NOTIZIE 68 TWEEDE KWARTAAL 2010 JUNI 2010 DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT AFGIFTEKANTOOR SINT NIKLAAS 1 ERKENNING: P303621

België-Belgique P.B. 9100 Sint Niklaas 3/5345

NOTIZIE 68 TWEEDE KWARTAAL 2010

JUNI 2010 DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT AFGIFTEKANTOOR SINT NIKLAAS 1 ERKENNING: P303621

ANFITEATRO www.anfiteatro.be Voorzitter Romain Van Hautekerke +32 377 10021 [email protected] Secretariaat Karin Tavernier +32 377 79643 [email protected] Penningmeester Karel Van Landeghem +32 377 68642 [email protected] Bestuursleden Lode Corveleyn +32 03 777 47 50 [email protected] Toon De Meyer +32 03 777 02 96 [email protected] Gijs den Dubbelden +32 09 348 39 70 [email protected] Geert Jottier +32 03 776 57 93 [email protected] Brigitte Van Kogelenberg +32 03 777 83 45 [email protected] Betsy an André De Haeck-Neckers +32 03 776 85 14 [email protected] Simone Duymelinck +32 03 776 87 08 [email protected] Achille Ziccardi +32 03 440 61 61 [email protected]

NOTIZIE Gratis toegestuurd aan de leden Lid worden kost slechts 10 EUR voor één jaar. Een volgend lid uit hetzelfde gezin betaald 4 EUR Nieuwe leden kunnen hun lidgeld storten op rekening: KBC 413-9188521-59 van Anfiteatro

REDACTIE Karin Tavernier Romain Van Hautekerke Toon De Meyer Brigitte Van Kogelenberg Gijs den Dubbelden Achille Ziccardi Opmaak: Franz Rivoira

[email protected] www.oneindigeverhaal.be

BRICIOLE

DALLA REDAZIONE

Onze mailadressen: Op een aantal mailadressen krijgen we continue foutmeldingen. Wie kan ons hier de juiste versie van bezorgen: Etienne en Lenie Verhulst: Etienne.Verhulst@ Catharina De Groof :catharinadegroof@, Koppen: koppenpeter, Werner Van den Broeck werner.vandenbroeck@

Cari lettori,

Opnieuw avondopeningen in Vaticaanse musea: Na het succes van vorig jaar, gaan ook de komende maanden op bepaalde avonden de deuren van de wereldberoemde Vaticaanse musea open voor het publiek. Dat gebeurt op elke vrijdag van de maanden juni, juli, september en oktober. Opgelet: voor de maand juli alleen’s avonds open op de 2de en de 9de. Concreet gaan de deuren open na zonsondergang, vanaf 19 u., en kan je de musea bezoeken tot 23 u. Je krijgt toegang tot 21.30 u. Dertig minuten voor sluitingstijd krijg je wel het verzoek je naar de uitgang te begeven. Het volledige museum is niet toeganklijk, maar wel de meeste belangrijke delen ervan, waaronder ook het Egyptisch Museum, de Cortile Ottagono, de Sixtijnse kapel, de Stanza della Segnatura van Rafaël, het Museo Pio-Clementino en de galerijen van de Apostolische Bibliotheek. Tegenwoordig kan je een ticket online boeken op de website van de Vaticaanse Musea: http://biglietteriamusei.vatican.va/musei/tickets/do? action=booking. Voor de avondlijke bezoeken is dat zelfs verplicht. Een ticket kost 15 euro (+ 4 euro reserveringskosten). “Soms is reizen een kwestie van taal: een dag ziet er totaal anders uit wanneer je het woord 'refter' vervangt door het woord ‘restaurant’. Dimitri Verhulst” Liever niet met het vliegtuig naar Italië, en toch je auto mee, zonder de hele rit zelf te moeten rijden, kijk dan eens op www.dbautozug.nl Begin mei konden we dit lezen: Italië boycot Filmfestival van Cannes Italië zal dit jaar het Filmfestival van Cannes boycotten. Dat heeft de Italiaanse minister van Cultuur laten weten nadat het festival een documentaire had geselecteerd over de aardbeving die in april 2009 de Italiaanse stad L'Aquila verwoestte. Hierbij vielen 308 doden. Op het Filmfestival van Cannes wordt in het hoofdprogramma de film Draquila van de Italiaanse satiricus Sabina Guzzanti vertoond. In documentaire maakt Guzzanti de corruptie en het machtsmisbruik door de Italiaanse overheid na de ramp belachelijk. Zij doet dit op een manier die sterk doet denken aan de werkwijze van de Amerikaanse filmmaker Michael Moore. De Italiaanse minister van Cultuur Sandro Bondi heeft een uitnodiging voor het festival afgeslagen, omdat hij vindt dat Draquila "de waarheid en het hele Italiaanse volk beledigt''. Als wij deze film ergens op de kop kunnen tikken, zullen we hem zeker vertonen.

Het is half mei als we de redactie van deze Notizie afsluiten. Het einde van dit twintigste werkjaar is bijna in zicht, en het najaar belooft heel goed gevuld te zijn. Maar alle tips voor activiteiten blijven welkom. Dat ons twintigste werkjaar grotendeels in het teken van onze solidariteitsactie voor Fossa stond, merkt u ook in deze Notizie. Voor de vakantie vindt u in deze Notizie ook heel veel leestips. En we doen ook op u een beroep: - Er is onze intussen bijna traditionele fotowedstrijd, die dit jaar wel in het teken van twintig jaar Anfiteatro staat. - Stuur ons na uw zomervakantie ook uw vakantie-impressies uit Italië. Bezorg ons dus jouw spannendste, meest verrassende, meest intrigerende of meest… ondeugende reisverhaal. Ook tips, leuke adresjes, … Alles is welkom en jouw bijdragen zullen zeker opgenomen worden in één van de volgende Notizie's. Buona lettura e buona estate!

INHOUD Dalla redazione Che cosa abbiamo fatto Woordje van de voorzitter Fossa Che cosa faremo Il culatello Festa della donna Cucina Italiana - Rijst Cucina Italiana - Brodo Cantiamo Fratelli d’Italia Fotowedstrijd Monica Autonoleggio Torino Stampa Da leggere Proverbi italiani Cose da vedere Briciole

pag pag pag pag pag pag pag pag pag pag pag pag pag pag pag pag pag pag pag pag

1 2/3/4/5 6/7 8/9/10/11 12 13 14/15 16/17/18 19/20 21 22/23 24 25/26 27 28 29/30 31/32/33/34/35 36/37 38/39 40

WERKTEN VERDER MEE Herman Cole, Lode Corveleyn, Simone Duymelinck, Ilse Prinsen, Astrid Marivoet, Anne-Marie Neckebroeck, Betsy Neckers, Magda Van den Bosch, Danielle van Gael, Lucien Ulichnowski, Fabrizio Gentile

40

1

CHE COS’ABBIAMO FATTO

COSE DA VEDERE

“Vincere” voor Fossa. Voor het welzijn van de inwoners van Fossa werd er nog een filmavond georganiseerd. De opkomst was groot. Goed voor Fossa. Dank u organisatoren! Wel fijn was de inleiding die Frans Denissen ons de week voor de avant-première van Vincere kwam geven. Want velen onder ons wisten eigenlijk niet waarover deze film ging. Mussolini speelde er de hoofdrol in en ook één van zijn vele vrouwen nl. Ida Dalser. Men ziet in vogelvlucht de opkomst van de Italiaanse dictator en de nefaste invloed die hij gehad heeft op het leven van Ida en haar (en zijn) zoon. De film greep me bij de keel. Ik werd soms echt ongemakkelijk van het menselijke leed en de massahysterie van een deel van het mensDOM. Om te weten hoeveel vrouwen Mussolini gelukkig, maar vooral ongelukkig heeft gemaakt, moet je het boek van Frans Denissen lezen.( Helaas nog moeilijk te verkrijgen). Ik heb het geluk gehad; ik kon het lenen van een vriendin. Wat een turf! Maar boeiend van het begin tot het einde. Angelica, Margherita, Leda, Ida, Rachele, Magda, Cornelia, Angela…en Claretta. Allemaal prooien van “Ben” Mussolini. Om nog niet te spreken van zijn onwettige en wettige kinderen, die met zo’n vader moesten zien te overleven. Vaak heb ik gedacht:”Hoe is het mogelijk dat er zo’n creatuur kan geboren worden.” Maar ja, het fenomeen van verleiders en hun te talrijk verleide vrouwen was al bekend in de tijd van Mozart. V’han fra queste contadine, Cameriere,cittadine, V’han contesse,baronesse, Marchesine,principesse. E v’han donne ogni grado, D’ogni forma, d’ogni età. Mozart & Da Ponte, Don Giovanni Blz. 143 van het boek. De vrouwen van Mussolini. Frans Denissen Zie je. Mannen en hun vrouwelijke “slachtoffers”. Het is iets van alle tijden. Hoe zit het met vrouwen en hun mannelijke slachtoffers? Magda.

De Chirico Giorgio de Chirico (Volos, 10 juli 1888 - Rome, 20 november 1978) was een Grieks-Italiaanse schilder. De Chirico was van grote invloed op het werk van René Magritte. Magritte schreef dat in het schilderij Het liefdeslied de poëzie boven de schilderkunst uit steeg, een ontdekking die hem tot tranen roerde. De onverwachte combinatie van een rubberen handschoen en een antiek borstbeeld vindt hij een nieuwe visie op de kunst, vrij van stereotiepe gewoontes van de geest.

De Chirico, Max Ernst, Magritte, Balthus. Uno sguardo nell'invisibile

De Chirico schilderde zijn droombeelden als pre-surrealist ver voor het surrealistisch manifest (1924) en stopte daarmee om terug te keren tot een academische stijl.

Naast Carlo Carrà lag de Chirico vanaf 1917 ten grondslag aan de Pittura metafisica of de metafysische schilderkunst, een kunstrichting in de Italiaanse moderne kunst. In hun werk worden voorwerpen en figuren zeer realistisch afgebeeld maar uit totaal verschillende causale en temporele contexten gecombineerd in lijnperspectivische constructies. Daardoor werd, zoals in het surrealisme, de raadselachtigheid van de objectenwereld beklemtoond. Ook de conventionele orde en de plaatsing van de dingen werd op die wijze geïroniseerd. van Wikipedia

La mostra è aperta tutti i giorni fino al 18 luglio (dalle 9 alle 20, il giovedì fino alle 23).

