in acciaio inossidabile o in oro giallo a 18 carati. Per gli inserti in pelle sono previste varie colorazioni (nera, marrone, rosa e viola), mentre, per quanto riguarda la dotazione tecnologica, il dispositivo avrà uno schermo 'touchscreen', una fotocamera da 5 megapixel e il supporto alle reti di tipo 3G. Il prezzo del cellulare non è per il momento ancora noto, è però possibile prevedere che non sarà un prodotto alla portata di tutte le tasche. Een terugkerende oproep: mails versturen gaat snel en kost stukken minder dan een postzending. We roepen u dan ook graag op om ons uw mailadres te bezorgen! En ook eventuele wijzigingen van (mail-)adressen door te geven: [email protected] Zo helpt u ons om lidgeld voor Anfiteatro, amici della cultura italiana heel laag te houden. Namens de redactie willen we ook graag iedereen van harte danken die zijn bijdrage leverde voor dit nummer van Notizie. Bijdragen blijven altijd welkom op hetzelfde adres, en het deed deugd als we bij voorbeeld in Brescia van één van onze leden mochten vernemen dat ze door Notizie streken in Italië en zaken over Italië heeft geleerd, die ze nog niet wist!

44

Hier ligt alweer Notizie 69 voor u klaar! Het eerste nummer van ons 21e werkjaar! En het belooft een boeiend jaar te worden! We hebben voor dit najaar alleen al 10 activiteiten gepland, met een sterk Siciliaans accent. Van die waarvan de inhoud en de datum vastliggen geven we u alvast de details in “Che cosa faremo”. We blikken ook uitgebreid terug op de afsluiter van ons 20e jaar: het jubileumconcert. Hoewel het een natte zomer was, zowel hier als in Italië, kregen we toch hartverwarmende reisverhalen uit Italië. Nu al terug verlangen naar Italië? Duik dan in een Italiaans boek, met een lekkere pasta, en misschien met een glaasje grappa? Of trek een avond naar de bioscoop. U vindt in deze Notizie heel wat tips! Heeft u soms nog een interessante tip? Een sterk reisverhaal, een authentiek recept of een mooie foto die u graag deelt met onze meer dan 260(!) leden? Dan maken we daar graag ruimte voor in de volgende Notizie of op www.anfiteatro.be Buona lettura!

INHOUD In primo piano Che cosa faremo Che cosa abbiamo fatto Vincere met Anfiteatro La riviera dei fiori Lunigiana Venezia, 1854 Italiaanse sprokkel Viva gli sposi! Dedicato a Brecht Grappa Cucina italiana S. Anna di Stazzema Da leggere Da vedere Proverbi italiani Occhio alle trappole! Briciole

pag pag pag pag pag pag pag pag pag pag pag pag pag pag pag pag pag pag

1 2/3/4/5 6/7/8/9/10 11/12/13/14/15 16/17/18/19 20/21/22 23 24/25/26 27/28 29 30/31/32 33 34/35/36 37/38/39 40 41 42/43 44

WERKTEN VERDER MEE Sidney Cardella, Jef en Bea De Langhe-De Witte, Simone Duymelinck, Fabrizio Gentile, Sabine Lauwers, Anne-Marie Neckebroeck, Betsy Neckers, Isabelle Ulichnowski, Danielle Van Gael

1

CHE COSA FAREMO?

LINGUA

Vrijdag 1 oktober: Festa italiana

corna dirette verso l’inferno)

We feesten ons 21e werkjaar in. In plaats van onze bijna traditionele Buttachichi wacht ons in dit feestjaar een Italiaans buffet voor ons klaargemaakt door Nadine Thuysbaert van La Louche in de prachtige omgeving van de Walhoek, Rietvelde 2 te Sint-Niklaas. Rietvelde is een zijstraat van de Houten Schoen(= verlengde van Hertjen) in Sint-Niklaas Deelname: 45 euro, Anfiteatroleden kunnen deelnemen aan de feestprijs van 30 euro/persoon. Graag storten voor 25 september. Late beslissers kunnen nog aansluiten!!! Er zijn nog enkele vrije plaatsen!

Maandag 4 oktober 20.00 u La Gestualità Italiana (a cura di Angela Belluscio) Conferentiezaal van de Stedelijke Openbare Bibliotheek, Hendrik Heymanplein te Sint-Niklaas. In Italia un turista straniero puó rimanere colpito da diversi aspetti della penisola e dei suoi abitanti: il sole, l’arte, forse il cibo o magari le bellezze naturali... ma di certo una delle cose che più si fa notare è l’intensa gestualità degli italiani. Tutti i popoli nel mondo usano con una certa frequenza i gesti come mezzo di comunicazione, ma di sicuro gli italiani sono i più noti in proposito. I gesti nascono nella quotidianità di ogni giorno e rispondono a determinati stimoli dell’ambiente, alcuni di essi in alcune zone vengono codificati e tramandati. Ci sono alcuni gesti simbolici che talvolta sostituiscono persino la parola, spesso sono quelli che rappresentano dei bisogni basilari ( fame, sete... ) o quelli che hanno dei significati volgari. La frequenza e l’uso della comunicazione non verbale attraverso l’ Italia ha peró molte varianti. Ad esempio in sud Italia si gesticola molto di più che al nord, e le persone più istruite gesticolano meno. Angela Belluscio, laureata in psicologia presso l’università della Sapienza di Roma, Arte-terapeuta e drammaturga, proverà a spiegarci il significato e l’origine di quei gesti italiani tanto famosi, ma senza dimenticare anche quella gestualità personale non codificata che spesso può ingannarci. Ma i gesti non si possono di certo spiegare solo a parole... per questo l’intervento sarà integrato dall’ausilio di materiale video e lascerà spazio ad una parte pratica per imparare ad interpretare i gesti e a saperli usare in modo spontaneo. Voordracht in het Italiaans. Toegang: 8 euro. Anfiteatroleden betalen slechts 5 euro, drankje achteraf inbegrepen. We starten stipt, omdat Signora Belluscio nog een trein terug naar Brugge moet halen. Deuren 19.30 u!

Vrijdag 15 oktober, 20 u Conferentiezaal van de Stedelijke Openbare Bibliotheek, Hendrik Heymanplein te Sint-Niklaas: LA CULTURA MAFIOSA, door Sidney Cardella

tocco (agg.) ammaccato, un po' guasto, detto di frutto: Es. Non la voglio; è una pera tocca di persona, che non ha il cervello del tutto a posto. Es. Quell’artista mi sembra un po' tocco. Il tocco il toccare Es. Devo ancora dare gli ultimi tocchi alla tesi. = completarla, rifinirla. ATT. un ritocco sarebbe dunque un intervento a lavoro ultimato con cui si eliminano ultime imperfezioni. Il verbo fr. “retoucher” in italiano sarebbe dunque ritoccare (pitt.) modo di dipingere Es. Van Gogh ha un tocco inconfondibile ATT. (mus.) il modo di suonare uno strumento, soprattutto a tastiera. Es. E’ un pianista dal tocco raffinato colpo secco battuto contro qualcosa Es. Accanto ai tocchi dell'Angelus, ho sentito anche un t. alla porta. Il tocco, (tosc.)= l'una dopo mezzogiorno Es. Che ora è? E’ l’una; in toscano diciamo è il tocco. La tombola gioco di famiglia, e talvolta pubblico, fatto con cartelle su cui sono segnati quindici numeri tra 1 e 90; vince la cartella i cui numeri vengano per prima esauriti dal sorteggio: far tombola, riempire per primo la cartella e vincere il gioco (Ndl = bingo, lottospel) Es. Adesso si può persino giocare a t. sul PC, anzi su Twitter. ATT. ciò che in nederlandese si chiama “tombola”, va tradotto con ”la lotteria” o “la riffa” = lotteria in cui i premi sono oggetti.

L’acqua tonica Il nome di una bibita analcolica dal sapore amarognolo – nome deriva dai farmaci che stimolano la digestione ATT. gli italiano non abbrevviano la denominazione come in nederlandese Es. Preferisco la Schweppes tonic quando voglio bere un’acqua tonica. Il tonno grosso pesce di mare con carni rosa o rossi molto saporite Es. Ti piace il tonno ai ferri? ATT. la parola Ndl “de ton (het vat)” va tradotta con “un barile”, “una botte” Es.In cantina mi restano ancora 2 botti di vini e 2 barili di olio” ATT la parola Ndl “een ton (1000 kg) va tradotta con “una tonnellata” Es. Ecco un carico di 5 t. di merci.

Estorsione, traffico d’armi, droga, prostituzione, appalti truccati, voti di scambio, politica: sono solo alcune delle attività in cui la mafia è coinvolta. Ma cosa rende questa organizzazione criminale così forte, così longeva e spesso inattaccabile?

2

43

LINGUA

CHE COSA FAREMO?

Occhio alle trappole !

Conferenza nella quale Sidney Cardella, giornalista siciliano, prova a dimostrare che alla base della sopravvivenza della mafia c’è una “cultura mafiosa” alimentata da molti siciliani: atteggiamenti, modi di agire, di vivere nel quotidiano. Molti assumono comportamenti mafiosi senza neanche accorgersene.

a cura di Ivette Brusselmans In questa rubrica vorrei attirare la vostra attenzione su certe trappole e certi 'faux amis' che si presentano quando si impara l'italiano. Le parole o espressioni menzionate sono sempre quelle esatte. Definizioni e particolarità si trovano nella 2° colonna, Gli esempi, li trovate nella 3°. Redigendo questa rubrica ho consultato 5 libri e due dizionari il Dizionario in CD-Rom : ‘DISC Compact’+ il Dizionario on line “Garzanti” I più comuni errori di italiano di Mauro Magni (Editions De Vecchi) De taalvos Italiaans samengesteld door Vicenzo Lo Cascio en Annelies Kooijman (Thomas Rap bv) De taalvos Italiaans II samengesteld door Annelies Kooijman en Claudia di Palermo (Thomas Rap bv) E' perfetto il tuo neerlandese ? Is je Italiaans perfect ? van Monique Jacqmain (Flandria Nostra) Thematische woordenschat Italiaans, 2002 Intertaal Amsterdam/Antwerpen toccare venire a contatto con qlcu. o con qlco. Es. Non t. il gatto, è sporco. Es. A mio marito non piace t. la sabbia con i piedi, ATT. vedi anche sotto “toccaferro”, come gesto scaramantico ATT. vedi anche il senso figurato” t. il cielo con un dito”, essere al colmo della felicità Usare, prendere qlco.(spesso negativo): Es. E’ veramente malato non ha t. cibo, non ha bevuto I sensi figurati del verbo nederlandese “raken/aanraken” possono essere tradotti anche con il verbo “toccare” Trattare un argomento: Es. Nel suo discorso il preside ha t. temi di attualità; parlare male di qlcu. o di qlco. a cui un’altra persona tiene molto: Es. Non toccategli il maestro! Interessare, riguardare qlcu, anche impressionare : Es. La cosa non mi tocca personalmente; commuovere Es. Certe scene sono proprio toccanti. ATT. molto usata l’espressione ”a chi tocca?” = “Di chi è il turno?” ATT. proverbio “A chi tocca tocca!” = la sorte colpisce ora l'uno ora l'altro ATT. “toccare”. ha quasi gli stessi significati. del verbo spagnolo “tocar”. Però “tocar la guitarra” in italiano diventa “suonare la chitarra”. Toccaferro! gioco infantile che consiste nello scappare agli altri e gli inseguiti possono solo salvarsi toccando ferro. Es. Da piccoli non avevamo i videogochi, noi giocavamo a nascondino, a lupo o a toccaferro. come esclamazione: invitare qualcuno a toccare ferro per scaramanzia Es. Spero che non ti ammalerai… dai, toccaferro! ATT. in ndl. “hout vasthouden” = in italiano il fatto che sia ferro che bisogna toccare, sarebbe dovuto al ferro da cavallo che da sempre è fonte di portare fortuna, perché ha la forma della “C”, cioè la prima lettera del nome di Cristo. Accanto diversi portafortuna (il quadrifoglio, il peperoncino rosso, il ferro da cavallo, il gobbo e le

42

MAFFIACULTUUR - Sidney Cardella Afpersing, wapenhandel, drugs, prostitutie, nep-aanbestedingen, stemmen in ruil voor gunsten, politiek: het zijn slechts enkele activiteiten waarbij de maffia betrokken is. Maar wat is het, dat deze criminele organisatie zo sterk, zo duurzaam en zo onuitroeibaar maakt ? Tijdens deze conferentie probeert Sidney Cardella, Siciliaanse journalist, zoon van Siciliaanse vader en Nederlandse moeder, Sicilië ontvlucht omwille van deze maffiacultuur, en momenteel leraar Italiaans in Brugge, te bewijzen dat er aan de basis van het overleven van de maffia, een "maffiacultuur" bestaat. Een 'maffiacultuur' die door vele Siciliaanse levenshoudingen, manier van doen en het dagelijks leven gevoed wordt. Velen gedragen zich op maffieuze wijze zonder het zelfs te beseffen. Voordracht in het Italiaans: Toegang: 8 ⇔. Anfiteatroleden betalen slechts 5 ⇔, drankje achteraf inbegrepen.

