ANFITEATRO NOTIZIE 83. SLAGERIJ MAES VLEESHOUWERSSTRAAT SINAAI Tel: EERSTE KWARTAAL 2014

België-Belgique P.B. 9100 Sint Niklaas 3/5345

WWW.KOPIE-EXPRESSE.BE

NOTIZIE 83 EERSTE KWARTAAL 2014

ANFITEATRO AMICI DELLA CULTURA ITALIANA

SLAGERIJ MAES VLEESHOUWERSSTRAAT 36 9112 SINAAI Tel: 03 772 33 39 SLAGERIJ MET ITALIAANSE SPECIALITEITEN

VERSLAG ACTIVITEITEN ACTIVITEITENKALENDER CULTUURKALENDER ALGEMENE INFORMATIE VERANTWOORDELIJKE UITGEVER & AFZENDER: KARIN TAVERNIER PRINS KARELSTRAAT 14 B 9100 SINT-NIKLAAS TEL. 03.777.96.43 [email protected]

MAART 2014 DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT AFGIFTEKANTOOR SINT NIKLAAS 1 ERKENNING: P303621

ANFITEATRO www.anfiteatro.be Voorzitter Romain Van Hautekerke 03 7710021 [email protected] Secretariaat Karin Tavernier 03 7779643 [email protected] Penningmeester Karel Van Landeghem 03 7768642 [email protected] Bestuursleden [email protected] Lode Corveleyn [email protected] André en Betsy De Haeck-Neckers 03 7768514 [email protected] Willy De Lange 03 7771941 [email protected] Toon De Meyer 03 7770296 [email protected] Gijs den Dubbelden 09/348.39.70 [email protected] Geert en Marc Lehembre-Jottier 03 7765793 [email protected] [email protected] Brigitte Van Kogelenberg 03 7778345 [email protected] Chris en Marc Van Meerssche-Jonkers 03 776 59 68 [email protected] Kris Werts 0475 233 280 [email protected] Danielle en Achille Ziccardi-Van Gael 03 440 61 61 [email protected]

DE CASTRO

Hendrik Heymanplein, 156 9100 Sint-Niklaas Tel.03/777.64.64

Ruime keuze Italiaanse vleeswaren

boekhandel

NOTIZIE

Gratis toegestuurd aan de leden Lid worden kost slechts 10 EUR voor één jaar. Een volgend lid uit hetzelfde gezin betaalt 4 EUR Nieuwe leden kunnen hun lidgeld storten op rekening van Anfiteatro :

conto 413-9188521-59

IBAN : BE84 4139 1885 2159 BIC : KREDBEBB

REDACTIE Anne-Marie Neckebroeck Karin Tavernier Romain Van Hautekerke Brigitte Van Kogelenberg Achille Ziccardi Linda Crivits Opmaak: B. Van Kogelenberg

Stationsstraat 68, 9100 Sint-Niklaas Tel.03.776.52.25 oneindigeverhaal@skynet

W I N E T RAD I N G

FACTORY

de meest verrassende en intense ontmoeting met een fijne selectie betaalbare wijnen

magazijn Sint-Amands open vrijdag van 9 tot 21 uur zaterdag van 10 tot 17 uur Hekkestraat 44a 2890 Sint-Amands tel.0472/73.89.69 fax.052/34.02.86 www.winetradingfactory.be

BRICIOLE

IN PRIMO PIANO

We beperken berichten van geboorte en overlijden, maar deze is zo leuk dat we hem graag delen:

Hier ligt dan weer Notizie voor u klaar… De voorlaatste van ons 24e werkjaar!

FLORIAN fiorisce e l’IRIS è in fiore alla CHIARA luce della sorellina CLARA Nata il 29 gennaio 2014, ore 14.44 50cm, 3360g

È andato tutto bene e veloce. Stiamo benissimo. Anuschka De Coster Goedkoop naar Venetië? Kijk eens op www.transavia.com. Ze hebben ook een verbinding van op de gemakkelijk te bereiken luchthaven van Rijsel. Buonissimo, het magazine van Taste Italy vzw, verschijnt rond 20 maart 2014 voor de 2e maal, dit keer met als thema Sicilië. De leden van Anfiteatro kunnen nu voordelig kennismaken met Buonissimo. Wie via Anfiteatro aansluit bij Taste Italy: - krijgt eenmalig een korting van vijf euro en betaalt slechts 20 euro i.p.v. 25 euro. Daarvoor krijg je de volgende twee edities van Buonissimo bij je in de bus. - de lidkaart van Taste Italy levert je heel het jaar voordeel op op boeken, reizen, events enzovoort. Dit aanbod breidt voortdurend uit. Kijk op www.taste-italy.be en klik op "ledenvoordelen". - wie voor 20 april 2014 ingaat op dit aanbod, ontvangt de eerste uitgave van Buonissimo (thema Puglia) GRATIS erbij, zolang de voorraad strekt. Interesse? Stuur een mail met je gegevens aan info@buonissimo. be, en vermeld dat je lid bent van Anfiteatro. Een nieuw kabinet in Italië met een nieuwe minster afkomstig uit onze Italiaanse zusterstad Lucca: http://it.wikipedia.org/wiki/Stefania_Giannini; http://www.loschermo.it/articoli/ view/61169

Nederland in Italië: een boeiend project: http://www.hadrianus.it ZUSTERSTAD IN TOSCANA 'tagt' ZIJN FIETSEN. AFBEELDING

Il primo ed unico Sistema di identificazione e protezione della bicicletta contro il furto riconosciuto dale Forze dell’Ordine per la sua comprovata efficacia. http://www.comune.lucca.it/flex/cm/pages/ServeBLOB. php/L/IT/IDPagina/12835

52

Tot voor even dachten we geen activiteiten te hebben voor het tweede kwartaal van 2014, na een drukke start van 2014, maar niets is minder maar. Kijk snel op de volgende bladzijden en reageer! Intussen zijn we druk bezig met de voorbereiding van ons jubileumjaar. Heb jij nog originele ideeën? Of kan je misschien hier of daar een handje toesteken? Aarzel niet en contacteer ons. Je vindt hiernaast de contactmailadressen en telefoonnummers. Lang geleden dat je van Anfiteatro iets hoorde? Dan hebben we misschien geen correct mailadres. Bezorg het ons snel! En ben je al een volger van onze facebookpagina? Want ook daar zijn we actief! https://www.facebook.com/pages/Anfiteatro-amici-dellacultura-italiana/347645962020070?fref=ts 186 volgers is niet slecht, maar alles kan beter! Laat je vrienden en kennissen ook weten dat onze wervingscampagne weer loopt: nu lid worden, is lid zijn tot augustus 2015! En dat voor het luttele bedrag van 10 euro! Meer info op www.anfiteatro.be Intussen wensen we je “buona lettura” en weet dat ook bijdragen voor Notizie 84 van juni welkom blijven!

INHOUD In

primo piano Che cosa faremo Che cos’abbiamo fatto? • MAYER – VAN DEN BERGH • Petrarca • Io sono Lucchese Da vedere: Sacro Gra

Fossa: seconda puntata La festa della donna Viaggiare • • •

Met de trein naar Italië Op ontdekkingstocht in de hak van Italië Venetië : einde van Carnaval

• • •

De Groote Oorlog Benedetto Marcello, Il Teatro alla moda (1720) Cavour

•

Giacomo Balla (1871-1958)

•

Gli italiani sono il popolo con la varietà genetica più ricca d'Europa L’ Aquila, la scossa della corruzione: cinque anni dopo il sisma

Storia Arte

Stampa •

Cucina: Terwijl water en pasta koken Locali Storici Da leggere Briciole

Werkten verder mee

Leopold De Bruyn, Herman Cole, Monique Jacqmain, Anne-Marie Neckebroeck, Betsy Neckers, Magda Van den Bosch, Daniëlle Van Gael, Raoul Verschueren, Kris Werts

1

CHE COSA FAREMO?

BRICIOLE

27/03/14 - 20u30

Accademia delle Crete Senesi - Montisi, Italy Concert ... - Facebook https://www.facebook.com/AccademiaDelleCreteSenesi

FILMVOORSTELLING ‘La caduta degli dei’ (Luchino Visconti - 1969 - Italië) Bleek, Truweelstraat 122, 2 euro inkom Wanneer het bericht van de Rijksdagbrand aankomt bij de Duitse adellijke familie Von Essenbeck, wordt de politieke overtuiging van de verschillende familieleden duidelijk. Als de pater familias Joachim von Essenbeck de volgende nacht wordt vermoord, moet de liberale Herbert Thallmann het land ontvluchten. De werkelijke dader van de moord is Friedrich Bruckmann, die voortaan optreedt als algemeen gevolmachtigde van het familie-imperium. Hij is tegelijk de geliefde van Sophie von Essenbeck, de dochter van Joachim. Konstantin von Essenbeck, diens enige zoon, wordt geëlimineerd tijdens de Nacht van de Lange Messen. De SS-officier Aschenbach wil vervolgens Bruckmann uitschakelen. Hij weet dat Martin von Essenbeck, de enige zoon van Sophie, pedofiele gevoelens heeft. Hij chanteert hem daarmee, zodat hij zich noodgedwongen tot het nazisme bekeert. In zijn blinde haat verkracht hij zijn moeder om haar te vernederen. Vervolgens dwingt hij Sophie en Bruckmann ook gezamenlijk tot zelfmoord. Aan het einde van de film is Martin alleenheerser over het industriële imperium van het geslacht Von Essenbeck. Hij is weliswaar ook reddeloos verloren in de handen van de nationaalsocialisten. Met Dirk Bogarde, Ingrid Thulin, Helmut Berger, Helmut Griem, Renaud Verley, Umberto Orsini, Reinhard Kolldehoff, Albrecht Schoenhals,Florinda Bolkan, Nora Ricci en Charlotte Rampling: Elisabeth Thallman zondag 6/04/14 - 11u00 HUISCONCERT Hoveniersstraat 78, Sint-Niklaas

Klassiek muziekfestival dat jaarlijks plaatsvindt in Zuid-Toscane. ... de Accademia delle Crete Senesi 2014 : van zondag 27 juli tot en met vrijdag 1 augustus, ... Programma bekend voor Accademia delle Crete Senesi Het festival Accademia delle Crete Senesi, het geesteskind van topdirigent Philippe Herreweghe, is sinds 2001 uitgegroeid tot een van de meest sfeervolle ontmoetingsplaatsen tussen muzikanten en publiek. Begeleid door Jan Dewilde kunnen we meegenieten van twee avondconcerten van Collegium Vocale Gent en een middagrecital door klaveciniste Maude Gratton. Op het programma onder andere werk van Lassus en Monteverdi. Slecht weer ! Waar? Vergeet onze grijze luchten en herfsttemperaturen. Zoals vorig jaar hebben ze in Ligurië weer heel slecht weer. Gelezen in GiornaledellaGiunta”. Liguria conta i danni dell’ultima ondata di maltempo. Un morto, l’Aurelia interrotta in più punti dalle frane, decine di smottamenti e la linea ferroviaria per Ventimiglia interrotta – e non si prevedono tempi brevi per il ripristino. La Protezione Civile nazionale ha accolto la richiesta dello stato di emergenza e la trasmetterà al Consiglio dei Ministri per l’approvazione.

ROBERTO DALLA VECCHIA is een Italiaanse gitarist

en performer in hart en nieren. Hij treedt regelmatig op, op concerten en festivals en doorkruist Europa om workshops gitaar (bluegrass) te geven.

2

51

DA LEGGERE non ha smesso di subire suo malgrado il fascino dell’amico. Martin ha realizzato il suo – unico – sogno piccolo borghese di fare carriera universitaria e comprarsi la villa al mare, con l’ulteriore trofeo di aver sposato l’unica donna del loro affiatato gruppetto. L’occasione della rimpatriata costringerà i vecchi compagni di cordata a un bilancio – pieno di amarezza e sorprese – delle proprie esistenze. Grazie a un’immersione nel flusso di pensieri e memorie di ognuno, in una continua contrapposizione di passato e presente, lentamente si ricompone così il puzzle di quella fatale gita che segnò per sempre i loro destini e vediamo i protagonisti riflettere su quesiti che prima avevano sempre evitato di porsi: “stiamo davvero vivendo la vita che volevamo vivere?”, “le scelte fatte in passato ci hanno portato ad avere quello che volevamo?”, “i miei amici sono davvero le persone che credo siano?” Un romanzo sulla precarietà e sul rischio del vivere, sullo sfondo di una natura e una montagna magistralmente descritte nella loro bellezza estatica e misteriosa. L’autore – Stephan Enter, 1968, ha debuttato nel 1999 con la raccolta di racconti Winterhanden che lo ha subito messo in luce nel panorama letterario olandese. Nel 2004 arriva il suo primo romanzo, Lichtjaren, con il quale viene candidato al Libris Literature Prize, ma è con Spel, uscito nel 2009, che si conferma uno dei più promettenti scrittori della sua generazione, anche in Germania. La presa è stato più volte definito uno dei migliori romanzi del 2011, in corso di traduzione anche in quattro paesi, nominato nel 2012 al Libris Prize e vincitore del Gouden Uil Prize e del F. Bordewijk prijs.

CHE COSA FAREMO ?