2

39

COSE DA VEDERE

CHE COS’ABBIAMO FATTO

S.P.Q.R. … of DE ROMEINEN IN LEUVEN

Tentoonstellingen in Italië Voor de vakantiegangers en city-trippers: op onderstaande websites kan je heel interessante tentoonstellingen vinden in Venetië, Rome, Firenze en Palermo. Veel kijkgenot! www.info.roma.it/eventi_artistici_roma.asp www.rialtohotel.com/nl/events.htm

Op uitnodiging van de voorzitter van de Leuvense groep S.P.Q.R. die ook altijd vermeld staat op de website van Anfiteatro. Ten andere reisden een aantal bestuursleden van onze groep spoorslags (voor de meesten letterlijk dan, met de trein) op een woensdagavond eind april naar het mooie Leuven … en we hadden geluk , mooi echter koel weer. Maar niet getreurd. Wijzelf, André en ik, waren met de wagen in de namiddag afgereisd, zodanig dat ik met mijn derde oog, allé, mijne camera, wat leuke kiekjes kon maken in de stad. Dat stadhuis,dat is toch iets om lyrisch bij te worden, kantwerk gelijk … Na een simpele maaltijd tussen de studentjes togen we op weg naar de Sint-Gertrudisabdij. We voegden ons samen met een ander deel van het gezelschap. Met zo’n 8 vertegenwoordigers van Anfiteatro hebben we daar mogen genieten van een fameuze receptie met drank en fijne hapjes. En dan kwam de clou van de avond, alleen de bazuinen ontbraken, maar daar gaat de dubbele deur open, en voorafge-

www.hotelriver.com/evento.php?id=4 www.palermoweb.com/lapis/mostre.asp www.beniculturali.it/mibac/multimedia/MiBAC/documents/12614 93119920_Parigi_val_bene_una_messa.pdf Anne-Marie Neckebroeck

38

3

CHE COS’ABBIAMO FATTO

PROVERBI ITALIANI CHI VA AL MULINO S’INFARINA Proverbio usato per evidenziare l'influenza negativa che certi ambienti, specialmente di dubbia moralità, possono esercitare su chi li frequenta. CHIODO SCACCIA CHIODO Proverbio usato per indicare che spesso un male che ci affligge può venire eliminato dal sopraggiungere di un'altra evenienza. Si suole similmente dire: tutti i mali non vengono per nuocere. COMANDARE A SE STESSO E’ IL COMANDAMENTO PIU’ DIFFICILE (imperare sibi maxirtum imperium est) Il filosofo Seneca nelle Epistole morali indica in questo modo 1'enorme difficoltà che incontra chi desidera porre un freno alle proprie abitudini e alle proprie passioni. COI QUATTRINI E L’AMICIZIA SI VA IN TASCA ALLA GIUSTIZIA Proverbio che suona a condanna del comportamento immorale di coloro che, approfittando d'importanti conoscenze e della propria ricchezza, riescono a ottenere illecitamente privilegi ingiusti, spesso a danno di persone più meritevoli. CON LA LEGNA RACCOLTA DA GIOVANE TI SCALDERAI DA VECCHIO Proverbio usato per consigliare i giovani a una vita accurata e senza sprechi cominciando a considerare il periodo in cui il corpo non permetterà un lavoro idoneo alla sussistenza.

gaan door een 3-tal Romeinse legionairs (volledig in een perfecte kopie uitrusting) komt daar Bart De Wever binnen. Hem was gevraagd om de Romulus prijs uit te reiken ( een kopie in brons van de Romeinse Wolvin) en vermits die man een groot liefhebber is van Rome, en ook een eminent lid is van de vereniging S.P.Q.R. heeft hij die taak niettegenstaande zijn overdrukke agenda van dat moment, toch willen uitvoeren. Een waarlijk sympathiek mens blijkbaar. Na al die geplogenheden schijnt het na een gesprekje waarin Karin en Simone al hun vrouwelijke charmes wel zullen in de arena gegooid hebben, allé, hij zal een avond inlassen om naar Sint- Niklaas te komen om te vertellen over zijn visie op de Eeuwige Stad . Bernard Van Daele mocht de prijs in ontvangst nemen als archeoloog en auteur van boeken : Het Romeinse leger , De Romeinse marine en Het Wakend Rome. Ook lezingen in scholen met dia’s en de demonstratie van de uitrusting van een legionair uit de eerste eeuw na Christus, de wapens, bagage, winterkledij en dan de gevechtstechnieken komen aan bod, dus welverdiend uiteraard We kregen als kleine attentie een zakje Romeinse hazelnootjes mee, een heel speciale soort naar ’t schijnt.”Dat zijn de die van de chocopasta Nutella”, was mijn respons daarop : grapje !!! Betsy

4

CON UN GRANELLO DI SALE (cum grano salis) Si ritiene che questo detto sia da attribuirsi a Plinio il Giovane e vuole essere un invito per tutti a comportarsi con ragionevole comprensione e saggezza in ogni frangente. Viene citato solo in latino. CONOSCI TE STESSO (nosce te ipsum o in greco gnothi seauton) E' una sentenza che i sette sapienti dell' antichità, di comune accordo avrebbero scritto a lettere d'oro nel tempio di Apollo a Delfo e che venne poi ripresa dai Romani e fatta propria da molti filosofi, perché ciascuno imparasse a conoscere ii limite delle proprie capacità. CONTADINO E MONTANINO SCARPE GROSSE E CERVELLO FINO Proverbio usato per indicare che l'apparenza rude e gli scarponi poco eleganti dei montanari e dei campagnoli spesso celano buon senso e furberia. Quasi sempre citato solo con il contadino, senza il «montanino». COSA FATTA CAPO HA Si narra che al tempo dei Guelfi e dei Ghibellini un tale Buondelmonte dei Buondelmonti, fiorentino, ruppe le nozze con una fanciulla della casa Amidei. Allora i parenti della donna, riuniti a consiglio, decisero di vendicarsi dell'offesa ricevuta dal Buondelmonte. In tale occasione uno dei convenuti, Mosca Lamberti, pronunziò quelle parole, che significavano la morte di colui che aveva rotto il matrimonio. Egli infatti fu ucciso il giorno di Pasqua del 1215, mentre percorreva a cavallo il Ponte Vecchio di Firenze. Il detto oggi vuole significare che bisogna prendere decisioni rapide e definitive.

37

PROVERBI ITALIANI

CHE COS’ABBIAMO FATTO

“Mijn Little Italië” C CHI LA DURA LA VINCE Sono parole di incoraggiamento che vengono rivolte a chi, di fronte agli ostacoli, si sente sfiduciato di poter raggiungere la meta che si era prefissa. CHI LASCIA LA VIA VECCHIA PER LA NUOVA, SA QUEL CHE PERDE MA NON SA QUEL CHE TROVA. Proverbio rivolto a chi è portato, con eccessiva superficialità, ad essere scontento del proprio stato e rischia di trovarsi poi peggio intraprendendo altre iniziative. CHI NON RISICA NON ROSICA E' un detto inteso a evidenziare che solo chi si impegna, anche rischiando, può aspirare a ottenere qualcosa di veramente importante. CHI SEMINA VENTO RACCOGLIE TEMPESTA ( qui ventum seminabunt et turbinem metent ) Proverbio attribuito al profeta ebraico Osea ( cap. VII v.7 del suo libro ) col quale vuole ricordare a chi si comporta male che potrebbe ricevere un danno peggiore di quello arrecato. CHI SI LODA TROVA PRESTO UN DERISORE (qui se ipsum laudat, cito derisorem invenit) E' una sentenza dell' evangelizzatore Publio Siro con la quale vengono messi in guardia coloro che hanno l'abitudine di attribuirsi, per vanità, meriti che non hanno, rischiando di essere derisi per le loro vanterie. Più comunemente si dice "chi si loda s’imbroda". CHI TACE ACCONSENTE Frase attribuita al papa Bonifacio VIII in un testo di diritto canonico. L'esperienza ha però dimostrato che non sempre chi non risponde ribattendo è propenso a condividere il pensiero di un'altra persona.

36

11 mei mocht ik met de door Eddie gewonnen bon op de Piccione Viaggiatore, ervaring gaan opdoen op het Kookfeest "Mijn little Italië", een verwijzing naar het kookboek met dezelfde naam. In de gezellige gerestaureerde schuur maakte ik kennis met de sympatieke Nadine, andere dames en één heer. Bij een glaasje Lambrusco Grasparone vertelde Nadine ons wat er op het menu stond. Het waren vooral koude gerechten om de gastvrouw de gelegenheid te geven -samen met vrienden - gezellig te tafelen op zijn Italiaans. Wij bereidden en genoten van tapenade maison met bladerdeeg, pesto van pistachenoten met rucola, puree van artisjokken, ventresca op toast, bruschetta al pomodoro, lardo toast, guanciale op toast met zongedroogde tomaatjes, coppa di testa con mostarda, panzanella, vitello tonnato. Daarna volgden warme pasta carbonara, Italiaanse kaas (parmigiano) met mostarda van kweepeer, vijg en limoen. Dit alles bij een glaasje Primitivo di Manduria (Puglia) van Het Wijnhuis. Om af te sluiten Noga ijs met karamelsaus, semifreddo, espresso en limoncello. Voor mij was dit een leerrijke en aangename avond die ik eenieder kan aanbevelen. Ik zal zeker nog deelnemen aan een of ander kookfeest of event van Nadine Thuysbaert van La Louche. Dank aan Anfiteatro Astrid Marivoet Voor meer info over deze kookevents: www.lalouche.be

5

WOORDJE VAN DE VOORZITTER

DA LEGGERE Disastro nascosto.

I nostri vent’anni U vindt hier de speech van onze voorzitter op 9 mei Dames en Heren Schepenen, beste Italiaanse vrienden uit Limburg, beste leden van Anfiteatro , beste sympathisanten, Dat het momenteel in België niet zo goed gaat, dat het momenteel met de Kerk niet zo goed gaat, dat het met de euro niet zo goed gaat, dat weten wij allemaal, en toch.. En toch is de 94ste Giro d’ Italia gisteren, in Amsterdam dan nog wel, van start gegaan en is, wat voor ons veel belangrijker is, is dit jaar, 2010, het jubeljaar voor Anfiteatro. Een jubeljaar omwille van ons 20 jarig bestaan. Effectief in juni 1990 verstuurden wij een eerste brief naar oud-leerlingen van de beide avondscholen hier in St. Niklaas die het Italiaans op hun programma hadden. Van bij de start hadden wij een 100tal leden. Wij zijn blijven groeien en staan momenteel met een ledenbestand van meer dan 260. Dit is in termen van ondernemen: een grote KMO. Tijdens de voorbereiding van dit jubileumjaar vorig jaar,werd de streek van de Abruzzen getroffen door een aardbeving. Unaniem en spontaan was de reflex van het bestuur om een steuncampagne op te zetten en die te koppelen aan ons jubileumjaar. Aan-zet-voorFossa was geboren. Meer details over de initiatieven en activiteiten krijgt u straks van Herman Cole. De spontane reflex van hulp gebeurde evenzeer in en rond Genk waar verschillende italofiele ver-

Ik lees zelden beeldverhalen (i fumetti). Voor VERBORGEN RAMP (Disastro nascosto) van Erik Bongers heb ik een uitzondering gemaakt. Het is me goed bevallen en meer nog, beter in het Italiaans dan in het Nederlands. Nu niet dat ik zo'n kanjer ben in de Italiaanse taal, integendeel maar …deze vloeiende, mooie taal maakte de harde gebeurtenissen uit het beeldverhaal zachter .Zo voelde ik het aan. Bijna dagelijks worden we overspoeld door allerlei crisissen op onze aardbol : natuurrampen, bikkelharde conflicten…. Meestal zijn de slachtoffers burgers, kwetsbare bevolkingsgroepen. Denk nog maar aan Abruzzo, Haïti, Chili…. Gelukkig zijn er vaak milde schenkers die in actie komen en de getroffen gebieden op allerhande manieren trachten te helpen. Sommigen voelen zich (bravo!) zo betrokken dat ze ter plaatse gaan om te zien of de gegeven hulp wel degelijk goed terecht komt. De Europese Unie o.m. verplicht zichzelf om de humanitaire principes hoog te houden : m.a.w. neutraliteit, onpartijdigheid, menselijkheid en los van politieke, economische, militaire doelstellingen.(Bron: Disastro nascosto). In dit beeldverhaal gaat het nu juist om de hulp van deze organisatie die in actie schiet wanneer in Borduvia ,'een verzonnen land', een verschrikkelijke aardbeving plaatsvindt. Stap voor stap volg je de procedures, de tegenslagen, de tegenwerking die de teams te verwerken krijgen wanneer ze hulp gaan bieden. Je wordt opgenomen in de ellende van de slachtoffers en beseft dat het vaak ver van gemakkelijk is om te helpen. Boeiend en je als leek de ogen openend. Mooi getekend ook en ik vraag me af of ik het verhaal in een 'gewoon leesboek' zo vlot had kunnen volgen. Ik heb de Nederlandse en Italiaanse versie gratis bekomen via EU Bookshop. http://bookshop.europa.eu [email protected] Met dank aan Herman die me de weg getoond heeft. Magda

