ANFITEATRO NOTIZIE 76 TWEEDE KWARTAAL Voor uw Dagelijks Brood Patisserie en Zalige Zoetigheden

België-Belgique P.B. 9100 Sint Niklaas 3/5345

WWW.KOPIE-EXPRESSE.BE

NOTIZIE 76 TWEEDE KWARTAAL 2012

ANFITEATRO AMICI DELLA CULTURA ITALIANA

Voor uw Dagelijks Brood Patisserie en Zalige Zoetigheden Alle dagen doorlopend open van 7 tot 18 uur, zondag doorlopend van 7 tot 14 uur, donderdag gesloten

Eindestraat 15, 9111 Belsele 03.722.02.56 Kleibeekstraat 132, 9100 Sint-Niklaas 03.766.26.39 VERSLAG ACTIVITEITEN ACTIVITEITENKALENDER CULTUURKALENDER ALGEMENE INFORMATIE VERANTWOORDELIJKE UITGEVER & AFZENDER: KARIN TAVERNIER PRINS KARELSTRAAT 14 B 9100 SINT-NIKLAAS TEL. 03.777.96.43 [email protected]

JUNI 2012 DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT AFGIFTEKANTOOR SINT NIKLAAS 1 ERKENNING: P303621

ANFITEATRO www.anfiteatro.be Voorzitter Romain Van Hautekerke +3237710021 [email protected] Secretariaat Karin Tavernier +3237779643 [email protected] Penningmeester Karel Van Landeghem +3237768642 [email protected] Bestuursleden Marleen Cole 03/296.36.27 [email protected] Lode Corveleyn 03/777.47.50 [email protected] Toon De Meyer 03/777.02.96 [email protected] Gijs den Dubbelden 09/348.39.70 [email protected] Geert Jottier 03/776.57.93 [email protected] Brigitte Van Kogelenberg 03/777.83.45 [email protected] Betsy en André De Haeck-Neckers 03/776.85.14 [email protected] Simone Duymelinck 03/776.87.08 [email protected] Achille Ziccardi 03/440.61.61 [email protected]

NOTIZIE

Gratis toegestuurd aan de leden Lid worden kost slechts 10 EUR voor één jaar. Een volgend lid uit hetzelfde gezin betaalt 4 EUR Nieuwe leden kunnen hun lidgeld storten op rekening:

KBC 413-9188521-59 van Anfiteatro

REDACTIE

Karin Tavernier Romain Van Hautekerke Toon De Meyer Brigitte Van Kogelenberg Gijs den Dubbelden Opmaak: Jef Deyaert

Kroonmolenstraat 4 - 9100 Sint-Niklaas Tel. 03/776.29.49 website: www.lbcsintniklaas.be e-mail: [email protected] ADOBE INDESIGN PRINTING INSTRUCTIONS FOR SERVICE PROVIDER REPORT PUBLICATION NAME: copy - AnfiNotizieTweedeKwartaal2012.indd PACKAGE DATE: 5/06/2012 8:08 Creation Date: 5/06/2012

DE CASTRO

Hendrik Heymanplein, 156 9100 Sint-Niklaas Tel.03/777.64.64

Ruime keuze Italiaanse vleeswaren

boekhandel

Stationsstraat 68, 9100 Sint-Niklaas Tel.03.776.52.25 oneindigeverhaal@skynet

W I N E T RAD I N G

FACTORY

de meest verrassende en intense ontmoeting met een fijne selectie betaalbare wijnen

magazijn Sint-Amands open vrijdag van 9 tot 21 uur zaterdag van 10 tot 17 uur Hekkestraat 44a 2890 Sint-Amands tel.0472/73.89.69 fax.052/34.02.86 www.winetradingfactory.be

BRICIOLE

IN PRIMO PIANO

Nog een leuk weetje voor mensen die polenta willen gereedmaken en geen tijd hebben om zo lang te staan roeren… In Italië verkopen ze potten in koper met een roersysteem in, speciaal voor polenta .Het roersysteem draait niet van links naar rechts maar van onder naar boven. Je koopt ze in zowat alle winkels waar ze kookgerei verkopen. De eerste keer dat ik polenta maakte, was die zo hard als steen. Mijn man kon er met een vork niet doorsteken… Ondanks dat ik al dikwijls een pak polenta (integrale artisanaal) gekregen heb om het toch thuis te kunnen eten, heb ik beslist om het alleen nog 'te gaan' eten . (Naam en adres tipgever bekend bij de redactie)

Cari soci Ons 22ste werkjaar is ten einde. Met 326 op de teller eindigen we met twee leden meer dan op het einde van ons vorig werkjaar. Een record. We kijken terug op een hele reeks activiteiten, de ene al beter, leuker, interessanter dan de andere… Op een paar bijeenkomsten na, was er één constante: (te) weinig opkomst…. De reactie van wie er wèl was, was haast altijd volmondig dezelfde: de afwezigen hadden ongelijk. Wat zo goed als niet wijzigt, is het aantal actieve bestuursleden. En die zie je met elke vergadering langzaam maar zeker grijzer en ouder worden. Voor 2012-2013 zijn er al heel wat plannen: • de traditionele Buttachicchi, misschien op een andere locatie, misschien in een ander kleedje • een drukke “Week van de Smaak” • een Sinterklaasactiviteit • een kwaliteitsfilm in Zwijndrecht • misschien weer een Piccione Viaggiatore, onze jaarlijkse reisbeurs • een toeristische voordracht • misschien een concert… • en voor 2013 twee Italiaanse toneelvoorstellingen. Intussen hebben de organisatoren van Passione e Gusto 2013 hun datum vastgelegd

Inhoud In primo piano pag 1 In memoriam: Paul 2 Che cosa faremo 4 Colibretto 5 Che cos’abbiamo fatto: Il caso Spampinato 6 Heldenwandeling 9 Concert Allegro Vivace 13 Lavazza Koffieproeverij 16 Storia: een stukje hemel 18 Storia: Helden: Carolus Boromeus 20 Gastronomische reistip 24 Fotowedstrijd 26 Oproep Bart Tordeurs 27 Storia: Uit Sinaai naar de Prix de Rome 28 Noi siamo cosi 30 Gastronomia: de twee beroemdste sauzen 31 Gastronomia: Cucina italiana in tre lingue 36 Viaggiare: Orvieto 39 Francobolli: Romeins of Etruskisch 42 Vier Italiaanse bestemmingen voor foodies 44 Koor 47 Briciole 48

48

Plannen, plannen, hele vellen vol. Maar zijn onze leden wel geïnteresseerd? En wie gaat dit alles in goede banen leiden ? Vandaar een andere Notizie dan u van ons gewend bent… een dunner nummer met binnenin een enquête die voor onze vereniging van levensbelang is. We willen u allen oproepen om deze bevraging • met de nodige aandacht te bekijken • met nauwgezetheid in te vullen • snel terug te bezorgen . Van leden met een mailadres kregen we bij voorkeur de interneteditie, de webeditie. Dat maakt de verwerking een heel stuk gemakkelijker. Natuurlijk zijn antwoorden met de post niet minder welkom. Graag kregen we alles vòòr 31 juli… Als u naam en adres invult, komt u misschien in aanmerking voor een leuke prijs

Inhoud

zie pagina 56

Werkten verder mee:

Herman Cole, Linda Crivits, Monique Jacqmain, Anne-Marie Neckebroeck, Annelore Smet, Romain Van Hautekerke, Danny van Vliembergen en Jef Deyaert

1

IN MEMORIAM

ADIEU PAUL

LA PIAZZETTA Het koor zet zijn eerste stapjes

“La Piazzetta” tot uw dienst ! Beste vrienden, De avond van 30 mei hebben 6 koristen, ondergetekende inbegrepen, een gitaar en een melodica, met elkaar kennis gemaakt. Andere kandidaten lieten zich verontschuldigen wegens andere verplichtingen. Eerst hebben we een beetje gebabbeld om de instrumenten letterlijk en figuurlijk op elkaar af te stemmen. Met de Piazza dell’Anfiteatro in Lucca in gedachten, evenals zoveel andere leuke pleinen en pleintjes in Italiaanse steden en dorpen hebben we beslist ons koor de naam “La Piazzetta” te geven. De stemmen zijn geëvalueerd: bas-tenor-alt-sopraan.