Siniclub Siniscoop Sint-Niklaas: Cosa voglio di più van Silvio Soldini (de man van o.a. ‘Pane e Tulipani’.)- drama (2u06min) Italië, Zwitserland (2010) do 14 okt 2010 - 14u30 zo 17 okt 2010 - 11u00 di 19 okt 2010 - 20u00 Anna leidt een leven dat iedereen van haar verwacht: ze heeft een fatsoenlijke baan en betrouwbare partner waar ze graag een kind mee wil. Allemaal niet groots en meeslepend, maar Anna is tevreden. Op een dag ontmoet ze de getrouwde Domenico en laat zich meeslepen in een passionele verhouding. Anna levert zich over aan de hartstocht en leert zo haar stad op een heel andere manier kennen: met Domenico is elke hoek van de straat een hemel... of een hel. met o.a.: Alba Rohrwacher, Pierfrancesco Favino, Giuseppe Battiston

Dinsdag 18 oktober Theaterzaal de Kollebloem - Kloosterhof 2 – 2870 PUURS, reservaties 03/890 76 20, Filmvoorstelling: 14 u (Seniorenvoorstelling) of 20 u: LA PIVELLINA De tweejarige Asia wordt achtergelaten in een park en opgevangen door Patti, een circusartieste die samen met haar man Walter in een camping leeft in San Basilio, een buitenwijk van Rome. Met de hulp van Tairo, een tiener die met zijn grootmoeder een ander camping-car bewoont, gaat Patti op zoek naar Asia’s moeder. Ondertussen ontfermt zij zich over het kind. Regisseur: Tizza Covi, Rainer Frimmel Acteurs: Patrizia Gerardi,Walter Saabel,Tairo Caroli, Asia Crippa Duur: 1u 40’

Siniclub Siniscoop Sint-Niklaas: Baarìa, La porta del vento van Giuseppe Tornatore (de man van ‘Nuovo Cinema Paradiso’. (Alweer Sicilië !) - (2u30min) - Frankrijk, Italië (2009) do 28 okt 2010 - 14u30 zo 31 okt 2010 - 11u00

3

CHE COSA FAREMO?

PROVERBI ITALIANI

di 2 nov 2010 - 20u00 Een Italiaanse familiekroniek gesitueerd in het oogstrelende Sicilië van het begin van de twintigste eeuw. Centraal staat het leven van Peppino Torrenuova: we volgen zijn zorgeloze jeugd in de jaren ’30, zijn verboden liefde en huwelijk met de mooie Mannina en zijn rumoerige politieke carrière. Baarìa is een authentiek en ontroerend sfeerbeeld van het Siciliaanse familieleven; een reis door emotie en sentiment, epos en nostalgie, humor en tragiek. met o.a.: Raoul Bova, Angela Molina, Enrico Lo Verso

D

Beurs: Buonissimo Passione e Gusto 1ste Italiaanse lifestyle-beurs Op 10, 11 en 12 november 2010 kan je terecht op de eerste editie van www.passionegusto.be Buonissimo Passione e Gusto, een gespecialiseerde publieksbeurs voor liefhebbers van Italiaanse producten en diensten. Gastronomie, delicatessen, wijnen, toerisme, design,... ze komen allemaal aan bod. Deze Italiaanse beurs heeft plaats in de Stadsfeestzaal van Aarschot (Demervallei). Buonissimo Passione e Gusto wordt ingericht door Buonissimo, het gratis Italian Lifestyle magazine. Wil je volgende zomer naar Italië met vakantie? Informeer je bij de toeristische standhouders. Hou je van het heerlijke Italiaanse eten en drinken? Degusteer wijnen uit alle windstreken van het land van de laars, en proef de typische streekspecialiteiten eigen aan elke regio. Of ben je eerder liefhebber van Italiaans design? Ook dan kan je terecht op deze eerste Buonissimo Passione e Gusto. OPGELET: leden van Anfiteatro. krijgen (uitsluitend op vertoon van hun ledenkaart) GRATIS TOEGANG tot deze beurs.

Week van de smaak Vrijdag 12 november Slow food met onze kokkin uit Lucca Zelf slow foodgerechten bereiden: Slow food is de tegenhanger van fastfood en is als beweging in Italië begonnen. Slow food staat voor authentieke en ambachtelijk bereide producten. We koken onder leiding van Clara Orsolini, uit Lucca, Italië, auteur van " Cucinando e impastando ... Usando il forno a legna e non solo" Zodra het menu gekend is, publiceren we het op de website. Aantal deelnemers beperkt tot 25 personen. Inschrijven kan alvast door storting van 25 ⇔ op rekeningnummer 413-9188521-59 met vermelding Cucina slow food. Maandag 15 november Week van de smaak 2, Risotto, de Italiaanse broer van paella: Achille Ziccardi vertelt ons meer over rijst in Italië en één van de Italiaanse topgerechten: risotto, het broertje van de Spaanse paella. We leren ook echte risotto maken: de ultraklassieke Risotto alla Milanese. Daarnaast maken we ook kennis met enkele varianten. Aantal deelnemers beperkt tot 25 personen. Inschrijven kan alvast door storting van 15 ⇔op rekeningnummer 413-9188521-59 met vermelding Cucina risotto Woensdag 24 november om 20.00 u, Museumtheater Sint-Niklaas, Siciliaans muzikaal theater, "Grillo", le avventure ironico-erotiche di un pizzaman di TeatroAmargine” Siciliaans muzikaal theater: Auteur-acteur Danilo Schininà met drie live muzikanten. Een jongeman gaat pizza’s rondbrengen en komt in verschillende situaties terecht, soms bizar, soms gevaarlijk… soms erotisch. www.youtube.com/watch?v=bP3GMr-3spc Leden Anfiteatro: 10 euro, niet-leden 14 euro ⇔

4

DARE AL DIAVOLO IL FIORE DELLA GIOVENTU', A DIO LA MARCIA DELLA VECCHIEZZA Proverbio col quale vengono indicati il comportamento eccessivamente godereccio e a volte immorale durante la gioventù e la rassegnazione agli inevitabili acciacchi della vecchiaia che predispongono a chiedere l'aiuto di Dio. DARE ALL'ETA' CIO' CHE L'ETA' RICHIEDE E' un detto inteso a evidenziare che ogni età della vita dell'uomo ha le proprie esigenze e i propri limiti che debbono essere compresi e rispettati per non incorrere in spiacevoli conseguenze. DARE CARTA BIANCA Questo detto viene usato per indicare la concessione che viene data a qualcuno di un'ampia facoltà di agire onde risolvere una determinata questione. La carta bianca sta a significare che ci si può scrivere qualsiasi cosa. DARE CORDA E' un'espressione usata per indicare chi sollecita qualcuno ad esprimersi o a comportarsi liberamente allo scopo d'indurlo a rivelare i propri segreti. DARE CORPO ALLE OMBRE Proverbio riferito a chi è un visionario, vede cioè nelle cose anche quello che non c'è. DARE UN COLPO AL CERCHIO E UNA ALLA BOTTE Così si dice in riferimento a chi per opportunismo non prende mai una posizione netta di fronte a due contendenti e da ragione un po' all'uno e un po' all'altro DARE UN COLPO DI SPUGNA E' un detto usato quando si vuole indicare il gesto di buona volontà compiuto per porre fine a motivi di contrasto o di risentimento. DATE A CESARE QUEL CHE E' DI CESARE E A DIO QUEL CHE E' DI DIO (reddite quae sunt Caesaris, Caesari et quae sunt Dei, Deo) Così nel Vangelo di Matteo (cap.22 v.21) viene riportata la risposta data da Gesù ai Farisei, i quali speravano di metterlo contro il governo romano in Palestina. Egli con le sue parole fece ben capire che è doveroso essere soggetti, onestamente, all'autorità, distinguendo però il potere temporale da quello spirituale DATEMI UN PUNTO DI APPOGGIO E MOVERò LA TERRA E IL CIELO (Da ubi consistam et terram caelumque movebo ) Sono le parole che, secondo la tradizione, furono dette da Archimede per magnificare le leggi meccaniche della leva che aveva scoperto. DEL SENNO DI POI SON PIENE LE FOSSE Detto con cui si invita a riflettere molto prima di prendere decisioni importanti, onde evitare tardivi e inutili ripensamenti. Bron: www.proverbi-italiani.com

41

DA VEDERE

CHE COSA FAREMO?

elkaar tijdens een speed dating. Hij doet dit wel vaker, voor haar is 't de eerste keer en dat is duidelijk. Ook al wisselen ze maar weinig woorden, de aantrekkingskracht tussen hen is overduidelijk. In slechts enkele dagen tijd leren ze elkaar door en door kennen. Ze staan op het punt verliefd te worden wanneer Guido sterft... Hij betrapte enkele inbrekers in de villa die hij bewaakt. Van de ene op de andere dag staat Sonia er weer alleen voor en zit ze met een overlijden dat ze niet kan plaatsen. Bovendien zijn enkele mensen van mening dat zij verantwoordelijk is. Terwijl Sonia's verleden naar boven komt, met al zijn onopgeloste problemen, stort de realiteit rondom haar in. Wie is Sonia eigenlijk? En is het Guido wel die ze overal blijft zien? http://www.youtube.com/watch?v=QCHKpb4BTfI

Kaarten reserveren kan via [email protected]

La nostra vita Vanaf 22 december 2010 Regie: Danielle Luchetti Met: Elio Germano (Claudio) & Isabella Ragonese (Elena) Italië / Italiaans gesproken / 98 minuten Claudio, een arbeider die werkt op een werf aan de rand van Rome, is stapelverliefd op zijn zwangere vrouw Elena. Hun eenvoudig en gelukkig leven wordt ernstig verstoord door een tragische gebeurtenis. Claudio vecht tegen het onrecht dat hem overkomt. Dankzij de liefde en steun van vrienden en familie, en tegen alle verwachtingen in, triomfeert hij. http://www.youtube.com/watch?v=MH8XDkxHQK8 La solitudine dei numeri primi Vanaf 10 februari 2011 Regie: Saverio Costanzo Met: Isabella Rossellini (Adele) & Alba Rohrwacher (Alice) Italië / Italiaans gesproken / 90 minuten De zevenjarige Alice moet van haar vader elke dag tegen haar zin naar skiles. Op een mistige ochtend zondert zij zich af van haar skiklasje en besluit ze de afdaling alleen te maken, maar ze komt ten val en raakt voor de rest van haar leven verlamd aan een been. Mattia is de helft van een tweeling. Hij is hyperintelligent, zijn zusje Michela is zwakbegaafd. Als de tweeling wordt uitgenodigd voor een verjaardagspartijtje schaamt Mattia zich bij voorbaat voor het gedrag van Michela en hij besluit om haar op een bank in het park achter te laten met de opdracht dat ze daar op hem moet wachten. Als hij terugkomt is zijn zusje verdwenen en zij wordt nooit meer gevonden.

Donderdag 25 november om 20.00 u: Leesclub: Bespreking van “Ithaka voor altijd” van Luigi Malerba, Cafetaria van de Stedelijke Openbare Bibliotheek, Henrik Heymanplein te Sint-Niklaas. Bij zijn terugkeer op Ithaka vermomt Odysseus zich, uit achterdocht over de trouw van Penelope en op zijn hoede voor de vrijers, als bedelaar. Alleen aan zijn zoon Telemachos maakt hij zijn ware identiteit bekend. Deze toont hem in het paleis dat Penelope trouw op hem wacht. Penelope van haar kant heeft, anders dan in het epos van Homerus, direct in de gaten dat haar geliefde man voor haar staat. Vol argwaan en woede vraagt zij zich af waarom hij niet als haar eigen held bij haar terugkomt na twintig jaar. Ze veinst dat ze hem niet herkent, wat hem weer teleurstelt. Wat volgt is een intrigerend psychologisch steekspel, waarbij elke gebeurtenis afwisselend door de ogen van Penelope en Odysseus wordt gezien.In Ithaka voor altijd schept Luigi Malerba uit de mythische personages Odysseus en Penelope gewone mensen met alledaagse gevoelens en gedachten.Luigi Malerba (1929) is een van de belangrijkste hedendaagse Italiaanse schrijvers. De Arbeiderspers publiceerde eerder van hem De maskers, een historische roman gesitueerd in Rome (1522), ten tijde van de verkiezing van de uit de Nederlanden afkomstige paus Adrianus VI.

Op zondag 28 november om 15u in de Bijloke te Gent; met concertinleiding om 14u15: BRUSSELS PHILHARMONIC. Dirigent: Christian Vásquez, Gitaar: Berta Rojas Felix Mendelssohn : Symfonie nr. 4 in A.opus 90, ‘Italiaanse’. Juan Rodrigo: Concierto de Aranjuez. Pyotr Tsjaikovsky : Symfonie nr.4 in f, opus 36, Twee grote symfonieën, een van Mendelssohn en een van Tsjaikovski, flankeren het overbekende ‘Concierto de Aranjuez’ van Juan Rodrigo. Dit concerto was meteen een enorm succes en zorgde ervoor dat de gitaar de status van concertinstrument verwierf. Berta Rojas is de meester-gitarist van dienst. In zijn ‘Italiaanse Symfonie’, geschreven tijdens een Europese tour, drukte Mendelssohn naar eigen zeggen ‘een uiterste vorm van levensvreugde’ uit. Ook Tsjaikovski’s ‘Vierde Symfonie’ zag het levenslicht in het buitenland… in Italië! Een overweldigend concert met grote romantische kaskrakers! Prijs: euro 28 bus inbegrepen ( leden Musica Furiosa en Anfiteatro euro 26 ) Inschrijvingen vóór 28 oktober 2010. Vertrek van de bus in de Pater Seghersstraat te Sint-Niklaas ( tegenover KBC kantoor ) om 13u30. Organisatie: Musica Furiosa: Anfiteatro-leden aan dezelfde voorwaarden! Meer info: www.anfiteatro.be/pdfdoc/2010%20musi ca%20furiosa%20Nwsbrf%20aug%202010.pdf 19 december 2010, 20 u: Siciliaanse wijnproeverij: Onder leiding van Bernard Sterckmans, wijnmeester en sommelier proeven we een aantal gekende Siciliaanse wijnen. Noteer alvast de datum in je agenda. Verdere praktische gegevens volgen. PRAATAVONDEN ITALIAANS! Opnieuw “Quattro chiacchiere” onder leiding van native speaker Achille Ziccardi. Data: 25/10, 8/11, 22/11, 6/12 en 20/12. Geïnteresseerden kunnen zich alvast melden bij Brigitte (03 777 83 45 – na 19.30 u) of via mail [email protected]

40

5

CHE COS’ABBIAMO FATTO

DA LEGGERE Uitgeverij Cargo, 255 pag. 18,90 euro Alle bovenvermelde boeken zijn ook te lenen in de SOB van SintNiklaas.