Als kind leerde Roberto in Vicenza klassieke piano, maar omhelsde de gitaar na een ontmoeting met flatpicking gitarist/goeroe Beppe Gambetta. Dalla Vecchia onderhoudt een druk programma als sologitarist met verschillende optredens doorheen Europa en Amerika. Hij toerde nationaal en internationaal, de gitaar bracht hem in Bucks County, Maryville (V.S.A.) in Barneveld (Nederland), Risor (Noorwegen), Goldegg (Oostenrijk), en vele andere plaatsen. Elk jaar organiseert Roberto de ‘Acoustic Guitar Workshop’ in Vicenza, een 5 dagen durende workshop met gitaarstudenten van overal uit de wereld. Roberto Dalla Vecchia bracht reeds 6 CD’s uit:  Open Spaces (1998)     

Sit Back (2002) Grateful (2006) Unknown Legends (2008) Hand in Hand (2011) Morning Lights (2012)

Roberto’s composities zijn melodisch sterk geïnspireerd , hij creëert melodieën die je doen meezingen en die in het geheugen blijven hangen. Laat u op dit zondagochtendconcert leiden doorheen een origineel repertorium met aangename melodieën, geïnspireerd door de flatpicking style. Roberto leidt zijn melodieën in in het Italiaans en Engels! Een unieke ochtend in een unieke thuisomgeving, met unieke luisteraars, waaronder ook hopelijk u!! Welkom! Tickets: 12 euro: via Lieve Vervaet Lieve.vervaet@ telenet.be GSM 0473 59 94 54

50

3

CHE COSA FAREMO ?

DA LEGGERE

donderdag 24/04/14 - 20u00

was ongelooflijk spannend." "Bovendien krijg ik de indruk dat hij daar eigenlijk niet zo opviel. Er waren ook kooplui met mooie kleren. Er gebeurde zo veel, met al die schepen en mensen, dat het bijzondere toch minder opviel. Hij kon vrij makkelijk in Amsterdam rondlopen en heeft er om die reden ook van genoten." Cosimo zal er ongetwijfeld nog wel eens aan hebben teruggedacht toen hij, teruggekeerd naar Toscane en zijn verzuurde huwelijk, de Rembrandts bekeek die hij bij de meester zelf had gekocht.

TOERISTISCH-LITERAIRE VOORDRACHT ‘Svevo en Triëst’ door ver-

taler Tom De Keyzer (in het kader van Archipel) Conferentiezaal Bibliotheek 3,00 euro incl. drankje en hapje

Aan de hand van het leven en de werken van Italo Svevo beschrijft Tom de Keyzer een van de meest roemruchte literaire sensaties uit de twintigste-eeuwse Italiaanse literatuur: il 'caso Svevo'. Svevo (1861-1928) werd pas drie jaar voor zijn dood ontdekt door twee Franse literatuurkenners, Valéry Larbaud en Benjamin Crémieux. Hij wordt in Italië algemeen gezien als een van de eerste moderne schrijvers, die goed bevriend was met onder meer James Joyce en Eugenio Montale. Aan de hand van foto's uit het fotoarchief van het Museo Sveviano in Triëst) en enkele videofragmenten (uit de verfilmingen die er in de loop der jaren van Svevo's boeken zijn gemaakt) schetst hij het portret van de schrijver en zijn stad, die een centrale plaats in zijn oeuvre inneemt. De lezing - eerder een 'cultuurhistorisch verhaal' - gaat veel breder dan literatuur alleen: ze beschrijft ook de bijzondere geschiedenis van de stad Triëst en schetst een beeld van de eeuwwisseling en het burgerlijke klimaat dat Europa toen in zijn greep had. Je hoeft met andere woorden geen literatuurkenner of -liefhebber te zijn om ervan te genieten. Voor de reisliefhebber sluit De Keyzer af met een fotooverzicht van wat je vandaag in Triëst allemaal kan bezoeken en doen. Na afloop van de lezing kunnen geïnteresseerden ook enkele hand-outs meenemen. Er zijn er drie: één met tien bezienswaardigheden, één met tien interessante boeken over Triëst, één met tien lekkere adressen om te eten en drinken. Ze kunnen ook twee teksten meenemen die enkele jaren geleden op de website Italia Magia verschenen: 'Aan de boemel in Triëst' gaat over de traditie van de osmize, 'Drie wegen naar Triëst' vertelt het verhaal van de drie toegangswegen waarlangs je naar Triëst kan gaan. Tom de Keyzer (1977) werkt als leraar Nederlands in Antwerpen en als literair vertaler uit het Italiaans. Hij vertaalde werk van Alessandro Perissinotto, Carlo Lucarelli en Italo Svevo. Samen met Frans Denissen vertaalde hij ook Leonardo Sciascia en Piero Calamandrei. In 1997 ging hij met een Erasmusbeurs studeren aan de vertalers- en tolkenschool van Triëst, waar hij geïntrigeerd raakte door zijn schrijvers en zijn geschiedenis. De interesse bleek zo groot dat hij jaren later, in 2005, in de stad ging wonen en er Nederlands ging doceren. Na zijn terugkeer naar België begon hij stukken over Triëst te publiceren en lezingen te geven. Hij werkt momenteel aan een biografie over Italo Svevo die 'De geest van Triëst' zal heten. Hij woont in Kieldrecht. Je kan ook verder lezen op http://www.cobra.be/cm/ cobra/boek/1.1907909 Wie alvast wat wil lezen over Trieste kan zich misschien het laatste nummer van Grande aanschaffen. Via www. grande be kan je alvast een kortingsbon downloaden. (Ga naar extraatjes)

4

*** Van Nederland naar Italië …..

LA PRESA

(Originele titel GRIP) Stephan Enter Traduzione dall’olandese di Giorgio Testa ISBN 978-88-7091-527-3 – N. 227 Casa editrice Iperborea In libreria dal 3 aprile 2014 “Nel viavai di libri, spettacolari, effimeri e alla moda, LA PRESA mi è sembrato una boccata d’aria fresca: classico, ricco e profondo” – TROUW Vent’anni dopo i tempi dell’università e le loro prime scalate da alpinisti, Vincent, Martin, Paul e Lotte si stanno per rincontrare: cos’è veramente successo quel giorno di tanti anni fa mentre affrontavano le montagne norvegesi delle isole Lofoten? Il libro – I giornali di tutto il mondo annunciano che la conquista dell’immortalità è vicina: secondo un professore americano nel giro di vent’anni l’uomo sconfiggerà la morte. È quasi esclusivamente di questo che discutono Vincent e Paul durante il loro lungo viaggio in treno, anche per eclissare l’imbarazzo del loro primo incontro a distanza di vent’anni. Partiti dalla stazione ferroviaria di Bruxelles sono diretti a Swansea per ritrovare Lotte e Martin, ora sposati e con una figlia: il quartetto, appassionato di montagna, ai tempi dell’Università era inseparabile, ma le loro strade si sono improvvisamente divise dopo una scalata ai monti delle Lofoten, oltre il circolo polare, quando è accaduto qualcosa di irreparabile. Vincent, da sempre il leader ribelle del gruppo, di famiglia benestante, dotato di naturale fascino quanto di arroganza, vive ora in Giappone. A lui si contrappone il debole Paul, eterno adolescente e inconcludente sognatore, che

49

DA LEGGERE

CHE COSA FAREMO ?

goed aarden aan het stijve hof van Toscane. Bovendien was het huwelijk gearrangeerd en was zij verliefd op iemand anders. Cosimo's vader heeft toen waarschijnlijk gezegd: 'ga maar op reis'."

Donderdag 24/04/14 - 14u30 / zondag 27/04/14 - 11u00 / dinsdag 29/04/14 - 20u00

Incognito De Italiaanse troonopvolger had een drukke agenda. Ontmoetingen met raadspensionaris Johan de Witt ("een fijnzinnige geest"), Michiel de Ruyter ("een sterke, robuuste man"), de toekomstige Willem III en de beroemde kaartenmaker Blaeu. Bezoekjes aan de Dom in Utrecht (voordat het middenschip instortte), de pakhuizen van de VOC en zelfs de beroemde kei van Amersfoort ("omdat er niets te zien was zijn we in lachen uitgebarsten"). "Ik denk dat hij een fantastische tijd heeft gehad, mede mogelijk gemaakt door zijn goedgevulde beurs en de uitstekende contacten die hij had", zegt Wagenaar. In het verslag valt te lezen dat de Nederlandse notabelen zich soms geen houding wisten te geven bij de prins, die nadrukkelijk incognito wilde blijven. Ze wilden graag gehoor geven aan zijn wens, maar hem wel de eer verlenen die bij zijn status paste. "Het bleef toch een prins en je weet maar nooit!" Lege zaal In Amsterdam leverde dat kluchtige taferelen op. Een diner en een officiële ontvangst op het stadhuis wees Cosimo af, maar hij was wel te porren voor theaterbezoek. Zijn verzoek om aan het uitje vooral niet te veel ruchtbaarheid te geven, werd verkeerd uitgelegd. "Toen hij met zijn gevolg bij de schouwburg aankwam, bleek dat daar alleen maar de burgemeesters en wat andere hotemetoten waren. De zaal was verder leeg. Geen publiek en nauwelijks dames, terwijl hij zich daar eigenlijk wel op had verheugd", lacht Wagenaar. Achteringang Een enkele keer had het publiek wel door dat er een prominente reiziger in het land was. Zo leidde een dagje Leiden tot hysterische taferelen. "Door al die nauwe straatjes en kleine bruggetjes kwam hij haast niet vooruit en hij vluchtte terug in zijn koets om niet te worden geplet in het gedrang." Toen datzelfde dreigde te gebeurden op de Dam in Amsterdam, besloot hij zijn gevolg in vol ornaat door de voordeur van het stadhuis te sturen, terwijl hijzelf door een achterdeur naar binnen sloop. Rembrandt

FILMVOORSTELLING ‘La libertà’ (Roberto Ando 2012 - Italië - 1u34min) Met Siniscoopkaart, 5,00 euro Enrico Oliveri, de nogal stugge leider van de grootste oppositiepartij van het land, is bezorgd voor de nakende verkiezingen. Het wordt hem plots allemaal te veel en hij neemt de benen. De partij zit verveeld met zijn onverwachte verdwijning. Raadgever Bottini bedenkt samen met Oliveri’s vrouw een stiekem plan: ze vragen Oliveri’s identieke tweelingbroer Giovanni om tijdelijk zijn plaats in te nemen. met o.a.: Toni Servillo, Valeria Bruni Tedeschi, Valerio Mastandrea, …

zondag 4/05/14 - 15u00 UNIEK BEZOEK AAN DICHTERSWONING ‘Thuis bij Van Wilderode’ Moervaart (Moerbeke-Waas) Inschrijven voor 30 april - Enkel de eerste 25 deelnemers kunnen mee. Bijdrage: 3 euro voor leden, 5 euro We maken onder leiding van ’s dichters nichtje Hildegard Coupé een rondgang in het huis waar de Vlaamse priester en dichter Anton van Wilderode tot enkele maanden voor zijn dood in 1998 heeft geleefd. En we blijven er vooral stil staan bij objecten met Italiaanse haken. Van de boekenzolder naar de slaapkamer…tot in de woonkamer… Hildegard Coupé en Herman Cole zullen onze gids zijn… Uiteraard zullen we er enkele gedichten kunnen beluisteren. In het Italiaans en het Nederlands. Hopelijk laat het weer het toe om achteraf nog een eindje te wandelen in de prachtige omgeving. !!! Lees ter voorbereiding zeker het artikel van Herman Cole ‘LA BELLE ITALIENNE’ THUIS BIJ VAN WILDERODE’ in de vorige Notizie. Italiaans praten op onze eigen informele babbelmiddagen ‘Quattro chiacchiere in italiano’, onder leiding van native speaker Achille Ziccardi. Data voorjaar: 2, 9, 23, 30 april, 7, 14, 21 mei 2014 Geïnteresseerden melden zich via mail [email protected]

Wagenaar denkt dat Cosimo vooral heeft genoten van Amsterdam. "Het is nu een monumentale stad, maar toen was het een nieuwe, moderne stad, waar werd gewerkt aan uitbreidingen. Het bruiste er en

48

5

CHE COS’ABBIAMO FATTO?

DA LEGGERE

MAYER – VAN DEN BERGH museum 15 december 2013

Van Italië naar Nederland …..

Het wordt een jaarlijkse traditie dat Anfiteatro een museum “van bij ons” bezoekt in de Kersttijd. Een gezelschap van 20 geïnteresseerde leden werd rondgeleid door een stadsgids die haar uiterste best deed de Italiaanse aspecten van de collectie - toch een 40-tal geselecteerde werken - te benadrukken.

EEN TOSCAANSE PRINS BEZOEKT NEDERLAND Lodewijk Wagenaar en Bertie Eringa - Uitgeverij Bas Lubberhuizen ISBN:9789059373709 Over het boek …..