“Het is hard te sterven als de lente komt” staat er in de vertaalde versie van het chanson Adieu Emile van Jacques Brel. Lente en de taal van Brel lagen Paul wel nauw: hoe dikwijls hebben we de verhalen en anekdoten over Malonne niet gehoord, toe hij als kleine jongen naar het verre Namen werd gestuurd om zijn humaniora in het Frans te doorlopen. De lente was tegelijk de aanzet om korte tochtjes te maken die tijdens de donkere wintermaanden grondig werden voorbereid: met Michelinkaart en dito rode gids in de hand werd cultuur naadloos met gastronomie gecombineerd. “ik heb weer een rijzende ster ontdekt die binnenkort zeker een Michelinster zal krijgen” hoorden we dan nadien , of zoals enkele jaren geleden toe hij een kleine Elzasser wijnboer ontdekte die effectief nadien grote naam en faam kreeg. Samen hebben we heel wat kennis vergaard: een uitgebreide cursus Islamkunst van Amarant die steevast eindigde met een etentje bij een Griek in de havenbuurt van Antwerpen. Maar het hoogtepunt was wel een cursus Italiaanse wijn in Brussel samen met Ludo en Frank. Ook deze cursus eindigde recta met een schotel in een Italiaans restaurant in Brussel. Maar “ nu kennen we iets van Italiaanse wijn maar nog geen woord Italiaans” klonk het; OK dan gaan we Italiaans leren, in avondschool bij LBC (zoals het toen heette)

2

Wat betreft het tijdstip van oefenen hebben wij ontdekt dat, behalve op woensdag, ook maandag een geschikte dag van de week is om bij elkaar te komen. Tijdens deze eerste samenkomst hebben wij 4 liedjes gezongen. Helemaal op punt stond het nog niet, maar wij hadden niet anders verwacht gezien het de eerste maal was dat wij samen zongen. Binnen enkele dagen zullen de partituren klaar zijn en dan zal alles vlotter verlopen. Op 4 juni heeft de tweede ontmoeting plaats gehad. Degenen die vorige keer afwezig waren, waren deze keer ook afwezig. Men begint te denken dat wij een tekort aan mannenstemmen gaan hebben. Dit is ineens een oproep en een aanmoediging aan nieuwe mensen om zich kandidaat te stellen ! Een accordeon of keyboard is ook zeer welkom ! Het goede nieuws is de actieve medewerking van Marc Vanmeerssche om partituren op punt te stellen. Die man is onmisbaar ! 2 liederen zijn zodoende zo goed als klaar ! Jullie, lieve lezers worden op de hoogte gehouden van de vooruitgang via Noitizie. Ondertussen wensen wij jullie een prettige en deugddoende vakantie ! Geïnteresseerden kunnen zich altijd aanmelden via mail: [email protected] Achille Ziccardi

47

IN MEMORIAM

VIAGGIARE SICILIË

Het eiland was eeuwenlang de inzet voor verschillende volkeren en dat weerspiegelt zich in de keuken met onder meer culinaire invloeden uit Noord-Afrika, Spanje en Griekenland. Dat gecombineerd met pasta als vaste waarde, verse groenten en heerlijke verse vis zorgt ervoor dat foodies in Sicilië niet op hun honger zullen blijven zitten. Zoetebekken wagen zich aan de cannoli, rolletjes gefrituurd deeg gevuld met een mengsel van zoete ricotta, chocoladestukjes en gesuikerde vruchtjes. Net het contrast tussen de zachte vulling en de krokante, opgerolde koek maakt dit een bijzonder dessert. Nog zo’n lekker Sicilliaans

dessert is de cassata, een geglazuurde taart met cakelaagjes die verschillende varianten kent. Nog niet genoeg zoete vooruitzichten? Gelato wordt in deze streek gecombineerd met een zoet broodje – brioche con gelato – en dat lijkt misschien vreemd, maar wacht maar tot u dit eens geproefd heeft. Dorstlesser tijdens de warme zomermaanden is granita: even zoet als sorbet, maar minder vast.

Kent u nog uitzonderlijke Italiaanse eetadresjes en/of gerechten? Deel ze dan met onze lezers en stuur ze door naar de redactie.

46

Na drie jaar werd er ons gevraagd - door Herman notabene - of we een Italiaanse vriendenkring konden oprichten en coördineren. Met een zestal begonnen we eraan, we schrijven 1990. Paul was présdent-fondateur, René secretaris. Anfiteatro was geboren. Maar laten we zijn eerste en grootste liefde niet vergeten: het Museum (ja, met een hoofdletter) Als een geboren kaailoper (geboren, gespeeld, gestoeid, verliefd en verloofd en gebleven tot rijpe leeftijd) was hij onafscheidelijk met de Kaai, de Schelde en zijn Temse. In het Museum was hij één van de weinig nativeTemsenaren. De Burgerskring was zijn observatiepost. Hij heeft oorlog en vrede gekend op de kaai. Al die kennis en herinneringen kwamen tot neerslag in het Museum: heroïsche discussies hebben we beleefd met Paul, Valeer,Arthur en Frans. Iedereen putte uit zijn rijk geheugen. Paul kon overtuigend en gedreven zijn: als vurige verdediger van den Brittanica ontdekte hij enkele jaren geleden het internet. Beide onuitputtelijke bronnen van kennis fascineerden hem uitermate. Regelmatig kregen we weetjes, links en websites door over historische thema’s. De wereld lag aan zijn voeten vanuit zijn leeszetel: domi manere felicibus placet (tehuis blijven behaagt de gelukkigen) Moeten we het nog hebben over zijn grenzeloze passie voor boeken (wat we deelden), over zijn danscapaciteiten (wat we niet deelden), over zijn interesse voor artisanale bieren (wat we deels deelden) .......... Met dit alles in overzicht mag men gerust zeggen dat Paul een man van kennis en passie was: kennis van historie en passie voor de goede dingen des levens. Het is zo dat hij ons zal bijblijven. Romain 29-04-2012