Even nagenieten van het Jubileumconcert! 20 jaar Anfiteatro, amici della cultura italiana. Dat werd gevierd op zaterdag 29 mei 2010 met een lichtvoetig concert – zo werd het aangekondigd – verzorgd door de Italiaanse bas-bariton Lorenzo Muzzi en pianiste Sabrina Avantario, beiden momenteel werkzaam in de Vlaamse Opera te Antwerpen. Hé, Sabrina Avantario, is dat niet de dame die op het matje naast mij ligt (te puffen, wilde ik schrijven, maar dat gaat alleen voor mezelf op) tijdens de True Pilates-lessen van Anna Rubau? Inderdaad, de wereld is klein. Ik ben nog niet de laatste als ik mij om 20.00 uur in de Salons voor Schone Kunsten te Sint-Niklaas aanmeld. We wachten nog op de consul die onderweg is uit Antwerpen. Eens die is aangekomen, steekt voorzitter Romain Van Hautekerke van wal met een speech die vooral de stichtende bestuursleden in de bloemetjes wil zetten. Wat is er het moeilijkst? Een nieuwe vereniging uit de grond stampen of een twintigjarige vereniging in stand houden? De uitdagingen zijn aan elkaar gewaagd, als je het mij vraagt. Daarna neemt Achille Ziccardi, geassisteerd door Geert Jottier, de presentatie over. La musica da camera e la musica d'opera: autori mitteleuropei e italiani a confronto, dat is de officiële titel van het programma. We krijgen hier dus niet alleen muziek van Italiaanse componisten te horen deze avond, maar wel allemaal op Italiaanse tekst. In dit artikel neem ik je mee door het programma, deze keer met de teksten bij de hand, en als je met mij meesurft op You Tube kun je nog eens nagenieten van de mooie muziek.

6

Terug van weggeweest! De Italië Scheurkalender 2011 in oude vertrouwde vorm! De redactie van Italie.nl heeft na een jaar pauze de handschoen weer opgepakt en de samenstelling van de scheurkalender verzorgd. Taalweetjes, toeristische weetjes, recepten, grapjes en nog veel meer leuks wisselen elkaar af. Hoe herken je een echte Aceto Balsamico Tradizionale en wat is er zo bijzonder aan? Hoe bestel je het juiste kopje koffie? Wie is er jarig op 24 april? Dit en nog veel meer vind je in de Italië Scheurkalender 2011. Proef de Italiaanse sferen en leer un pò di tutto, een beetje van dit alles! Na het grande successo, overdonderende succes van de Italië Scheurkalender 2006 t/m 2010 staat Italië in 2011 wederom in de spotlights. Of het nu gaat om inspirerende ideeën voor je vakantie of de bereiding van una ricetta autentica.. Unieke tradities, leuke en handige taalweetjes en nog veel meer, passeren de revue. Uiteraard staat de kalender ook bol van informatie over wijn, kunst, muziek en het made in Italy. En dan hebben we het nog niet over de vele protagonisti, beroemdheden die het land heeft voortgebracht. Italia is en blijft zo verrassend en boeiend dat je iedere dag van deze Scheurkalender zou willen bewaren. Neem nu al een kijkje op www.italiepunt.nl/images/impressie_scheurkalender_2011.pdf Paperback, 365 pagina’s, +-13,95 euro. Nu al te bestellen bij Het Oneindig Verhaal

Via ABC Distribution kregen we info rond 4 Italiaanse films die allicht de moeite lonen van een avond bioscoopbezoek. Cosa voglio di più vanaf 11augustus Regie: Silvio Soldini Met: Alba Rohrwacher (Anna) & Pierfrancesco Favino (Domenico) Italië / Italiaans gesproken / 126 minuten Anna leidt een leven dat iedereen van haar verwachtte: ze heeft een fatsoenlijke baan en betrouwbare partner waar ze graag een kind mee wil. Allemaal niet groots en meeslepend, maar Anna is tevreden. Op een dag ontmoet ze de getrouwde Domenico en laat zich meeslepen in een passionele verhouding. Anna levert zich over aan de hartstocht en leert zo haar stad op een heel andere manier kennen: met Domenico is elke hoek van de straat een hemel... of een hel. www.abc-distribution.be/index.php?taal=nl&page=synopsis& filmnr=6202&item=trailer La doppia ora Vanaf 8 september Regie: Guiseppe Capotondi Met: Filippo Timi (Guido), Kseniya Rappoport (Sonia) Italië / Italiaans gesproken / 95 minuten Sonia, geboren in Ljubljana, werkt als kamermeisje. Guido, een ex-politieman, werkt als bewaker van een villa. Ze ontmoeten

39

DA LEGGERE


schrijversduo. Ze schreven literaire romans, waarin misdaden de aanleiding vormen voor messcherpe maatschappijkritiek en fijnzinnige psychologische portretten van het menselijk doen en laten. Hun stijl is lichtvoetig en ironisch, de boodschap des te harder. Verschillende van hun boeken werden verfilmd. De Wereldbibliotheek, 414 pag. 24,50 euro.

Deel I: musica da camera – kamermuziek *Lorenzo vangt aan met de Quattro romanze su testi di Metastasio uit het Opus 82 van Ludwig VAN BEETHOVEN, op toon gezet rond 1810, toen de componist les volgde bij Salieri.

“Belijdenissen van een Italiaan” (Le confessioni di un Italiano) van Ippolito Nievo Nog een echte klassieker! Voor 1871 was Italië een samenraapsel van kleine stadstaatjes en gebieden die bezet waren door Frankrijk, Spanje of Oostenrijk (komt dit bekend voor?). Tegen de achtergrond van de roerige jaren van de Italiaanse eenwording, het Risorgimento, blikt Carlino openhartig terug op de hindernissen die een jongeman moet overwinnen om volwassen te worden en op zijn worsteling met de liefde en zijn politieke idealen. Carlino groeit op in kasteel Fratta in de regio Veneto. Gegrepen door nationalistische gevoelens trekt hij al jong naar alle Italiaanse centra van macht : Venetië, Genua, Rome, Milaan en Napels. Ook de liefde kruist zijn pad. Met haar temperamentvolle karakter trekt Pisana hem voortdurend aan, maar stoot hem ook af. Nievo schetst een weergaloos en gepassioneerd portret van het verval van het eeuwenoude feodale regime dat in Italië zo lang de scepter zwaaide. Bovenal is het een boek over hartstocht, moed, vergeving, opoffering en deugd. Een boek vol vitaliteit. Claudio Magris omschrijft het boek als een regelrecht meesterwerk :”Belijdenissen van een Italiaan is een boek dat helpt te leven!” Uitgeverij Athenaeum-Polak & Van Gennep , 1039 pag. 39,95 euro (gebonden) “Elke dag in Toscane, een Italiaans leven in seizoenen” van Frances Mayes In haar nieuwe boek vertelt Mayes een zeer persoonlijk verhaal over haar leven in Toscane en over enkele ingrijpende gebeurtenissen die ze meemaakte na de verschijning van haar eerste twee boeken, ‘Een huis in Toscane’ en Bella Toscane’. Daarnaast maakt ze de lezer deelgenoot van haar gevoelige en indringende overpeinzingen over de tijdloze schoonheid en de vele geneugten van het leven in Italië. Zo onder meer over de renovatie en verbouwing van Bramasole, het huis waar ze al twintig jaar woont en over de aankoop van een 13e eeuwse huisje in de bergen boven Cortona waar ze kennismaakt met een ruigere kant van het Toscaanse leven. Daarmee verweven zijn haar dagelijkse leven in het stadje in de heuvels, de buren, het leven op de piazza en het plezier van het bereiden van maaltijden uit eigen tuin. Iets voor de liefhebbers van sfeer en culinaire genoegens. Prometheus, 343 pag.,18,95 euro “Wit als melk, rood als bloed” (Bianca come il latte, rossa come il sangue) van Alessandro D’Avenia In Wit als melk, rood als bloed weet Alessandro d’Avenia de lezer mee te sleuren in de belevingswereld van de jonge Leo, die wordt geconfronteerd met de donkere kanten van het leven. Leo is een doodgewone zestienjarige jongen, die liever op straat rondhangt met zijn vrienden dan dat hij op school zit. Tot er een nieuwe docent filosofie voor de klas komt te staan die zijn passie weet over te brengen op Leo en de andere leerlingen. Hij leert ze intens te leven en hun dromen na te jagen.

38

erg goed gevonden! Hij komt nu echt op dreef. [Versie met Dietrich FischerDieskau: No. 3 www.youtube.com/watch?v=x75-6UtPyY&feature=related No. 4 www.youtube.com/watch?v= qyF8munYVYc ] [Versie met mezzosopraan Joyce DiDonato: www.youtube.com/watch?v= L9YInHjUh6I&feature=related]

Op. 82 No. 1 Dimmi, ben mio, che m'ami Dimmi, ben mio, che m'ami, Dimmi che mia tu sei. E non invidio ai Dei La lor' divinità! Con un tuo sguardo solo, Cara, con un sorriso Tu m'apri il paradiso Di mia felicità!

*Vervolgens No. 1 uit Sei ariette da camera dedicate a Marianna Pollini (1829) van Vicenzo BELLINI: het bekende “Malinconia, ninfa gentile”, op verzen van Ippolito Pindemonte. Malinconia, Ninfa gentile, la vita mia consacro a te; i tuoi piaceri chi tiene a vile, ai piacer veri nato non è. Fonti e colline chiesi agli Dei; m'udiro alfine, pago io vivrò, né mai quel fonte co' desir miei, né mai quel monte trapasserò.

[Versie met Dietrich FischerDieskau: www.youtube.com/watch?v= 75NIgM5tDaI&feature=related]

Op. 82 No. 2 T'intendo, sì, mio cor T'intendo, sì, mio cor, Con tanto palpitar! So che ti vuoi lagnar, Che amante sei. Ah! taci il tuo dolor, Ah! soffri il tuo martir Tacilo, tacilo e non tradir L'affetti miei, l'affetti miei!

[Versie met Luciano Pavarotti: www.youtube.com/watch?v= nZ7lHkS4IJ8] *Daarna, uit Tre sonetti di Petrarca van Franz LISZT, No. 3, het dromerige “I' vidi in terra” (1883). Het gaat hier over sonnet nr. 156 uit Il Canzoniere van Francesco Petrarca (1304-1374), maar het stuk wordt ten onrechte vaak “Sonetto 123” genoemd.

www.youtube.com/watch?v=j 4HqDfKphvg&feature=related] Op. 82 No. 3 L'amante impaziente (arietta buffa) Op. 82 No. 4 L'amante impaziente (arietta assai seriosa) Che fa, che fa il mio bene? Perchè, perché non viene? Vedermi vuole languir Così, così, così! Oh come è lento nel corso il sole! Ogni momento mi sembra un dì, Che fa, che fa il mio bene? Perchè, perché non viene? Vedermi vuole languir Così, così, così!

I' vidi in terra angelici costumi, E celesti bellezze al mondo sole; Tal che di rimembrar mi giova, e dole: Che quant'io miro, par sogni, ombre, e fumi. E vidi lagrimar que' duo bei lumi, Ch'han fatto mille volte invidia al sole; Ed udì' sospirando dir parole Che farian gir i monti, e stare i fiumi.

Op het einde zien we Lorenzo aan een koord bengelen:

7


DA LEGGERE

Amor! senno! valor, pietate, e doglia Facean piangendo un più dolce concento D'ogni altro, che nel mondo udir si soglia. Ed era 'l cielo all'armonia s'intento Che non si vedea in ramo mover foglia. Tanta dolcezza avea pien l'aere e 'l vento.

Philippe Bidaine, Alexandre Bibaut: Napels proeven Heerlijke recepten uit de Zuid-Italiaanse keuken

dire, Piangere tu m'hai visto innanzi a te: Io sol per appagare un tuo desire... Avrei dato il mio sangue e la mia fè. Te ne ricordi ancor? Te ne ricordi ancor? Or la mia fede, il desiderio immenso Il mio sogno d'amor... non sei più tu: I tuoi baci non cerco, a te non penso... Sogno un altro ideal; Non t'amo più, non t'amo più.

[Versie gezongen door Nicolai Gedda: http://il.youtube.com/watch?v =1AEhPdSE0IE ] *Tot slot van het eerste deel, twee zoetgevooisde liederen van de door Queen Victoria in de adelstand verheven Sir Francesco Paolo TOSTI (1846-1916), die bevriend was met de beroemde tenor Enrico Caruso.

[Versie met Luciano Pavarotti: www.youtube.com/watch?v= nyfb1Q9dzhM] L'ultima canzone (1905) M'han detto che domani Nina vi fate sposa, Ed io vi canto ancor la serenata. Là nei deserti piani Là ne la valle ombrosa, Oh quante volte a voi l'ho ricantata! Foglia di rosa O fiore d'amaranto Se ti fai sposa Io ti sto sempre accanto. Domani avrete intorno Feste sorrisi e fiori Nè penserete ai nostri vecchi amori. Ma sempre notte e giorno Piena di passione Verrà gemendo a voi la mia canzone. Foglia di menta O fiore di granato, Nina, rammenta I baci che t'ho dato! Ah! ... Ah! ...