6

35

DA LEGGERE

WOORDJE VAN DE VOORZITTER

aal. Op die manier bereiken we een publiek dat we met een diepgravend journalistiek artikel nooit hadden bereikt." Een beter pleidooi voor de graphic novel hadden we zelf niet kunnen bedenken. (Bron MO) Peppino Impastato. Een nar tegen de maffia door Marco Rizzo en Lelio Bonaccorso is uitgegeven door Silvester Strips. 112blzn. ISBN 978905885462 Stilos Stilos is een maandblad over literatuur. In het nummer van maart staat een artikel over de Nederlandse literatuur van de Italiaanse schrijfster en journaliste Paola Romagnoli, die een tijd in Nederland heeft gewoond. Info: www.stilos.it Cees Nooteboom Vanaf 16 maart ligt "Le volpi vengono di notte". van Cees Nooteboom in de boekhandel. Dit is het zevende werk van deze in 1933 in Den Haag geboren schrijver, die de Milanese uitgeverij Iperborea in Italie op de markt brengt. Vertaling van Fulvio Ferrari. Info: www.iperborea.com Arthur Japin Al sinds enkele maanden in de boekhandel de roman van Arthur Japin, "La donna che non voleva arrendersi", vertaling van "De overgave" . Uitgegeven door Bompiani en tradotto door Dafna Fiano. www.libreriarizzoli.corriere.it Multatuli www.iperborea.com/web/libri/0155.htm Bij deze “Da leggere” ook een Italiaanse bijdrage: Forse puo' interessare come breve recensione Ho letto il prologo del libro finalista del Premio Strega 2009 "Il bambino che sognava la fine del mondo" di Antonio Scurati. Secondo me è un chiaro atto di denuncia nei confronti non solo dell'Italia, in particolare, ma dell'intero pianeta, che ormai va allo sbando e non riesce più a proporre valori che siano costruttivi. Niente nel prologo è casuale, neanché la scelta di Bergamo, secondo me in quanto una delle città più ricche d'Italia. Senza contare che il tema in se stesso, la pedofilia, è più attuale che mai ed è anche il più aberrante dei crimini che un uomo possa esercitare. Associo le parole di Scurati a una tematica simile anche se trattata con più leggerezza da Niccolo' Ammaniti nel suo "Che la festa cominci": in pratica rimane cosi poco per cui valga la pena di lottare o di asserire ideali che non resta che ironicamente scrivere di un signore che ha come desiderio ultimo e "nobile" quello di fare la festa più grande del secolo. Il panorama e desolante , ma Scurati scuote la mente e la coscienza del lettore e lo porta pagina dopo pagina alla cruda riflessione sul male che siamo in grado di fare. "Spesso, non potendo avere il bene, tanto sfuggente, sdegnoso, tanto raro, ci si accontenta del male". Sarebbe quasi come dire meglio il male che niente, il massimo dell'avidità. Buona lettura, Fabrizio.

enigingen de krachten bundelden en eerste inzamelingen organiseerden. Met dat verschil dat er in Limburg nog een persoonlijke, familiale betrokkenheid was van verwanten of familie die in het betrokken gebied woonden. Tot slot nog een klein woordje over het 20 jaar jonge Anfiteatro. Tijdens die 20jaar hebben we veel mensen zien passeren: zowel onder de leden als bij het bestuur. Eén constante bleef echter: het voluntariaat en de vuur waardoor iedereen gedreven werd. De activiteiten van 10 jaar geleden en de activiteiten van nu zijn vaak erg verschillend, maar dat moet ook zo, omdat we inspelen op suggesties van de leden en rekening houden met een ledenbestand dat zelf evolueert. Toch zijn er enkele constanten te bespeuren: museum- en tentoonstellingsbezoek blijven mensen interesseren, activiteiten in het Italiaans trekken ook steeds veel volk, over wijndegustaties en proeverijen moet ik zeker niet verder uitwijden. Onze Buttachicchi–leden maken zelf hapjes en schotels voor de leden en bestaat ongeveer evenlang als Anfiteatro en is een ideale activiteit om het seizoen te besluiten of te starten. Ik moet u echter geen fabeltje vertellen door te zeggen dat gedurende al die jaren alles perfect verlopen is in Anfiteatro. Soms zijn we ook ontgoocheld in een activiteit waar veel energie inkroop en waar in verhouding weinig respons op kwam. Maar dan vinden wij steun bij de uitdrukking die ik eens hoorde van een psychiater: POSITIEF EGOISME. Als sociaal, cultureel geëngageerde, ben je wel eens ontgoocheld in de interesse en opkomst van je leden. Maar het feit dat je met je bestuur aan hetzelfde zeel trekt en dat je zelf nog gelooft in wat je doet, dat kan je egoïsme noemen. Dit egoïsme wordt echter positief wanneer je je activiteiten openstelt voor een groep zodat andere mensen kunnen meegenieten van wat je hen ter beschikking stelt. En ik ben ervan overtuigd dat veel mensen –misschien zonder ervan bewust te zijn- dit positief egoïsme beoefenen. Tot daar ons filosofisch intermezzo. Beste aanwezigen, ik ga hier afronden. In naam van het bestuur van Anfiteatro wensen wij u nog een boeiende Dag van Europa en denk eraan dat u steeds welkom bent in de kroostrijke en troostrijke familie die Anfiteatro gedurende die 20 jaar geworden is. Ik dank u. Romain Van Hautekerke

Dit boek wordt momenteel gelezen in Colibretto. Geïnteresseerd? Neem contact op Dany Corneillie: [email protected]

34

7

CHE COSA ABBIAMO FATTO? Insieme per Fossa Op 9 mei hield Herman Cole deze speech bij de opening van de fototentoonstelling. We publiceren deze speech integraal. Het gapende olielek in de golf van Mexico, de financiële crash van Griekenland, de aswolk vanuit IJsland, de overstromingen op Madeira, de aardbevingen in Chili en Haiti …. Het jaar 2010 is voor doemdenkers wel heel goed begonnen. Niet toevallig ontmoet ik steeds meer mensen die met de Maya-kalender en de Chinese I-Ching in de hand poneren dat in 2012 de wereld zal vergaan. En dan heb ik in het rondje rampspoed de slechte afloop van de klimaatconferentie in Kopenhagen en de politieke gang van zaken in eigen land nog niet opgenomen !!! Een goede maand geleden hebben kranten, radio en televisie even aandacht besteed aan wat zich op 6 april van vorig jaar en daarna heeft afgespeeld in Midden-Italië, in Abruzzo, in en rond L'Aquila. Maar goed dat ze dat deden, want anders zou wellicht niemand zich DIE aardbeving nog hebben herinnerd. Behalve misschien de leden van Anfiteatro, de nu twintig jaar jonge Wase vriendenkring rond Italiaanse cultuur in de brede zin van het woord. In augustus van vorig jaar besliste het bestuur van Anfiteatro een solidariteitsactie op te zetten ten gunste van het mooie middeleeuwse stadje Fossa, praktisch een zuidelijke buitenwijk van L'Aquila. Waarom Fossa ? Omdat dààr in de eerste dagen na de ramp groepjes technici uit onze zusterstad Lucca en de omliggende provincie de betreedbaarheid van de huizen van de zeshonderd inwoners waren gaan meten. Een bescheiden solidariteitsactie zou het worden, want zonder inzet van grote middelen en zonder veel mediatiek trompetgeschal. Kwam er weinig in het laatje … goed. Was de opbrengst groot … bèter. Anfiteatro wou in elk geval onderstrepen dat het ook in slechte tijden met Italië bezig is. Het motto luidde eenvoudig: 'Cento euro è già un capitale !' 'Ook honderd euro is een kapitaal!'

DA LEGGERE men. De schrijver heeft de tijd genomen om zijn verhaal in te kleden. Maar de gehele aanloop tot de brief waarmee het boek eindigt is in zo'n onderhoudende toon geschreven dat dit weer een van de boeken is die je met moeite kunt dichtslaan. In het leven valt afscheid nemen niet mee, in een boek kun je overnieuw beginnen. In de bib op de kop getikt: De levens van de grootste schilders, beeldhouwers en architecten, van Giorgio Vasari, voor het eerst verschenen in 1550. Maar liefst 460 jaar geleden… De levens bestaat uit een reeks boeiende biografieën van kunstenaars vanaf het einde van de dertiende eeuw tot en met Vasari’s eigen tijd (1511-1574). Vasari vertelt hoe de kunst ten tijde van Giotto werd wedergeboren, zich vervolgens steeds verder ontwikkelde en in de zestiende eeuw de volmaaktheid bereikte. Het hoogtepunt van deze artistieke evolutie in drie etappes is volgens Vasari het werk van de ‘goddelijke’ Michelangelo. Geen roman die je zomaar uitleest, maar een bladerboek om af en toe in te neuzen. Wil je deze turf van 642 pagina’s zelf aanschaffen… Het werd uitgegeven bij Olympus. ISBN 978-90-254-3434-2, 17,50 EUR Voor wielerliefhebbers: Van vertaalster Yond Boeke die vorig jaar bij ons te gast was, kregen we dit bericht: Bij deze wil ik graag jullie aandacht vestigen op een boek dat medio april verschijnt, Het roerige leven van Alfonsina Strada, van de Italiaanse wielerjournalist Paolo Facchinetti. In een tijd dat Italiaanse vrouwen van de paus en Mussolini te horen kregen dat ze zich vooral uitsluitend moesten bezighouden met kinderen baren, ontwikkelde de straatarme Alfonsina Strada een passie voor het wielrennen. En ze was goed, zó goed dat ze zich kon meten met de mannen. In 1924 ging haar grote droom in vervulling: ze mocht deelnemen aan de Giro d'Italia. Hoe het haar in die ronde verging, wordt beschreven in Het roerige leven van Alfonsina Strada. Omdat Patty Krone en ik het verhaal van Alfonsina graag voor de Nederlands(talig)e lezer toegankelijk wilden maken, hebben we besloten het boek zelf te vertalen en uit te geven, in samenwerking met het Olympisch Stadion Amsterdam. Daartoe hebben we uitgeverij In Altre Parole in het leven geroepen. Voor meer informatie en bestellen, kijk op www.inaltreparole.nl .