3

CHE COSA FAREMO

VIAGGIARE

Hoewel we zo veel als mogelijk met uw wensen rekening willen houden, konden we het toch niet laten om al een aantal zaken vast te leggen. We nodigen u alvast van harte uit voor onze jaarlijkse Buttachicchi op vrijdagavond 24 augustus om 19.30 u in Nieuwkerken. Een Italiaanse kok, Ronny Filippino, van ‘Buonissimo’ zorgt voor dit menu: • Antipasti: assortiment van Italiaanse specialiteiten zoals prosciutto, mortadella, salami dolci, salami piccanti, gegrilde groentjes, zongedroogde tomaatjes, grissini met rozemarijn,... • Tortellini in brodo: met prosciutto gevulde tortellini in dubbelgetrokken rundsfond, gemalen parmigiano • Scaloppine, rozemarijnaardappeltjes en verse groentenkrans • Chocolademousse We bieden u deze maaltijd aan tegen de uitzonderlijke prijs van 30 euro. Leden betalen slechts 25 euro. Het aperitief wordt u aangeboden door het bestuur. Wijn en water beschikbaar aan democratische prijzen. Aperitief vanaf 19.15 u… Verrassingsoptreden voorzien. Refter van de Stedelijke basisschool Nieuwkerken “De Droomballon” Gyselstraat 35 9100 Nieuwkerken Parkeergelegenheid aan de sporthal.

ten. In de streek wordt de saus overigens gewoon ragù genoemd. Nog zo’n bekend product uit de stad is La Mortadella di Bologna, een worst van puur gekookt varkensvlees met kruidig aroma. Het is een veelzijdig product dat zowel als aperitiefhapje als in talloze gerechten wordt gebruikt. De stad met de oudste nog functionerende universiteit ter wereld ligt op een boogscheut van zowel Milaan als Florence en is dus de perfecte daguitstap, maar Bologna is ook de ideale uitvalsbasis voor wie de toeristische drukte wil ontlopen.

NAPELS

Napels mag dan wel onlangs als minst aantrekkelijkste stad van Italië verkozen zijn, het blijft nog steeds de stad waar de pizza geboren werd. Mozarellakaas, tomaten en basilicum zijn er dan ook streekproducten. De beroemde

NU INSCHRIJVEN DOOR STORTEN OP REKENINGNUMMER VAN ANFITEATRO. Rekeninggegevens: zie kaft. Andere info? Mailen naar [email protected] We verwachten uw inschrijving uiterlijk 20 augustus.

Vrijdag 26 oktober 2012 om 20 u: Piola Libri, una libreria italiana in Belgio. Perché e per chi? Huis van het Kind, Kazernestraat, Sint-Niklaas Jacopo Panizza brengt ons zijn verhaal in het Italiaans, traag gesproken, duidelijk gearticuleerd. Zo is ons beloofd. Hoe hij met vennoten op de gedachte gekomen is om Piola Libri in Brussel te vestigen, de start en de ontwikkeling van een winnende formule. Hij zal samen met een collega komen en zal ook boeken meenemen om eventueel te verkopen, hoofdzakelijk met het oog op toeristen maar indien andere onderwerpen interesseren, moeten we het maar hem laten weten. Zoals: Le tendenze più recenti dell'editoria in Italia. Chi scrive, su cosa, con quale successo ... Hier verwachten we dus vooraf uw inbreng!

4

Napolitaanse pizzamaker Raffaele Esposito bedacht in 1889 een pizza met deze drie producten die corresponderen met de kleuren van de vlag van het toen nog jonge koninkrijk. Die pizza viel in de smaak bij koningin Margherita en kreeg daarom haar naam mee. Volgens pizzakenner Orietta Boncampagni Ludovisi zijn vier van de vijf beste Italiaanse pizzeria’s terug te vinden in Napels: het meer dan 200 jaar oude Brandi, Cantanapoli, Don Salvatore a Mergellina en Lombardi a Santa Chiara.

45

VIAGGIARE

CHE COSA FAREMO

Vier Italiaanse bestemmingen voor foodies Hemelse pizza’s, overheerlijke pasta’s en de lekkerste koffie: de Italiaanse keuken is een reden op zich om naar Italië te trekken. Maar zelfs in deze culinaire hemel zijn er enkele stops die foodies niet mogen missen. Deze vier locaties bijvoorbeeld, uitgekozen door reiswebsite Bootsnall.

Quattro chiacchiere in italiano: Zelf Italiaans praten op onze eigen informele babbelmiddagen ‘Quattro chiacchiere in italiano’, onder leiding van native speaker Achille Ziccardi. Data najaar 2012: i pomeriggi di conversazione italiana riprenderanno a partire da mercoledì 17 ottobre. Fino alla fine del 2012 le date saranno: 17 e 24 ottobre, 7, 14, 21 e 28 novembre, 5, 12 e 19 dicembre. Come l'anno scorso, c'è posto per max. 12 persone. Geïnteresseerden kunnen zich alvast melden bij Brigitte (03 777 83 45 – na 19.30 u) of via mail: [email protected] Workshops: Cantare in italiano. Onder de enthousiaste leiding van Achille Ziccardi gaan we ook dit najaar verder met “La piazzetta: cantare in italiano”. Geïnteresseerden kunnen zich nog altijd melden. (Meer hierover elders in deze Notizie)

COLIBRETTO leest verder... wie leest mee ? PIEMONTE

De op twee na grootste regio van Italië, in het noorden van het land, staat bekend om twee heerlijke Italiaanse delicatessen: wijn en witte truffels. De beste plek om fooduitstapjes te plannen, is de streek rond Alba met de wijngaarden van Barolo, Barbera en Barbaresco, drie uitstekende wijnsoorten. Truffelliefhebbers bezoeken de bestemming best in de herfst, de tijd voor de wijnoogst en het openen van het jachtseizoen, maar ook van het truffelseizoen. In Alba groeit de geurigste en meest gevraagd truffel ter wereld en die wordt tot en met 31 december, het einde van het truffelseizoen, in de verf gezet. Bovendien vindt eind oktober het beroemde truffelfestival plaats. Een uitstapje naar Turijn, de grootste stad van de provincie, is niet compleet zonder het lokale dessert gianduja, een mengeling van hazelnoten, amandelen en chocolade die nu wereldwijd gekend is als de choco van Nutella. Zoek in de stad toch eens naar de originele gianduja gefabriceerd door Caffarel. Ten slotte kwamen zij in 1852 als eerste met dit hemels dessert op de proppen.

BOLOGNA

De Italianen verkiezen vaak de keuken van hun eigen streek, maar als ze toch unaniem de beste keuken van het land moeten benoemen, dan is dat die van Bologna, met de tortellini- en tagliatellepasta’s. Ook de bolognaisesaus is niet voor niets een van Italiës bekendste exportproduc-

44

Cari lettori, Il Progetto Colibretto continua con il libro: IL RAGAZZO DEL LAGO - MARCELLO FOA Il Ragazzo del lago è un libro scritto da Marcello Foa, narra una storia vera e straordinaria. Quella di Aimone Canape, che senza volerlo, guidato dal destino e dal caso, si è trovato a vivere a contatto con figure del calibro di Hitler e Mussolini. E’ l’ultimo testimone della Wehrmacht ferma all’uscita di Musso il 27 aprile del 1945. Aimone Canape ha deciso di svelare solo ora il proprio ruolo, confermato da Wilma Conti, presidente dell’Associazione partigiani di Dongo e allora giovane staffetta partigiana di Dongo. La testimonianza di Aimone Canape arricchisce di dettagli inediti e sorprendenti il racconto delle ultime 24 ore di Mussolini… MARCELLO FOA IL RAGAZZO DEL LAGO ISBN 978 – 88-566-1055-0 pag. 356 Wie graag meeleest vanaf stuurt een mail naar ondergetekende [email protected] VANAF 1 SEPTEMBER A presto! Dany

5

CHE COS’ABBIAMO FATTO? Il caso Spampinato Commento sullo spettacolo teatrale “Il caso Spampinato” vanwege enkele leden van Dante Alighieri vereniging na vertoning in Antwerpen Di