Non t'amo più (1884) Ricordi ancora il dì che c'incontrammo, Le tue promesse le ricordi ancor...? Folle d'amore io ti seguii ... ci amammo, E accanto a te sognai, folle d'amor. Sognai felice, di carezze a baci Una catena dileguante in ciel; Ma le parole tue... furon mendaci... Perchè l'anima tua è fatta di gel. Te ne ricordi ancor? Te ne ricordi ancor? Or la mia fede, il desiderio immenso Il mio sogno d'amor... non sei più tu: I tuoi baci non cerco, a te non penso... Sogno un altro ideal; Non t'amo più, non t'amo più. Nei cari giorni che passammo insieme, io cosparsi di fiori il tuo sentier... Tu fosti del mio cor l'unica speme; Tu della mente l'unico pensier. Tu m'hai visto pregare, impalli-

[Versie met Beniamo Gigli: www.youtube.com/watch?v= wf7orLipruw&feature=related] Deel II: musica d’opera operamuziek Lorenzo en Sabrina zetten het tweede deel in met twee stukken uit Le nozze di Figaro van W.A.MOZART . Lorenzo voelt zich duidelijk

8

In de beroemde Italiaanse keuken is die van Napels, en meer in het bijzonder die van Campanië zonder twijfel de meest gewaardeerde keuken, maar ook de minst bekende. De Napolitaanse keuken en cultuur zijn doorspekt met Romeinse, Spaanse, Franse en oosterse invloeden en combineren eenvoud en perfectie. De auteurs maakten een kleurrijk portret van deze keuken en overtuigen ons om hun eenvoudige maar toch overvloedige recepten met typische ingrediënten uit te proberen: courgettes, aubergines, tomaten, mozzarella, vis en schaaldieren... Philippe Bidaine is gepassioneerd door de kunst van het tafelen en schreef al verschillende boeken over streekkeukens. Uitgeverij Lannoo euro 24,95 Voor de liefhebbers! Er is een nieuwe Donna Leon uit! Een kwestie van vertrouwen Venetië gaat gebukt onder een zinderende hittegolf. Terwijl de stad overspoeld wordt met toeristen, proberen de Venetianen zelf het hoofd koel te houden. Ispettor Vianello heeft echter wel wat anders om zich druk over te maken. Zijn tante onttrekt om onverklaarbare redenen grote sommen geld aan het familiebedrijf… euro 17,90 ⇔ De Vier Jaargetijden - Corona, Laurel L. De zusjes Maddalena en Chiaretta worden als vondeling achtergelaten op de trappen van het Ospedale della Pietà, het klooster dat wereldberoemd is om zijn muziekopleiding en concerten. De oudste, Maddalena, legt zich al op jonge leeftijd toe op het vioolspel en de drie jaar jongere, opstandige Chiaretta blijkt over een prachtige zangstem te beschikken. In het Pietà ontmoeten zij de beroemde componist en priester Vivaldi, die zijn Vier jaargetijden voor het klooster heeft geschreven. Zijn verhouding met de kerk is grillig; hij komt en gaat naar gelang zijn temperament en financiën dat toelaten. Maddalena's gevoelens voor de componist groeien naarmate zij meer met hem samenwerkt. Voor een vrouw in het klooster zijn er echter maar twee opties: non worden of trouwen, en dus zweren nooit meer in het openbaar te zingen. Terwijl Maddalena kiest voor haar viool en het kloosterleven, trouwt Chiaretta met een man uit een belangrijke aristocratische familie, en wordt uiteindelijk een van de machtigste vrouwen van Venetië. Uitgegeven bij Artemis “De Zondagsvrouw” (La donna della domenica) van Fruttero & Lucentini. Het verhaal van de moord op een louche architect is de achtergrond van deze Italiaanse societyroman, waarin de betere kringen genadeloos worden geportretteerd en hun onderlinge verhoudingen worden ontmaskerd. De zoektocht naar de dader gunt de lezer een blik achter de façades die de oude en nieuwe rijken hebben opgetrokken, en waarachter ze zich vooral met zichzelf en met elkaar bezig houden. Dat in dergelijke kringen misdrijven bijna geruisloos worden opgelost spreekt vanzelf. Het boek dateert reeds uit 1972 en is een klassieker uit de moderne Italiaanse literatuur. Het werd nu voor het eerst in het Nederlands vertaald. Carlo Fruttero (Turijn 1926) en Franco Lucentini (Rome 19202002) vormden gedurende meer dan 40 jaar een legendarisch

37

STAMPA


Perché proprio Sant’Anna? ”Ancora me lo chiedo. Anche se c’è stato un processo dopo 60 anni. Era un paesino, non so perché proprio Sant’Anna: non c’erano molti partigiani. Anche dal lato della strategia militare, non c’erano strade, non c’era niente. Non c’era un tedesco, non avevano ammazzato un tedesco a Sant’anna, non c’era motivo. E’ vero che avevano messo dei manifesti che si doveva sfollare perché non volevano che i partigiani trovassero appoggio fra la popolazione. Ma pochi li avevano letti, e poi non si sapeva dove andare. C’erano gli animali, c’erano le pecore, le galline: gente per cui la mucca era una cosa sacra, nessuno si sarebbe mai allontanato dalla casa. È stata resistenza anche questa: resistenza passiva”.

goed in de rol van Figaro en de acteur in hem komt naar boven.

C’erano partigiani a Sant’Anna? “Non molti. Tanti si son trovati in montagna mica perchè erano partigiani ma per salvare la pelle. Non era una scelta politica: i più erano sprovveduti politicamente. Venivano tutti dalla scuola fascista. Erano imbevuti di fascismo fin sopra i capelli. Anche avere un figlio in montagna non era facile, era pericoloso, non si doveva sapere, si sapeva che erano militari, che erano andati via” Come funzionava il passaggio del fronte? “C’era un gruppo di partigiani che aveva organizzato delle staffette: a Massa tenevano i registri di chi passava il fronte, alcuni volevano essere pagati. Gli sciacalli ci sono da tutte le parti. Anche a Sant’Anna, dopo la strage, c’era chi andava a cercare qualcosa da prendere”. Come è iniziata la sua collaborazione con il Museo storico della resistenza"? “Ero emigrato in Svizzera - non mi volevo avvicinare alla Germania perché in quel periodo provavo rancore, i primi tempi anche odio - Poi nel 92 sono rientrato in Italia e mi chiesero di collaborare alla formazione del museo. All’inizio non volevo parlare, poi mi sono accorto che di memoria ce n’è bisogno. A volte queste testimonianze sono difficili, però devo essere sincero, mi succede che se sono giù di morale, stare una mattinata con i ragazzi mi rincuora un po’”. E’ mai stato in Germania? “L’anno scorso sono andato a Colonia e mi sono accorto che la guerra l’hanno pagata anche loro e che anche loro hanno bisogno di memoria. Se noi vogliamo trasmettere ai giovani dove è nata l’Europa, dobbiamo tenere viva la memoria. A Sant’Anna, a Marzabotto, nei campi di concentramento: anche lì s’è fatta l’Europa. E di Europa ce n’è bisogno. Io sono orgoglioso di essere europeo”. Ci sono tedeschi che vengono a visitare il museo? “Alcuni sì. Quando vedo salire dei giovani tedeschi che vengono a vedere che cosa hanno fatto i loro nonni a Sant’Anna mi fa piacere. All’inizio non l’avrei accettato. Il perdono è una cosa personale, ma devo dire che l'odio non porta da nessuna parte”. Foto di Domenico Bertuccelli per LoSchermo.it Bron: Lo Schermo

36

Di me senza saperlo. Oh Susanna! Susanna! Quanta pena mi costi! Con quell’ingenua faccia, Con quegli occhi innocenti, Chi creduto l’avria? Ah! Che il fidarse a donna, è ognor follia. Aprite un po’quegli occhi, Uomini incauti e sciocchi, Guardate queste femmine, Guardate cosa son! Queste chiamate dee Dagli ingannati sensi, A cui tributa incensi La debole ragion. Son streghe che incantano Per farci penar, Sirene che cantano Per farci affogar, Civette che allettano Per trarci le piume, Comete che brillano Per toglierci il lume. Son rose spinose Son volpi vezzose; Son orse benigne, Colombe maligne, Maestre d’inganni, Amiche d’affanni, Che fingono, mentono, Amore non senton, Non senton pietà, No, no, no, no no! Il resto no dico, Già ognuno lo sa.

Non più andrai farfallone amoroso (Figaro) Non più andrai, farfallone amoroso, Notte e giorno d'intorno girando? Delle belle turbando il riposo, Narcisetto, Adoncino d'amor. Non piu avrai questi bei penacchini, Quel cappello leggiero e galante, Quella chioma, quell'aria brillante, Quel vermiglio donnesco color! Fra guerrieri, poffar Bacco! Gran mustacchi, stretto sacco, Schioppo in spalla, sciabla al fianco, Collo dritto, muso franco, Un gran casco, o un gran turbante, Molto onor, poco contante. Ed in vece del fandango Una marcia per il fango. Per montagne, per valloni, Con le nevi, e i solioni, Al concerto di trombone, Di bombarde, di cannoni, Che le palle in tutti i tuoni, All'orecchio fan fischiar? Cherubino, alla vittoria! Alla gloria militar!

[Versie met Erwin Schrott: www.youtube.com/watch?v= 3S6Ym1vKadg]

[Een verdienstelijke versie met ‘onze’ José Van Dam: www.youtube.com/watch?v= q4DzUcGQpO8&feature=relat ed]

*Daarna komen we aan het hoofdstuk Gioacchino ROSSINI. Sabrina is muzikaal verantwoordelijke van het Rossini Opera Festival in Pesaro en kent Rossini’s opera’s op haar duimpje. Lorenzo kruipt in de rol van Haly, kapitein van de Algerijnse piraten uit L'Italiana in Algeri (1813), en laat weten wat hij van de Italiaanse vrouwen vindt. Le femmine d'Italia (Haly) Le femmine d'Italia Son disinvolte e scaltre. E sanno più dell'altre L'arte di farsi amar. Nella galanteria L'ingegno han raffinato:

Tutto è disposto... Aprite un po' quegli occhi (Figaro) Tutto è disposto: L’ora dovrebbe esser vicina; Io sento gente...è dessa! Non è alcun; Buia è la notte... Ed io comincio omai a fare Il scimunito mestiere di marito... Ingrata! Nel memento della mia cerimonia Ei godeva leggendo: E nel vederlo io rideva

9


STAMPA

E suol restar gabbato Chi le vorrà gabbar.

arrivavano i tedeschi a quando è finito tutto passarono meno di 30 minuti. Era una squadra creata per terrorizzare la popolazione, non per fare la guerra. Avevano fatto altre azioni anche in Russia. Ma questo l’abbiamo saputo solo al processo. E’ stata una strage pianificata, volevano fare terra bruciata: hanno iniziato alle 4 del mattino alle Moline di Stazzema. Son partiti da Pietrasanta già preparati, circondarono il paese da 4 parti, nessuno poteva scappare”.

[Versie met Alfredo Mariotti: http://il.youtube.com/watch?v =hVXl9rzR5gc&feature=relate d] Na een fijnbesnaard muzikaal intermezzo voor piano solo, L'amour à Pékin... Petite mélodie sur la gamme chinoise (je kunt het beluisteren op Sabrina haar mooie website www.avantario.net), keren we terug naar de opera buffa, naar de wellicht meest bekende opera van Rossini, Il barbiere di Siviglia. La calunnia (Basilio) La calunnia è un venticello Un'auretta assai gentile Che insensibile sottile Leggermente dolcemente Incomincia a sussurrar. Piano piano terra terra Sotto voce sibillando Va scorrendo, va ronzando, Nelle orecchie della gente S'introduce destramente, E le teste ed i cervelli Fa stordire e fa gonfiar. Dalla bocca fuori uscendo Lo schiamazzo va crescendo: Prende forza a poco a poco, Scorre già di loco in loco, Sembra il tuono, la tempesta Che nel sen della foresta, Va fischiando, brontolando, E ti fa d'orror gelar. Alla fin trabocca, e scoppia, Si propaga si raddoppia E produce un'esplosione Come un colpo di cannone, Un tremuoto, un temporale, Un tumulto generale Che fa l'aria rimbombar. E il meschino calunniato Avvilito, calpestato Sotto il pubblico flagello Per gran sorte va a crepar. [Versie met Ruggero Raimondi: www.youtube.com/watch?v= s0WbgTOUQlY]

fischio” uit de opera Mefistofele van Arrigo BOITO, gebaseerd op Faust van Goethe. Son lo spirito che nega sempre, tutto; l'astro, il fior. Il mio ghigno e la mia bega turban gli ozi al creator. Voglio il nulla e del creato la ruina universal. È atmosfera mia vital ciò che chiamasi peccato, morte e mal! Rido e avvento questa sillaba: «No.» Struggo, tento,ruggo, sibilo. «No.» Mordo, invischio, fischio! fischio! fischio! Parte son d'una latèbra del gran tutto: oscurità. Son figliuol della tenèbra che tenèbra tornerà. S'or la luce usurpa e afferra il mio scettro a ribellion, poco andrà la sua tenzon, v'è sul sole e sulla terra distruzion! Rido e avvento questa sillaba: «No.» Struggo, tento, ruggo, sibilo. «No.» Mordo, invischio, fischio! fischio! Fischio! [Versie met Rubén Amoretti: www.youtube.com/watch?v= JUyrQQxOvXo] Een duivelse aria die niet alleen succes heeft bij volwassenen maar ook bij kinderen: bekijk http://www.jeugdenmuziek.be /aanbodjm_detail.php?id=267 en zie hoe Sabrina en Lorenzo samen met tenor Emanuel Vanden Berghe in het kader van Jeugd & Muziek kleuters kennis laten maken met opera. Een erg geslaagde avond! Wij wensen Anfiteatro nog een lange toekomst en veel nieuwe leden! Sabine Lauwers (leerkracht LBC Volwassenenonderwijs)

*En we sluiten deze avond af met een erg overtuigende vertolking van de “Ballata del