Het initiatief van het bestuur in augustus volgde op de noodkreet van Simone Duymelinck en haar echtgenoot Willy Van Steenkiste die in juni -in het verse moment dus- in Fossa in het tentenkamp waren. Boven hun interview in de Gazet van Antwerpen stond te lezen: “Ik moét iets doen. Wat we zagen in de kampen, deed pijn.” Eenzelfde ervaring hadden mijn echtgenote Mia Steel en ik toen we er in augustus passeerden en mede-Anfiteatro-leden Eggy Smet en Lies Van de Keybus die rond Kerstmis Fossa bezochten.

Het zit in La Famiglia Italië zit zo diep in de Berlusconi-puree dat er nauwelijks nog aandacht is voor de pre-Cavaliere problemen van de Europese laars- zoals de mafia. Om de verwende burger een beetje temoet te komen en hem tegelijk een historisch geweten te schoppen, maakten Marco Rizzo en Lelio Bonaccorso een stripversie van het leven van Peppino Impastato, een Siciliaanse rebel en communist die vermoord werd op de dag dat ook de ontvoerde politicus Aldo Moro vermoord teruggevonden werd, 9 mei 1978 Een nar tegen de mafia is veel meer dan een verstripte bio. De filmische strip wordt omkaderd door interviews en historische achtergrondteksten. Daardoor wordt de uitgave een perfecte inrit voor wie het verleden beter wil leren kennen om het heden vast te nemen. De moraal van het verhaal betreft immers niet alleen de realiteit van de Mezzogiorno: het gewicht van eer en familietrouw is universeel, en de verlossende waarde van een gerichte rebellie tegen dergelijke, verstikkende tradities mag niet te snel vergeten worden. In een gesprek met Metro zegt Marco Rizzo:" We hebben er al een hele tournee langs scholen opzitten om ons boek toe te lichten. De drempel ligt erg laag, het is ideaal didactisch materi-

8

33

DA LEGGERE

CHE COSA ABBIAMO FATTO?

Ik haal je op, ik neem je mee van Niccolò Ammaniti Euro 7,50 (tot 31-07-2010) bij Colibroboekhandels Speciale heruitgave van Ammaniti's meesterlijke roman "Italiaanse roman over een jongetje die ongewild jeugddelinquent wordt." Beloftes maken schuld In het kleine Ischiano Scalo, een weggestopt dorpje aan de Italiaanse Rivièra, valt niet veel te beleven. Toch komt op een mooie dag de 40 jarige Graziano Biglia terug naar zijn dorp met het plan om van zijn moeders fourniteurenwinkel een jeanswinkel te maken. Na een leven van drugs, seks & rock-'n-roll heeft hij besloten om zich terug te trekken in de rust van het minder gehaaste platteland. Met aan zijn zijde de vrouw op wie hij holderdebolder verliefd is geraakt. In datzelfde dorp woont de 12-jarige zoon van een herder, Pietro, die het liefst biologie wil gaan studeren. Maar het leven zit hem op die jeugdige leeftijd niet mee. Rotjongens van school maken hem het leven zuur, net als het hem thuis met een alcoholische vader en een ziekelijke moeder ook niet altijd meezit. 'Ik haal je op, ik neem je mee'. Een mooie belofte. Maar of die waar kan worden gemaakt... In deze roman worden veel beloftes gedaan en net zoveel weer gebroken. En als je je nu veel aan zo'n belofte hecht, dan valt het moeilijk te verkroppen als deze gebroken wordt. De beloftes lopen als een rooie draad door het boek. Graziano, de oudste hoofdpersoon, heeft al ondervonden hoe bindend beloftes kunnen zijn. Zijn extreme liefde voor Erica brengt hem voortdurend in de problemen, ondanks alle mooie beloften die deze dame doet. Zij wil een beroemd tv personage worden en niets houdt haar tegen al haar kansen te grijpen. Voor Pietro betekent beloftes een veilige haven. De schooljuffrouw Flora die belooft hem te helpen. En zijn vriendinnetje Gloria die door dik en dun aan zijn zijde wil blijven. Lukt het Pietro dan wel zijn beloftes te houden? Wanneer het water hem tot aan de lippen staat ondervindt ook Pietro dat beloftes worden gedaan om gebroken te worden. 'Ik haal je op, ik neem je mee' is een meeslepend verhaal over een 12 jarig jongetje dat nog alles moet leren en over een playboy die denkt alles al geleerd te hebben. De karakters worden in een eigenzinnige stijl uitgewerkt. Met zowel de rake dialogen, gedachtengangen, commentaar van de schrijver en de gebeurtenissen rond Pietro en Graziano hecht je je al snel aan deze twee uiteenlopende hoofdpersonages. De in Rome wonende Italiaanse schrijver Niccolò Ammaniti behaalde met zijn vorige roman een redelijk succes en dat was niet alleen omdat dat boek verfilmd werd. 'Ik ben niet bang' gaat over het gedrag van mensen als ze in het nauw worden gedreven. Ook in deze roman moet een hoofdpersoon leren om niet bang te zijn wanneer hij in het nauw wordt gedreven. Graziano heeft het al geleerd en wanneer hij de jonge Pietro tegenkomt drukt hij hem op zijn hart: "En ook al ben je zelf zo bang dat je het in je broek doet, je moet nooit denken dat zij dat niet zijn, zij kunnen het alleen beter verbergen dan jij." Het neemt 419 bladzijdes en een heleboel meer in beslag om dit te leren. Maar zoals de laatste bladzijdes uitwijzen is het Pietro gelukt om zijn eigen leven in zijn hand te nemen. Beloftes of geen beloftes, je moet op de allereerste plaats aan jezelf denken. Waarna je weer nieuwe beloftes kunt maken zoals "Ik haal je op, ik neem je mee". Of Graziano zijn lesje heeft geleerd, dat is maar de vraag. Die heeft zijn hele leven lang fouten gemaakt en zal die zijn hele leven lang misschien blijven maken. Ondanks alle wijze levenslessen die zijn leeftijd hem heeft gebracht. Het verhaal is vlot en in pakkende stijl geschreven. Met humor, met sfeerbeelden, met de nodige zorg voor alle personen die er in voorko-

32

ACTIE !!! Meteen al bij de openluchtviering van de verjaardag van de Culturele Raad knorde op de Grote Markt het Anfiteatro-spaarvarkentje, waarvan het buikje beetje bij beetje boller zou komen te staan. De ene keer gleed een bankje van vier euro door de gleuf, de andere keer een storting van vierhonderd. Het kon de opbrengst zijn van een oproep van het elektronische groepsleesinitiatief Colibretto of van een collecte bij de dames van de “Tweede Wase Zilveren Passer” na een bezoek aan de Rubens-tentoonstelling. Er kwam geld binnen van 'Pompoensoep voor Fossa' in de basisschool Velle/Temse, van de muzikale ochtend van de folkafdeling van de Stedelijke Academie voor Muziek, Woord en Dans in 't Ey. Of van 'Sint in de Piste' waar negenhonderdvijftig euro aan muntjes werd ingezameld. Wie ZIJN actie hier niet hoorde vernoemen, zal me die onvolledigheid hopelijk niet kwalijk nemen. Terwijl we in januari nog helemaal niet konden vermoeden dat de avant-première-voor-hetgoede-doel van de film “Vincere” in februari een uitzonderlijk succes zou worden, groeide mijn belangstelling om het Fossa-negen-maanden-na-de-ramp te zien te krijgen. En -kijk- het kostte helemaal geen moeite om die belangstelling ook op Simone Duymelinck over te dragen. Toen het plan groeide om ons plaatsbezoek ook fotografisch te laten documenteren, kwam ik na een telefoontje met Koen Dewanckel van de Gazet Van Antwerpen op het spoor van fotografe/journaliste Ilse Prinsen. Mede door haar belangstelling voor de Italiaanse taal en cultuur zag die een low cost blitzbezoek uit eigen zak wel zitten. Gedrieën beleefden we in L'Aquila en in een stukje van de Aterno-vallei twee zeer intense dagen, waarover Ilse begin maart een mooi stuk in de krant bracht, waarvan de tentoon-

9

CHE COSA ABBIAMO FATTO?

stelling van 21 foto's op deze plek mooi getuigt. Hoe we ook een mini-schok van 3,4 op de schaal van Richter meemaakten, heeft ze niet kunnen fotograferen. De vraag om die fototentoonstelling vast te haken aan de Dag van Europa viel bij de dienst Internationale samenwerking ten stadhuize in goede aarde, omdat ze aanleunde bij het “Jaar van de bestrijding van armoede en sociale uitsluiting”, het Europese jaarthema voor 2010. En zo komt het dat Edwin Vergauwen in het stadsatelier heel wat tijd heeft mogen investeren in het inlijsten ervan. Wat Ilse uit haar zeer rijke oogst selecteerde -en dat was geen gemakkelijke opgave- hangt in vier themagroepjes bijeen. In de eerste reeks Silenzio krijgt de toeschouwer een stille beschrijving van het idyllisch gelegen dorp Fossa. Nauwelijks een spoor van vernieling door de beving. Niet eens op de foto van het dorpsplein dat er intussen meer dan een jaar verlaten bij ligt. En waar -uit veiligheidsoverwegingengeen hond mag komen. In de reeks Tre e trentadue -genoemd naar het precieze uur van de aardbeving- krijgen we zonder overdreven pathos een paar beelden van de ravage EN van het werk dat brandweerkorpsen uit heel Italië in Abruzzo hebben verricht. 'Mettere in sicurezza'… overal uit veiligheidsoverwegingen stutten en schoren. Met het oog op de dag van morgen. Futuro heet het luikje van het menselijke gelaat, zeven foto's met enkele bewoners uit de Aterno-vallei in wat NU hun leefwereld is. Waar ze nu zo goed mogelijk proberen de dramatische gebeurtenissen van TOEN te verteren. In Villa Sant'Angelo zag Ilse een kindje uit de klas van juf Maria Cristina, de 82-jarige Ascenza en … Onorina die in één klap vijf familieleden verloor. In het nieuwe Quartiere San Lorenzo kon de 97-jarige Giuseppina in de deuropening van haar riante bungalow niet echt verhullen dat haar hart in het oude Fossa op de heuvel achter is gebleven.