Fritz Mayer van den Bergh (1858-1901) vergaarde tijdens zijn (kort) leven een enorme collectie schilderijen, tekeningen, beeldhouwwerk en allerlei voorwerpen hoofdzakelijk uit de gotiek en vroegrenaissance. Na zijn vroegtijdige dood bracht zijn moeder de collectie onder in het neogotisch huis aan de Lange Gasthuisstraat nr. 19 in Antwerpen. We werden ondergedompeld in “de weelde van Vlaanderen”: statige familieportretten uit de Hollandse Gouden Eeuw, lieftallige kindjes gekleed in Spaanse mode die hier in de 17de eeuw hoogtij vierde. Klassiek werk van Quinten Metsys, hier en daar een Rubens en vergeten we vooral de “Dulle Griet” niet van ons aller Pieter Bruegel de Oude. Maar ja, we waren ook gekomen voor Italiaanse kunst : Antwerpse majolica - de techniek kwam toch uit Italië - Urbino-borden en Venetiaans glas, een Christusbeeld van Giambologna en een grisaille uit Bologna, Italiaans kantwerk en een 13de-eeuws paneeltje uit Spoleto. Er stond zelfs een cosmatesk zuiltje uit de 13de eeuw. (Wat dit ook moge zijn!!!) Als rode draad waren er, verspreid over gans het museum, verschillende installaties van een Duitse hedendaagse artieste Sarah Westphal. Hier werden op een aantal schilderijen enkel de handen belicht, daar hing een grote fluwelen rode doek voor de vensters, wat verder was een reuzengroot portret afgehaakt en stond op verhuisdekens klaar om vervoerd te worden... Met veel uitleg en handengebaar konden we deze artieste volgen, stapvoets weliswaar. Hoe dan ook in een superklassiek museum hedendaagse installaties brengen laat toch een frisse wind waaien door ons traditioneel patrimonium. En van frisse wind gesproken: die vonden we buiten tussen de Duitse glühwein, de Luikse wafels, de Vlaamse smoutebollen en de Hollandse poffertjes. De Vlaamse kermis rond Kerstmis was begonnen........................ ROMANO december 2013.

6

Cosimo de' Medici (Justus Sustermans)

Nederlandreis deed Cosimo goed In de winter van 1667 konden de Amsterdammers iets uitzonderlijks zien op het ijs van de dichtgevroren grachten: de Toscaanse prins Cosimo de' Medici, die zich met zijn gevolg uitstekend vermaakte met de schaatsende Nederlanders. "De gemoederen van de mensen hier raken toch wel behoorlijk verhit, ze geven zich dag en nacht over aan vrolijke ijspret. Sommigen van ons raakten er ook door aangestoken en waagden zich op het ijs", staat te lezen in het verslag van twee reisgenoten, dat vandaag in vertaling verschijnt. Een van de Italianen vermaakte zich zo goed, dat hij een dag later "met een verhoogde pols" verstek moest laten gaan. "Ik denk dat hij heel erg verbaasd is geweest. Cosimo was nog jong en kende de wereld wel uit brieven en kaarten, maar was Italië nog nooit uit geweest", zegt Lodewijk Wagenaar, die het boek bezorgde. "Het was een wonderlijke belevenis." Huwelijksperikelen Cosimo bezocht Nederland van december 1667 tot februari 1668, en nog eens in juni en juli 1669. Zelden bracht zo'n voornaam persoon zo'n lange tijd door in Nederland. "Het is behoorlijk uitzonderlijk, iemand van die komaf, een vorstenzoon, die een grand tour doet naar Nederland. En dat hij nog een tweede keer komt, is helemaal uitzonderlijk." De reis was overigens uit noodzaak geboren. "Het verhaal wil dat hij ging wegens huwelijksperikelen", legt Wagenaar uit. "Zijn vrouw, Marguerite Louise d'Orléans, kon niet

47

LOCALI STORICI

CHE COS’ABBIAMO FATTO? Petrarca: de inleiding.

Francesco Petrarca, wiens verzen de basisteksten vormden voor het Concert Zefiro Torna/ Frank Vaganée : Scattered Rhymes op woensdag 5 februari. Op zijn onnavolgbare wijze sprak Herman Cole over deze dichter uit de veertiende eeuw en de bijbehorende muziek. We konden het allemaal beluisteren: Petrarca’s platonische liefdesbetuigingen aan Laura de Noves en het verdriet om zijn onbereikbare schone. Het was allemaal mooi en triest maar voor mij te zwaar. De vrolijke toets van Herman’s eeuwige ‘battle’ met internet was mij heel welkom. En mij niet alleen. Velen vonden, zoals ik achteraf hoorde, net als ik, de taal te zwaar op de hand. Niet meer ONZE taal. Maar ja, wat kun je anders verwachten van een Liedboek van 1327? Toch waren er andere reacties. “Stel dat ze je een hele avond met de gedichten van Hugo Claus om de oren slaan? Dat zou ook niet gemakkelijk te verteren zijn!” Aldus een mannelijke aanwezige. Alle respect voor Petrarca, maar niet mijn ding. Magda. Wie toch nog verder op zoek wil naar Petrarca, kan hier misschien terecht: http://petrarch.uoregon.edu/home En op Youtube vind je heel wat vertolkingen, goed voor uren luisterplezier…voor de liefhebbers.

46

7

CHE COS’ABBIAMO FATTO ? “Io sono lucchese. Chi nasce a Lucca, la tiene nel suo cuore per tutta la sua vita.” Parole scritte da Riccardo Cecchetti, pianista di Voces Intimae, in occasione della manifestazione PASSAGES a Sint-Niklaas del 9 febbraio 2014 “Ho vissuto a Lucca per i primi venticinque anni della mia vita, poi il lavoro e la famiglia mi hanno portato fuori dalle sue mura. Ma il ricordo di quei dolcissimi primi venticinque anni saranno sempre una parte essenziale della mia persona e del mio essere.

CUCINA rend tot kook, zet vuur op minimum en laat de saus reduceren (deze noem ik basissaus omdat vanaf deze saus veel mogelijkheden bestaan) tot het vocht goed verdampt is. Wel regelmatig roeren, het mag absoluut niet aan de bodem van de pot plakken. Regel het van zout en peper. Doe de aubergines daarbij. Ondertussen heb je de kaas geraspt. Kook de pasta zoals gewoonlijk, doe de saus erbij, serveer met een paar blaadjes basilicum op elk bord en de geraspte kaas apart. Smakelijk. Achille Ziccardi

E' una città indubbiamente chiusa: le nostre amate mura, se da un lato la proteggono dagli attacchi del tempo, dall'altro la rendono restia a qualsiasi novità. Di conseguenza anche la mentalità è gentilmente conservatrice e poco incline alle novità. Allo stesso tempo però è una città che, essendo stata per quasi un millennio una città-stato e quindi con proprie sviluppate relazioni internazionali, continua ad avere fecondi rapporti culturali ed economici con il mondo intero.

8

45

CUCINA

CHE COS’ABBIAMO FATTO ?

in blokjes van 1-2 cm. gesneden en 200 gr. gezouten spek x 2 personen. Indien gewenst, 1 fijngesnipperde ajuin. Korte pasta, penne of maccheroni. Braad de courgetteblokjes en de ajuin samen op hoog vuur in een grote pan in hete olijfolie. Verwijder ze en houd ze apart. Braad de spekblokjes tot goudbruin. Doe de courgetten en ajuin terug erbij. Peper, geen zout want het spek is al gezouten. Giet de pasta af en meng ze onmiddellijk met courgetten, ui en spek. Roer. Klaar. Liever geen kaas maar het is niet verboden. Doch de zuurte van courgetten en van de geraspte Parmezaanse kaas gaan niet goed samen. Misschien beter met Gruyère, maar het gebruik ervan is vreemd aan de Italiaanse kookcultuur. Variante: roze garnalen i.p.v. spek. Dit is een redelijk goed geslaagd idee van mezelf.... Achille Ziccardi Langer werk, maar heel lekker: Pasta alla Norma - Siciliaans recept Ingrediënten voor 2-3 personen = 250 gr. korte pasta, penne of fusilli: olijfolie, een paar teentjes look gekuist en in enkele stukjes, 1 versnipperd ajuin, 1 blik tomaten in brokken NIET GEAROMATISEERD !!!- 2 geschilde aubergines, blaadjes basilicum, geraspte Pecorino of nog liever harde ricotta (bijna onvindbaar in België) Snijd de aubergines in plakjes van +/- 1 cm. dikte, richting geen belang. Leg ze op een keukenhanddoek, bestrooi ze lichtjes met zout en laat ze 30' "zweten" om hun zure vocht te verwijderen, met papier van keukenrol. Besprenkel ze met olijfolie en gril ze bruin, eerst de besprenkelde kant in de grillpan. Snijd ze dan in stukjes. N.B. Deze is de light versie. In de echte versie worden de aubergines in olijfolie gefrituurd, maar dan wordt het een beetje té zwaar voor mijn smaak en voor mijn gezondheid. In een niet al te groot kookpot fruit de look in olijfolie, verwijder het wanneer het is bruin geworden. Fruit dan de ajuin tot blondgeel en OP HOOG VUUR giet de tomaat erin, het moet tsjjjjj doen. Breng roe-

44

La storia di Lucca ha reso parte del vivere comune il ‘partire’: partire per necessità, come nei primi anni del ventesimo secolo o nel secondo dopoguerra, con le numerosissime comunità di lucchesi presenti nei cinque continenti, partire per affari, dal rinascimento in poi per creare i necessari collegamenti con le realtà estere, partire per conoscere e impartire conoscenza. Il grande poeta Giuseppe Ungaretti, nato ad Alessandria d'Egitto perché la famiglia, lucchese, era in quelle terre per lavoro alla fine del diciannovesimo secolo, scrive nella poesia dedicata a Lucca: ‘.....in queste mura non ci si sta che di passaggio. Qui la meta è partire.....’. Sono e sarò sempre orgoglioso di essere nato in questa città, fra quelle mura. Mura che hanno risuonato di grande musica da sempre: tanto vorrei che la miopia generalizzata dei nostri giorni non spenga il fuoco che da sempre genera musica e musicisti nelle terre lucchesi. Se siamo così orgogliosi della nostra terra è perché è una terra baciata dal Signore, con una posizione geografica incredibile, a due passi dal mare e dalla montagna, incastonata nel cuore della regione italiana più bella -la Toscana- ma anche perché la saggezza dei nostri avi ci ha donato un'architettura ed una urbanistica meravigliosa e perché l'investimento in un'arte essenziale quanto effimera come la musica ha generato alcuni fra i geni musicali più brillanti della storia, da Boccherini a Puccini. Se non ci fosse stato tanto investimento in bellezza, Lucca non avrebbe mai potuto avere il fascino irresistibile dal quale ogni essere umano viene colpito non appena entra in una delle sue porte di entrata alla città. Dostoevskij fa dire al Principe Miškin che ‘la bellezza salverà il mondo’: forse noi lucchesi, di nascita o per scelta, siamo già nati salvi, basta non perderci!” www.vocesintimae.it

9

DAVEDERE SACRO GRA

Fraaie mozaïek van personages langs de GRA, de ring rond Rome Gianfranco Rosi is steeds geïnteresseerd in het verhaal van bijzondere plaatsen. Deze keer in eigen land. Hij maakte de documentaire Sacro Gra (Grande Raccordo Anulare), de ringweg van Rome waarop hij gedurende twee jaar lang rondreed in een bestelwagen. Op die manier ontdekte hij een onzichtbare wereld en de mogelijkheden die deze zone van onophoudelijke activiteit biedt. Autofiles langs grazende schapen; een gelaten palingvisser aan de Tiber; een ambulancier op weg naar ongelukken; een verpauperde edelman rokend in bad; Romeinse hoeren op een parkeerplaats wachtend op klanten. Telkens zijn het zorgvuldig voorbereide observaties van stilstaande levens aan de rand van de eeuwige stad en haar razendsnel evoluerende maatschappij die even ontroerend als vervreemdend aandoen. Op het Filmfestival van Venetië kreeg Sacro Gra, de Gouden Leeuw. Ik draag deze overwinning op aan alle personages uit mijn film die me toelieten een kijkje te nemen in hun leven, aldus Rosi. De Italiaans/Amerikaanse Gianfranco Rosi (geboren in 1964 in Asmara/Ethiopië) debuteerde in 2008 met de langspeelfilm Below Sea Level. Deze zwart/wit documentaire waarin hij meevaart op de Ganges met een visser leverde hem belangrijke prijzen op. Twee jaar later volgde El Sicario Room 164. In deze angstaanjagende documentaire, bekroond met vele prijzen, vertelt El Sicario, killer voor de georganiseerde misdaad in de Mexicaanse moordhoofdstad Ciudad Juárez, met een kap op zijn hoofd, heel gedetailleerd zijn misdaden. Rosi baseerde zich hiervoor op een artikel van de Amerikaanse onderzoeksjournalist Charles Bowden.