10

Ci racconta il “suo” 12 agosto? "La mattina del 12 agosto intorno alle 7, ci avvertirono che stavano salendo i tedeschi. Il babbo il nonno e gli zii fecero una piccola riunione e decisero di rimanere a casa, perché il nonno, il giorno prima, aveva ammazzato una mucca, e l’aveva attaccata in cucina. Il signore che ci aveva avvisato dei tedeschi, era il macellaio, che era venuto per dividerla e spezzarla. Sant’Anna si era riempito di sfollati, un pezzo di carne era oro, per questo decisero di rimanere, ben sapendo che sarebbero andati incontro a qualcosa di brutto: mio padre aveva fatto il carabiniere, era stato nel Montenegro, sapeva cosa volevano dire le rappresaglie e la guerra, ‘ci prenderanno come ostaggi’ diceva, ma non pensava ad una cosa così. La mamma, che aspettava il quarto figlio, fece alzare Luciana, la mia sorellina di 4 anni. Quando arrivarono i tedeschi, eravamo tutti intorno al tavolo e ‘Raus! Shnell!’ ci spinsero fuori verso la piazza della chiesa. Camminavamo insieme alla famiglia Pierotti, di Pietrasanta, sfollata in casa di mia nonna: improvviso arriva un contrordine, e ci fanno entrare dentro la cucina della famiglia Pierotti, che era anche camera da letto. C’erano i materassi, le coperte, si erano alzati di fretta: appena entrammo iniziarono a sparare. In 5 minuti sterminarono due famiglie. Una della bambine Pienotti, Grazia, di 13 anni, mi chiamò dal sottoscala e mi mise in salvo, mentre l’altra, di 11 anni, si buttò fra i materassi e si finse morta. I tedeschi poi presero la paglia e dettero fuoco alla casa. Ma la paglia aveva ancora il grano attaccato - bisognava aspettare il segretario del fascio perché vedesse quanto grano si produceva - e non bruciava bene, per nostra fortuna, perché i pavimenti ed i soffitti erano di legno. La cucina però, si riempì di fumo. Come abbiamo sentito che la confusione si era un po’ calmata, abbiamo attraversato la cucina e siamo andati fuori, dove c’era una piana di fagioli, e ammutoliti, siamo rimasti lì diverse ore, in silenzio, non si piangeva. Si sentiva sparare, era l’inferno. Poi più niente, solo le case che crollavano. Intorno alle 17 ci incamminammo verso la casa di una famiglia che conoscevo e lì abbiamo iniziato a piangere. Ci raccontarono quello che era successo, ci dissero che davanti alla piazza della chiesa c’era una montagna di morti. Prima che facesse buio, tornai a casa, vidi le case distrutte, il pero bruciato, provai a spengere il fuoco appiccato ad una trave: con un recipiente andai al lavatoio e presi dell’acqua. Ma che potevo fare, avevo 10 anni. I miei genitori furono seppelliti nella piana dei fagioli dove ci eravamo salvati noi. Li’ per li’ non ti accorgi di essere rimasto solo".

35

STAMPA


Esclusiva, l'eccidio di Sant'Anna di Stazzema raccontato da un testimone STAZZEMA (Lucca), 11 agosto - Il 12 Agosto 1944 a Sant’Anna di Stazzema si consuma una delle stragi più terribili della seconda guerra mondiale: 560 persone vengono uccise in meno di mezz’ora, almeno 140 sono bambini. Enrico Pieri, presidente Associazione martiri, ha accettato di raccontare a LoSchermo.it la sua storia. Nato a Sant’Anna il 19 aprile 1934, quel giorno aveva 10 anni, la sua famiglia era composta da padre, madre e due sorelle, tutti morti nell’eccidio. “Era una bella mattina di sole – ricorda con gli occhi ancora lucidi – io, come tutti i ragazzi, avevo il compito di far pascolare le pecore”. Ce lo racconta dal tavolo di un bar nella piazza principale di Pietrasanta, ma l'impressione è che abbia ancora davanti agli occhi i suoi monti, come erano allora. E i sentieri fra i castagni: “Lì c’era il lavatoio, con una fontana - indica col dito – la scuola si trovava dove ora c’è il museo". E poi, a spezzare l'idillio, la guerra. A distruggere con la violenza l'illusione di vivere su un isola serena, nel mare dell'orrore che stava ingoiando il mondo. "La guerra è iniziata in quella Polonia che sembrava dall’altra parte del mondo e poi è venuta a finire a Sant’Anna. La vita è così”. E anche la morte. Come si viveva a Sant’Anna durante il conflitto? “A Sant’Anna si viveva come nell’800, senza elettricità, senza servizi, senza strade: si portava tutto in collo o tenevi l’asino o tenevi la mucca. E la gente preferiva tenere la mucca. Era una vita dura: le case erano composte da stalla, cucina e camera. Il 900, da noi, è arrivato dopo la guerra”. Eravate preparati a delle rappresaglie? “Dopo che bruciarono Farnocchia ci aspettavamo qualcosa, avevamo nascosto il grano nelle damigiane e s’era sotterrato tutto, insieme alla biancheria, ma mai ci saremmo aspettati un crimine così. Quella mattina, non ci siamo resi conto di cosa stava succedendo. Da quando ci hanno avvisato che

34

Vincere met Anfiteatro: van Trento naar Bergamo De film 'Vincere' over Ida Dalser, de vriendin van Mussolini, die Anfiteatro op maandag 8 februari projecteerde ten voordele van de slachtoffers van de aardbeving in l'Aquila, kreeg voor ons een letterlijke betekenis. Bij het buitengaan uit de zaal kregen wij een plastic tasje aangeboden, dat bij nader onderzoek, naast Italiaanse reisfolders, een mooie prijs bleek te bevatten: een driedaags arrangement in Trento met verblijf in de Terme di Garniga, hotel met zwembad en 'bagni d'erba'. We beseften snel dat drie dagen te kort zijn om een streek te verkennen, zeker als die in Italië ligt. Daarom besloten we om er nog een vijftal dagen aan te breien: twee in Trento zelf en drie in Bergamo, waar Herman Cole ons de B&B 'Ai musei' aanbeval. We krijgen nogal moeilijk mailcontact met Trento, maar het Italiaanse gezag van Herman opent

11


SAPORI ITALIANI

La cucina : Ricette del 08/06/2010 di Maxim De Santanglaise alle deuren en zo landen we op zaterdag 18 juni in een niet echt Italiaans weertje op de luchthaven van Bergamo. Hoe meer we Trento naderen, hoe Belgischer het weer wordt: de regen valt er nu werkelijk met bakken uit. Maar het onthaal in 'Garniga Terme' maakt onmiddellijk alles goed. Bij het avondmaal ontdekken we bovendien heel wat positieve dingen: er zijn buiten ons enkel Italianen in het hotel, de keuken van het hotel is voortreffelijk en de plaatselijke wijnen van Trentino zijn een ontdekking waard. We beginnen onze verkenning van Trento met de hoogmis in de Duomo San Vigilio. Voor de feesten van San Vigilio zijn we net een week te vroeg, maar de kerk zit niettemin afgeladen vol. Het rijke Roomse leven is hier geen schim uit het verleden. De San Vigilio is gebouwd in Romaanse stijl, vóór de tijd dat de Gotiek het licht in de kerken binnenbracht. Maar het feit dat je je op een historische plek bevindt, de plaats waar de het beroemde 16de eeuwse concilie de contrareformatie inluidde, doet je toch wel iets. Origineel zijn ook de trappen die van binnenin de kerk naar de prachtige galerijen voeren, die de buitenkant van de kerk sieren. Na de mis neuzen we nog wat rond in het koor en maken kennis met een koorzanger, die tegelijk leraar Engels is in Trento. Hij biedt ons spontaan aan om een korte rondleiding (in het Duits!) in de kerk te geven, "weil ich doch Zeit habe". Zo krijgen we de prachtige sacristie te zien met 18de eeuws meubilair en het graf van een Venetiaanse condottiere, die, ondanks het feit dat hij door de Trentenaren in de strijd gedood was, toch een prachtig graf in de San Vigilio kreeg. Voor de verdere exploratie van Trente

12

LUCCA, 8 giugno - Visto che la settimana passata ci eravamo dedicati al risotto con le quaglie, piatto di non semplicissima realizzazione, oggi alleggeriamo un po' il nostro ricettario con un altro risotto, prettamente estivo, di facilissima e velocissima esecuzione. Ingredienti freschi, semplici e saporiti. Non avendo un nome lo chiameremo "risotto ai tre colori" o anche "risotto Italia" o, se preferite "risotto nazionale". RISOTTO AI TRE COLORI Ingredienti: 320 grammi di riso ovviamente Carnaroli Una piccola cipolla Cinquanta grammi di burro Una quindicina di foglie di basilico 30 cl di passata di pomodoro (un bicchiere da cucina abbondante) 200 grammi di ricotta dura Sale e pepe Preparazione: In un bel tegame facciamo imbiondire la nostra cipolla tritata finissimamente nel burro. Aggiungiamo quindi il pomodoro, sette o otto foglie di basilico tritate, sale e pepe e dopo ancora cinque minuti aggiungiamo le rimanenti foglie di basilico intere. Facciamo insaporire e a questo punto aggiungiamo il riso precedentemente cotto e scolato. Mescoliamo il tutto per un minutino e poi serviamo immediatamente in tavola coprendo ogni piatto di riso con una bella manciata di ricotta grattugiata a scaglie.

33

SAPORI ITALIANI

ste verdedigingslijn was die de keizerlijke troepen van Franz Joseph niet hebben kunnen doorbreken. Allez, IJzer en Marne in deze regio. Daar is evenveel jong bloed gevloeid als in Ieper en Passendale. Die jongens wisten wanneer een kwart liter grappa per man verdeeld werd, er een bevel tot aanval ging volgen. Ja, zo pompten ze de troepen een beetje moed in. Grappa Piave is dus bijna als ter communie gaan. En de boven vermelde “grigioverde” (“grijs-groen”) doet denken aan de kleur van de uniformen van quei bravi ragazzi in grigioverde. Ook in latere tijden wanneer de Alpini hun winterkamp op 2000 m boven de zeespiegel opsloegen, hadden ze, behalve kleding en dekens, geen ander verwarmingsmiddel dan een halve liter grappa per dag die zij van “het vaderland” kregen. Pittig detail van de zaak: de hoge officieren van het Amerikaans leger kwamen naar Italië om de trainingsmethodes van die toffe soldaten te bestuderen … en zij verschoten nogal, zo gewoon als zij zijn met hun comfortabele uitrustingen en hun puriteinse mentaliteit van de geheelonthouding !! Een borreltje grappa voor een geëmigreerde Italiaan is beter voor zijn hart dan een bord pasta. Maar dat is allemaal aan ’t vervagen. Ja, op het platteland en in de bergen blijft dit soort levensstijl bestaan, maar de jeugd tegenwoordig weet het allemaal niet meer en, voor de eerste keer in de Italiaanse geschiedenis is er een generatie Italianen, die drinkt gewoon om te drinken en om zich te bezatten. Hoe zielig. Ik hoop alleen maar dat dit een mode van voorbijgaande aard is. Vandaag is grappa en verfijnd product. Wit, geel, van die en die wijn, prestigeconfecties en noem maar op. Wil je nog een authentieke grappa drinken, dan moet je de juiste connecties hebben,… maar dit is dikwijls nodig in Italië en voor allerlei bedoelingen … Wel, beste vrienden, salute, cin cin en schol, maar wacht even tot het weer een beetje kouder wordt … Achille Ziccardi

32

CHE COS’ABBIAMO FATTO doen we beroep op de voortreffelijk gids over Noord-Italië van Herman Cole. Zo ontdekken we de prachtige palazzi van Trento, die de namen dragen van illustere plaatselijke families: Thun, Geremia, del Monte en Galazzo. In dit laatste paleis huist nu het infokantoor voor toerisme, waar we het tweede deel van onze prijs afhalen: een 'Trento Card 48 ore', waarmee we gratis een twaalftal musea en kastelen in Trente en omgeving kunnen bezoeken. Helaas is op maandag bijna alles gesloten, maar de dame van het bureau is zo vriendelijk om onze 48 uur op te splitsen in 2 maal 24. Als eerste evenement bezoeken we het Museo Diocesano. Tot onze vreugde ontdekken we hier o.a. acht Brusselse wandtapijten van Pieter Coecke van Aalst, de schoonvader van Pieter Brueghel de oude. Maar het absolute hoogtepunt van Trento is het Castello del Buonconsiglio. Van de 13de tot de 19de eeuw was dit kasteel de residentie van de prinsbisschoppen. Een 15de eeuws kunstenaar schilderde hier 'al fresco' de 12 maanden van het jaar. Je ziet er zowel sneeuwballengooiende kasteelheren als flirtende edellieden: de prins-bisschoppen waren van alle markten thuis... Op maandag is het weer volledig gekeerd. De Dolomieten, met hun rotsen als dreigende gezichten, worden plots zichtbaar. Echt een moment dus om de bergschoenen aan te gespen, de rugzak klaar te maken en een tocht te ondernemen naar de Cima Verde op een hoogte van meer dan 2100 meter. De vergezichten zijn buitengewoon en we genieten vooral van de onuitsprekelijke rust die de bergen uitstralen. Voor onze tweede monumentendag kiezen we eerst voor het Castel Thun, op een dertigtal kilometer ten noorden van Trento. Het kasteel ligt in een prachtig decor, met zicht op de bergen van de Brentagroep. Binnenin is elke kamer nog ingericht in de stijl van de 16de, 17de en 18de eeuw. We delen niet altijd de smaak van deze rijke familie, maar komen toch onder de indruk van de prachtige renaissance-schoorsteen in de slaapkamer van de graaf en van de originele faïence-houtkachels in vrijwel elke kamer. Er is geen groter contrast mogelijk dan tussen Castel Thun en het MART in Rovereto dat we in de namiddag bezoeken. MART staat voor 'Modern Art Rovereto Trento' en je vindt er rond een centrale glazen koepel van 25 meter hoog een reeks zalen, waarin zowel de vaste collectie als gelegenheids•tentoonstellingen hun plaats vinden. Wij worden vooral geboeid door het mooie overzicht van de Amerikaanse kunst van 1850 tot nu. Verrassend dat alle stijlen van romantiek tot postmodernisme over impressionisme en kubisme ook hun

13


SAPORI ITALIANI Mijn jeugdherinneringen: de bouwvakkers die ’s ochtends vroeg in de barre Milanese winter naar hun werk gingen, passeerden langs een café –bar, zoals wij zeggen - en dronken een borreltje grappa om zich te verwarmen. Sommigen dronken een “grigioverde”, grappa met een scheutje muntsiroop in. Ik geef het toe, soms heb ik het ook gedaan wanneer het echt koud was (Het sneeuwt meer in Milaan dan in Antwerpen!) en ik wist dat ik lang in de buitenlucht moest staan. Er is praktisch geen streek in Italië waar geen grappa wordt geproduceerd. Vroeger was het eerder iets van het noorden, Piemonte, Veneto, Trentino, Friuli, maar tegenwoordig maken ze grappa overal in Italië en regio’s rivaliseren onder elkaar om echt fijne en degelijke producten op de markt te brengen. Ik heb een jeugdherinnering van een studentencongres in Palermo; op een avond, met een groepje jongens uit Turijn, Milaan, Verona, Venetië, Trieste en Bologna, en we hadden zin in een borreltje. Wij hebben heel Palermo moeten afdweilen om een fles grappa te vinden. Tegenwoordig heeft ook in Palermo iedere bar een fles grappa in de rekken staan.

prachtige vertegenwoordigers hadden over de oceaan.