DA LEGGERE

Laat het feest beginnen! door: Niccolo Ammaniti. Laat het feest beginnen! is een genadeloze satire waarin Ammaniti op microscopische wijze de hedendaagse Italiaanse maatschappij analyseert, en een universeel verhaal over macht, status, vriendschap en bedrog. In Laat het feest beginnen! draait alles om de clash tussen twee werelden: de wereld van de elite (rijk, beroemd, intelligent), die haar onzekerheid verbergt achter tralies en hekken terwijl ze gelijktijdig zo groot mogelijke bekendheid nastreeft, en aan de andere kant de arbeidersklasse, die alles doet om dagelijks geluk na te streven. De belangrijkste protagonisten in Laat het feest beginnen! zijn: Fabrizio Ciba, een auteur die ooit een enorme bestseller schreef maar nu al jaren droog staat qua ideeën, en die maar niet kan beslissen of hij zal vluchten naar een Spaans eiland om daar zijn nieuwe roman te schrijven of dat hij toch naar de party zal gaan die de grootste vastgoedmagnaat van Rome, Sasà Chiatti, heeft georganiseerd in de hoop nog meer publiciteit voor zichzelf te genereren. Michele Natuzzi is de leider van de Wildebeesten van Abaddon. Terwijl hij overdag op zijn lazer krijgt van zijn baas (en schoonvader) bij de meubelwinkel waar hij werkt en in de avond geterroriseerd wordt door zijn permanent bruine, hysterische echtgenote, spreekt hij één keer per week, in het diepste geheim, af met zijn volgelingen om de subtiele details van de Liturgie van de Duisternis door te nemen en te discussiëren over de beste manier om een offerlam te slachten. Hij staat onder aan de voedselketen, en de enige weg is die naar boven. Michele en zijn volgelingen zijn erin geslaagd om - onder het mom van ober - te infiltreren in de party van Chiatti, en niemand is voorbereid op hun snode plannen... ISBN: 9789048802630. Uitgegeven door: Lebowski

De laatste drie beelden -en dan staan we opnieuw in de inkomhal- proberen iets te suggereren van het drama van L'Aquila, de elegante regionale hoofdstad, universiteitsstad met meer dan twintigduizend studenten. Slechts schoorvoetend komt het leven er terug op gang: een winkel hier, een bar daar. De voormalige signora presidente van de lokale cultuurvereniging Dante Alighieri schreef me voor enkele dagen hoe ze in februari eindelijk weer onder dak kwam in de nabijheid van de stad, en niet in een hotel aan de kust op 100 km

10

31

STAMPA

CHE COSA ABBIAMO FATTO? afstand. Ze voegde er wel aan toe dat het beslist nog drie/vier jaar zal duren vooraleer ze haar eigen huis in de stad opnieuw zal kunnen betrekken. In het raam van “Aan-zet voor Fossa” heeft Ilse enkele van haar favoriete foto's in combinatie met een stukje tekst verwerkt tot een klein souvenirtje van de actie. (De praktische modaliteiten laten we hier weg)

IL NIPOTE - Si chiama Jochen Kirwel, ha 27 anni ed è uno studente di teologia. È stato lui stesso a telefonare e poi ha inviato una lettera a Mancini. «L’uomo che l’ha salvata era mio nonno materno», ha raccontato Kirwel. «Si chiamava Peter Bonzelet ed è morto nell’ottobre del 1990. Ho saputo di questa storia incredibile solo sei mesi fa e ho fatto alcune ricerche. Poi, quando ho letto il suo racconto, ho capito tutto». La notizia, anticipata dal quotidiano Il Tirreno, ha provocato grande commozione a Sant’Anna di Stazzema e pure a Magonza, la città natale del soldato buono e di suo nipote. Jochen ed Enio si incontreranno il 26 marzo a Roma, nella sede del Goethe Institut. ECCIDIO - Il 12 agosto del 1944, il giorno dell’eccidio, Enio Mancini era un bambino di sette anni e abitava con la famiglia, padre minatore, madre casalinga, nonna paterna e un fratello più grande. Furono tutti catturati dai tedeschi e il soldato Peter Bonzelet ebbe l’ordine di ucciderli e poi bruciarli con il lanciafiamme insieme agli altri abitanti del paese. «Quel soldato aspettò che gli ufficiali se ne andassero», racconta Mancini. «Io e mio fratello piangevamo terrorizzati. Ci guardò e con l'indice della mano destra sul naso ci disse di stare zitti. Poi ci indicò una via di fuga. Iniziammo a correre increduli, poi dietro di noi sentimmo una raffica di mitra. Strinsi la mano a mia madre, credevo di essere già morto. Mi voltai e vidi quel tedesco sparare in aria, ingannava i suoi commilitoni, faceva finta di ucciderci. Mi sembrò che sorridesse».

30

En dat brengt me ter afronding bij de besteding van het Anfiteatro-geld. Van bij het begin van de actie leefde bij de vereniging de bedoeling dat het geld zou worden besteed aan mensen, en niet aan stenen. Tijdens een brainstorming in Fossa in januari ontstond de volgende gedachte: “Als we er nu eens in slaagden een aantal plaatselijke kinderen voor een paar dagen weg te halen van de plek waar ze door de aardbeving hun trauma opliepen?” En waarop konden we dan beter mikken dan op het mooie … Lucca. Met in de buurt een toeristisch hoogtepunt als Pisa en met het beeldenpark dat helemaal aan Pinocchio is gewijd. Anfiteatro heeft hierover gesprekken ingezet met de instanties in Lucca. In april heb ik daar kunnen constateren dat de zusterstad de gedachte om betrokken te worden bij deze vrij kostelijke operatie genegen is. Wordt vervolgd: binnenkort geeft schepen Pierini ons een antwoord. Dames en heren, signore e signori, Abruzzo treurt. Niet alleen omdat bijna driehonderd mensen het leven lieten, niet alleen omdat vijftienduizend gebouwen door de aardbeving werden vernield of zwaar beschadigd. Abruzzo treurt ook omdat zijn stilaan opbloeiende reputatie als vakantiebestemming een zware dreun heeft gekregen. Vandaar tot slot deze oproep aan Italië-liefhebbers die voor deze zomer nog geen vaste plannen hebben. Er is heus wel meer dan Toscana en Umbria. Probeer misschien 'ns Abruzzo, een wondermooie streek die nog heel veel puurs heeft te bieden… En doe dan bij die gelegenheid de groeten in Fossa. En uiteraard volgen wij in Notizie op wat er met het geld gebeurt! Zie ook: www.aan-zet-voor-fossa.it

11

CHE COSA FAREMO

STAMPA Sant’Anna di Stazzema leerden we in een vroegere Notizie kennen door een bijdrage van Isabelle die één dezer dagen in het huwelijksbootje stapt in Lucca. In maart 2010 vonden we deze bijdrage van Marco Gasperetti in de Corriere della Sera

Op dit moment loopt ons 20e werkjaar naar zijn einde. Voor ons 21e werkjaar zijn er al heel veel ideeën. Een topper wordt allicht een Siciliaanse toneelvoorstelling op 24 november, maar er komen ook voordrachten in het Nederlands en het Italiaans over de Siciliaanse maffia, de wereldberoemde sigarenmaaksters uit Lucca, la befana,… Er komen tijdens de Week van de smaak kookworkshops over risotto en allicht ook over Slow Food,allicht met gasten uit Lucca. Er komt eind februari 2011 zeker weer een Piccione Viaggiatore, misschien wel in een nieuw kleedje. We starten het werkjaar met een leuke Buttacchicchi en er wordt allicht ook wijn geproefd… Maar het is nu, midden mei, te vroeg om al veel concrete data vrij te geven…Meer daarover in latere mails en in de Notizie van september. Wat zeker vast ligt is het boek dat door onze leesclub in het Nederlands zal besproken worden, ook in november. Nu dus zeker al bij je vakantielectuur te leggen! De keuze viel op "Wie houdt dan stand?" van Andrea Bajani. De roman vertelt het verhaal van een aanvankelijk idyllische jeugd die al zijn glans verliest als de verteller onverhoeds zijn moeder met haar minnaar naar het buitenland ziet vertrekken. Op zijn 18de krijgt de ik-verteller het bericht dat zijn moeder overleden is. In afwisselende hoofdstukken vertelt Lorenzo aan zijn moeder:de periode dat ze samen waren, de periode van verwijdering, ontmoetingen tijdens de begrafenis met personen die zijn moeder gekend hebben. Met andere woorden weer een psychologische roman. Het boek is vertaald door Yond Boeke en Patty Krone die o.a. ook “De Leeglopers” van Verga vertaalden, het boek dat we 2 jaar geleden bespraken. Het boek telt 184 blz. De auteur Andrea Bajani (1975) is journalist, schrijver en geldt in Italie als een grote belofte. In de Standaard der letteren van 19-02-2010 haalde hij 3 sterretjes op 4.

12

Si chiamava Peter Bonzelet, è deceduto nell’ottobre del 1990

Il «soldato buono» di S.Anna di Stazzema Un superstite del massacro incontrerà il nipote della SS che con uno stratagemma lo salvò nel 1944 SANT'ANNA DI STAZZEMA (Lucca) – Di quell’angelo con la divisa da SS, Enio Mancini, 71 anni, superstite della strage di Sant’Anna del 12 agosto 1944 (560 vittime civili tra cui molti bambini), aveva parlato al Corriere della Sera nel marzo del 2003. «Ha salvato la mia vita e quella della mia famiglia. Vorrei tanto incontrarlo di nuovo, magari sapere chi è. È stato un eroe». Mancini, già direttore del Museo storico della resistenza, non incontrerà mai il suo salvatore, ma tra una settimana, 66 anni dopo l’eccidio, potrà riabbracciare il nipote di quel soldato che rischiò la vita per non macchiarsi di crimini orrendi.

29

VIAGGIARE IN ITALIA

VIAGGIARE IN ITALIA

TORINO Heel wat van onze leden trekken dit jaar naar Torino, als we tenminste mogen afgaan op de vele aanvragen die we kregen voor de Torinopass die ons was ter beschikking gesteld. Even later werd ons dit artikel bezorgd. Een merkwaardig artikel uit een oud reisboek over Italië uit het Frans vertaald : Pittoreske reis in Italië: oktober 1854

TURIJN Het oudheidkundig museum van Turijn was één van de belangrijkste van Europa tot men besloot om de kunstschatten te verdelen en een apart Egyptisch museum op te richten. De collectie van medailles is uitzonderlijk te noemen, het bevat ook kunstwerken uit de Griekse en de Romeinse kunst en uit de Middeleeuwen. Eveneens een groot aantal Etruskische vazen waaronder een prachtexemplaar : Hercules die de Amazones bevecht, ook een koperen vaas bedekt met figuren die het genie van de Etruskische kunstenaars duidelijk laat blijken . Het Egyptisch museum is het meest complete ter wereld, 8.000 stukken heeft het in zijn bezit. Ridder Drovetti heeft 15 jaar en oneindige opzoekingen nodig gehad om te verzamelen. De cultuur, de gewoonten van de Egyptenaren, hun openbaar en privéleven ontdekt men in ontelbare bas-reliëfs, kunst–en gebruiksvoorwerpen, sommige zijn sacraal, andere gewoon voor huis en tuin gebruik, de juwelen van de dames, de mummies, het papyrus, dit alles samen in het uitgestrekte museum .De beelden der Farao’s zijn aanwezig in graniet van diverse kleuren. Dieren uitgewerkt in brons, goud, zilver, albast en hout … Paarden, herten, krokodillen, ibissen, jakhalzen en reptielen … Het museum van de natuurhistorie ligt in het grote paleis genaamd “College der Edelen” De botanische tuin in ligt het park van de Villa del Valentino. De kunstacademie van Turijn is opgericht in 1778 en in het museum van Schone Kunsten bevinden zich werken die eigendom zijn van Koning Charles-Albert, waaronder werken uit de Vlaamse School . Een raar feit is het volgende: Italië heeft een systeem in de theaters dat de mogelijkheid biedt als men verveeld is door het gespeelde stuk, of als je vrienden ziet in de zaal, dan kan je zonder problemen rondlopen en op bezoek gaan in andere loges en zelfs in de zaal. Zelfs toen was het een uniek gegeven, want b.v. in Parijs moest je mooi op je plaats blijven zitten , de auteur zegt zelfs bijna opgesloten in je loge tot het doek valt … Dit is een vertaling uit het Frans die ik maakte , er zijn nog heel wat wetenswaardigheden en rariteiten in dat boek uit 1854 !!!