CUCINA Basissaus + frikadellen = salsa di base e polpette. *** Maak frikadellen zoals je gewoon bent. Mijn recept is: 1 ei voor 500 gr. gemalen vlees naar keuze, zout, peper, beetje nootmuskaat, peterselie, paneermeel, melk. Max. diameter frikadellen: 4 cm. Frituur ze in een pan met vet naar keuze (ik gebruik arachide olie), totdat ze mooi bruin zijn. Laat ze op papier aflekken. Maak apart een basissaus. In het begin wanneer de saus begint te pruttelen, doe je de gefrituurde frikadellen erin. Laat pruttelen –regelmatig roeren - totdat de tomatensaus gereduceerd is. Klaar. Geraspte kaas gewenst. Basilicum past hier niet zo goed bij. De meeste soorten pasta gaan er goed bij. *** Panna, piselli e salmone = Room, erwtjes en zalm. Hier zou ik bij voorkeur tagliatelle gebruiken, maar andere lange pasta of farfalle is ook OK. Snijd de gerookte zalm in stukjes. Verwarm het in een pannetje met wat boter, gewoon verwarmen zonder te bakken. Doe de erwtjes uit een blik (goed uitgelekt!) en room erbij. Wat peterselie past er goed bij. Giet de pasta af en meng. Klaar. GEEN KAAS!!! Panna, piselli e prosciutto = Room, erwtjes en gekookte hesp. Zoals boven maar met in fijn stukjes gesneden gekookte hesp i.p.v. zalm. Geraspte kaas facultatief, volgens persoonlijke smaak. Pasta met pesto, natuurlijk. Liefst lange soorten pasta, linguine zijn het ideaal. Kies maar een soort pesto onder al degenen die je in de winkel kunt vinden, het is eender, maar lees goed de etiket: er zijn in de handel merken pesto helemaal zonder olijfolie: vermijd ze!!! Naar wens kan je de pesto verdunnen met room of olijfolie of een beetje kookwater van de pasta. Geraspte kaas is in princiep niet nodig, die is er reeds in de pesto zelf. Als je dat erop strooit, dan loopt het stroef bij het opdraaien van de pasta met de vork. Pasta alla Maria Grazia Cucinotta – recept uitgevonden door de actrice die in Il Postino de vrouwelijke rol speelde. 1 grote courgette,

Sacro Gra is vanaf 16 april in de zalen. Linda Crivits

10

43

CUCINA

FOSSA gewenst, wat vers gemalen zwarte peper erbij. Gaat ook perfect bij gekookt rijst, hoeft geen Italiaanse rijst te zijn.

Spaghetti of linguine, aglio, olio e peperoncino = look, olie en paprikapoeder. Wanneer de pasta bijna klaar is verhit je in een pannetje wat olijfolie met een aantal teentjes look naar eigen smaak. Giet de pasta af en vermeng ze met olie en look. Bestrooi met paprikapoeder. Meng. Klaar. Liefst geen kaas. Pasta con le acciughe = Pasta met de ansjovis. Olijfolie, 2-3 ansjovies per persoon, 1 gekuist teentje look per persoon, peterselie niet verplicht. Pasta: lange soorten. In een pannetje met de olie en de look laat je de ansjovis smelten; zij vallen zo uit elkaar door de hitte en het roeren. Meng ze met de pas afgegoten pasta, liefst in de pan zelf; strooi de peterselie erop indien gewenst. Roer. Klaar is kees. GEEN KAAS!!! Basissaus = salsa di base. Belangrijk! *** Vele Italiaanse huishoudens hebben dit gewoon meestal in huis. Zeer eenvoudig. 1 fijn versnipperde ui. 2 blikken gepelde tomaten in stukjes of 2 tetrablikken passata of 1 van ’t één en één van ‘t ander. GEEN OP VOORHAND GEKRUIDE PRODUCTEN!!! Kruiden doe je zelf indien gewenst!!! Laat de ui blonderen. Met hoog vuur doe je de tomaten erop, het moet tsjjjj doen! Voeg een beetje zout & peper aan toe, indien nodig kan je achteraf meer zout of peper erin doen. Wanneer het op kookpunt is gekomen, zet dan het vuur op laag, laat pruttelen totdat de saus goed getrokken en gereduceerd is. Met een blaadje basilicum op het bord is dit reeds een goede vegetarische saus voor pasta, eender welk model van pasta. Geraspte kaas is hier facultatief. Con formaggio alle erbe = met kruidenkaas. Liever een soort korte pasta (penne, farfalle, maccheroni…) met een hoeveelheid naar smaak van Boursin met kruiden of gelijkaardige kaas naar keuze. Ook ricotta of mascarpone + gemalen peper + eventueel kruiden naar keuze OK. Het kan niet eenvoudiger. Het is natuurlijk van groot belang dat de kaas ONMIDDELLIJK na het afgieten van de pasta ermee vermengd wordt.

42

Naar aanleiding van de nakende vijfde verjaardag van de aardbeving in Abruzzo in april 2009 publiceerden we in het vorige nummer van Notizie een tekst van Luigi Calvisi, onze contactpersoon in Fossa (AQ) en hoofdredacteur van il periodico bimestrale dell’associazione La Ciciuvetta Onlus. Straks zal het ook vijf jaar geleden zijn dat we Aan-zet-voor-Fossa organiseerden, Anfiteatro’s bescheiden solidariteitsactie voor de bevolking van Fossa. Uit ‘il giornale più piccolo del mondo che racconta la vita, la cultura, le tradizioni di Fossa e dintorni’ publiceren we nu een tweede tekst van de hand van Luigi.

TERREMOTO IN ABRUZZO … quasi 5 anni ! (2° puntata) Uit La Ciciuvetta 99 - settembre-ottobre 2013. A pagina 5 di questo numero c’è una breve ma simpatica riflessione giunta via mail da una signora che si firma ‘Ranocchia gracchiante’. Abbiamo avuto con la redattrice del testo un breve scambio di mail, senza riuscire a individuare la misteriosa autrice, chissà se i nostri lettori sapranno indagare. Il testo è simpatico, non banale, anzi, ha fatto riflettere anche me ricordandomi, con lo pseudonimo con cui si è firmata, una sorta di parabola letta tempo fa. Immaginate un pentolone pieno d’acqua nel quale nuota placidamente una rana. L’acqua è fredda, ma il fuoco è acceso sotto la pentola, perciò l’acqua si riscalda pian piano. Presto diventa tiepida, la rana la trova gradevole e continua a nuotare. La temperatura comincia a salire, adesso l’acqua è calda, un pò più di quanto la rana non gradisca. Continua a nuotare, si stanca un pò, però non si spaventa. L’acqua adesso è davvero troppo calda. La rana la trova molto sgradevole, ma si è indebolita, non ha la forza di reagire, sopporta e non fa nulla. Intanto la temperatura sale ancora, fino al momento in cui la rana finisce morta, bollita. Se la stessa rana fosse stata immersa direttamente nell’acqua bollente avrebbe fatto immediatamente un salto, balzando fuori dal pentolone. Questa esperienza dimostra come quando un cambiamento si effettua in maniera abbastanza lenta sfugge alla percezione e non suscita per molto tempo nessuna reazione. Il principio della rana bollita viene spesso utilizzato dagli esperti di organizzazione aziendale per rappresentare i rischi che si corrono quando non si è sufficientemente vigili di fronte ai cambiamenti e ci si adegua e ci si lascia andare nelle situazioni che appaiono stabilizzate, siano esse favorevoli o sfavorevoli. In fondo questa ‘parabola’ dipinge un pò la nostra situazione, tragica nella nostra apparente tranquillità.Stiamo ancora vivendo in una drammatica realtà, pur essendo passati quattro lunghi anni da quel giorno: noi come anche i paesi che ci circondano, viviamo un contesto ormai falsato, con valori del tutto alterati, con relazioni sociali anomale perché diverse da quelle passate, legate alla nostra storia. Qualche giorno dopo quella infame notte, ricordo nel campo tende un anziano seduto all’ingresso della

11

CUCINA

FOSSA sua tenda che rivolgeva -senza mai distoglierlo- il suo sguardo triste verso le case che avevamo appena abbandonato. Quell’anziano, anzi, quel vecchio, come si diceva una volta, continuava a ripetere: ‘...Voglio tornare a casa,’ e rivolgendo la domanda a sé stesso mormorava: ‘...ma perché non posso tornare a casa mia?’ Alle sue domande qualche volta rispondeva il fragore dei sassi che continuavano a cadere sopra e dentro Fossa. Quel vecchio dallo sguardo triste adesso è morto, concludendo un’esistenza di sacrifici con la tristezza nel cuore per non essere potuto rientrare nella sua casa. Gli altri fossolani man mano, rispettando le priorità di anziani e malati, sono entrati nelle confortevoli ‘casette’ che formano il nuovo ‘villaggio’, abituandosi piano piano a questa nuova vita, che ha soddisfatto tutte le esigenze primarie di ciascuno, in qualche caso migliorando anche le condizioni di vita lasciate nella vecchia Fossa. E quindi? Apparentemente tutto a posto, noi continuiamo a nuotare nella pentola, in fondo non si sta ancora male, certo abbiamo perso un pò di capacità ad essere ‘paese’, stiamo pian piano dimenticando qualche tradizione, ma in fondo si sta bene, cosa ci manca? Peccato che quel vecchio sia morto, lo avrei chiesto a lui. La risposta c’è, e qualcuno comincia a percepirla, perché sarà anche comodo aspettare, ma fortunatamente si sente di nuovo parlare di nostalgia di Fossa, di Consorzi da fare, di lavori finalmente da avviare. Speriamo che il futuro che arriva ci riservi buone sorprese, perché il quotidiano che viviamo ci fa solo nuotare nella pentola di acqua sempre più calda, cara la mia ‘Ranocchia gracchiante’. www.youtube.com/user/ciciuvetta www.facebook.com/laciciuvetta.giornale

TERWIJL WATER EN PASTA KOKEN… … maken wij eenvoudige sausen!

Beste vriendinnen en vrienden, pasta is eigenlijk een slow food concept dat als fast food mag worden beschouwd. OK, supersnel op zijn McDonald's is het misschien niet, maar hoe dikwijls komen we niet naar huis, wensen we iets warms en lekkers maar eenvoudigs, zonder complicaties en merken wij niet veel in huis te hebben zodat we iets moeten improviseren, lekker en ongecompliceerd? Wel, niets beter dan een simpel pastabord om al deze concepten met elkaar te verzoenen. Hierbij dan ook enkele tips. De recepten gemarkeerd met *** kan je probleemloos in de diepvries bewaren.… En niet vergeten: breng NOOIT, NOOIT de pasta en de saus afzonderlijk aan tafel!!! Je mengt ze IN DE KEUKEN!!! Beleefdheid of Belgische criteria om voedsel aan tafel te presenteren wegen niet op tegen goed eten. PASTA IS ANDERS DAN AARDAPPELEN!!! Pasta, burro e formaggio = pasta, boter en kaas. Boter = echte boter. Kaas = vers geraspte Parmigiano of Grana Padano. Pasta: liefst spaghetti of linguine of andere lange pasta. Kook de pasta, giet ze af, doe er onmiddellijk een volle eetlepel boter in en bestrooi met de geraspte kaas, ieder op zijn bord. Roer. Klaar. Indien

12

41

STAMPA

LA FESTA DELLA DONNA

L’Aquila non è una città fantasma né morta, è una città ferita e oggi scoraggiata». Sono 5 anni. Il ciclone giudiziario rischia di bloccare tutto quello che finalmente con fatica era partito nell’ultimo anno. «E chi ha combattuto finora - spiega un’aquilana disillusa -, o va via, o smette di combattere, sopravvive e pensa solo a sé». C’è da capirla. Se è vero che il 60% degli aquilani è tornato in casa, non significa che la sua abitazione sia stata rimessa in piedi. Oggi oltre 12mila persone vivono ancora nei quartieri C.A.S.E., quelli costruiti in tempo record intorno alla città subito dopo il sisma. E nelle piccole frazioni la ricostruzione non è mai partita. «Ma i progetti ci sono, mancano i soldi». Un crono-programma del Comune, prevede un miliardo e 200 milioni di euro all’anno per 5 anni. Ma nel 2014 dal governo ne arriverà solo la metà. Con il ministro per la Coesione territoriale Carlo Trigilia che dice: «Il governo non è il bancomat dell’Aquila». Ma, risponde la Leone, «questo è il luogo da cui può ripartire l’economia nazionale». LA FUGA DALLA CITTÀ - Intanto, la gente va via. I giovani non vogliono restare all’Aquila. E molti anche meno giovani. Sono rassegnati convinti che quella vita prima del 6 aprile 2009 non ci sarà più. Il centro della città segnava la giornata degli aquilani. Il lavoro, i negozi, il caffè, la passeggiata sotto i portici, gli incontri. Oggi i portici sono deserti. In piazza Duomo si contano tre negozi, chi ha potuto si è trasferito lungo le strade di grande passaggio ai piedi della città storica. Gli altri hanno dovuto mollare, schiacciati dai centri commerciali lontani dal centro. Daniele, 28 anni, dice che tutto questo manca e non ritornerà. Ma lui non è scappato. E anzi ha scelto di aprire un locale, proprio nel centro storico,«Lo Zio» che ha appena compiuto un anno. «Non sarei mai andato via anche se qui non c’è più niente, però per questo c’è tanto da fare, tutto. L’Aquila è una città difficilissima, ma se la ami non la puoi lasciare». Di Daniele non ce ne sono molti. Ma intanto qualche piccola vetrina illuminata si scopre, tra un ponteggio e una rovina. Oggi la vita aquilana gira intorno alla città’, sugli stradoni ai piedi del centro storico, lungo le strade verso la periferia. Le auto ingolfano il traffico in cerchi concentrici e fanno chilometri e chilometri da una parte all’altra dell’Aquila senza attraversarla mai. Francesco Nurzia però da piazza Duomo non si è mai spostato: il suo storico bar della famiglia produttrice di torroni ha riaperto pochissimo tempo dopo il terremoto. È ancora lì, in mezzo a decine di serrande chiuse. Coraggioso resiste, «non so per quanto, perché poi leggi i giornali e ti crollano le braccia». I pochi che entrano nel locale nel tardo pomeriggio scrollano la testa, «questa città non si rialzerà più». 17 gennaio 2014 Bron Corriere.it http://www.corriere.it/inchieste/aquila-scossacorruzionecinque-anni-il-sisma/395f31c2-7e33-11e3-80bb80317d13811d.shtml

Ons bezorgd door Leopold De Bruyn

40

La Festa della Donna è un giorno di celebrazione per le conquiste sociali, politiche ed economiche delle donne ed è una festività internazionale celebrata in diversi paesi del mondo occidentale l'8 marzo. L'usanza di regalare mimose in occasione della festa non è invece diffusa ovunque.