Gerda Van Den Bosch

Il Caso Spampinato è uno spettacolo che fa riflettere e che fa sorgere tante domande. E poi si rimane magari anche con un‘idea di spavento. Mi chiedo chi c’era o tuttora c’è dietro le quinte a destabilizzare un po’ tutto. Quale macchinazione ha provocato la primavera araba...? La discussione rimane aperta, perché il “caso Spampinato” è sempre molto attuale. Un po’ dappertutto in Europa c’erano di quegli atti criminali come ad esempio quelli della Bende van Nijvel. Da Spampinato a Pasolini. Piazza Fontana dove “comincia“ tutto. Un articolo nella Repubblica rimanda al libro internet “La verità di Sofri”. Si tratta di Adriano Sofri che ha scritto un libro “La notte che Pinelli”. Sofri è stato condannato a 22 anni di carcere. In quel suo “libro-internet” Sofri scrive che aveva visto giusto Pasolini che nel Corriere del 14 dicembre 1974 aveva pubblicato il suo articolo “Io so”. Lo si trova facilissimo in Internet, digitando “io so, Pasolini”. Dicembre 1974: pubblicazione dell’articolo di Pasolini e nel novembre del 1975 -cosi’ per caso- lo stesso Pasolini viene trovato morto su una spiaggia. Circostanze ignote! Vagamente si dice anche “ci potrebbe essere un motivo politico”. Probabilmente c’è se a distanza possiamo trovare un legame fra tutti i giornalisti uccisi e/o minacciati. A me è piaciuto molto lo spettacolo e il modo in cui è stato fatto. L’attore nella parte di G. Spampinato, Danilo Schininà, articolava un po’ meno bene dell’altro magari. Lo spettacolo secondo me è riuscito a “rivalorizzare” la stampa, una stampa seria. Ultimamente sentiamo parlare tanto del potere manipolatore dei media. E non solo. Pensiamo per quello anche a cio’ che è successo di recente in Inghilterra. Ho dovuto pensare a tante cose. Mi è venuto in mente anche Roberto Saviano. Ultimamente ho visto in internet un’intervista in cui diceva che la mafia diventa sempre più attiva anche nel nord Italia. A Milano ad esempio. E poi nella lotta antimafiosa pare che ci voglia uno come Mario Monti. Secondo me

6

FRANCA&FRANCOBOLLI sarcofaag laat zien dat de positie van de vrouw in de Etruskische maatschappij behoorlijk geëmancipeerd was. Want zij liggen samen aan bij een symposium, een soort drinkgelag. Bij de Romeinen en de Grieken was de aanwezigheid van vrouwen daarbij zeer ongebruikelijk. Deze behoorden thuis te blijven. Zo niet bij de Etrusken dus. [n 1984 hadden de posterijen de gelegenheid van de promotie van de Esposizione Mondiale di Filatelia al aangegrepen om een aantal postzegels uit te geven waarop mooie Etruskische kunstvoorwerpen waren afgebeeld, zoals een bronzen spiegel. Net zoals de sarcofaag bevinden deze zich in de Villa Giulia te Rome. Deze schitterende 16e-eeuwse buitenplaats van paus Julius III is tegenwoordig ingericht als nationaal museum voor de Etruskische beschaving (Museo Nazionale Etrusco di Villa Giulia). Een aanrader voor wie zich interesseert in de Antieke beschavingen of in de Renaissance bouwkunst. Maar een van de bekendste voortbrengselen van de Etruskische beeldhouwkunst kennen we allemaal: de Capitolijnse Wolvin. (al wordt beweerd dat het hier om een latere kopie zou gaan). Nota bene, het symbool van de stad Rome bij uitstek is eigenlijk een Etruskisch bronzen beeld van een wolvin, waaraan pas veel later de figuurtjes van Romulus en Remus zijn toegevoegd. Al worden deze stichters van Rome gezoogd door de wolvin, zoals de legende het wil. Eens te meer blijken de Romeinen de Etrusken uit de geschiedenis te hebben weggedrukt, maar in hun belangrijkste symbolen is nog altijd zichtbaar dat ze veel te danken hebben aan hun oude “voorgangers”. Danny van Vliembergen

43

FRANCA&FRANCOBOLLI

ROMEINS of ETRUSKISCH

Toen ik afgelopen zomer in een winkeltje een oud boekje over de Etrusken tegenkwam en daarin afbeeldingen zag die ik uit mijn postzegelcollectie herkende, meende ik deze eens te moeten gebruiken voor de francobolli in deze editie. De Italiaanse postzegeluitgiften overziend, is het aanbod aan zegels met een thema dat aan de Romeinen herinnerd bijzonder omvangrijk. Anders is dat met de Etrusken. In feite is het Etruskische hoofdstuk in de Italiaanse geschiedenis volledig ondergesneeuwd door het roemrijke Romeinse hoofdstuk. Sommigen die de naam van de Etrusken kennen en deze aan de oudheid koppelen verwachten misschien dat het gaat om een prehistorische stam uit de tijd voor de Romeinen en dat deze laatsten pas de echte beschaving in Italië brachten. Niets is echter minder waar! Alhoewel het gaat om een volk dat reeds negen eeuwen voor Christus het gebied tussen de Arno en de Tiber bewoonde (nu Toscana, Umbria en Lazio) was er al vroeg sprake van een echte, hoogstaande en internationaal georiënteerde beschaving. De Etrusken kenden ook een volledige eigen taal die niet verwant was aan de talen van de overige volken in het toenmalige Italische schiereiland. Eeuwen voor Christus reeds onderhielden ze nauwe handelsbetrekkingen met andere volken in het Middellandse Zeegebied, vooral met de Grieken. Ze beheersten de handel in het toen nieuwe product ijzer. De invloed van de Griekse kunst is goed te zien aan wat ons aan voorwerpen van de Etrusken is overgeleverd. Zo waren ze belangrijke importeurs van Grieks aardewerk, dat nu nog in grote hoeveelheden in de Italiaanse bodem wordt teruggevonden als grafgiften. Hun grafcultuur heeft ervoor gezorgd dat we kunnen beschikken over mooie collecties gebruikvoorwerpen van de Etrusken. Van hun bouwwerken is echter niet veel overgebleven. Ze bouwden de prachtigste tempels, die leken op die van de Grieken. Ze waren rijk versierd met bont beschilderd terracotta; de houtconstructies hebben echter geen van allen de tijd overleefd. In 2006 verscheen er een postzegel met het thema Lazio die een interessant kijkje in de Etruskische wereld biedt. Erop afgebeeld staat een grafheuvel en een deel van een prachtige terracotta sarcofaag: de zogenaamde Sarcofago degli Sposi (‘sarcofaag met het echtpaar’) uit Cerveteri. De deksel van deze