Er zijn sympathieke legendes aan grappa verbonden. In Emilia, in de Lambrusco-streek, wordt grappa ’s nachts door de vrouwen gedistilleerd. De mannen gaan naar het dorpscafé kaarten, de inspecteurs van de accijnzen vinden het normaal, alles is in orde, en vermoeden niet dat ondertussen de vrouwen het druk hebben rond de distilleerkolven,… maar de wind moet in de juiste richting waaien, ver vanuit het dorp in de andere richting, anders zullen de inspecteurs het ruiken … Op Sardinië heet grappa “fil di ferro” (ijzeren draad). De stiekem gedistilleerde grappa wordt in de velden onder de grond verborgen, rond de hals van de fles wordt een ijzeren draad gedraaid met het puntje naar omhoog, zodat de flessen kunnen teruggevonden worden …

We sluiten onze vierdaagse in Trento af met een bezoek aan de prachtige Val Rendena. Getrouw de gids van Herman Cole volgend bezoeken we de drie kerkjes, waar Dionisio Baschenis in de 16de eeuw zijn fresco's op schilderde: Pelugo, Pinzolo en Carisolo. Van dit laatste is het niet ver meer tot de Tussendoor genieten we natuurlijk ook van het hotel Terme di Garniga met zijn prachtig zwembad en zijn voortreffelijke keuken. We ontdekken de 'Canederli con cuore di Gorgonzola', de 'Risotto allo zafferano con prosciutto cotto e carote' en de 'scaloppa alle pizzaiolo' en spoelen alles door met een Gewürztraminer, een Marzamino of een Teroldego Rotaliano... De weg van Trento naar Bergamo brengt ons automatisch langs het lago di Garda. In de omgeving van Peschiera del Garda ligt het schitterend onderhouden 'Parco Giardino Sigurtà'. We kiezen om dit park met de fiets te verkennen. Je rijdt er langs prachtige lanen met een een ongelooflijke bloemenpracht, vijvers met vissen en waterschildpadden en geniet ondertussen van schitterende vergezichten... Op een schiereiland in het zuiden van het Gardameer ligt Sirmione. Zelfs de Romeinen konden de plek al appreciëren want de dichter Catullus bouwde er in de 1ste eeuw voor Christus zijn indrukwekkende villa. Helaas wordt Sirmione nu wat té veel geapprecieerd. In de straatjes van het oude stadje is het op de koppen lopen. Maar gelukkig, hoe meer noordelijk je gaat, hoe rustiger het wordt. En het is aangenaam wandelen tussen de ruïnes van de 'Grotte di Catullo' met het Lago di Garda op de achtergrond... De laatste drie dagen brengen we door in Bergamo, de stad van de

Een gouden middenweg is te vinden in een van de populairste grappa’s van Italië. Die heet Grappa Piave. Die naam spreekt boekdelen voor het hart van de Italianen. Bij het horen van de naam vliegen hun gedachten naar de sneeuw en het ijs van de Grappa-Berg en naar de modder van de oevers van de Piaverivier ten oosten van Venetië, die in de Grote Oorlog de laat-

14

31

In Trentino, traditioneel een van de beroemdste grappastreken van Italië, verbleven wij ooit twee weken in een vakantiehuis waar onze buurman een inspecteur van de accijnzen was, Guardia di Finanza. Hij heeft mij ooit op een borreltje grappa vergast, zeer lekker. Toen ik vroeg welke merk het was, antwoordde hij met een geamuseerd knipoog : “Merk??? Ah!” Ik knipoogde terug. Meer was niet nodig. Effectief, de beste grappa’s zijn niet persé diegenen die een etiket en een takszegel dragen. Het komt door het feit dat een boer zijn eigen druiven distillerend, een constante en eigen kwaliteit kan garanderen terwijl de fabrieken, die druiven van links en rechts binnenhalen, niet hetzelfde kwaliteitsniveau kunnen garanderen. Ja, natuurlijk zijn er ook fabrieken die aandachtig de ene van de andere soort druiven afzonderlijk houden zodat zij een product van hoge kwaliteit op de markt kunnen brengen, maar dan moet je de prijs betalen en de mooie fles en de chique confectie ook !

SAPORI ITALIANI

CHE COS’ABBIAMO FATTO commedia del Arte, van operacomponist Gaetano Donizetti en van de innemende paus Johannes XXIII. We verblijven hier in een typisch Italiaans appartement 'Al Musei', gelegen tussen een binnenkoer met antieke trappen en een wat verwilderde achtertuin in de onmiddellijke omgeving van de beroemde 'Accademia Carrara', een neoclassicistisch palazzo met een collectie schilderijen om U tegen te zeggen (De Accademia was helaas gesloten, maar de pronkstukken van de collectie konden we bekijken in het prachtige Palazzo della Ragione in de Città alta). Om het oude Bergamo te bezoeken, moet je eerst een kleine bergtocht doen, tenzij je gebruik wil maken van de 'funicolare'. We kiezen voor het eerste en klimmen via de oude stadspoorten San Agostino en San Giacomo naar de Piazza Santa Maria Maggiore. Daar zien we de gelijknamige kerk, gebouwd in de Lombardisch-Romaanse stijl, maar in de 17de eeuw rijkelijk versierd in de barokstijl. We gaan binnen langs een portiek, ondersteund door leeuwen, wat ons eraan herinnert dat Venetië hier de plak zwaaide. Binnenin zijn het vooral de Florentijnse 16de eeuwse wandtapijten met het leven van Maria en het inlegwerk van de eveneens 16de eeuwse koorbanken met taferelen uit het Oude Testament die ons kunnen bekoren. We staan ook mijmerend stil bij het grafmonument van Gaetano Donizetti, de meester van het Italiaans belcanto. We verlaten de kerk via dezelfde portiek, bewonderen het romaanse Tempietto die Santa Croce, gaan door een overdekte galerij met fresco's en komen dan terecht in een ronduit schitterend decor. Niet voor niets noemde Le Corbusier het Piazza del Duomo het mooiste plein ter wereld. Je weet niet waar eerst kijken: het achthoekige Battistero met rood marmer uit Verona, het noordelijke portiek van de Santa Maria Maggiore en als pronkstuk de Capella Colleoni, een mausoleum voor de condottiere die Bergamo beroemd maakte.

GRAPPA: EEN VOLKS VERHAAL Lekker, eenvoudig en hartverwarmend ! Beste vrienden, Het zou té gemakkelijk zijn indien ik een paar websites via Internet zou bezoeken: tik Storia della Grappa in en je zult er alles te weten komen. Laat het me jullie dus op mijn manier vertellen. Het is niet moeilijk om te maken: pers de druiven om wijn te maken, laat raspen (graspe), pitten, vellen samen gisten, distilleer die massa (vinaccia), gooi de “koppen” ***en de “staarten”*** weg zoals bij de meeste distillaten en wat overblijft is grappa. (*** het eerste en het laatste dat uit de serpentine komt). Eigenlijk kan het niet typisch Italiaans genoemd worden: in Frankrijk hebben ze hun marc, in Spanje is er aguardiente, in Portugal bagaçeira, in Griekenland raki, maar in de wereld is de Italiaanse grappa wél de beroemdste van deze familie. Ooit, lang geleden, was het echt iets alles behalve fijn: het was een bitterzure goedkope drank voor de arme mensen, die ze ook gebruikten om wonden te ontsmetten, om bezeerde spieren te masseren en ze geloofden rotsvast in haar eigenschappen als geneesmiddel tegen griep, verkoudheid, andere aandoeningen van de ademhalingswegen en van het spijsverteringsstelsel.

30

Na een bezoek aan het palazzo della Ragione met de schilderijencollectie beklimmen we de 230 trappen van de stadstoren, wat ons toelaat om Bergamo ook in vogelperspectief te bekijken. lperspectief te bekijken. Het is ook prettig om in Bergamo te slenteren langs de smalle straatjes: de Via Colleone en de Via Gombito. We sluiten af met een 'menu turistico' in 'Il Sole'. Nog nooit zo'n goeie ravioli gegeten... Voor onze laatste dag besluiten we, alweer geïnspireerd door de gids Noord-Italië om het Lago d'Iseo te bezoeken. Onze hospita, Laura Maffeis, raadt ons aan om te kiezen voor het Monte Isola, het 'berg-eiland' of de 'eiland-berg'. En we worden niet bedrogen. Vanuit Sulzano brengt de boot ons in een tiental minuten naar Peschiera a Maraglio. Hier geen overbevolking zoals aan het Lago di Garda, maar een pittig Italiaans sfeertje. We stellen de genietingen des levens nog even uit, want we willen absoluut de bedevaartstocht aanvatten naar het Santuario della Madonna della Ceriola: anderhalf uur klimmen, een hoogteverschil van 400 m overwinnen langs kronkelige bergpaden, maar beloond worden door prachtige vergezichten. Het eindpunt valt wat tegen, maar bedevaarders weten dat: de weg is belangrijker dan het doel... Na onze terugtocht, bij een glas wijn mijmerend aan het lago d'Iseo, weten we het: het is weer voorbij. Maar we hebben genoten van een stuk Italië, misschien iets minder bekend, maar voorgoed in ons hart geschreven... Jef en Bea De Langhe-De Witte

15

VIAGGIARE

ANFITEATRO Dedicato a Brecht Autore che stimo molto, e a tutti i miei corsisti che hanno creduto e credono ancora che “usare il congiuntivo vuol dire avere il cervello con le marce”. Premessa: La dedica a Berthold Brecht si spiega con la convinzione che questo autore aveva riguardo al concetto di plagio. Per Brecht, infatti, se un autore trascrive un articolo di un altro autore, cambiando quà e là alcune frasi o aggiungendone e/o omettendone altre, e alla fine ci si riconosce talmente e completamente nella redazione finale di questo scritto cosiddetto plagiato al punto di riconoscerlo come suo, allora questo articolo, del tutto “nuovo”, non puo’ essere chiamato plagio. A maggior ragione se l’autore originario ha già pubblicato il suo scritto e avuto il suo giusto compenso mentre il cosiddetto autore che plagia ne fa un uso assolutamente non lucrativo. Lo scritto seguente non è un plagio.

La riviera dei fiori Voor de zoveelste keer bracht Ryanair mij naar mijn geliefd Italië, nu aan de Riviera dei fiori, begin juni, een uitgelezen moment om van de bloemenpracht en het milde klimaat te genieten. Deze keer heb ik gebruik gemaakt van het openbaar vervoer: trein+ bus, wat een lange, vermoeiende, maar…goedkope onderneming was. Ik ben geland op Torino Caselle en na een busrit van 45minuten stond ik in een ellenlange file in het station Torino Porta Nuova om mijn treinticket te bemachtigen. 10 min voor vertrek kon ik me gepakt en gezakt in een coupé gooien. De trein zat propvol scholieren die naar huis pendelden. Ik sprak een stevige jongeman aan, die moeiteloos mijn valies boven onze hoofden in het rek hees! Oef! Opdracht één volbracht. Ik had een treinreis van 4 uur voor de boeg; beetje bij beetje schoven de uitschieters van de Mont Blanc aan mij voorbij, stilaan liep de trein leeg, en nadat ik in Savona was overgestapt, had ik het coupé voor mij alleen. Ik belandde rond 15u30 in Imperia Porto Maurizio, het einddoel van mijn reis. Wat nu? Waar was het hotel? 30m van zee! Een taxi was nergens te bespeuren, dus zeulde ik met overmoed mijn koffer het jachthaventje door en na enkele aanwijzingen vond ik, badend in het zweet, mijn bestemming: hotel Ariston! Opdracht twee volbracht, hotel gevonden! Van dan af was het puur genieten. Ik verbleef in een familiehotelletje, gerund door een uiterst vriendelijk echtpaar, waar vader en moeder nog meehielpen; waar mevrouw ’s morgens een warme croissant en een zalige cappuccino serveerde, waar tante taarten bakte en heerlijke artisanale jam op tafel toverde. Ik gooide de luiken van mijn kamer open, de zon gooide zich binnen, de meeuwen scheerden langs, en in de verte hoorde ik zo nu en dan een wegschietende vespa. Ik was thuis!