8 MARZO FESTA DELLA DONNA L'8 marzo era originariamente una giornata di lotta,

specialmente nell'ambito delle associazioni femministe: il simbolo delle vessazioni che la donna ha dovuto subire nel corso dei secoli. Tuttavia nel corso degli anni il vero significato di questa ricorrenza è andato un po' sfumando, lasciando il posto ad una ricorrenza caratterizzata anche - se non soprattutto da connotati di carattere commerciale. Era il 1907: Clara Zetkin (che nella prima guerra mondiale fondò la Lega di Spartaco) dirigente del movimento operaio tedesco organizza con Rosa Luxemburg (teorica della rivoluzione marxista che fondò il partito socialista polacco e il partito comunista tedesco) la prima conferenza internazionale della donna. Ma la data simbolo è legata all'incendio divampato in un opicificio (Cottons) di Chicago nel 1908, occupato nel corso di uno sciopero da 129 operaie tessili che morirono bruciate vive. Nel 1910 a Copenaghen, in occasione di un nuovo incontro internazionale della donna si propone l’istituzione di una Giornata Internazionale della Donna, anche in ricordo dei fatti di Chicago. Successivamente la giornata comincia ad essere celebrata in varie parti del mondo e anche in Italia durante e dopo la prima guerra mondiale (1914-18). La tradizione, nel nostro Paese, viene interrotta, nel 1943, dal fascismo.La celebrazione riprende durante la lotta di liberazione nazionale come giornata di mobilitazione delle donne contro la guerra, l’occupazione tedesca e per le rivendicazioni di diritti femminili. Nascono i gruppi di difesa della donna collegati al CLN (Comitato di Liberazione Nazionale) che daranno origine all’UDI (Unione Donne Italiane). Nel 1946 l’UDI prepara il primo 8 marzo nell’Italia libera, proponendo

13

LA FESTA DELLA DONNA

STAMPA

di farne una giornata per il riconoscimento dei diritti sociali e politici delle donne. Sceglie la mimosa come simbolo della giornata. La vera "esplosione" in termini di popolarità e di partecipazione, l'8 marzo l'avrà negli anni ’70. Anni che segnano la collaborazione dei movimenti femminili e femministi che, tra l'altro, operano attivamente per la legge di parità, per il diritto al divorzio e all’aborto. La prima manifestazione femminista, risale infatti al 1972 e si svolse a Roma. Ma il top, la celebrazione dell'8 marzo, lo raggiunge nel 1980, con una grande manifestazione unitaria in cui confluiscono per la prima volta tutti i movimenti femminili e femministi. In conclusione possiamo dire che il percorso dell'8 marzo si snoda in quasi un secolo di storia che ha visto nascere movimenti politici, guerre, ideologie, ricostruzioni. Un cammino lungo e complesso per le donne di tanti paesi, con tanti sistemi di governo, più volte interrotto, ma che con grande tenacia hanno sempre ripreso con l'obiettivo dell'emancipazione e della liberazione delle donne. L'8 marzo era originariamente una giornata di lotta, specialmente nell'ambito delle associazioni femministe: il simbolo delle vessazioni che la donna ha dovuto subire nel corso dei secoli. Tuttavia nel corso degli anni il vero significato di questa ricorrenza è andato un po' sfumando, lasciando il posto ad una ricorrenza caratterizzata anche - se non soprattutto da connotati di carattere commerciale. Era il 1907: Clara Zetkin (che nella prima guerra mondiale fondò la Lega di Spartaco) dirigente del movimento operaio tedesco organizza con Rosa Luxemburg (teorica della rivoluzione marxista che fondò il partito socialista polacco e il partito comunista tedesco) la prima conferenza internazionale della donna.

L’Aquila, la scossa della corruzione cinque anni dopo il sisma

In conclusione possiamo dire che il percorso dell'8 marzo si snoda in quasi un secolo di storia che ha visto nascere movimenti politici, guerre, ideologie, ricostruzioni. Un cammino lungo e complesso per le donne di tanti paesi, con tanti sistemi di governo, più volte interrotto, ma che con grande tenacia hanno sempre ripreso con l'obiettivo dell'emancipazione e della liberazione delle donne. (fonte: http://www.partecipiamo.it)

In politica, se vuoi che qualcosa venga detto, chiedi ad un uomo. Se vuoi che qualcosa venga fatto, chiedi ad una donna. (Margaret Thatcher)

14

Nella città del terremoto che cerca di rinascere - Claudia Voltattorni L’Aquila non è una città morta. Cinque anni dopo il terremoto del 6 aprile, cinque anni dopo quella

scossa Richter 5.8 che ha stravolto per sempre una città, cinque anni dopo macerie, zone rosse, militari, passerelle politiche, inchieste, processi, promesse e delusioni, L’Aquila prova a rialzare la testa. Oltre 60 i cantieri aperti nel centro storico: si vedono gru, camion, carriole che portano via calcinacci, sacchi di calce e cemento, operai al lavoro. E si rompe quel silenzio surreale che per anni ha caratterizzato il quinto centro storico più grande d’Italia. Le prime facciate dei palazzi antichi sono tornate a splendere. A fianco di edifici meno blasonati e fortunati che invece ancora per molto tempo saranno ingabbiati da travi di ferro ormai arrugginite. «L’Aquila rinasce» si legge sui teloni stesi sui ponteggi. Un mantra che si ripete un po’ ovunque nel cuore della città. Ma non è facile. I più ottimisti prevedono almeno 10 anni di lavori prima di rivedere rinato il capoluogo abruzzese. I pessimisti ne ipotizzano almeno 25. Ma oltre ai palazzi da ricostruire c’è una città fatta di persone. Il terremoto ha picconato l’intero tessuto sociale, economico e culturale dell’Aquila. E dopo cinque anni di impegno, fatica e speranze, oggi un’altra scossa abbatte la città. L’inchiesta sulle tangenti con l’arresto del vicesindaco, la corruzione ipotizzata fin nelle stanze più alte del Comune e infine le dimissioni irrevocabili del sindaco Massimo Cialente: l’Aquila ci prova a rinascere. Ma sul volto degli aquilani la rassegnazione ha preso il posto della speranza. E la rabbia diventa disillusione. UN ALTRO SISMA - «È un altro terremoto - dice Betti Leone vice sindaco gerente -: la magistratura dovrà accertare, ma questo fa male all’immagine della città, agli aquilani che si stavano rialzando:

39

STAMPA

VIAGGIARE

sempre stata un crocevia di flussi migratori, di origini diverse che nel bacino del Mediterraneo si sono incontrate e mescolate in modo ancor più invasivo rispetto ad altre porzioni del pianeta.

Met de trein naar Italië is altijd een beetje reizen

La varietà culturale che caratterizza l'Italia è stata messa molto in rilevanza dai 34 ricercatori che hanno realizzato lo studio: le popolazioni prese in considerazione non sono solo solo quelle rappresentative dei più grandi centri abitati, ma anche e soprattutto le più antiche. Le minoranze linguistiche come i Ladini, i Cimbri e i Grecanici, le comunità "paleogermanofone" delle Alpi e alcuni gruppi sardi sono tra quelli che contribuiscono di più alla diversità culturale e sociale osservata in Italia. Basti pensare che tra i germanofoni di Sappada e un vicino gruppo linguistico del Cadore gli studiosi hanno registrato molte più differenze genetiche di quelle individuate tra spagnoli e rumeni. "Il campionamento del DNA è stato preceduto da riunioni con i gruppi linguistici che si sono prestati allo studio - ha detto a Repubblica Giovanni Destro Bisol - in cui abbiamo spiegato gli scopi della ricerca e cercato di chiarire i loro dubbi e perplessità e curiosità, ma soprattutto spiegandogli il nostro punto di vista e chiedendo suggerimenti; la stesura del lavoro è stata preceduta da altre riunioni in cui abbiamo spiegato i risultati e chiesto pareri e ancora suggerimenti ai donatori circa la fondatezza delle nostre ipotesi storiche rispetto alle loro conoscenze e agli elementi tradizionali. A questo sono seguite pubblicazioni sulle riviste delle varie comunità locali a scopo divulgativo. Insomma, coerentemente con i principi dell'Open Science, abbiamo cercato rendere i donatori parte attiva e consapevole della ricerca". "La nostra ambizione adesso è quella di partire dall'evidenza scientifica e culturale - due aspetti che non devono mai essere ritenuti slegati - per arrivare ad affrontare la nostra stessa attualità, ad esempio la questione razziale", ha detto l'antropologo. Di fronte a frequenti manifestazioni di razzismo, omofobia e xenofobia, riflettere sulle nostre stesse diversità e sulla ricchezza che ne è derivata è un auspicio da non sottovalutare: "Siamo un popolo che ha raggiunto importanti risultati proprio perché ci siamo costantemente mescolati - ha aggiunto Destro Bisol - Ma in pochi sanno che in Italia ci sono ben 12 minoranze linguistiche riconosciute dalle legge, che molte di queste sono arrivate soprattutto in epoca medievale e che alcune sono di origine albanese e croata".

Waar is de tijd dat je in de late namiddag in BrusselZuid zorgeloos je koffer op de trein hees – hierbij zelfs vaak nog geholpen door de treinwachter - en je je ’s nachts naar je bestemming, Como of Milaan, liet wiegen door de trein? Indien je met z’n tweeën reisde, kon je de nacht doorbrengen in een intieme tweepersoonsslaapcoupé, die zowaar was voorzien van een eigen wastafeltje en een minikastje waarin door de NMBS zeep en andere benodigdheden waren opgeborgen voor de reizigers. Je hoefde zelfs ’s nachts niet aan te schuiven voor het toilet op de gang, want je had in deze coupé een eigen ‘pot de chambre’. Je sliep op echte matrassen en je had echte lakens en dekens, die ’s avonds naar je coupé werden gebracht door het treinpersoneel. De schuifdeur kon je op slot doen. Je had eigen bagagerekken in de coupé. Dat was ook het geval voor de één-, drie-, vier-en zespersoonsslaapcoupés. In elke wagon van de trein was aan de rechterkant een lange gang, waar mensen die de slaap niet konden vatten, het voorbijglijdende landschap konden bewonderen bij nacht. In de nachttrein bevond zich een restauratierijtuig (met tafels en stoelen), meestal aan het eind van de trein, waar je een warme maaltijd kon nuttigen. Het ontbijt werd je ’s morgens bezorgd in je coupé. Je hoefde natuurlijk ook ’s nachts niet over te stappen. In Zwitserland aangekomen, hield de trein een poosje halt om de Zwitserse douane toe te laten de nodige controles uit te voeren. Je ondervond hier echter nauwelijks hinder van. De tickets voor de nachttrein kon je kopen aan het NMBS-loket van je eigen gemeente. Vorig jaar in de maand mei had ik voor twee weken

38

15

VIAGGIARE een leuk appartementje gehuurd in mijn favoriete stad in Italië, Bergamo. Sommigen kunnen het raar vinden, maar in mijn eentje het vliegtuig nemen schrok me enigszins af. Ik besloot om een singlecoupé te boeken voor de nachttrein naar Milaan. Niets leek me aangenamer dan opnieuw te genieten van deze manier van reizen. Helaas, ik ontdekte dat de nachttrein van Brussel-Zuid naar Milaan sedert 2009 is afgeschaft. Mijn teleurstelling was groot. Je kon wel nog via Paris-Gare de Lyon een nachttrein nemen naar Milaan… Deze was jammer genoeg volzet, en een singlecoupé bleek al helemaal een probleem te zijn. Je kon ook enkel reserveren per telefoon; het nummer van je Visakaart was hierbij vereist. Maar ik was vastbesloten om de heuvels van Bergamo te ontdekken en er wandelingen te maken. En kost wat kost zonder het vliegtuig in te stappen… De dagtrein bleek het alternatief… Maar deze reed niet rechtstreeks naar Milaan… Mijn heimwee naar de nachttrein naar Milaan werd steeds groter. De dienstverlening van de NMBS is erop achteruit gegaan, niet enkel wat de stiptheid van de treinen betreft, maar ook wat de manier van reizen betreft. Om het kort te houden: ik reisde van Brussel-Zuid naar Paris-Gare du Nord, waar ik een taxi moest nemen naar Paris-Gare de Lyon. Vanuit dit station reisde ik naar Torino – Porta Susa. En ik kwam uiteindelijk via Milano Centrale in Bergamo aan… Wie nu de aandrang voelt om te lachen, mag dit zeker doen… Ik ontmoette in Bergamo de mensen die ik er ken, ik maakte heerlijke wandelingen in de heuvels rond de Città Alta, ik genoot ervan dat ik foto’s van de natuur in de heuvels kon maken, ik kookte heerlijk (al zeg ik het zelf) in het appartement, ik ging ook af en toe uit eten op een terrasje in verschillende eethuizen in de Città Alta, en de katten van de buren boden me vanop mijn balkon een leuk schouwspel. De buurvrouw daar was net als ik een groot kattenliefhebster. Ik hield natuurlijk ook contact met het thuisfront. Tijdens de tweede week van mijn verblijf was er in mijn woonplaats een treinramp gebeurd; er was een trein ontspoord en er was gif vrijgekomen. Mijn doch-