42

CHE COS’ABBIAMO FATTO? è anche stato interessante di proporre lo spettacolo anche fuori d’Italia cosi’ da coinvolgere più gente e di dare il segnale che è sempre più attiva una generazione di giovani italiani a “respingere” la mafia. Mi ricordo di un paio di anni fa quando conobbi un napoletano che con parte della famiglia viveva a Pisa. Il fratello di quella persona mi ha detto che era contento di vivere altrove “per scappare a quella roba li’” con cui intendeva la Camorra. E si stupiva anche che se ne parlava sui nostri giornali, cioè di agguati e altri atti camorristici. Ma magari siamo forse solo informati in apparenza e secondo me è questo l’argomento principale de “Il caso Spampinato”. Di Luc Baert Eigenlijk was ik wat zenuwachtig vooraf, want voor het eerst sinds ik als gepensioneerde Italiaans ben gaan studeren, zou ik een toneelvoorstelling bijwonen in de taal van Dante. Zou ik alles kunnen wel begrijpen, of wachtte me een lange avond vol vraagtekens? Gelukkig bleek mijn vrees ongegrond, want de twee siciliaanse acteurs van ‘Il Caso Spampinato’ spraken een (in mijn ogen) onberispelijk ‘Algemeen Beschaafd Italiaans’ dat ze tevens, ongetwijfeld rekening houdend met hun anderstalige publiek, extra langzaam en goed gearticuleerd uitspraken. Zodanig dat ik, tot mijn grote trots (en ook met dank aan mijn leraars Italiaans), helemaal niet de behoefte voelde om ook de simultaan geprojecteerde vertaling te gaan lezen. Het thema van het stuk, de -hoewel de eigenlijke dader vrijwel onmiddellijk bekende- nooit helemaal opgehelderde moord op een onderzoeksjournalist in het Sicilië van de vroege jaren zeventig, vond ik erg interessant en was natuurlijk zo italiaans als maar kan zijn. De twee acteurs vertolkten afwisselend verschillende dialogen tussen de belangrijkste protagonisten uit het onderzoek, en verzorgden ook de bindteksten. Wel vond ik het, als -misschien té- verwende Vlaamse theaterliefhebber, wat jammer dat de acteurs opteerden voor een naar mijn aanvoelen iets te sobere en bijna antitheatrale voorstelling, terwijl ik liever een wat meer uitgewerkte regie en, zeker van zuiderlingen, wat exuberanter acteerwerk had verwacht. Wat me als buitenstaander ook verbaasde was dat uit de voorstelling en het daaropvolgende korte debat bleek dat, volgens de theatermakers, het thema vandaag nog steeds even actueel is als destijds, terwijl ik van de, blijkbaar foute, veronderstelling

7

CHE COS’ABBIAMO FATTO?

uitging dat de laatste jaren in Italië toch grote vorderingen waren gemaakt in de strijd tegen de georganiseerde misdaad, zodat ook de media er de laatste tijd veel opener over konden berichten dan destijds. Maar dat is slechts detailkritiek, want het werd op alle gebied een bijzonder leerzame en interessante avond voor me; hulde dus aan de acteurs en de organisatoren.

LOCALI STORICI D’ITALIA

Caffé del Tasso BERGAMO 1476

Di Jeannine Weyers

Een avondje Italiaans theater vrijdag 30 maart 2012 Inchiesta drammaturgica sul caso Spampinato. Er heerste een gezellige sfeer in het Klokhuis, zoals zovele malen wanneer de liefhebbers van de Italiaanse taal en cultuur samenkomen. En toch was het thema van de voorstelling niet opbeurend. Een 26-jarige journalist Giovanni Spampinato, die in Sicilië de relatie tussen neofascistische groeperingen en de georganiseerde misdaad onderzocht, werd doodgeschoten in 1972. De journalist Roberto Rossi en acteur–regisseur Danilo Schininà hebben de zaak onderzocht en in een toneelstuk gegoten. Met oorspronkelijke filmbeelden en een reconstructie van ondervragingen hebben zij geprobeerd de gebeurtenis tot leven te brengen. Het is toch vooral intellectualistisch theater gebleven. Het feit dat er vooraf achtergrond informatie nodig was, liet vermoeden dat we ons niet aan echt theaterspel mochten verwachten. Wat vooral ergerlijk was dat één van de twee acteurs die o.a. Spampinato vertolkte zijn tekst gewoon voorlas. Ook dat kwam de actie niet ten goede. De bespreking achteraf werd ontsierd door een welles nietes spel of er een Nederlandstalige vertaling moest gegeven worden. Moedig zijn de schrijvers wel: zij hebben een dossier, dat onopgelost bleef, onderzocht en met het verhaal van Spampinato wilden ze de aandacht trekken op het feit dat er ook nu een zware druk op onderzoeksjournalisten ligt. In Italië zijn er alleen dit jaar al 92 bedreigd. Theater om over na te denken.

8

E tra i più antichi locali italiani. Nel Rinascimento era “locanda delle due spade”; Nel 1681, prese il nome del poeta a cui Bergamo dedicó la statua li a fianco; in pieno Risorgimento, venne centrato da una cannonata austriaca e nel 1859 qui si arruolarono i volontari bergamaschi per l’impresa garibaldina dei Mille. Trasformatosi in stile neoclassico come la bella piazza della Città Alta su cui si affaccia, vi hanno fatto sosta Kokoschka, Manzù, Gavazzeni, Benedetti Michelangeli e Rod Steiger. Seconda generazione della stessa famiglia.

41

VIAGGIARE worden, bezoeken.

Het uurwerk van de Torre del Maurizio, een 14de eeuwse toren, kan de tijd doen dringen. Maar een bezoek aan de romaanse kerk San'Andrea met de twaalfhoekige campanile noch een bezoek aan de San Domenico, een in de 13de eeuw gebouwde kerk en de Pozzo di San Patrizio (genoemd naar de Ierse St. Patrick die geruime tijd in een onderaards hol leefde) mag niet gemist worden. Vooral de ingenieuze constructie Pozzo di San Patrizio bestaande uit een cilindervormige schacht die 62 m diep de grond ingaat via 248 treden, is adembenemend. Op ongeveer 30 km van Orvieto ligt Bagnoregio, gesitueerd in het midden van een laagplateau tussen de zee en de Tiber-vallei. Een panoramisch hoogtepunt! Civita (stad), het oudste gedeelte van Bagnoregio, is volledig afgezonderd van het plateau waar het eens door een heuvelketen mee verbonden was. Jaren geleden was de enige toegang tot Civita een voetgangersbrug die leidde naar de Porta di

S. Maria, gedecoreerd met sublieme motieven. Civita di Bagnoregio, volledig rustend op tufsteen, is op sterven na dood. Na aardbevingen in 1349, 1695 en 1764 is dit ooit zo commercieel en godsdienstig middeleeuws dorpje langzaam aan het verpulveren. Het kan dan ook niet anders dat de meeste inwoners, waaronder de bekende cineast Giuseppe Tornatore (Nuovo Cinema Paradiso), een andere thuishaven zochten. Indien je in de buurt bent is een halte zeker de moeite waard! De rotswanden, de torens, de paleizen, het profiel van de kerken blijven op de netvliezen gebrand. Of dit niet genoeg redenen zijn om een reis door Etrurië warm aan te bevelen! http://www.orvieto.it. http://www.turismo.toscana.it.

40

CHE COS’ABBIAMO FATTO? Nicolaas, Philippus, Hiëronymus e gli altri’ Na de peripetieën van de vorige avond en nacht - waarvan overigens niets viel te merken - wachtte Herman ons op aan het standbeeld van Sinterklaas naast het stadhuis. De beiaard verwelkomt ons met Sinterklaasliedjes en als niet-inwoner van Sint-Niklaas vond ik dit een origineel welkom. Herman toont ons de Sinterklaas-beelden die men op de gevel van het stadhuis kan terugvinden.