CULATELLO DI ZIBELLO Parma 22 februari 2010, Ik heb gisteren finalmente mogen genieten van de culatello di Zibello. Mocht je twijfelen, het gaat hier niet over het kontje van een Italiaanse vriendin van mij, maar over het summum van de hammen uit de regio Emilia Romagna, il Re dei Salumi. “Ham” klinkt wat teveel als “hap” en doet me denken aan voedsel tot zich nemen om de honger te stillen. “Prosciutto” glijdt al iets smeuïger naar binnen en bij “culatello” loopt het water me uit de mond. Zibello, even ten noorden van Parma, slechts 14 producenten mogen de culatello creëren, men hanteert zeer strenge normen voor de dieren wiens billen zullen geofferd worden, uit elke bil wordt la natica gelicht, zeg maar het lekkerste stukje van een lekker stuk. Na een zeer specifieke bewerking start de stagionatura voor minstens 15 maanden. Het eindresultaat mogen proeven was voor ons een belevenis, ik heb nog nooit zo langzaam genoten van een antipasto. Op ons bord lag ook een zeer goede prosciutto di Parma, maar die verbleekte bij het aanschouwen van de concurrentie. Onze eerste kennismaking met Parma was trouwens een meevaller over de hele lijn : elegante stad met elegante mensen, vrouwen op stiletto’s beheersen hier de kunst van het schrijden over eeuwenoude plaveien zonder krampachtig hun evenwicht te moeten zoeken, prachtige gebouwen, restauratie die naam waardig. Samenzweerderige anziani, die me adviseerden om toch maar even in de verboden richting te rijden op het moment dat de carabinieri even afgeleid waren…Mi piace. Duomo, battistero, teatro Farnese, parco Ducale, ik heb Hermans “Reisgids Noord-Italie ” trouw gevolgd, waarvoor dank. Het was nog maar een fractie van zijn tips, maar onze culinaire drang haalde het toch maar weer van de culturele, maar soit, de rijke keuken van deze regio is ook Cultuur, ja ja met grote C. Hebben we weer een reden om hier nog eens terug te komen. Luciano

Betsy Neckers

28

13

ITALIAANSE SPROKKEL

VIAGGIARE IN ITALIA

FESTA DELLA DONNA uitgeroepen door Rosa Luxemburg op 8 maart 1908

Quanto costa il noleggio di un’auto?

En lieve dames…ook in de bloemetjes gezet op 8 maart ll.: ‘dag van de vrouw’? Met vakantie op Sicilië viel het me op dat die dag voor Italianen wel degelijk betekenis heeft. De mimosabomen tooien zich speciaal voor deze dag in adembenemend geel. De heren der schepping zijn bijzonder attent, wetend dat het slechts een kleine 24 uur van hun inspanningen vergt en de vrouwen waar het die dag allemaal om draait voelen zich in ruil voor zoveel tederheid verplicht een exquisite pasta op tafel te brengen. Kortom, mannen en vrouwen in perfecte symbiose. Zelfs de kranten staan bol van de verworvenheden door Italiaanse vrouwen in de loop der geschiedenis binnengehaald. Wisten jullie dames dat in: 1678 : Lucrezia Cornaro, perfect zestalig, theologe en filosofe wordt in opdracht van de Venetiaanse republiek de eerste vrouwelijke universiteitsprofessor. 1758: Anna Morandi uit Bologna bekleedt de docentenstoel in anatomie aan de universiteit van Firenze. 1889: In Varese wordt het eerste vrouwelijke syndicaat ingericht dat de rechten van de weefsters verdedigt. 1907: Van kracht worden van de wet op de bescherming van de tewerkstelling van vrouwen en minderjarigen. De Turijnse Ernestina Prola krijgt als eerste Italiaanse vrouw een rijbewijs. In de volkswijk San Lorenzo in Rome wordt het eerste ‘huis van het kind’ geopend. 1908: Oprichting van de bond der katholieke vrouwen. Zij hopen door hun activiteiten het toenemend laïcistisch karakter in de scholen tegen te gaan en een lans te breken voor de vrouwencultuur in het algemeen. 1912: Anna Michailovna Kuliscioff zet zich aan de zijde van Filippo Turati in, om de vrouw meer aan het politieke leven te laten deelnemen wat uitmondt in het ‘eerste congres van de Italiaanse vrouw’ nadat de staat haar rechten heeft erkend. 1928: Voor het eerst worden vrouwen toegelaten op de Olympische Spelen ( Amsterdam). De Italiaanse vrouwen behalen brons op de 4 x 100 m. Eén van de vier laureaten is Matilde Moraschi, latere mevrouw Ziccardi, schoonmoeder van ondergetekende De tweede wereldoorlog vormt de aanleiding, ‘verantwoordelijkheden’ die tot nu toe enkel voor mannen toegankelijk waren, ook in handen van vrouwen te geven. 1945: Oprichting van het CIF –centro femminile Italiano- dat zich inzet bij de wederoprichting van het vernielde vaderland en van het UDI –unione donne italiane- door de communistische partij die via deze organisatie de Italiaanse vrouw haar plek wil geven in de samenleving. 1946: De Italiaanse vrouw krijg, na Zweden(1866), Finland (1906), Noorwegen(1909), Denemarken(1915), U.R.S.S.(1917), Engeland(1918), Verenigde Staten(1920) en Frankrijk(1945), officieel stemrecht. Belgische vrouwen moesten nog wachten tot

14

Differenze di prezzo e qualità tra i veicoli, costi nascosti e informazioni carenti agli utenti: l’auto a noleggio riserva ancora molte insidie, soprattutto per i turisti. E’ quanto emerge dal terzo EuroTest sull’autonoleggio, condotto dall’Aci e dagli altri Automobile Club europei su 60 auto affittate per un giorno in 7 località turistiche estive di Italia, Croazia, Grecia, Malta, Portogallo, Spagna e Turchia. Solo 2 agenzie (3% del totale) sono state promosse a pieni voti con un giudizio “ottimo”. Trentadue punti di servizio (54%) hanno ottenuto “buono”; 14 (23%) non sono andati oltre il “sufficiente”. Sette bocciati con “scarso” (12%) e 5 con “insoddisfacente” (8%). In Italia sono stati testati 6 autonoleggi di Rimini con risultati complessivamente positivi: 3 agenzie hanno ricevuto una valutazione “buona” e 3 “sufficiente”. I punti di merito per le buone condizioni delle vetture sono stati però compromessi dalle criticità registrate nelle informazioni agli utenti, nella complessità dei contratti assicurativi e nel sovrapprezzo a volte spropositato per il seggiolino auto. “Troppo spesso depliant e listini allettano i turisti con prezzi diversi da quelli finali – ha dichiarato il president dell’Automobile Club d’Italia. Il mercato dell’autonoleggio a breve termine in Italia è in forte sviluppo. Si stima che quasi 6 turisti europei su 10 affittino un’automobile quando viaggiano in un Paese straniero. L’EuroTest condotto dall’Aci e dagli altri Automobile Club internazionali ha scovato nell’isola greca di Santorini l’auto più conveniente: 30 euro al giorno per una Chevrolet Matiz. La più cara, invece, a Rimini: 133,40 euro per una Lancia Ypsilon. Il prezzo giornaliero medio europeo è risultato di 60,53 euro. In Italia il valore più alto: 99,2 euro. Seguono Croazia (84,75 euro) e Portogallo (73,78). Si risparmia a Malta (46,65 euro), in Turchia (46,49) e in Grecia (49,79). Spropositati i costi supplementari per I seggiolini per bambini. Se non incluso nella formula, il sovrapprezzo medio giornaliero è di 5 euro, ma a Rimini c’è chi chiede fino a 40 euro in più. Alle famiglie sono state date spesso risposte paradossali come “non abbiamo seggiolini per bambini, ma basta guidare lentamente”. Solo il 23% delle vetture testate disponeva di kit di pronto soccorso e in più della metà mancavano il triangolo e il giubbotto riflettente. Artikel eerder verschenen in Il Botteghino, Anno VIII – 23 marzo 2010 - N. 140. Zie ook www.bottegarte.eu

27

STORIA

ITALIAANSE SPROKKEL

hals, leren kapje op zijn hoofd en liet zich bij voorkeur portretteren met een brandende sigaret leunend tegen zijn mobiel. Roken kan de gezondheid schaden krijgt zo een heel andere betekenis. Zijn gezicht, als een negatief van een oude foto, bewees dat het gebruik van zijn stofbril tijdens de race geen overbodige luxe was geweest. Er staat hier een prachtige verzameling auto’s die elkaar proberen te overtroeven met de lengte van hun motorkap. Aan de muur een indrukwekkende collectie zwart-wit foto’s uit de privé collectie van onze held. Maar we moeten verder: in het centrum staat nog een bezoek aan het Palazzo Ducale op het programma. Het blijkt ook hier maar weer een weldaad te zijn om buiten het seizoen te reizen want er zijn nauwelijks bezoekers. Alleen maakt het kluitje scholieren dat hier rondloopt zoveel lawaai dat ze nog te horen zijn als ze in dit reusachtige gebouw honderd meter verder en drie verdiepingen hoger zijn. Het verzoek bij de ingang van de Camera degli Sposi doet nu een beetje komisch aan: niet langer dan vijf minuten en zeker niet met meer dan 25 personen in dit vertrek aub! Tja, als we op die resterende 23 bezoekers willen wachten om dit maximum te bereiken dan wordt het een latertje vandaag. We gaan dus maar weer verder. Toch kijk ik nog even of mijn nieuwe vriendin misschien ook hier geweest is. Nee, van Monica is in geen velden of wegen iets te bespeuren.

1948 op algemeen stemrecht, sinds 1919 mochten zij enkel voor de gemeenteraad stemmen. 1950: De wet voor de garantie op het behoud van werk voor de vrouw gaat van kracht. 1951: Angela Cingolani, christendemocrate, wordt de eerste vrouwelijke viceminister van Italië (departement industrie en handel). 1958: Op aandringen van de socialistische Lina Merlin – zetelend in de senaat- wordt het wetsvoorstel op de sluiting van de bordelen bekrachtigd. De maatregel toont onmiddellijk zijn ontoereikbaarheid daar ze ertoe leidt dat de prostitutie zich van ‘gesloten huizen’ naar de ‘straat’ verlegt. 1959: Het vrouwelijke politiecorps is een feit. 1961: Vanaf nu worden vrouwen ook toegelaten tot de diplomatie en de magistratuur. 1963: Huismoeders hebben vanaf nu ook recht op ouderdomspensioen en invaliditeitsuitkering. 1975: De nieuwe herziene ‘Rechten der familie’ treden in werking. 1976: Voor de eerste maal bekleedt een vrouw een ministerszetel : de christendemocrate Tina Anselmi krijgt het departement ‘tewerkstelling en sociale zaken’. In België wordt M.De Riemaeker-Legot reeds in 1965 de eerste vrouwelijke minister voor het departement ‘gezin en huisvesting’. 1979: De communiste Leonilde Jotti wordt als eerste vrouw verkozen tot presidente van de Kamer van Afgevaardigden. Sindsdien treedt de Italiaanse vrouw steeds meer en steeds nadrukkelijker op het Italiaanse voorplan.

MAX PS: U hoeft zich niet te haasten om de expositie van Nuvolari in het Palazzo Te nog te bezoeken. Als deze Notizie verschijnt is de tentoonstelling alweer gesloten.