16

STAMPA Gli italiani sono il popolo con la varietà genetica più ricca d'Europa

Estensione latitudinale del'Italia, flussi migratori e biodiversità sono le principali ragioni di questa scoperta. Lo studio è stato condotto dai ricercatori dell'Università La Sapienza di Roma e degli atenei di Pisa, Cagliari e Bologna di AGNESE FIORETTI - 09 gennaio 2014

DAL NORD AL SUD

dell'Italia - ma in realtà anche solo della Sardegna - le nostre differenze genetiche sono dalle sette alle 30 volte maggiori rispetto a quelle registrate tra i portoghesi e gli ungheresi. Insomma, gli italiani sono il popolo più ricco di diversità genetica in tutta Europa, molto più di quanto lo siano tra loro popolazioni che vivono agli angoli opposti del continente. A dirlo è la ricerca "Sull'isolamento genetico geografico e linguistico: uno studio collaborativo sulle popolazioni italiane", realizzata dai ricercatori dell'Università La Sapienza di Roma e condotta dall'antropologo Giovanni Destro Bisol in collaborazione con gli atenei di Bologna, Cagliari e Pisa. LO STUDIO La ricerca è iniziata nel 2007 e ha preso in considerazione 57 popolazioni presenti nel territorio italiano, dai Grecanici del Salento alla comunità germanofona di Sappada nel Veneto settentrionale: l'eterogeneità individuata tra le popolazioni storicamente residenti in diverse zone d'Italia è stata parallelamente associata alla biodiversità animale e vegetale del nostro Paese. Le caratteristiche geografiche dell'Italia hanno contribuito a dar vita a un vero e proprio melting pot genetico almeno per due ragioni: la prima è appunto l'estrema varietà di habitat che la caratterizza a causa della sua estensione longitudinale. Più gli ambienti sono diversi più le caratteristiche genetiche dei vari popoli si sviluppano e sedimentano in numerosi modi. A questo dato si unisce il fatto che l'Italia è

37

ARTE

VIAGGIARE

reconstrueren van het universum’). In 1915 probeerde Balla zijn idee over een futuristische levenswijze te vertalen naar kleding. Met hulp van zijn dochter Luce maakte Balla kleding, die door Balla en zijn vrienden werden gedragen. Ook ontwierp Balla meubilair, dat geel en groen gekleurd was en o.a. te zien was in Casa Balla (1918-1920). Voor het Russische ballet ‘Feu d'artifice’ van Serge Diaghilev ontwierp Balla gekleurde toneelrekwisieten, die door licht werden beïnvloed. Het ballet werd in april 1917 in het Constanzi theater opgevoerd onder de naam Fuochi d'artificio. De muziek was van Stravinsky. In het blad Sic werd door Pierre Albert-Birot in mei 1917 veel aandacht geschonken aan het vernieuwende theaterlichtplan van Balla.

ter, haar vriend en mijn vader bleken (uit noodzaak) tijdelijk in mijn huis te wonen… Ik was dus in Italië ontsnapt aan de giftige dampen… De laatste dag van mijn vakantie bracht ik door in Milaan. Ik had mezelf getrakteerd op een dag en een nacht in een luxehotel, rechtover het prachtige gebouw van het station van Milano Centrale. De ramen van het hotel waren bijna geluiddicht. Men serveerde er verrukkelijke maaltijden! Mijn kamer bevond zich op een hoger gelegen verdieping. De avond van mijn overnachting brak boven Milaan een hevig onweder los. Door het raam zag ik talloze bliksemschichten die het gebouw van het station op prachtige wijze verlichtten. Beneden op straat echter reden ambulances, brandweerwagens en taxi’s kriskras door elkaar voor het stationsgebouw. De bliksemschichten bleven maar doorgaan. Ik begon me zorgen te maken over het treinverkeer voor de volgende dag. Ik moest ’s anderendaags alweer driemaal overstappen op mijn terugreis naar Brussel en de overstaptijd was zeer kort. Wat moest ik beginnen indien er door het onweder elektrische leidingen in Milano Centrale gebroken waren? De volgende ochtend leek het onweer een droom te zijn geweest. Mijn trein vertrok stipt op tijd! Een pluim voor de Italiaanse spoorwegen!

Na 1933 schilderde Balla hoofdzakelijk naturalistisch. Zijn dochter Elica gaf in haar boek ‘Con Balla’, uitgegeven in Milaan in 1984, vooral de oorlog aan als oorzaak. Balla overleed in Rome op 1 maart 1958. Het Kröller-Müller Museum heeft onlangs (gesteund door de Vereniging Rembrandt) een werk van Giacomo Balla verworven, ‘Forme rumore di motocicletta’ (1913 - olieverf en gouache op papier). De gele en groene vlakken in het schilderij refereren aan de tuinen van de Villa Borghese en de heuvel van de Pincio, die het toneel vormden voor Balla’s tochtje. Dit werk is een belangrijke aanvulling binnen het verzamelde oeuvre van Balla in Nederland. Van de hand van Balla werd eerder al het werk ‘Volo di rondini’ (1913) aangekocht waarin hij het concept van beweging tracht weer te geven. In ‘Forme rumore di motocicletta’ heeft Giacomo Balla naast de sensatie van snelheid, ook de sensatie van het bijbehorende geluid van een ronkende motorfiets weergegeven. Het schilderij is daarom zeer typerend voor de uitdrukking van het futuristische kernbegrip ‘dynamische sensatie’, van de totale ervaring van de eigentijdse dynamiek. Met deze aankoop kan het Kröller-Müller Museum als enige museum in Nederland het futurisme als integraal onderdeel van de kunstgeschiedenis in de vaste opstelling laten zien. (Bronnen: http://www.verenigingrembrandt.nl/513/de-kunst/ de-verrijking/29-januari-2014:-kroller-muller-museum-verwerft-eenwerk-van-giacomo-balla/ http://www.kubisme.info/kb024.html http://nos.nl/artikel/603562-recordaankoop-voor-krollermuller.html

Mijn heimwee naar de nachttrein naar Milaan blijft echter even groot. Eén rode draad tijdens deze vakantie: de trein en de spoorwegen… en Bergamo natuurlijk! Met de trein naar Italië is altijd een beetje reizen, vroeger en ook nu…

Anne-Marie Neckebroeck

Tekst bewerkt door Anne-Marie Neckebroeck

36

17

VIAGGIARE

ARTE

Op ontdekkingstocht in de hak van Italië DEEL III

’s Anderendaags vindt de transfer naar onze derde

stek plaats: Relais Histo aan de golf van Taranto, meer bepaald aan de kleinste binnenzee de Mar Piccolo. Mede door onze ervaringen met de kleine wegen kiezen we ervoor zo snel mogelijk de provinciale baan naar Lecce terug op te zoeken om dan op de binnenweg de richting Taranto te volgen. Alles verloopt vlot maar het hotel zelf vinden bleek geen sinecure vermits we hiervoor een afgesloten weg, die toch niet afgesloten was, moeten inslaan! Deze Relais Histo bleek een voltreffer die deel uitmaakt van de slh.comketen (small luxury hotels of the world). De verwachte kloostercellen bleken kamers van 70 m2 te zijn met annex dressing en ruime badkamer (douche met aan de ene kant een waterval en aan de andere kant een rainshower en in ’t midden een gewone douchekop), airco, gevulde ijskast, achter de spiegel een verborgen TV, vers fruit, salon… en alles in onvervalst Italiaans sober en smaakvol design. Tijdens onze rondgang op dit domein vielen we van de ene verbazing in de andere: het zwembad was 25 m lang en omringd door verschillende tientallen ligzetels in verschillende vormen. Er was niet enkel een bar annex terras aan het zwembad, maar ook nog een ander café, waar naast het ontbijt ook van een kleine lunch kon genoten worden. Het restaurant van de Histo had ook blijkbaar een stevige reputatie voor feesten want er was op het domein ook een kerk die kon afgehuurd worden voor trouwfeesten. Trouwens op de drie nachten dat wij hier verbleven waren er twee trouwfeesten op de

18

het futurisme. In 1910 ondertekende hij samen met Boccioni, Carlo Carrà, Luigi Russolo en Severini het ‘futuristisch schildersmanifest’. In 1912 legde Balla in zijn schilderij ‘Dinamismo di un cane al guinzaglio’ (‘Hond aan de lijn’) een beweging vast. De beweging van een vrouw, een hondje en de lijn die beide verbindt, is getoond door ze af te beelden op meerdere momenten kort na elkaar. Hierdoor zijn de voeten van de vrouw en de poten van de hond (minstens) zes keer weergegeven. Bij de voorbereiding van zijn doeken die beweging weergeven werd Balla geïnspireerd door fotografische studies waarbij beweging was vastgelegd. Balla nam met vier schilderijen deel aan de tentoonstelling van de 'Rotterdamsche Kunstkring' in juni 1913. Tussen 1913 en 1916 schilderde hij een serie die in de richting van abstracte schilderijen ging. Na twintig schilderijen was Balla niet tevreden over de mogelijkheden om in een schilderij de snelheid van een auto uit te drukken en legde hij zich toe op ruimtelijke weergave. Op 11 maart 1915 verscheen van Balla en Depero het manifest ‘Ricostruzione futurista dell'universo’ (‘Het futurisch

35

ARTE

VIAGGIARE

leidend futurist met weergave van beweging

binnenkoer tussen het restaurant en het café, volledig afgezonderd van het hotelgedeelte dat rond een binnentuin was gebouwd en dus hoegenaamd geen hinder hiervan kon ondervinden. Het spreekt voor zich dat wij uitgebreid onze tijd genomen hebben om ons hier te installeren! Aan het zwembad, genietend van een Italiaans ambachtelijk gebrouwen witbier Duan (75 cl), gaf barman Giuseppe enkele tips. Eerste tip: bij een bezoek aan Taranto, de oude stad links laten liggen: te vuil, de bewoners onvriendelijk… Tweede tip: wil

Giacomo Balla werd op 18 juli 1871 geboren te Turijn. Zijn vader was chemicus, die hield van kunst en fotografie. Balla bezocht een avondcursus in tekenen en had in 1891 zijn eerste expositie in de Promotrice di Belle Arti te Turijn. Balla is vooral bekend als leidend futurist, die in zijn werken de beweging wilde laten uitkomen. Het futurisme was een hoofdzakelijk Italiaanse beweging, die kort heeft geduurd, maar hevig was. De invloed ervan op andere twintigste-eeuwse kunststromingen is groot geweest. In 1891 studeerde Balla kort op de Accademia Albertina di Belle Arti en het Liceo Artistico te Turijn. In 1895 verhuisde Balla naar Rome, waar hij een aantal jaren werkte als illustrator en portretschilder. In september 1900 ging Balla voor een bezoek van zeven maanden naar Parijs als assistent van de illustrator Serafino Macchiati. In Parijs maakte hij kennis met het impressionisme en het pointillisme. Terug in Rome exposeerde Balla in de Amatori e Cultori (1902 t/m 1904), op de Quadriennial van Turijn (1902) en de Biennale van Venetië (1903). In Rome ontmoette Balla Gino Severini, Umberto Boccioni en Mario Sironi, die allen bij Balla studeerden. Balla ging actief deelnemen aan de nieuwe sociale beweging. Samen met Severini en Boccioni ontwierp Balla diverse omslagillustraties voor de linkse krant Avanti della Domenica. Hij werkte mee aan het ontwerp van het paviljoen van de wereldtentoonstelling in Rome in 1911. In de centrale hal hingen 10 werken van Balla, die het prettige leven verheerlijkten. Via Severini en Boccioni kwam Balla in aanraking met

je iets eten ga dan naar Gatto Rosso en derde tip: wil je een typisch lokaal restaurant bezoeken ga dan naar de trattoria-vineria Antro in Crispiano (ongeveer 20 km). Vierde tip: het restaurant van Histo is eveneens zeer goed. We volgen zijn raad op en vertrekken in de vooravond naar Taranto, wellicht de belangrijkste Zuid- Italiaanse militaire haven en industriestad met de grootste Italiaanse marinebasis. We vinden vrij gemakkelijk een parkeerplaats dicht tegen het Garibaldiplein, waar heel wat historische gebouwen in de steigers staan om te worden gerestaureerd. We stappen verder tot aan de Ponte Girevole brug die de toegang tot de oude stad verzekert en volgens de mariniers die we op het trouwfeest in Martina

Giacomo Balla (1871-1958) Italiaans kunstschilder,



34

19

VIAGGIARE

STORIA

Franca zagen, de grootste draaiende brug ter wereld zou zijn. Genieten is het van een mooi uitzicht op het Castel Sant’ Angelo en we flaneren samen met de lokale bevolking langs de brede Lungomare Vittorio Emanuele III. We slaan de binnenstad in en komen in autovrije winkelstraten met ruime met palmbomen versierde binnenpleinen. Het visrestaurant Gatto Rosso bevindt zich op nauwelijks 100 m afstand van onze geparkeerde auto’s. Op het terras is alles gereserveerd, maar we kregen toch een mooie tafel aan de open terrasdeuren. Binnen is het restaurant keurig ingericht in beige en grijze tinten met oude zwart-wit foto’s aan de muur. We volgen de suggestie van de kelner zowel wat de antipasti als wat de wijn betreft. Eén van ons vraagt evenwel bier omwille van de grote dorst! Een grijze, kwieke kelner (Peppe) vergast ons op een zestal hoofdzakelijk visgerechten. Achtereenvolgens kwam een kommetje met linzen en kaas, een met polenta gevulde mossel, inktvis zowel als pulpe als in de rode wijnsaus, gepaneerde vis met kaas, alsook een bord met gefrituurde groenten en visjes. De rosé wijn die erbij werd geserveerd smaakte heerlijk. Als hoofdgerecht stelde de chef ons één grote vis voor die zou klaargemaakt worden in een zoutkorst. Opnieuw zijn we gevolgd. Dit bleek door de bereiding en ontgraat, een boterzachte ervaring, overgoten met olijfolie en begeleid door heerlijk grof brood door ieder van ons fel gesmaakt. Als afsluiter bood de chef ons nog een plaatselijke likeur aan als digestief (Padre Peppe 42° sterk op basis van noten). En als wij bij de afrekening opmerkten dat het bier niet was aangerekend, erkende hij volmondig zijn vergissing maar stond erop de rekening te handhaven. Du jamais vu! Via de afgesloten weg rijden we naar ons hotel. Op onze voorlaatste volledige vakantiedag gaan wij naar Matera, hoofdstad van de gelijknamige provincie in de regio Basilicata, gelegen in het dal van de