De eerste heilige die aan bod komt is uiteraard de patroonheilige van de stad, Sint-Nicolaas! We bezoeken dus eerst de barokke en neo-gotische St.-Nicolaaskerk; deze kerk is gewijd aan Sint-Nicolaas van Myra. In de kerk kan men o.a. een prachtige preekstoel bewonderen met een sculptuur in hout van de heilige Nicolaas. De stad Bari in Italië heeft eveneens Sint-Nicolaas van Myra als beschermheilige. Daar bevinden zich de stoffelijke

9

CHE COS’ABBIAMO FATTO?

resten van de heilige, die bisschop was van Myra. Wij werden door Herman door de kerk geleid naar de meest merkwaardige Sint-Nicolaas- beelden en sculpturen. En met een heel klein zaklampje – een fantastisch idee! – belichtte hij voor ons de kleinste onderdeeltjes van de kleinste Sint-Nicolaasbeeldjes in de kerk. Bij geen enkele afbeelding of sculptuur van Sint-Nicolaas ontbreken de drie kinderen aan zijn voeten; de kinderen die hij volgens de legende gered heeft. Vervolgens kregen we toegang tot de schatkamer; er was even lichte paniek: de sleutel van de schatkamer bleek zoek. De heilige Antonius, die nochtans niet hoorde bij het kliekje, bracht redding na een kort schietgebedje. In de schatkamer was ik verrast door het rijke religieuze vaatwerk dat er achter glas te bewonderen is. Het mooiste straatnaambord dat ik ooit in Sint-Niklaas zag, is het bord met de naam ‘Philippus Neri dreef’ met als extra vermelding op het bord: ‘Italiaans priester, stichter van Oratorianen (1515-1595)’. Het bord heeft een mooie blauwe omlijsting. Mijn aandacht was gewekt. Herman leidt ons rond in de tuinen van de paviljoenen van het Algemeen Psychiatrisch ziekenhuis Sint-Lucia. De verblijven voor de woongroepen van bepaalde patiënten dragen elk de naam van een Italiaanse stad. Deze tuinen en straatjes zijn voor een niet-St.-Niklazenaar een ontdekking. Maar wacht even….Sint-Lucia? Deze heilige stond toch niet vermeld op het lijstje van de vijf heiligen? Er treedt bij mij enige verwarring op. Maar… het ziekenhuis Sint-Lucia wordt bestuurd door de Congregatie der Zwartzusters van...de heilige Philippus Neri. Filippo Neri werd geboren in Firenze. In de hal van ‘Casa Neri’ werd een glasraam aangebracht dat naar Firenze verwijst: o.a. de dom van Firenze en de Arno die doorheen de stad stroomt, zijn erg herkenbaar. Langs een paadje van één van de paviljoenen ontmoeten we nog een andere heilige, Sant’Agata. Een beeld geeft deze heilige weer met een schaaltje met iets ondefinieerbaars erop in haar linkerhand… Net als Santa Lucia staat ze niet vermeld bij de lijst van de vijf heiligen die het onderwerp zijn van de wandeling. Maar… zij behoren bij ‘…gli altri’, of beter ’...le altre’. Dus ook aanwezig in Sint-Niklaas. Voor de gevoelige lezers onder jullie zal ik hier de martelingen niet vermelden die Santa Lucia en Sant’Agata moesten ondergaan. Heldinnen!! We wandelen verder doorheen de straatjes waar zich nog een andere psychiatrische instelling bevindt, gesticht door de Broeders Hiëronomieten. Gerolamo Emiliani, een Venetiaans edelman (14861537) was de inspirator van de Broeders Hiëronomieten. Gerolamo Emiliani kwam volgens de legende in de

10

VIAGGIARE Orvieto In het Zuiden van Umbrië, het groene hart van Italië, ligt Orvieto. Het is een fraaie oude stad bekend om haar witte wijn de Orvieto Classico, haar adembenemende, ongerepte natuur en haar rijk cultureel verleden. Maar ook in de nabije omgeving zijn er parels van locaties…

Rijk architecturaal verleden Orvieto is een stad gebouwd op een gigantische blok tufsteen. Parkeren kan op de Piazzale Cahen om ongeveer tien minuten later de Duomo, gelegen aan de Piazza del Duomo, te gaan bezichtigen. Niet alleen de prachtig beschilderde gevel maar ook de licht-donkere, horizontale strepen die de buitenkant van de flanken sieren en binnen terugkeren getuigen van een meesterlijk ideeëngoed. In de kerk kan men verder genieten van een mooi gerestaureerde fresco van de Madonna met kind van Gentile da Fabriano (15e eeuw) en een gotische doopvont uit de 14e/15e eeuw. Niet te missen is de Cappella di S. Brizio met impressionante muurschilderingen uit 1500 van Luca Signorelli en de fresco's met onderaan het portretfries met onder meer Dante en Vergilius. Een andere bezienswaardigheid is het Palazzo Solianio, een uit tufsteen opgetrokken gebouw dat zich bevindt rechts van de Duomo. Naast een rist schilderijen en sculpturen weet een marmeren Madonna met kind van Andrea Pisano (14de eeuw) en twee op perkament getekende ontwerpen voor de gevel van de dom de aandacht te vatten. En wie er niet genoeg van krijgt kan het Museo Archeologico en het Museo Faina e Civico waar respectievelijk vondsten van de Etrusken en de Grieken veilig bewaard

39

GASTRONOMIA

CHE COS’ABBIAMO FATTO?

aceto balsamico, sale, pepe, brodo, basilico. Lessare i piselli con la cipolla poi passare il tutto. Tagliare a fettine sottili il bianco dei pori, salare pepare e quindi profumare con l’aceto balsamico un attimo prima di togliere. Battere le fettine di pollo, salare leggermente e farcire con i porri. Chiudere con uno stecchino in orizzontale. Versare il vino in una padella antiaderente e, appena caldo, unire gli involtini finché il vino sarà evaporato e gli involtini saranno dorat la purea di piselli e qualche foglia di basilico spezzato e un poco di brodo e portare a cottura. Se la salsa risulta troppo liquida legare con un poco di farina.

gevangenis tot inkeer, werd ‘bevrijd’ door de maagd Maria, en werd in 1518 tot priester gewijd. Hij overleed in Somasca, en zijn volgelingen werden de ‘Somaschi’ genoemd. Ze stichtten gratis scholen, waaronder ook in Sint-Niklaas, in 1839. In 1852 werd het Sint-Hiëronymusziekenhuis gesticht, ‘ter verzorging van krankzinnigen’. Onderweg wijst Herman ons ook op huizen met speciale kenmerken, en art-déco en art-nouveau huizen. De schatten van Sint-Niklaas moet je langzaam ontdekken. We krijgen ook twee bonnetjes cadeau voor een consumptie in één van de beste ijssalons in de stad.

Simplest sauce in the world One onion and tomatoes (peeled, not chopped). Not to be used when fresh, but in conserva with some butter. Suggestion: preparare quite a bit of it, and freeze it. When hot, reduce the sauce and take out the onion; Aspic di frutta (preferibilmente in stampi lisci ) Mezzo litro di acqua 2,50 litri di Kirsch Due etti di zucchero 250 grammi di vino bianco Due kiwi Due mele Due banane Una scatola di ananas Un cestino di fragole di bosco Una scatola di ananas 40 grammi di colla di pesce (quella trasparente) = otto o nove fogli (farla pesare). Per sicurezza ammorbidirla nell’acqua fredda per dieci minuti Prendere uno stampo di un litro e mezzo circa per far addensare la gelatina al freezer. Far bollire l’acqua con lo zucchero poi togliere e unire la colla di pesce ammollata, il vino e il kirsch, aggiungere un po’ di frutta, quindi buttar via la gelatina, far freddare il vino ed aggiungere un altro strato di frutta, eccetera .Evitare la frutta rotonda (uva, ciliegie…) nello strato superiore (perché “non prende”). Non mettere due pezzi di frutta a contatto. Servire con panna montata (obbligatorio!)