Maar, lieve dames, al heeft de vrouw een lange weg afgelegd om uit de schaduw van de man te treden, het zijn niet altijd de grootse wapenfeiten die in het zonnetje moeten worden gezet. Wat dacht u van : 1979: ondergetekende waagt zich aan een huwelijk met een Italiaanse man. Zij onderneemt al 31 jaar lang verwoede pogingen hem te doen geloven dat 8 maart 365 dagen lang duurt in plaats van, zoals in zijn land van herkomst, 24 uur. Haar Italiaan houdt het echter op “wishful thinking”. Dames, voor jullie allen een groots boeket van wilde, geurige en vooral ‘feel-good’ bloemen. En dat 8 maart nog lang moge duren. In hartelijke vriendschap, Daniëlle Ziccardi-Van Gael.

26

15

CUCINA ITALIANA

STORIA

RIJST: ZO ITALIAANS EN ZO WEINIG BEKEND Beste vrienden, wie Italië zegt denkt bijna automatisch aan pasta en daarover hebben we het reeds gehad. Maar hoeveel mensen in Europa weten dat Italië derde of vierde wereldproducent rijst is ? In de provincie Pavia (klemtoon op de i – WestLombardije) en in de provincies Novara, Vercelli en Alessandria (Piëmonte) vinden we landschappen die zo vlak en zo waterrijk zijn als Nederland, maar met zoveel meer zon. De ideale klimaats- omstandigheden dus om rijst te kweken. En de rijst die er gekweekt wordt is niet het soort Aziatische rijst die alléén maar kan gekookt worden. Met de Italiaanse variëteiten, die veel rijker aan stijfsel zijn, kan je alles doen: koken, sushi, paella, rijstpap en natuurlijk risotto maken, één van de voornaamste specialiteiten van de Italiaanse keuken al is ie bijzonder populair in Noord-Italië en veel minder verder zuidwaarts. Er zijn 4-5 verschillende soorten Italiaanse rijst maar eigenlijk zijn ze allemaal voor onze bedoelingen geschikt. Ter inlichting, de variëteit Carnaroli is de allerbeste, gevolgd door Vialone en Arborio. De grond is zeer vruchtbaar, de irrigatiesystemen van kanalen en sluizen werken al eeuwen perfect. Wanneer graan wordt geoogst einde juni wordt rijst gezaaid en het veld wordt onder enkele cm. water gezet. De plantjes beginnen te groeien en op het einde van de zomer worden ze van onkruid ontdaan en verplant. In oktober - november worden ze geoogst. Dan is het opnieuw de beurt aan het graan, maar het ritme is: graan – rijst – graan – 1 rustbeurt (gras voor dieren). Ofwel andersom: rijst – graan – rijst – 1 rustbeurt (gras). Het klimaat is hier in de zomer niet aangenaam. Het is windstil en de vochtigheid is hoog. Tijdens de avonduren vallen de muggen met hele legers aan. Geen vakantiegebied dus al passeert de Via Francigena dwars door deze streek, tenzij je van deze omgeving afkomstig bent (en wie dit schrijft is het wél, langs moederskant). Wel kan je - wanneer je van Milaan naar Turijn langs de A4 rijdt of wanneer je van Gravellona (westelijke oever van de Lago Maggiore) via de A26 naar de aansluiting met de Ligurische A10 rijdt even ten westen van Genua - het specifieke typische landschap bekijken: velden, kanalen en rivieren afgezoomd met rijen ranke populieren bossen, oude dorpen, wat industrie enz. In vroegere tijden werd alle activiteit i.v.m. rijstteelt door menselijke handen gedaan. In het seizoen van de overplanting kwamen legers seizoenarbeidsters van einde en ver, meestal uit Veneto. Er waren de “mondine”, vrouwen die met hun blote benen in het modderig water gingen staan gebukt om de plantjes van het onkruid te kuisen, opgegeten door de bloedzuigers (het werkwoord “mondare”, literair Italiaans, betekent kuisen, zuiveren, daarvan het woord mondine). Jullie zien het zo: de jongens van de streek stonden erop te wachten … en velen zijn er gebleven, met man en kind, maar sommigen gingen ook terug naar huis … met kind maar zonder man ! Vandaag is dat geschiedenis. Onkruidverdelgers, chemische meststoffen en enorme landbouwmachines doen al het werk.

En wie is “Monica”?

Rijstpap: in Italië wordt het ook gemaakt al is het lichtjes anders dan hier. Daar heet ie “Riso al latte”. Men gebruikt meer melk om een vloeibaarder resultaat te verkrijgen. Men gebruikt geen saffraan (dat associëren wij mentaal niet met zoet), wél een paar

Die Monica moet een hondsbrutaal meisje geweest zijn. En flink uit de kluiten gewassen. Op een pas of tien verwijderd zit, juist in een streepje zonlicht, de suppoost een beetje te dutten. Hij lijkt zich niet bewust van onze aanwezigheid. Maar toch heeft Monica op de plaats waar ik sta met iets scherps haar naam in het fresco op de muur gekrast. Hanenpoten en koeienletters. M O nIC A. Niet over het hoofd te zien. En dat ruim twee meter boven de grond. Hoe ze dat gefikst heeft? Stoel genomen? Op de schouder van haar vriendje? We zullen het nooit weten maar die suppoost was er toen ook zeker niet. Het is ook al heel lang geleden zo blijkt later als ik in de hoek van de zaal lees, dat men bij de restauraties van de fresco’s besloten heeft deze graffiti avant la lettre niet weg te poetsen, maar als cultuurhistorisch erfgoed te beschouwen. Als ik wat beter kijk zie ik dat voorgangers of naäpers van Monica soms de datum achter hun naam gekrast hebben. Monica niet, maar ik vermoed dat ze misschien al honderd jaar niet meer bij ons is. De plaats waar ze op deze manier een beetje onsterfelijkheid verkregen heeft, is de Zaal der Giganten in het Palazzo Te in Mantua waar we, vrijwel alleen, ronddwalen. Ik word een beetje duizelig van al die mythologische figuren die in overvolle voorstellingen over elkaar heen buitelen in allerlei problematische situaties. Geef mij maar de Grote Paardenzaal waar de beroemdste paarden uit de stallen van de Gonzaga’s worden afgebeeld met als achtergrond een relatief sobere, klassieke zuilenrij. We dwalen verder en volgen een paar pijltjes met een naam die heel in de verte een ijl belletje doet rinkelen: Tazio Nuvolari, van de stad Mantua ‘uno dei figli più popolari e amati’. In een van de bijgebouwen belanden we, met een sprong van ettelijke eeuwen, in een expositie gewijd aan deze legendarische autocoureur uit een tijd waarin de race-auto’s ook, zo lijkt me, bij het behalen van hun topsnelheid van die ovale, eivormige wielen kregen zoals we ze uit de stripverhalen kennen. De coureur zelf reed met een wapperende, mondaine sjaal rond zijn

16

25

NOVITÀ

CUCINA ITALIANA

OPROEP AAN ALLE VAKANTIEGANGERS! Anfiteatro organiseert voor alle leden een fotowedstrijd Uiterste inzenddatum: 15 SEPTEMBER 2010 Naar aanleiding van ons jubileumjaar hebben we dit jaar twee bijzondere thema’s

20 en anfiteatro Laat je fantasie de vrije loop, kijk… en leg vast op de “gevoelige plaat”… FORMAAT: Minstens 2 MB, en liefst meer Uw foto’s komen uiteraard op onze website! En de allerbeste komen uiteraard in Notizie terecht! Foto’s opsturen naar: [email protected] Ten gepaste tijde zal een jury haar oordeel vellen en de prijswinnaars per categorie wacht een leuke prijs!

citroenschillen en een paar stokken kaneel. Naar wens wordt het warm of koud geserveerd, eventueel met een beetje kaneelpoeder erbovenop. Risotto: op het basisconcept van de ultraklassieke Risotto alla Milanese, kan men naar eigen keuze en fantasie verder variëren. Een eenvoudig recept van Risotto alla Milanese is, voor +/- 4 personen: - 1 koffietas rijst - 1 grote of 2 kleine ajuinen, fijn gesnipperd - vet naaar keuze: het zou in principe goede boter moeten zijn, maar braadmargarine of een olie naar keuze is even goed ( mijn moeder mengde goede boter en olijfolie ) - gedroogde paddestoelen - 1/2 glas rode wijn - saffraanpoeder - 1 l vleesbouillon.: het resultaat is lekkerder met vers getrokken bouillon …en eigenlijk hoort er een beetje beendermerg bij ! versgeraspte Parmigiano Reggiano of Grana Padano.

Bereiding : de gedroogde paddestoelen de avond op voorhand laten weken. Het water ervan bewaren ajuin laten blonderen in de boter of ander vet rijst erin, blijven roeren op klein vuur tot de rijst een beetje vet

24

17

CUCINA ITALIANA opslorpt en glazig wordt vuur op max. zetten, blussen met de wijn en blijven roeren, vuur weer op min. zetten - 1 pollepel bouillon (die staat op het vuurtje ernaast, op klein vuur) erin en blijven roeren - safraan in een pollepel met bouillon oplossen en blijven roeren ondertussen worden de paddestoelen in een pannetje met een beetje boter gebraden - voor een extra paddestoelensmaak wordt een pollepel van het weekwater van de paddestoelen in de rijst gegoten men blijft roeren –zeer belangrijk, de rijst mag niet aan de bodem van de pot kleven! Een tefal-pot mag zeker worden gebruikt. Telkens wanneer het vocht bijna opgeslorpt of verdampt is, bouillon toevoegen - tegen de 20e minuut even proeven of het bijna gaar is. - Wanneer de rijst bijna gaar is, ophouden met vocht toe te voegen en laten indrogen, altijd erop lettend dat de rijst niet aan de bodem van de pot kleeft - zout en peper regelen indien nodig. Geen zout in het begin !!! De bouillon is al gezouten - een handjevol geraspte kaas toevoegen en roeren. Vuur uit en 5’ laten “rusten”. - ofwel de paddestoelen nu toevoegen ofwel mogen ze op ieder bord bovenop de risotto als versiering – lekker is OK maar “anche l’occhio vuole la sua parte” N.B. De risotto alla Milanese is de traditionele compagnon van Ossobuco alla Milanese. Googelen … ;-) Op dit thema kan men allerlei variaties improviseren: met gehakt en/of spekblokjes (apart braden!), vegetarisch met groentenbouillon, met vis en schaaldieren (visbouillon, geen saffraan, vis en schaaldieren pas op het laatste toevoegen, geen geraspte kaas!!!), enz. enz. Ik heb persoonlijk een experiment gemaakt dat mijn familieleden bijzonder lekker vinden: risotto met pitavlees of gyrosvlees! Gewoon het vlees apart braden en aan de rijst toevoegen nadat de eerste stappen afgewerkt zijn zodat vlees en rijst samen kunnen verder koken. Geen saffraan, zout of peper nodig, de kruiden van zo’n vlees en het bouillon geven al kleur en smaak genoeg ! (Vertel het niet in Italië a.u.b.: de puristen zullen denken dat ik gek ben geworden!!) Risotto wordt geserveerd als eerste gang (primo piatto), maar wanneer een risotto goed rijk aan proteïne-ingrediënten en groenten is dan wordt het door velen als een volle maaltijd beschouwd, ook in Italië. In de laatste jaren is het een mode geworden om variaties risotto met fruit te experimenteren. Ik heb risotto alle fragole (met aardbeien) en risotto al melone (met gele meloen) geproefd maar het heeft mij persoonlijk helemaal niet overtuigd. Niet voor herhaling vatbaar, niet voor mij althans. Ziezo: jullie zullen met de twijfel blijven of de paella een variante van risotto is of risotto een variante van paella. Vraag het mij niet, ik weet het zelf niet: zij zijn allebei lekker en wij eten ze beide graag, nietwaar ? Smakelijk ! Buon appetito ! Buen provecho !