Wie kent CAVOUR? We hadden een hele avond TV gekeken: reeks na reeks. Ongewoon want we zijn niet zo’n tvkijkers. Het ging al naar 12 uur en mijn man zapte nog eens. Ik liet een gilletje want ik had het grote station van Torino gezien.Dat programma wilde ik verder bekijken en inderdaad bleek het over Torino en omstreken te gaan. Ik werd om de oren geslagen met de naam Cavour. Het programma was uiteindelijk “Great Continental Journeys”. Maar ik wou meer over die Cavour weten. Computer bovengehaald, grootste deel van het programma gemist maar ja, nu wist ik wie die man was. Camillo Benso di Cavour

Cavour, door Francesco Hayez Graaf Camillo Benso di Cavour (Turijn, 10 augustus 1810 – 6 juni 1861) was een Italiaans staatsman die mee zorgde voor de eenwording van Italië, (de 'Risorgimento'). Hij was de bedenker van de grondwet en de eerste premier van het nieuwe koninkrijk Italië. In 1850 werd hij minister in Piëmont, een onderdeel van het Koninkrijk Sardinië. Hij werd de belangrijkste adviseur van koning Victor Emanuel II. In november 1852 werd hij premier en begon hij te werken aan de eenwording van Italië onder Piëmontees leiderschap. Vóór de oorlog van 1859 was hij echter niet gewonnen voor een eenheidsstaat Italië. Hij had een zeer radicale liberale zienswijze en zorgde voor een moderner Italië in politiek en technologisch opzicht. Met dank aan Wikepedia. Magda Van den Bosch

20

33

STORIA

VIAGGIARE

il suo fare, riguardo all’Azione, che l’Arie non sono per la sua abilità, etc.,cantando in tal caso qualche Arietta d’altro compositore, protestando che questa alla tal Corte, presso il tale gran Personaggio (non tocca a lui dirlo) portava tutto l’applauso, e gli è stata fatta replicare sino a diecisette volte per sera (...) Canterà nel Teatro con la bocca socchiusa, co’ denti stretti ; in somma farà il possibile perché non s’intenda neppure una parola di cio’ che dice, avvertendo ne’ recitativi di non fermarsi né a punti né a virgole; e essendo in Scena qualche altro personaggio, sino che egli parla seco per convenienza del dramma o canterà un’arietta, saluterà le Maschere nei palchetti, sorriderà coi Suonatori, con le Comparse etc;, perché il popolo chiaramente comprenda essere egli il signor ALIPIO FORCONI musico, non il principe Zoroastro, che rappresenta (...). In primo luogo dovrà la VIRTUOSA moderna incominciar a recitar sul Teatro prima di toccar gli anni tredici, nel qual tempo non dovrà saper leggere molto, non essendo cio’ necessario alla VIRTUOSE correnti; per tal effetto dovrà ben tenere a memoria alcune arie vecchie d’opera, minuetti, cantate, etc., facendosi sentire sempre con le medesime, e non avrà mai solfeggiato né solfeggerà mai, per non cadere ne’ pericoli detti di sopra al VIRTUOSO moderno. Dovrà, quando venga ricercata dall’Impresario per via di Lettere, non risponder subito, e nelle prime risposte significargli non poter rispondergli cosi’ presto, avendo altre istanze (benché non sia vero) e, risolvendosi poi, pretenderà sempre la Prima Parte (...) Gli sarà bensi’ di maggior profitto il farsi indirizzare a qualche ricco e generoso Mercante, perché questo provederà di Vino, Legno, Carbone etc., l’inviterà spesso a Pranzo, l’aspetterà a Cena, etc. (...) Si lamenterà sempre la VIRTUOSA dell’Abito d’Opera, che è povero, che non è alla Moda, ch’è stato portato da Altre, obbligando il signor Procolo a farlo rifare, mandandolo e rimandandolo ogni momento dal Sarto, Calzolaro, Acconciateste, etc.

Si capisce che in Il Teatro alla moda Benedetto Marcello si lagnava dei difetti di certi suoi contemporanei. Pero’ a chi conosce l’ambiente dell’opera lirica ai giorni nostri non sfuggirà la similitudine di certe situazioni e di certi personaggi, quali i capricci di certe dive o il loro legarsi ad uomini straricchi - la Callas prima all’industriale italiano Meneghini e quindi all’armatore Onassis, Cecilia Bartoli al proprietario della ditta vinicola più importante d’Italia... – senza pero’ che questo debba necessariamente influire sull’indiscusso, altissimo valore artistico delle loro prestazioni ! Monique Jacqmain

32

rivier Gravina di Matera. De stad is vooral bekend vanwege de Sassi (letterlijk: stenen), een wijk die bestaat uit huizen die deels uit de bergen uitgehouwen zijn. De oorsprong van Matera ligt in de prehistorie toen men begonnen is met het uithakken van woningen in de kloven in de streek. De heenreis op de kaart, ongeveer 75 km vanuit Taranto, verloopt omwille van de vele wegwerkzaamheden en verwarrende omleidingen moeilijker dan verwacht. Eens buiten de industriezone van Taranto wordt er volop geopteerd voor alternatieve energie: zo zijn er heel wat velden met zonnepanelen en ook tientallen windmolens. Opvallend zijn ook de met plastiek afgedekte wijngaarden. Op het eerste zicht is Matera een doodgewone middelgrote stad met druk zaterdagochtendverkeer. We volgen de wegwijzers tot aan de Castello - gesloten wegens restauratie – waar wij gemakkelijk kunnen parkeren, om vervolgens te voet af te zakken naar het historisch centrum. We passeren opeenvolgende kleine binnenpleinen waar zich onder luide muziek een internationaal jeugdbasket (10-11 jaar) tornooi afspeelt. Verschillende ploegen van over de ganse wereld bekampen elkaar op deze gladde achtergrond. Later op de dag komen we in de binnenstad een ploeg met trainer en begeleider tegen voordat ze om 16 u. de finale moeten spelen. Ze zijn afkomstig uit Jordanië. Daarna boeken we voor een rondleiding met gids door de oude stad, die sinds 1993 door Unesco als werelderfgoed werd gecatalogeerd. In deze deels in grotten, deels met uitgehouwen stenen naar buiten gebouwde woningen, hebben nog tot in de jaren zestig van de vorige eeuw kroostrijke gezinnen gewoond. Het waren wel de armsten der armen die hier geteisterd door ziekten en epidemieën verbleven. Er was geen stromend water of elektriciteit

21

VIAGGIARE

STORIA

en de grotwoningen werden gedeeld met het vee! Dankzij Carlo Levi (1902-1975), een sociaal geëngageerd schrijver en schilder, werd Matera, lange tijd ‘de schande van Italië’ genoemd, opnieuw ontdekt. De rondleiding en uitleg over de barre levensomstandigheden toen maakt wel indruk, dit niettegenstaande de veelvuldige uitzichtpunten op de stad prachtige beelden opleveren. Sinds de erkenning tot werelderfgoed is de stad voor ongeveer de helft gerestaureerd. Als eerste prioriteit

Benedetto Marcello, Il Teatro alla moda (1720)

werd waterleiding aangelegd en werden de gerenoveerde huizen opnieuw aangeboden voor bewoning, B & B, winkel of restaurant. Toch zijn nog grote delen van de stad onbewoonbaar. Een wandeling door deze stad komt in feite neer op een bezoek aan verschillende filmdecors. De stad fungeerde immers veelvuldig als achtergrond, zowel voor Bijbelse (Pasolini’s Vangelo secondo Matteo, Mel Gibson’s The Passion of the Christ) als voor vele Italiaanse klassiekers. Tijdens ons bezoek zoeken wij voortdurende de schaduw op, want de temperatuur is ondertussen opgelopen tot meer dan 40°. En alhoewel er nauwelijks groen, bomen of kleuren te bekennen zijn, toch maakt dit dorp met zijn vaalgrijze tinten een onuitwisbare indruk.

22

door Monique Jacqmain

Benedetto Marcello (1686-1739) fu un compositore veneziano molto stimato dagli artisti suoi contemporanei - Johann Sebastian Bach creo’ una versione per clavicembalo di un suo concerto per violino, e un’altra basata su un suo concerto per oboe. Ma oltre a questo Benedetto Marcello fu anche l’autore di un libello satirico, Il teatro alla moda, da lui pubblicato nel 1720 come opera anonima, nella quale sfogava la sua insofferenza di fronte agli aspetti negativi e caricaturali dell’opera lirica dei suoi tempi. Tanto per cominciare gli dava fastidio il servilismo dei compositori autori di dediche enfatiche ai mecenati che finanziavano gli spettacoli basati sulle loro opere: “... Dedicando il Libro a qualche gran Personaggio cercherà che questi sia piuttosto ricco che dotto (...). Chiuderà finalmente (la dedica) con dire, per atto di profondissima Venerazione, che bacia i Salti de’ Pulci de’ Piedi de’ Cani di Sua Eccellenza” – in quanto ricco patrizio veneziano (fu anche giurista e diplomatico) Marcello non aveva certo bisogno di umiliarsi andando in cerca di protettori benestanti quando pubblicava le sue opere. Gli dava pure fastidio l’ignoranza di certi librettisti: “In primo luogo non dovrà il Poeta moderno aver letti, né leggere mai gli Autori antichi Latini o Greci. Imperciocché nemmeno gli antichi Greci o Latini hanno mai letto i moderni”. Quindi le sue osservazioni velenose si rivolgono a quanti lavorano nell’ambiente dell’opera lirica: impresari, cantanti, suonatori... nessuna categoria sfugge alle sue sfrecciate – perfino le onnipresenti madri ficcanaso delle dive ne fanno le spese Non è molto necessario che il VIRTUOSO sappia leggere, o scrivere, che pronunzi bene le vocali, ch’esprima le Consonanti semplici e replicate, che intenda bene il sentimento delle Parole, etc. : ma bensi’ che confonda Sensi, Lettere, Sillabe, etc., per far Passi di buon gusto, Trilli, Appoggiature, Cadenze lunghissime, etc.etc.etc. Dovrà il VIRTUOSO procurar sempre la Prima parte etc., facendo con l’Impresario scrittura d’un terzo di più dell’onorario già convenuto, a titolo di reputazione. Se potesse avvezzarsi a dire che non è in voce, ch’è tormentato da Flussione, Dolor di Capo, di Denti, di Stomaco, etc., cio’ sarebbe bene da VIRTUOSO moderno. Si lamenterà sempre della parte, dicendo che quello non è

31

STORIA

VIAGGIARE Na een bezoek aan een winkeltje met de talrijke streekproducten (pasta’s met allerhande sauzen, kazen, olijven, tomaten, wijnen, oliën…) vatten wij de terugweg aan, vastbesloten om kleine wegen te vermijden en om te rijden naar de onafgewerkte autostrade (Bari-Taranto). Dit blijkt een goede keuze waardoor onze terugkeer naar het hotel één uur minder lang uitvalt dan de heenreis.

Overblijfselen van een gesneuvelde soldaat. Via.

het DNA uit de lichamen af te leiden slaagt hij daarin maar zelden. Hij mist contextuele informatie, laat hij weten, om af te leiden waar hun familie zich zou kunnen bevinden. Inmiddels zijn er meer dan tachtig gesneuvelde soldaten uit het ijs tevoorschijn gekomen. En het staat vast dat er meer zullen volgen. Aan Italiaanse kant alleen sneuvelden zo'n 750.000 soldaten in de White War, zo schat historicus Mark Thompson in zijn boek over de slag. Komende zomer zullen er opnieuw teams van archeologen op zoek gaan naar overblijfselen. Voor nu heerst het winterseizoen. Niet ver van de vindplaatsen ligt skioord Peio, waar Italianen, Oostenrijkers, Duitsers en Russen samen de berg delen. Net als honderd jaar geleden. Maar vreedzamer.