Een andere Italiaanse heilige, Don Bosco, stichter van de Salesianen, is een beetje overal in Sint-Niklaas aanwezig. In 1952 werd er de Don Bosco-school gesticht. De naar Don Bosco genoemde kerk en wijk kwamen in dezelfde tijd tot stand. Carolus Borromeüs, aartsbisschop in Milaan, ligt aan

Monique Jacqmain Marcella Polini (Cesenatico, 1928), “the godmother of Italian cooking in the US”, prima di incontrare il marito (l’enologo Giulio Hazan) e di trasferirsi con lui a New York, si era laureata in scienze e insegnava in una scuola in Italia. Ormai vive in Florida. Ha pubblicato in inglese molti libri (ne possiedo tre) che riscossero un norme successo, soprattutto per il loro tocco molto personale: “I hate nutmeg!” Di questi libri alcuni sono stati tradotti in neerlandese e pubblicati presso le edizioni Kosmos, Utrecht.

38

11

CHE COS’ABBIAMO FATTO?

de grondslag van een andere onderwijsinstelling in SintNiklaas.

Zonder het te merken, zijn we aangekomen in het stadspark, waar we in een mooie zaal van kasteel Walburg een e-presentatie te zien krijgen van Herman, met antieke foto’s uit Sint-Niklaas. Gezellig en interessant! En de heiligen zorgden tijdens de wandeling voor de zon en voor droog weer! We zetten de wandeling verder naar de laatste bestemming, de beschermde hal van de broederschool waar we wijn te drinken krijgen. En ik wijt het aan de wijn die me naar het hoofd steeg mocht deze consumptie elders zijn verschaft dan in de broederschool… Overigens hadden we het bij het drinken van de wijn nog over een andere heilige, maar dan in het Noorden. Hij moet echter nog wachten op een heiligverklaring… … Tot slot zong herman met prachtige stem voor ons een Sinterklaasliedje in het Italiaans! Dit Nederlandstalig liedje werd het Engels vertaald- de naam van de vertaler van het liedje ontsnapt me- en werd door Herman zelf in het Italiaans vertaald, uiteraard in vlekkeloos Italiaans. En ik denk dat ik het goed heb onthouden, de tekst is bedoeld om in Bari aan te tonen dat Sinterklaas in België gevierd wordt op 6 december als weldoener voor de kinderen. In Bari wordt Sint-Nicolaas uitbundig gevierd van 7 tot 9 mei, maar echter als gewone heilige. Dan zou het heilige Manna in de tombe vloeibaar worden... Heiligen met Italiaanse wortels in Sint-Niklaas! Helden! Wandeling dd 22 april 2012 doorheen Sint-Niklaas, georganiseerd en begeleid door Herman Cole. Dank aan Herman voor de zeer originele invalshoek van de wandeling en de gezelligheid! Lees zeker in Notizie 73, 74 en 75’ de artikelsvan Herman Cole over de eerste drie heiligen. De andere twee worden in de volgende ‘notizie’ besproken. En wie weet misschien ook Lucia en Agata... Anne - Marie Neckebroeck

GASTRONOMIA bedacht toen dat het “pidgin” dat ik destijds had gebruikt had ook wel leuk was. Hier volgt nu een keuze uit mijn lievelingsrecepten. Het valt mij nu pas op hoe vaak alcohol een van de vaste ingrediënten blijkt te zijn. …wat veel zegt over de smaak van ondergetekende ! Pâté nel verde 60 etti di prosciutto cotto affumicato (tipo Praga) un etto di burro gr. 250 di panna fresca 1 etto di cetriolini sottaceto (“cornichons”) (facoltativo) dieci cucchiai di Marsala secco Passare al frullatore il prosciutto con il burro morbido. Unire poi il Marsala e la panna, poco per volta (se usate cetriolini, unirli prima dei liquidi). Tritare molto bene poi mettere in una ciotola e regolare di sale. Ungere con olio di semi uno stampo apribile (a forma di coniglio, gallinella, agnellino…(io ne uso uno a forma di colomba … di Pasqua) e riempire le due metà premendo bene, ricomporre lo stampo e tenere al fresco alcune ore. Sformare su di un letto di insalata verdissima cosparsa di semini semidolci tostati Torta di formaggio Two or more kinds of cheese with different consistency – the most consistent one must be at the bottom – to unite different varieties of cheese : Mascarpone or Ricotta or Philadelphia cheese. Put some walnuts on top. Decorate with grapes; to be served with halve pears. We used van laag tot hoog Pecorino Sardo – Asiago – Alpino – Gorgonzola dolce als bovenste laag Pesca spada con agrumi e zafferano 8 tranci di pesce spada Succo di due arance Succo di mezzo limone Mezzo bicchiere di vino bianco Mezzo cucchiaino di prezzemolo tritato Mezzo cucchiaino di zafferano sale farina Mettere il succo d’arancia e di limone, il vino e il sale in una padella capace e fare alzare il bollore. Passare velocemente il pesce nella farina, metterlo nella padella e cuocere circa cinque minuti. Unire lo zafferano stemprato in un goccio d’acqua, poi voltare e cuocere ancora in un goccio d’acqua. Unire il prezzemolo, scuotere un attimo e servire Involtini ai porri Ingredienti: sedici fettine di petto di pollo piccolo più circa dieci fette di pollo. Unire una cipolla piccola, più un bicchiere di vino bianco più un cucchiaio più mezzo chilo di farina più 30 grammi di parmigiano grattato più tre o quattro etti di piselli sgranati più tre o quattro cucchiaini di

12

37

GASTRONOMIA

ALLEGRO VIVACE

Cucina italiana in tre lingue

Eigen stoef stinkt… (Bestaat hier ook een Italiaanse versie van?), maar Allegro Vivace dat de Koninklijke Harmonie de Kunstvrienden samen met ons op 22 april organiseerde, was zonder meer het hoogtepunt van dit 22e Anfiteatrowerkjaar. Hierbij enkele commentaren… Van Herman Cole kregen we een paar uur na Allegro Vivace deze mail onder de titel “TOTAAL VERKEERDE TIMING ..... ;-)” Mocht men er bij de stad Sint-Niklaas nog aan denken van iets te organiseren om vijftig jaar verzustering feestelijk te herdenken, dan moeten ze dringend hun timing herzien. Want na het hoogtepunt ALLEGRO VIVACE kan niemand nog hoger. (En dan heb ik alleen maar de muziek en de sfeer van deel B geproefd.) De geluiden die ik opving uit het orkest, de commentaren die me ter ore kwamen uit de zaal, het oordeel van Silvana…. Alles stuurt in dezelfde richting: buitengewoon, eccezionale .. en wat aan synoniemen nog voorhanden is. Er zal op de avond van 22 april 2012 in veel Wase harten en huizen vreugde hebben geheerst. Allegro Vivace. Complimenti Herman Cole