IMPRESSIONI

respect voor de onderdrukte volkeren, die er toch in slaagden zich te bevrijden, hint naar de Poolse situatie. N.B.: ook in het Poolse volkslied is er een hint naar de Italiaanse situatie van toen – en zij hadden het niet samen afgesproken ! Zo, beste vrienden. Nu weten jullie het. Sta me toe, dit kort artikeltje (alléén de links maken het langer) te beëindigen met de woorden van een lezer van een forum in de Corriere della Sera, enkele jaren geleden: Vaderlandsliefde Weet je wat vaderlandsliefde voor mij is ? Het is die glimlach die onbewust, bijna ongewild op je lippen verschijnt, wanneer de trein over de grens rijdt en jij opschriften in het Italiaans begint te zien. Wanneer het vliegtuig, afkomstig uit om het even waar, de grond in Fiumicino raakt en je, was je niet bang jezelf belachelijk te maken, de macadam zou kussen, eens voeten aan de grond. Het is die blik van genegenheid en solidariteit die jij uitwisselt met andere Italianen in het buitenland. Het is dat kapriooltje van je hart wanneer je, in het midden van het Rode Plein of in Jeruzalem, jouw taal hoort spreken. Het is waar je hart behoort, een instinct, dat niets met politiek of die of die partij te maken heeft en juist daarom is het een echt sterk gevoel, bestemd om zich te tonen en het beste van zichzelf in de moeilijkste momenten te geven. Het is die rilling wanneer jij naar de hymne van Mameli luistert. Het klinkt misschien niet mooi, maar al verstonden wij niets van de woorden, het is tot binnen in onze harten doorgedrongen. Het is een zachte gedachte ’s avonds, voor sommigen een gebed voor onze soldaten ergens op missie.*** Het is zoals je kinderen: je ziet hun tekortkomingen, je vecht ertegen, je maakt er ruzie mee, je straft ze, maar je houdt van hen altijd en hoe dan ook, boven alles. ***P.S. Deze overwegingen van mij stuur ik door naar Karin voor de samenstelling van een volgend nummer van Notizie op 17.09.2009, dag waarop 6 Italiaanse militairen in Afghanistan gesneuveld zijn … http://www.italiaansetaal.org/songteksten.html http://www.youtube.com/watch?v=6uDyOLgf2jo http://www.youtube.com/watch?v=sXUO-Mm1Apw

18

23

IMPRESSIONI

CUCINA ITALIANA

Fratelli d’Italia Hymne van Mameli Beste vrienden, misschien hebben sommigen onder jullie ooit stilgestaan bij de gedachte “wat zeggen ze eigenlijk, de Italianen, wanneer zij hun volkslied zingen ?” In de hoop jullie niet te vervelen wil ik het graag voor jullie toelichten. Wie een computer heeft kan gewoon naar de eerste link gaan: deze geeft jullie de woorden van de vijf strofen met vertaling. Bij de tweede link horen jullie een goede uitvoering van de muziek met de woorden van de eerste strofe – overigens bijna altijd de enige die wordt gezongen. Die eerste strofe gaat als volgt: Fratelli d'Italia L'Italia s'è desta Dell'elmo di Scipio S'è cinta la testa. Dove'è la Vittoria? Le porga la chioma; Chè schiava di Roma Iddio la creò.

Broeders van Italië, Italië is opgestaan. Met de helm van Scipio het hoofd getooid Waar is de overwinning? Laat haar buigen; Want als slaaf van Rome is zij door God geschapen.

Ritornello: Stringiamci a coorte, Siam pronti alla morte, Siam pronti alla morte, L’Italia chiamò.

Refrain: Laten we cohorten vormen, Wij zijn bereid te sterven, Wij zijn bereid te sterven, Italië heeft geroepen.

Derde link: een filmpje, gepubliceerd door het Ministerie van Defensie, ter gelegenheid van het feest van de Wapenstilstand, op 04.11.2008. Een feest dat in Italië ook bekend is als Feest van de Strijdkrachten. Voor iedereen: wat staat er allemaal in ? De Genuezen Goffredo Mameli en Michele Novaro, resp. toondichter en componist, creëerden het in 1847, in volle Risorgimento dus. Zoiets zingen als “siam pronti alla morte” was toen alles behalve retoriek: Mameli zelf bewees het in Rome, twee jaar later. De pas opgerichte Italiaanse Republiek - oktober 1946 - verving officieel het vorige volkslied “Marcia Reale” met dit lied. In de volgende strofen verwijst men naar: het feit dat de tijd rijp was om het juk van vreemde heersers van zich af te schudden en een geest van eenheid en broederschap te laten overheersen; een aantal verwijzingen naar de schitterende –al té geïsoleerde- glorierijke episodes van opstand tegen vreemde heersers in de loop van de eeuwen: de Siciliaanse Vespers (opstand tegen het Franse huis van Anjou); de Genuese jongen Balilla, die een steen gooide naar een groep Oostenrijkse soldaten en zodoende een volksopstand ontketende; de slag bij Legnano, in de 11e eeuw, toen de Milanezen het juk van de Duitse keizer Friedrich Barbarossa van zich wisten af te schudden; de Florentijn Francesco Ferrucci, die een duel met een Franse edelman won; verder, referenties naar de grote keizerrijken van die tijd, met hun machtspolitiek en totaal gebrek aan

22

Il “brodo formidabile”, preparato essenziale della cucina tradizionale La cucina : Ricette del 22/03/2010 di Maxim De Santanglaise LUCCA, 22 marzo - Nella tradizione contadina la prima cosa che si faceva in cucina era di mettere sul fuoco una pentola per il brodo. La preparazione del brodo garantiva un nutrimento a basso prezzo grazie all'utilizzo di materiali facilmente reperibili come le verdure e le ossa di animali o tagli di carne di scarto.Al brodo sono sempre stati riconosciuti sia piaceri gustativi che doti curative. Nella Parigi del settecento esistevano dei locali pubblici specializzati nella somministrazione del brodo e solo di quello, che prendevano nome di "buillons". Questi ambienti offrivano inoltre la carne che era servita per fare il brodo. Nel tempo alcuni "bouillons" esposero l'insegna "restaurant", con il chiaro scopo di evidenziare la parola "ristorare". Inizialmente questi "restaurant" dovevano servire solo bolliti, ma dopo la Rivoluzione Francese si ebbe un'evoluzione e questi locali iniziarono a servire molti altri piatti. Possiamo quindi affermare, senza tema di smentita, che è anche grazie al brodo a cui dobbiamo la nascita degli attuali ristoranti.

19

CUCINA ITALIANA

CANTIAMO

A rafforzare la tesi che il brodo abbia anche funzioni curative, voglio riportarvi uno scritto di autore incerto del '200 custodito nella biblioteca Laurenziana:

De mooiste liefdesbrief

“Quando le puerpere e i malati siano deboli ed abbiano disgusto dei cibi vegetali e voglia di mangiar carne, dobbiamo soddisfarli perché la natura sia confortata. Bisogna stare attenti a non dare carne grassa perché l’unto potrebbe ravvivare la febbre. Se questi non riesce a inghiottire perché ha la gola secca e chiusa, occorre dargli da bere una buon brodo di carne che sia cibo e bevanda. E gli ammollirà la gola come un unguento”. Dopo questa introduzione voglio darvi la ricetta di un brodo eccezionale, sia per la qualità che per il costo. Non è certo un brodo da fare tutti i giorni ma vi consiglio senz'altro di provarlo. Stupirete i vostri commensali e anche voi stessi.

“UN BRODO FORMIDABILE” Ingredienti: - Una bistecca con filetto e controfiletto da circa un chilogrammo - Una cipolla - Una carota - Un gambo di sedano - Un ciuffetto di prezzemolo - Una noce di burro - Mezzo bicchiere di Brunello di Montalcino ( o Nobile di Montepulciano o Chianti Classico) - Sale grosso

Preparazione: In un tegame di coccio mettiamo il burro e la cipolla tritata finissimamente e, quando questa comincia ad imbiondire, aggiungiamo la nostra bistecca tagliata a pezzi con il suo osso. Facciamo colorire a fuoco vivo e quando la carne ha preso colore aggiungiamo gli odori, un litro e mezzo d'acqua fredda e un pugnetto di sale. Copriamo e facciamo cuocere a fuoco bassissimo per oltre tre ore, fino a che il nostro liquido si sia ristretto di oltre la metà. Togliamo la carne e filtriamo il brodo. Serviamolo caldissimo in tazze da consommè con uno schizzo di vino.

20

Een gesprek op de bestuursvergadering van Anfiteatro. Over de mooiste liefdesbrieven… Het verhaal moet je maar eens vragen aan betrokkenen… Achille vond de mooiste 'O surdato 'nnammurato (Il soldato innamorato), en dan liefst nog de versie gezongen door Anna Magnani. Wie wil kan hem ook beluisteren: http://www.youtube.com/watch?v=PV6qf0MaUC8 Geef toe: Dit is dus alles behalve een oempa oempa liedje.

Originale in dialetto napoletano

Traduzione in italiano corrente

Staje luntana da stu core, a te volo cu 'o penziero, niente voglio e niente spero ca tenerte sempe a fianco a me! Si sicura 'e chist'ammore comm'i só sicuro 'e te.

Sei lontana da questo cuore, da te volo con il pensiero, niente voglio e niente spero oltre che tenerti sempre al mio fianco! Sii sicura di questo amore come io sono sicuro di te.

Oje vita, oje vita mia, oje core 'e chistu core, si state 'o primmo ammore e 'o primmo e ll'ùrdemo sarraje pe' me!

Oh vita, oh vita mia, Oh cuore di questo cuore, sei stato il primo amore e il primo e l'ultimo sarai per me!

Quanta notte nun te veco, nun te sento 'int'a sti bbracce, nun te vaso chesta faccia, nun t'astregno forte 'mbraccio a me! Ma, scetánnome 'a sti suonne, mme faje chiagnere pe' te!

Quante notti che non ti vedo, non ti sento tra queste braccia, non ti bacio questa faccia, non ti stringo forte tra le mie braccia! Ma, svegliandomi da questi sogni, mi fai piangere per te!

Oje vita, oje vita mia, oje core 'e chistu core, si state 'o primmo ammore e 'o primmo e ll'ùrdemo sarraje pe' me!

Oh vita, oh vita mia, Oh cuore di questo cuore, sei stato il primo amore e il primo e l'ultimo sarai per me!

Scrive sempe e sta' cuntenta, io nun penzo che a te sola. Nu penziero mme cunzola, ca tu pienze sulamente a me. 'A cchiù bella 'e tutt''e bbelle, nun è maje cchiù bella 'e te!

Scrivi sempre che sei contenta, io non penso che a te solamente. Un pensiero mi consola, che tu pensi solamente a me. La più bella tra le belle, non è mai più bella di te!

Oje vita, oje vita mia, oje core 'e chistu core, si state 'o primmo ammore e 'o primmo e ll'ùrdemo sarraje pe' me!

Oh vita, oh vita mia, Oh cuore di questo cuore, sei stato il primo amore e il primo e l'ultimo sarai per me!

21