De heenreis op de kaart, ongeveer 75 km vanuit Taranto, verloopt omwille van de vele wegwerkzaamheden en verwarrende omleidingen moeilijker dan verwacht. Eens buiten de industriezone van Taranto wordt er volop geopteerd voor alternatieve energie: zo zijn er heel wat velden met zonnepanelen en ook tientallen windmolens. Opvallend zijn ook de met plastiek afgedekte wijngaarden. Voor ’s avonds heeft onze vriendelijke zwembad/ barman ons een tafel gereserveerd in de lokale trattoria-vineria L’Antro (Via Mesole, 6) in Crispiano. Na een kleine zoektocht in de buitenwijken komen we rond 21 u. aan. We zijn de op één na eerste klanten. We laten ons opnieuw leiden door hetgeen wordt voorgesteld, ditmaal door de innemende charmante Emanuela. Na de antipasti (capocollo e caciocavallo di Crispiano, papette di manzo/parmigiano,

Leander Roet

Zie ook op youtube: in 8 video's vertelt een generaal van de Alpini de Grote Oorlog vanuit Italiaans standpunt. Het verhaal wordt nu en dan onderbroken door koorgezang van de Alpini, een buiten Italië vrijwel onbekend aspect van de Italiaanse muzikale cultuur, en toch zo nauw aan het hart van het Italiaanse volk. Een enig aangrijpend document. http://www.youtube.com/watch?v=nH7JZRFiHH8&list=PL 67B900A31E944CBD

30

bocconcini di fagiolini, om er maar enkele te noemen) beperken we ons tot twee secondi piatti (twee pastaschotels en twee desserten). Er worden ons telkens 4 bordjes gebracht, samen met voldoende gereedschap om mee te eten. Meer dan voldaan verlaten we dit pand na een babbel met de chef en een afscheidskus van Emanuela. Na een rustgevende nacht ontwaken we iets te laat (9 u.!) We haasten ons naar het ontbijtcafé. Voor deze laatste volledige vakantiedag kiezen we voor een korte uitstap, genieten van het zwembad en souperen ter plaatse. De korte uitstap brengt ons naar Grottaglie, het amb-

23

VIAGGIARE

STORIA

Italiaanse 'Alpini' in ijs-loopgraven. Via.

telijk centrum van de keramiek (ongeveer 20 km). We bezoeken Il Museo della Ceramica met een interessante collectie van zowel gebruikskeramiek, archeologische vondsten, decoratiestukken… Omdat de oude stad weinig interessants te bieden heeft keren we terug naar de buitenmuren van de stad, naar het Centro Ceramico waar in deels in de rotsen uitgehouwen winkeltjes vele ambachtslui hun werk tentoonstellen en te koop aanbieden. Omdat het zondag is zijn vele winkeltjes dicht. Toch is er nog keuze genoeg. Na een verfrissende pint op een klein terras keren wij terug naar ons hotel (lees: zwembad). Terwijl de vrouwen zich aan het zwembad installeren kiezen wij voor een korte wandeling in de omgeving van het hoteldomein tot aan de boorden van Mar Piccolo. We wandelen tussen de akkers en wijngaarden om daarna rond een vakantiedomein te stoppen tot de zogezegd afgesloten weg langs de Mar Piccolo. Vooral dat laatste stuk van de wandeling is geen meevaller. Dit is het uiterste deel van de Mar Piccolo en het water is dus nagenoeg stilstaand en vervuild. Er zijn verschillende

24

Nu, door de opwarming van de aarde in de laatste decennia, smelt de Presena gletsjer die door de streek loopt steeds verder af. En met dat afsmelten komen langzaamaan ook de overblijfselen van die Witte Oorlog tevoorschijn. Al in de vroege jaren negentig spoelden bijzonder goed bewaarde artefacten met het smeltwater van de gletsjer mee naar beneden. Een liefdesbrief uit 1918, aan ene Maria, die nooit is verstuurd. Een ode aan een oude vriend, neergekrabbeld in een dagboek van een Oostenrijkse soldaat. Een briefkaart met daarop een afbeelding van een slapende vrouw, getekend, in het Tsjechisch, “Je Verlaten Liefde.” Na bijna honderd jaar volgen nu ook de lijken. De overblijfselen zijn door de kou vaak volledig intact gebleven en komen compleet in uniform tevoorschijn. Zo kwamen afgelopen september de lijken tevoorschijn van twee Oostenrijkers, 17 en 18 jaar oud, beiden met blond haar en blauwe ogen, beiden met kogelgaten in hun schedel. “Het eerste waar ik aan dacht waren hun moeders,” vertelt Franco Nicolis van het Bureau van Archeologisch Erfgoed aan the Telegraph. “Ze voelen zo nieuw. Ze komen uit het ijs precies zoals ze erin gingen. Naar alle waarschijnlijkheid hebben hun moeders hun lot nooit gekend.” De gemeenschap van de streek is al enkele jaren bezig de vergeten oorlog bloot te leggen. Zo kwam Maurizio Vicenzi, een lokale berggids en hoofd van het Peio’s oorlogsmuseum, al in 2004 de lichamen van drie soldaten tegen, hangend uit een ijsmuur op zo’n 3500 meter hoogte – de gesneuvelden van een van de hoogste frontlinies uit de geschiedenis. Meerdere vondsten volgden. Zo ontdekte men een ijstunnel die, na door enorme warmteventilators te zijn ontdooid, een enorme houten constructie bleek te bevatten die dienst deed als transportstation voor ammunitie en goederen. De gevonden lijken zijn allemaal onderzocht door forensisch antropoloog Daniel Gaudio, wiens taak het is om de identiteit van de gevallen soldaten te achterhalen. Ondanks het feit dat hij bijna altijd in staat is

29

STORIA

VIAGGIARE

DE GROOTE OORLOG

aanlegsteigers waar blijkbaar vissers aanleggen om hun vangst te koop aan te bieden. Het geheel biedt evenwel een trieste en vooral verwaarloosde indruk: kapotte ijskasten, aangespoelde sloepen, verwaarloosde honden, verroeste autowrakken en in de berm massa’s mosselschelpen met de daarbij horende stank. En toch is er op de uiterste punt van de aanlegsteiger een mooie, witgekalkte en met hekkens afgeboorde kruisweg met een altaar, gebedsboeken…Een groter contrast met de sterk vervuilde omgeving is nauwelijks mogelijk. Daarna terug naar het hotelzwembad zodat wij afscheid kunnen nemen van de vriendelijke barman en hem bedanken voor zijn uitstekende tips. ’s Avonds dineren we in stijl in het restaurant van het hotel zelf. Ook hier eten en drinken wij uitstekend aan – alles in acht genomen – zeer redelijke prijzen. Na een laatste nacht onder de Zuid-Italiaanse hemel en een uitgebreid ontbijt, zetten we koers richting Brindisi (ongeveer 50 km) om daar om ongeveer 12.30 u. op te stijgen richting Brussel, met een tussenstop in Milaan.

Dit jaar zal er dikwijls over de "Grote Oorlog" worden gepraat en geschreven. Wij weten wel dat de Grote Oorlog niet alleen "in Flanders' fields" werd gevochten... Dit najaar zal Herman Cole ons een conferentie brengen. Tijdens de Piccione kon je er al kennis mee maken. Hier geven we je alvast een eerste artikel gebaseerd op

http://www.telegraph.co.uk/history/world-war-one/10562017/ Melting-glaciers-in-northern-Italy-reveal-corpses-of-WW1-soldiers. html

Smeltende gletsjer in Noord-Italië onthult lijken van WOI soldaten

Een drietal soldaten uit de Eerste Wereldoorlog hangen uit een ijsmuur op zo'n 3.500 meter hoogte. Het is misschien wel het bizarste gevolg van de opwarming van de aarde tot nu toe. Door een smeltende gletsjer in de Noord-Italiaanse Alpen komen langzaamaan de lijken tevoorschijn van soldaten uit de Eerste Wereldoorlog. Bijna een eeuw later verschijnen de bevroren lijken vaak perfect gemummificeerd. Met de overblijfselen komen ook de verhalen van de hoogste slag uit de geschiedenis - ‘The White War’ - druppelsgewijs naar boven. Het jaar is 1915. Het nieuwe verenigde Italië besluit zich in mei aan te sluiten bij de Geallieerde Troepen en zich te mengen in de Eerste Wereldoorlog, die dan al zo’n tien maanden aan de gang is. Italië, gretig om haar grenzen uit te breiden, besluit de berggebieden Trentino en Zuid-Tirol, die tot die tijd tot Oostenrijk behoorden, in te willen lijven. Het resulteerde in wat bekend is komen te staan als ‘The White War’ – een Alpenoorlog waarin Italiaanse troepen, genaamd ‘Alpini’, hoog in de bergen en met speciale wapens en infrastructuur zoals ijs-loopgraven en kabeltransporten tegen hun Oostenrijkse tegenstanders, genaamd de ‘Kaiserschützen’, vochten.

28

Algemeen besluit over deze rondrit in Puglia: • Absolute aanrader op vlak van eten en bezienswaardigheden • Alhoewel sterk verschillend van karakter waren onze hotels van een uitstekende prijs-kwaliteitsverhouding. Vooral het laatste hotel (Relais Histo) was gewoon indrukwekkend. • De plaatselijke bevolking was zeer vriendelijk, behulpzaam, eerlijk en oprecht. We hebben steeds hun raad en tips opgevolgd en zijn nooit bedrogen uitgekomen. • De wegeninfrastructuur is goed, zeker op de provinciale wegen. De bewegwijzering in geval van wegenwerken is gewoon rampzalig. Maar dit neem je er met de glimlach bij! We komen zeker terug! Raoul Verschueren & Linda Crivits (Lid van de Vlaamse Journalistenvereniging)

25

VIAGGIARE

VIAGGIARE

Venetië : einde van Carnaval Zoals reeds verteld in een vorig verhaal , hebben wij blijkbaar een speciale haat-liefde relatie met S.N.Brussels vluchten… Herinneren jullie je nog vorig jaar, al die kou, het vroege voorjaar, rond Sint-Valentijn… Maar goed, we vlogen zuidwaarts, dus het zou daar wel wat minder kil en zelfs ietsje zachter zijn. Wel, we hadden een goede vlucht in de namiddag; rond 17u. 30 was de landing gepland. Normaal gezien nog lekker de kans om rustig uit te pakken, te gaan eten zonder onze verplaatsing te vergeten van de luchthaven Marco Polo met de bus naar Piazzale Roma, dan de vaporetto tot voorbij Rialtostop en een eindje stappen tot Piazza Manin… Niet dus. Boven Venetië een prachtige zonsondergang, we cirkelen en blijven cirkelen, want dat is allemaal wel mooi om te zien, de stad die als een vis in de lagune ligt, maar na dat een paar keer te hebben gefotografeerd komt toch de argwaan opzetten, wat nieuws ??? Tja, we mogen niet landen, er is schade aan de tarmac, de privéjet van de multimiljonaire Dag Allemaal boekskes madam Kardashian of zoiets is van de tarmac gekieperd en die laatste is nu beschadigd en ligt vol kerosine… Wij moeten naar Bologna, nog een klein uur vliegen, en dan anderhalf uur met de bus terug naar Venetië. Over een drukke autostrada en met natte sneeuw, dus nog gevaarlijk glad ook. Gelukkig kan ik ons hotel verwittigen dat we heel wat later gaan aankomen. Want aankomen in Venetië, dan is de reis nog niet voorbij. Piazzale Roma , ticket halen voor vaporetto, stop Rialto, met trolley langs karnavalvierders naar Piazza Manin, klein steegje in, eindelijk ons hotel. Snel wat opfrissen, navraag doen bij de juffrouw aan de balie. Ze toont ons waar we nog kunnen eten, ze begeleidt ons zelfs nog tot aan het restaurant. Avonturier als ik ben neem ik daar pikzwarte polenta met sepia inkt: een echt typisch gerecht, wel wat speciaal , maar kom, couleur locale hé, moet kunnen… ’s Anderdaags: verkenning van de omgeving. Dicht-

26

bij in ons steegje, goed verstopt, staat het Palazzo Contarini del Bovolo, een speciale buitentrap als een slakkenhuis, vandaar de naam, enkel in de zomer te beklimmen. Verder langs piepkleine steegjes en bruggetjes komen we aan de zijkant van het Piazza San Marco, waar uiteraard altijd de meeste en mooist verklede mensen rondhangen. We kunnen nog een aantal fraaie foto’s nemen. Al wandelend komen we aan de Riva dei Schiavoni en hier vlakbij de zee voelen we pas hoe koud en stormachtig de wind is gaan waaien. Direct achter het Dogenpaleis gaan we linksaf naar de relatieve beschutting van de huizen, fijntjes valt er sneeuw, later ontaardt die in een regelrechte sneeuwstorm. Mooi, dat wel, maar bitterkoud en spekglad op de brugjes - veel trappen in marmer - toch blijven we zoveel mogelijk buiten om dit schouwspel te fotograferen en te filmen. Van heel de happening om het carnaval te sluiten, komt niks in huis. Een bootjesparade met verlichting, groots vuurwerk, allemaal afgelast… Ach ja, we gaan er het beste van maken, na het eten zijn we blij dat we lekker warm in onze hotelkamer zijn, moe maar met mooie foto’s, en morgen, dan is er weer een dag en zien we wel, hoop doet leven… Eerlijk, het was dan wel de allervroegste karnaval die enigszins kan plaatsvinden. Bij de vorige editie die we meemaakten was er een heerlijk weertje en hebben we op Burano op een terras buiten kunnen eten, raar maar waar; ook rond Valentijn, dus niets is meer zeker qua temperaturen, maar we hadden goede schoenen en warme kledij, en overal zijn er kleine bars om iets warms te drinken. Het gaf een speciale sfeer, een beetje Kerst met al die mooie verlichting overal, dus twee in één, leuk toch, sneeuw in dat prachtige decor, ongelofelijk mooi. Vervolg komt… Betsy Neckers

27