16

Se tutti i popoli della terra, disgustati dagli orrori della guerra, decidessero di sperimentare l’idea della “pace preventiva”. Se la virtù del “ben-essere” prevalesse sul vizio consumistico del “ben-avere”, e la filosofia di uno sviluppo economico compatibile la facesse finita con il mito capitalistico e liberista dello sviluppo esponenziale incontrollato. Se gli uomini imparassero che la ricchezza di tutti puo’ essere godibile da ciascuno e che è nella condivisione di un bene che si nasconde la felicità. Se la circolazione delle monete fosse regolata da un sistema generale capace di riportare questa circolazione alla sua originaria funzione di scambio, un po’ come i globuli rossi consentono di portare ossigeno a tutte le cellule del corpo. Se al MITO della crescita infinita si arrivasse a sostituire il REALISMO di una decrescita regolata. Se la riduzione dei consumi prevedesse una filiera corta di produzione e scambio, favorendo l’utilizzo di generi alimentari provenienti da un particolare territorio. Se a tutti i bambini della terra fosse regalato un computer, preparando un futuro rapporto di interscambio fra il locale e il globale facendo in modo che ognuno potesse essere presente in un preciso luogo fisico e contemporaneamente essere ovunque nella rete internazionale. Se la paura di auto-estinguersi per esaurimento delle risorse ci convincesse tutti a contenere le nascite, educando gli anziani a lavorare di più alla preparazione dei giovani ed educando i “pochi” a finanziare questa preparazione dei “molti”. Se tutto questo e molto altro ancora fosse davvero possible, ebbene allora potremmo finalmente cominciare a scrivere il manifesto del terzo millennio. Fabrizio Gentile, Gent (giugno 2010)

29

IN ITALIA

VIAGGIARE

Het menu begon buiten, aan de rand van het zwembad met een groot buffet: Gran Buffet di Aperitivi e Antipasti Isola del Pane e delle Focacce: Pane Toscano, Pane alle Olive, Focaccia alla Salvia, Focaccia al Rosmarino, Focaccia alla Cipolla, Focaccia alle Patate Isola dei Salumi: Cascata di Prosciutto, Rosette di Salame Toscano, Pancetta della Val di Chiana Isola dello Chef: Frittatine dello Chef (alle Patate, alle Cipolle, alle Erbette), Bruschetta al Pomodoro Fresco e Basilico, Bruschetta al Paté d’Olive, Sfogliatine di Pane al Lardo di Colonnata, Melanzane in Carrozza, Pappa al Pomodoro e Panzanella Mediterranea, Nuvolette in Frittura

Ik had een adresje gevraagd waar ik ’s avonds kon eten, niet waar de toeristen gaan, maar waar de Italianen komen. Ik kreeg een crème van een adresje, waar je moest reserveren, om een tafeltje te bemachtigen, waar het menu met krijt op een bord geschreven stond, waar alle ingrediënten in detail aan tafel werden toegelicht. Wat heb ik genoten van de overheerlijke gnocchi gevuld met ricotta, van kleine, zwarte ravioli met sepia en polpo en zongedroogde tomaatjes, van flinterdunne, licht dichtgeschroeide tonno met een zalige vinaigrette, van vitello met porcini en gebakken aardappeltjes, van lasagna met pesto en asperges, van ravioli gevuld met fijne zucchini, van coniglio alla Ligure. Van de desserts ben ik wijselijk afgebleven, maar un caffé con limoncello van het huis kon ik niet weigeren! Wat kan het leven toch mooi zijn! Sorry, ik kan het niet laten. Ik krijg er nog het water van in de mond!

En dan mochten we plaatsnemen in de prachtige zaal: voor de Italianen was het niet gemakkelijk om de juiste tafel te vinden, want de tafelnamen waren Belgische steden. Er is heel wat afgelachen, want je kan je waarschijnlijk al voorstellen hoe een Italiaan ‘Ieper’ of ‘Tienen’ uitspreekt! Toen ook wij aan ons tafeltje zaten, viel het me op dat er heel wat werd afgelachen ... Bleek dat de vrienden op elke tafel een boekje met onze ‘mooiste foto’s’ hadden gelegd. De buikjes werden goed gevuld met: Primi Piatti: Nidi di Tagliatelle al forno, Mezze Maniche alla Mediterranea Secondo Piatto: Culatello Steccato al Crudo con Patate arrosto agli Aromi e Catalana di Verdure al Balsamico De Belgen lieten zich van hun beste kant zien tijdens de traditionele ‘dans met de servetten’ en na de tientallen ‘brindisi’ door de Italiaanse vrienden, kwam mijn broer zijn steentje bijdragen met een lekker pintje! Na de Torta Nuziale: Millefoglie all’americana con Crema e Scaglie di Cioccolato, was het tijd om de volgende bruidsparen te kiezen. Eerst alle vrouwen op een hoopje voor het boeket en dan de mannen voor de kousenband: Gilles & Veronica en Philip & Letizia weten wat er van hen wordt verwacht!

Eén dag reed ik naar Ventimiglia om van daar uit de Hanburytuinen te bezoeken, een parel van een botanische tuin(18 hectare), een sprookjeswereld van exotische planten die de Engelse koopman Thomas Hanbury vanaf 1867 liet aanleggen. Hij had fortuin gemaakt in China met kruiden, thee en zijde en liet zich aan de Riviera “verzorgen”. Na verschillende eigenaars en bestemmingen staan de tuinen nu onder toezicht van de universiteit van Genova. Naast cactussen, eucalyptussen en citrusbomen, agaven, gedijt hier ook de grootste papyrusplantage. Je bent er enkele uurtjes zoet mee. Oogverblindende landschappen met altijd een azuurblauwe zee als achtergrond nodigen je uit om met mondjesmaat te genieten. De volgende dag reed ik met de bus naar Dolceacqua, een kunstenaarsdorpje een beetje het binnenland in, boven Ventimiglia. In de straatjes van de oude dorpskern wemelt het van galerieën, waar de traditie van producten gemaakt met olijfolie, nu door buitenlandse kunstenaars wordt voortgezet. Zij hebben het dorpje gered van de leegstand. Het symbool is de middeleeuwse Nervia-brug, die Claude Monet beschreef als “een juweel van lichtheid” Erbovenuit steken de imposante rui-

Ook al zaten de meeste buikjes al vol, maar voor een laatste koekje of stukje fruit van de Chiosco dei Golosi con Frutta was er zeker nog plaats! Een lekkere Grappa of Limoncello na de koffie en dan was het tijd voor de spelletjes van de vrienden. Na enkele ‘pikante’ quizvragen en Alessio die bijna in het zwembad werd gegooid, zat onze dag erop. Het was echt een prachtige dag! We hebben er van genoten! En nu is het uitkijken naar onze volgende grote dag, want rond half september komt onze kleine spruit eraan! We houden jullie op de hoogte! Isabelle Ulichnowski

28

17

VIAGGIARE

nes van een middeleeuws kasteel. Mooi! Daarna schreef ik me in voor een geleid bezoek aan de villa Garnier in Bordighera; Charles Garnier was de architect van de opera in Parijs, en had hier aan de Riviera zijn “bescheiden optrekje”. In zijn testament schonk hij de villa aan een kloosterorde in Aosta, waarvan nu nog de laatste zusters aan zee verblijven. De bovenverdiepingen worden als gastenkamers verhuurd. Zouden de zusters met hun contemplatief leven die “hemelse” hoekjes ook zien? Wie onderhoudt de perfect gestructureerde tuin met zijn overvloed aan mediterrane planten? Het was er een oase van rust en schoonheid. Ik bleef natuurlijk ook een dag in Imperia zelf: Imperia Oneglia en Imperia Porto Maurizio, door Mussolini indertijd verbonden tot één stad, nu twee aparte entiteiten met langs de zee een kilometerlange promenade. De oude bovenstad bereik je met een kleine kabellift of via een eeuwenoude trappenweg. In kronkelige, smalle straatjes lijken de huizen in eeuwige rust gedompeld, en de koepelkerk duomo Maurizio en het klooster van Santa Chiara bewaren hier rust, peis en vree. Beneden in de jachthaven liggen immens grote jachten, en speelt zich het mondaine leven af. Ook Cervo stond op mijn programma, het meest fotogenieke vakantiedorpje aan de riviera del Ponente pal boven de zee. Vanuit de middeleeuwse steegjes en steile trappenstraatjes krijg je nu en dan een overweldigende uitkijk op een zee met duizend kleuren. Je moet er wel eerst een stevige klim voor over hebben, want het centro storico is alleen te voet bereikbaar. Maar op een terrasje onder een pergola, met een glaasje prosecco en wat hapjes, met een kerkklokje dat frêle klanken rondstrooit, met de blik op oneindig, wenste ik dat ik de tijd kon doen stilstaan. Natuurlijk mocht San Remo niet ontbreken, hoewel… Veel chique kledingzaken en statige palazzi rijgen zich in boulevards aaneen; de grandeur van een stad met een casino bepaalt er het stadsbeeld. Wekelijks is er op vrijdag de grootste markt in

18

IN ITALIA

VIVA GLI SPOSI! De laatste dagen voor het huwelijk waren heel intens: de aankomst van de familie uit België, de laatste aanpassingen, het afhalen van de kleren, de papieren voor de reis in orde brengen, het weerbericht in het oog houden, nog eens langs de priester voor de laatste details, de bloemen afhalen, ... Op 12 juni was het eindelijk zover! Wij trouwen! De bruidegom mocht me niet op voorhand zien, dus hij had zijn laatste nacht als vrijgezel doorgebracht in het ouderlijk huis en ik in de agriturismo waar de familie verbleef. ‘s Morgens samen met mama en schoonzus naar de kapper en dan was het tijd om de feestkledij aan te doen! We zagen er stralend uit! Matilde Lina kwam eens kijken hoe Tante Belle er uit zag in haar lange witte kleed en haar sluier en ze zag dat het goed was. De straten rond de kerk waren bekleed met foto’s van ons en aan het hek van de kerk hing een grote spandoek. Normaal gezien maakt de stoet van auto’s maar lawaai na de huwelijksmis, maar de Belgen lieten zich goed horen op weg naar de kerk! De beste manier om de genodigden te overtuigen om binnen te gaan in de kerk zodat de bruid uit de auto kon stappen. De bruidegom stond aan het altaar te wachten, toen ik samen met papa de kerk binnenwandelde. Een prachtig moment! Ik weet niet wie er zenuwachtiger was: papa of ik! Na de traditionele kerkdienst, wachtte iedereen ons buiten aan de kerk op. Familie en vrienden bedolven ons onder kilo’s rijst en honderden kussen en gelukwensen, de jongens van de voetbal lieten ballonnen in de kleuren van de ploeg de lucht ingaan. Terwijl de genodigden naar het aperitief vertrokken, gingen Alessio en ik foto’s trekken in de heuvels van Buggiano. In een prachtige olijfgaard met zicht op de Valdinievole.

27

ITALIAANSE SPROKKEL

VIAGGIARE

bonus ook nog eens iets zeggen. Echter..de hoogste trap, de meeste roem is voor de veline, de meisjes van Striscia la Notizia. Dit is weliswaar een programma van Canale 5. In minuscule bikinietjes fladderen hupse jonge dames met de laatste nieuwsbriefjes van en naar de presentator. Ondertussen doen ze een danspasje en belanden steevast op de desk van de nieuwslezer. Al deze TV-girls zorgen er samen met de cameraman voor dat de upskirts - toevallige lichaamsbewegingen die een blik onder het rokje toelaten - op de best mogelijke manier in beeld worden gebracht. Lachen , huppelen en een schaarse bedekking is al de ervaring die nodig is om deze klim naar de top en een plaatsje binnen de strakke armen van ‘s werelds schoonsten te bemachtigen.

Italië ( voor de liefhebbers!). In de namiddag bezocht ik met een geleid bezoek de villa Alfred Nobel aan de andere kant van de stad, waaraan hij de naam gaf: “Mio Nido”. Het was een beetje een shock een kanon in de tuin te zien, en vast te stellen dat de Zweedse wetenschapper en uitvinder van het buskruit nu vooral gekoppeld wordt aan de prijs voor de vrede. Alle winnaars van de Nobelprijs in alle categorieën staan vermeld: wat spijtig dat ik er geen enkele Belg vond! Let wel op dat je het trein+busticket valideert voor je instapt! Soms moet je het apparaat zoeken: het stond ofwel in de hall of op het perron of in de gangen. Dat had ik dagen plichtsbewust gedaan; één moment van vergetelheid kostte me bijna 250 euro terwijl mijn ticket amper 2,80 euro had gekost. Maar met halsstarrige Vlaamse koppigheid weigerde ik mijn identiteitskaart te tonen. Na lang discussiëren haalde ik mijn slag thuis en betaalde slechts 5 euro boete! Een reis naar de Riviera dei fiori betekent niet alleen “bakken en braden”. Ik was trouwens mijn badpak vergeten! Het wordt wat je er zelf van maakt. Het is een klein paradijsje, minder bezocht door het groot toerisme, want de meesten verblijven aan de Côte d’Azur of zijn met hun auto slechts op doorreis. Vermijd juli en augustus en ik garandeer jullie een week van zoete zaligheid.

De bekendste velina is ongetwijfeld Elisabetta Canalis. Ze kwam terecht in de armen van Inter Milaan-aanvaller Vieri om binnenkort uiteindelijk aan de arm van George Clooney naar het altaar te schrijden. Giorgia Palmas begon als microfonina, vervolgens velina en is nu de verloofde van Bologna-aanvaller Davide Bombardini. Manuela Arcuri, begon als letteronza, hangt inmiddels gratieus aan de arm van schermvedette Aldo Montana Barbara Petrillo, zeer populaire letteronza, heeft Fabiano Santacroce verdediger van Napoli aan de haak geslagen. Bernardo Corradi, aanvaller van Udinese Calcio, drukt Elena Santarelli aan de stoere borstkast. Zij begon als ereditiera, valleta en werd meteorina. Eleonora Pedron was meteorina, is nu niet enkel valetta maar ook de verloofde van motorrijder Max Biaggi. De Britse zanger Robin Williams en de vroegere middenvelder van Juventus, Giuliano Giannichedda zitten achter de veren van gewezen letteronza en schedina Federica Ridolfi. Dus dames, heb je nog genoeg energie om in lichte voile, springend op een trampoline, het scherm van de Italiaanse TV te vullen neem dan je kans waar en word showgirl kortweg TV-garnituur. Je begint anoniem en met wat kunstig borsten- en billenwerk klim je voor je het weet op tot minister of je belandt in de armen van een stoere bekende macho. De onthaarde en met olie ingesmeerde binken in de reclamespotjes van de laatste maanden zullen je niet meer uit jouw slaap houden. Daniëlle Ziccardi-Van Gael

Adresjes: Hotel Ariston Via Privata Rambaldi, 2 - 18100 Imperia - Italy Tel. +39 0183 63.774 - Fax +39 0183 66.68.45 www.hotelariston-imperia.it Osteria dai Pippi, via dei Pellegrini 9,18100 Imperia tel: +39 0183 652122 Simone Duymelinck

26

19

VIAGGIARE

ITALIAANSE SPROKKEL

Een minder bekend stukje Toscane: de Lunigiana

Stap 1: spintarelle : in het programma Beato tra le Donne mogen zij de weggestemde mannelijke kandidaten het zwembad in duwen. Zij zijn zuinig gekleed en houden zich, uiteraard, aan de rand van het scherm op. Stap 2 : paperette : het bloopersprogramma Paperissima - vandaar de afgeleide term - doet beroep op hooggehakte schaars bedekte vrouwtjes met een pruillipje waar menige mannelijke kijker zich melig voelt van worden. Stap 3 : letteronze : Mai Dire Lunedi vergt van de immer langharige meisjes al enige vaardigheid bij het uitvoeren van enkele danspasjes. De dames in kwestie mogen in dit stadium al over de gehele breedte van het scherm zweven en een schalkse blik in de lens werpen. In ruil voor deze promotie wordt natuurlijk een kledingstuk opgeofferd. Stap 4 : ereditiere : in het gelijknamige quizprogramma mogen de juffrouwen dan al wat meer op een neer springen, breder glimlachen en vooral met hun derrière draaien. Stap 5 : schedine : Quelli che il calcio zendt niet alleen de sportverslagen tot in de huiskamer maar laat een fiks aantal schedine op de kijker los. Niet te verbazen dat de voetbalshow enorm populair is. De schedine zijn al zover opgeklommen in de hiërarchie dat naakt rondhuppelen in de gangen van de Rai in september van het jaar 2009 toch iets teveel van het goede werd voor de eigen werknemers. Stap 6 : troniste : deze dames gekleed met een overdonderende glimlach zijn volwaardige assistentes bij realityshows. Stap 7 en 8 : valette en microfonine : de blik telkens een ietsje meer naar de camera en de kleding ietsje minder.

Gebergte, bossen, de kastelen van de Malaspina’s, de geur van mimosa, kronkelende en steile bergweggetjes, kleine kerkjes op 1000 m. hoogte, omgeven door weilanden waar complete stilte heerst, schitterende panorama’s, heerlijke “penne alla salsa di San Giovanni”, het kasteel van de familie Waterfield in Aulla…prachtige kerken; de rivier de Magra die doorheen de Lunigiana stroomt...vrij rondlopende geiten en paarden... Heel bijzonder is een verblijf in de Lunigiana, gelegen in het uiterste noorden van Toscane, vanwaar je ook makkelijk de Cinque Terre kan bezoeken (met de trein vanuit La Spezia) en de baai van Lerici. De naam van de streek is afgeleid van Luni, een Romeinse stad aan de Toscaanse kust, waar men de Romeinse ruïnes kan bezoeken van deze stad. De oude pelgrimsweg, de “via Francigena” loopt doorheen de Lunigiana. Wij logeerden in Orturano di Bagnone en in Pontremoli. Ons eerste bezoek aan het stadje Aulla valt tegen: het stadje is tijdens de tweede wereldoorlog volledig door de Duitsers verwoest. Ons doel is echter een bezoek aan de Fortezza di Brunella: een burcht uit de vijftiende eeuw, die in 1916 aangekocht werd door de ouders van Kinta Beevor, de familie Waterfield. Het bewoonbaar maken van de burcht voor de familie Waterfield werd bewerkstelligd door de consul van Genua. Rond het fort is een park, met een botanische tuin. Het Natuurhistorisch museum van de Lunigiana bevindt zich in de

20

De op één na hoogste TV-positie is echter weggelegd voor de meteorina, het bijna blote weermeisje. Zij komt dagelijks op TV en heeft het scherm helemaal voor zich. Bovendien mag ze als

25

ITALIAANSE SPROKKEL

TV-GARNITUUR Is het u al opgevallen dat er op sommige TV-zenders om de 9 minuten reclamespotjes op de onschuldige kijker worden losgelaten? Ik mag hopen, dames, dat de inhoud van deze spotjes u niet ontgaan is. Tandpasta vergezeld van een stoere mannenborst. Slipjes, liefst van een Italiaans merk, die met gratie uit een ijsblauw zee-oppervlak de vlonder worden opgehesen door een gespierde, gewaxte en bovenal gebruinde mannentorso. Lage rugpijn wordt zonder voorschrift behandeld, mits ze uitstraalt naar een pezige mannenbast. Beharing is in dit geval toegestaan. Hoe kan het dan ook anders dan dat in menige vrouwenfantasie de vraag rijst naar de te vervullen criteria om onder zulke spierbundel te mogen bezwijmen. Wat zijn de vereisten om in aanmerking te komen om de George Clooney’s van deze aarde te mogen verschalken. Welnu, in ons aller belang lieve lezeressen heb ik hier ter zake de nodige research gedaan en geloof me , niets is simpeler. Men verzekert zich van een zitje bij Brussels Airlines en begeve zich richting Rome alwaar aangekomen men de eerste stadsbus neme naar het hoofdgebouw van de… Rai. Stel u kandidaat voor de rol van…. ‘TV-garnituur’. En dan, dan begint de weg naar de top of liever naar de pezige fronten van Italiaanse voetbalcoryfeeën zoals een Cristiano Ronaldo of de ruige bast van hollywoodsterren die de weg naar de villaatjes van het Comomeer al lang gevonden hebben.

VIAGGIARE

Fortezza. Je kan je nauwelijks indenken dat in deze burcht een familie woonde: weliswaar zijn er extra-ramen gemaakt in een zijwand van de burcht, een dakterras, balkons, maar toch is het binnenin donker. Van in het park echter heb je een schitterend uitzicht op het omringende gebergte. Kinta Beevor heeft in “A Tuscan childhood” haar jeugd beschreven die ze doorbracht in Aulla, in de Fortezza di Brunella: een heerlijk boek, met tekeningen en foto's van de familie Waterfield. Het boek is uitgegeven door het Spectrum, onder de titel “Een jeugd in Toscane”. Heel wat anders dan de vele boeken over “Mijn huis in Toscane” en dergelijke. 's Anderendaags ontdekken we al wandelend Orturano. We ontmoeten een man die al zingend een muurtje aan het metselen is. De mensen zeggen je hier overigens steeds goeiedag en spreken je zelf aan. Tijdens ons verblijf ontdekken we bijna in elk dorp een kasteel van de Malaspina's. Sommige kastelen zijn tot ruïnes herleid, andere kastelen zijn nog prachtige bruchten. Hier mag je geen rijke villa's verwachten; de streek was duidelijk armer dan de nabijgelegen Garfagnana. In mijn bijna-bezetenheid van de familie Malaspina, vraag ik in het dorpje Monti, waar een heel goed bewaard kasteel van de Malaspina's te bewonderen is, aan verschillende bewoners of er

Het spreekt voor zich dat ook hier een te doorlopen stappenplan dient te worden gevolgd al naar gelang het culturele niveau van de uitzending :

24

21

VIAGGIARE

STORIA

nog nakomelingen zijn van de Malaspina's. Er wordt mij inderdaad bevestigd dat de eigenaar van het kasteel in Monti een telg is van de Malaspina's, dat zijn voornaam Beppe is, en dat hij afstamt van de Malaspina-tak in Villafranca. De familie zou in de zomer in het kasteel verblijven. Mijn nieuwsgierigheid is bevredigd. In de buurt van Monti bevindt zich ook het oratorio San Rocco uit 1489, erg vervallen, maar met een nieuw houten dak. Toch heeft dit vervallen kerkje heel veel charme. In Fivizzano zien we renaissance-palazzi en een eremietenklooster. Het onthaal in het eremietenklooster is hartelijk; we zien er fresco's, oude boeken uit de 15de en 16de eeuw, kazuifels. Castiglione del Terziere is een heel mooi dorp in de Lunigiana, het mooiste dorp tot nu toe. Overal schittert het gebergte in de zon. Bij aankomst in Iera, een pracht van een bergdorp, mogen we het kerkje bekijken, dankzij een man die voor ons de sleutel haalt. In dit dorp woonden in 1945 700 mensen, nu nog 60, wordt ons gezegd. Er is geen verkeer, de geiten lopen vrij rond in de straatjes....Overigens lopen vlakbij ons hotel in Orturano ook de paarden vrij rond op straat... We vertrekken uit Orturano di Bagnone en logeren nu in Pontremoli. We rijden naar Mulazzo, via erg kronkelende en smalle bergwegen. We willen aankomen aan het kerkje “Madonna al monte”, maar 8 km lijken wel 20 km! Laat je auto goed nakijken voor je hier aan begint... maar het loont meer dan de moeite! Rond het kleine kerkje staan enkele bomen en er is een heerlijke weide, vanwaar je in de diepte de dorpjes van de Lunigiana kan zien liggen en het bosrijke gebergte. De stilte is hier compleet! 4 km. verder, in Montereggio, eten we de heerlijkste penne die ik ooit mocht smaken, en wellicht niet meer smaken zal, tenzij ik daar terugkeer: in het kleine hotel en restaurant “La gerla d' oro” eten we “penne alla salsa di San Giovanni', op advies van de waardin. Tijdens onze laatste dagen bezoeken we Pontremoli, o,,a, de Torre dell'Orologio en het renaissance-klooster (+ kerk) van de Santissima Annunziata. In een leuk winkeltje koop ik hier ook een reisdagboek: de omslag wordt met de hand gemaakt; je kan kiezen uit verschillende soorten papier voor de omslag en 's anderendaags mag je het boekje komen afhalen. Tijdens een verblijf in de Lunigiana koop je best ter plekke een gids van de streek; in Vlaanderen is in de boekhandel heel weinig lectuur te vinden over deze streek. Het is ook meer dan de moeite waard om tijdens je verblijf enkele uitstappen te maken naar de Cinque terre en naar San Terenzo, de woonplaats van de Engelse dichter Shelley. De dichter verdronk hier in juli 1822, tijdens een zeiltocht op hevige zee. Je kan er zijn villa bekijken en ook een klein kasteel met prachtig uitzicht op de rotsen en de zee die glinstert in de zon. De Lunigiana: niet bekend, maar een vakantie meer dan waard!

Venezia zoals het vroeger was ( geschreven in 1854 )

Anne-Marie Neckebroeck

De schrijver vertelt : Laten we ons van uit het Arsenaal naar de Giardini begeven , de enige plaats in deze stad waar men grote bomen kan zien … buiten het onkruid dat welig tiert tussen de stenen, ziet men in Venezia geen begroeiing. De Giardini kunnen een mooie wandelpromenade worden zoals de Tuileriën in Parijs indien de stad een tuinman zou aanstellen , nu echter is het een verwilderd stuk groen . Meer dan een 30tal mensen zag ik nooit in de schaduw van de prachtige platanen. Dus probeerde men met een nieuwigheid de massa te lokken, en in 1846 was er een snugger iemand die vanuit Padova een koets liet aanrukken met plaats voor een 4-tal personen samen met een dier dat bijna niemand kende in de Dogenstad: een paard … Het was dan ook een geweldig evenement voor de inwoners. Velen hadden geen enkel idee van wat een karos kon zijn en kwamen toegestroomd. Voor de bagatel van 5 quarantane (munt van toen) per persoon kon men volledig rond de tuinen rijden. Alras begon men de koets te overladen met 8 en zelfs 10 personen, en nooit meer heeft het paard later nog mogen genieten van zoveel aandacht en bewondering. Nog een ander evenement trok een massa kijkers naar de Giardini. De kanonnen van het Lido kondigden op een morgen de aankomst aan van een Franse oorlogsbodem. Een fregat met stoom, de Cuvier, die de Griekse koningin naar Venezia bracht. 14 dagen lang trok het schip de aandacht van het publiek, een enorm gevaarte van wel 800 pk, 200 bemanningsleden en perfect materiaal aan boord. Een vloot van gondels toerde rond het reusachtige schip en dames in de fijnste toiletten klommen langs de ladder aan boord met hun parasol in één hand. Ze werden verwend en mochten proeven van de likeuren der Griekse eilanden en om de officieren te bedanken zongen ze dan aan de piano van de kapitein Touchard (Noot van mezelf: die zullen wel al een neut opgehad hebben) … ‘s Avonds na 10 uur als de bemanning door een verordening moest aan boord zijn, kwamen er barken vol muzikanten om serenades te bengen. Toen het schip terugvoer naar Pireaus verzamelde zich een mensenmassa op de Riva dei Schiavoni. Zonder één enkel saluutschot maakte het schip een halve cirkel en draaide majestueus en verdween achter de bomen van de Giardini. De kanonnen van het Lido donderden hun saluutschoten, nog geen enkel geluid gaf de Cuvier. Na zo’n 20 minuten was het schip in volle zee en bleef het nog altijd stom. De massa begon zich te roeren, want men dacht niets meer te zullen horen, maar opeens na al die afwachtende stilte, klonk er zulk een angstwekkend lawaai en toen pas begreep men de reden van het uitstel der saluutschoten, de grond beefde en alle ruiten van de Palazzo’s rinkelden, indien dit gedreun vroeger was gebeurd zou de stad er zwaar voor moeten hebben boeten. Uit “Voyage Pittoresque en Italie” 1854 Vertaald door Betsy Neckers

22

23

NOTIZIE 69. Zou je geloven Madonna? DERDE KWARTAAL 2010 SEPTEMBER 2010 DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT AFGIFTEKANTOOR SINT NIKLAAS 1 ERKENNING: P303621

Recommend Documents