van de gezusters Simili In juni 1987 ging ik een tiental dagen naar Bologna, om er een door de tweelingzusters en ex-bakkerinnen Valeria en Margherita Simili georganiseerde kookcursus te volgen – een andere zuster was met een Antwerpenaar getrouwd en runde samen met haar echtgenoot een pizzeria op het eiland Tenerife. De cursus was in principe bedoeld voor Amerikaanse dames, en grotendeels gebaseerd op de beroemde kookboeken van Marcella Hazan, waaraan op het gebied van brood en taarten recepten waren toegevoegd uit de vroegere bakkerszaak van de familie Simili. De voertaal was Engels – ik weet bv. nog altijd niet wat een cuisinart is : een mixer of een merknaam voor een mixer ? - maar in een groot deel van de recepten wisselde dit af met culinaire termen in het Italiaans, en aangezien het allemaal razend snel ging had ik het soms moeilijk om het tempo te blijven volgen; in zo’n gevallen ging ik bij het opschrijven gemakshalve op het Nederlands over, en voegde er soms een waardeoordeel over een bepaald recept aan toe: LEKKER…! LEKKER! Of, over een rijsttaart die drie uur moest koken, Volgens mijn bescheiden mening is dit al die moeite niet waard… of “Hier ben ik duidelijk de draad kwijt – zat waarschijnlijk te suffen. De bedoeling was dat ik na mijn thuiskomst mijn aantekeningen zou ordenen, maar toevallig had ik toen andere, dringende zaken aan mijn hoofd : het was bijvoorbeeld het begin van het computertijdperk, en ik moest mij in die specifieke terminologie (en die specifieke technieken) inwerken… Nu heb ik eindelijk de tijd gevonden om mijn aantekeningen uit 1987 te overlezen, en er andere aan toe te voegen die ik maakte tijdens latere, thematische kookcursussen (La cucina estiva – La cucina senza grassi – La cucina rapida…) die in principe voor Italiaanse dames – plus een zeldzame Italiaanse man – waren bedoeld, en uiteraard eentalig waren. De zusters Simili zijn inmiddels met pensioen, maar zij hebben een paar boeken geschreven en dvd’s uitgebracht over het maken van brood en gebak; ook hebben zij kookcursussen gegeven over de hele wereld, tot in Japan toe Bij het overlezen van mijn aantekeningen uit 1987 schiet ik nu soms in de lach bij het constateren hoe vaak ik destijds drie talen door elkaar heb gehaspeld… Eerst wilde ik zowel mijn commentaar als de recepten, hetzij in het Italiaans hetzij in het Nederlands formuleren, maar ik

36

Van Silvana Froli kwam na twee dagen dit bericht: Ciao cara, Solo adesso riesco a mettermi al pc. Sono rientrata dalle prove per Strauss... Non so come ringraziarti per tutto quello che hai fatto per me. Vorrei ringraziare tutti voi per questa magnifica serata, difficilmente mi sono sentita cosi emozionata. cantare Puccini con quella magnifica orchestra è stato gratificante. Ho sentito tanto calore da parte di tutti, dal pubblico agli orchestrali, per non parlare poi di voi organizzatori.

13



ALLEGRO VIVACE

Cantavo e sentivo gli strumenti alle mie spalle che respiravano insieme a me.... era magnifico. Quando poi tutto il pubblico si è alzato in piedi ad applaudire alla fine dei miei pezzi, credimi mi sono veramente commossa. Porterò con me per sempre questo ricordo. Un grande bacio. Silvana Ons als volgt vertaald door Herman Cole: Hoi, mijn allerbeste. Ik ben pas nu aan de pc geraakt. Ik ben net terug van repetities voor Strauss. Ik weet niet hoe ik je kan bedanken voor alles wat je voor mij hebt gedaan. Ik wil jullie allemaal bedanken voor deze geweldige avond; zelden werd ik door zoveel emotie aangegrepen. Puccini mogen zingen met jullie bijzondere orkest schonk me echt grote voldoening. Ik voelde zoveel warmte van iedereen: vanuit het publiek, vanwege de orkestleden en niet in het minst vanwege jullie, de organisatoren. Terwijl ik zong voelde ik de instrumenten achter me mee ademen … gewoonweg geweldig. En wat een ontroering wanneer het publiek aan het einde van mijn aria’s juichend recht veerde. Geloof me, deze herinnering zal ik altijd met me meedragen. Een fikse kus. We vroegen ook Achille Ziccardi, ons Italiaans medebestuurslid om een reactie: Na Allegro Vivace Allegro Vivace verleden zondag: zelden hebben we zoiets spetterends gezien ! De harmonie: hoog niveau, zelfs zeer hoog, als wij denken aan de tamelijk jonge gemiddelde leeftijd van een aantal spelers. Perfecte sintonie, perfecte leiding, uitstekende effecten. Onze Lucchese sopraan: het is niet genoeg om te zeggen dat Silvana Froli eer gedaan heeft aan haar reeds bevestigde reputatie. Er is een verschil tussen zingen met pianobegeleiding door haar echtgenoot of begeleiding van een hele orkest, dat zij nog nooit had ontmoet. Maar klasse is geen water. Bijna zonder te repeteren hebben ze elkaar met ogen toe begrepen. Kracht van de muziek! Geen van de twee overstelpte de andere: zij waren echt voor elkaar gemaakt! Beiden verdienen een glorierijke carrière. Puccini en Verdi zijn giganten waarmee alle bibliotheken reeds vol staan. De Koen Crucke van onze eigen bodem heeft nauwelijks een commentaar nodig. Hij heeft zich eens te meer bevestigd als de zeer bekwame en veelzijdige zanger en artist die wij kennen. Minder bekend was zijn bekwaamheid om klassieke Italiaanse en Napolitaanse liederen uit het klassieke repertoire te interpreteren. Hoed af ! Het geheel werd gepresenteerd door een Karin

14

CUCINA Licht gezouten water aan de kook brengen, pasta erin, scheutje andere olie dan olijfolie (niet verplicht als je regelmatig roert). Wat sowieso moet gebeuren: al dente koken. Ondertussen: laat het spek in een bakpan goudbruin worden, voeg de boter en een klein beetje kookwater eraan toe en laat afkoelen. In een grote slakom breek de eieren, klop ze precies of zij voor een omelet dienen; doe de geraspte kaas erbij en flink wat zwarte peper. Doe het wat afgekoelde spek erbij en roer. Giet de pasta af maar laat het niet té lang lekken, het mag een beetje vochtig zijn. Meng het bij de rest, roer zachtjes (anders breekt de pasta) tot de eieren goed gestold zijn, klaar. Om te serveren mag je eventueel de borden met wat geraspte kaas versieren. ... en wat hebben we geleerd ? zou weer ‘je-weetwel-wie’ zeggen: DAT ER GEEN ROOM OF TOMATEN OF KRUIDEN WORDEN GEBRUIKT, ALSTUBLIEFT, MENSEN !!!! Laat de Belgische, Limburg-tweede-generatieItaliaanse, Engelse, Amerikaanse koks van den TV zeggen wat zij willen, er moet geen room en geen tomaten bij !!! Wil je het doen ? Doe maar, het resultaat kan nog zo lekker zijn als je wil, maar kies dan een andere naam want het is geen Carbonara meer !!! ... en denk eraan, lieve lezers: het openbaar geheim van de Italiaanse keuken is haar eenvoud. Hoe verder je het gaat zoeken, hoe verder jouw product van de Italiaanse kookstijl en eetcultuur zal zijn. Maar koken is uiteindelijk geen exacte wetenschap: zelfs een Tiramisu zonder boudoirs is mogelijk: met mijn eigen ogen gezien, verleden week in “Komen eten” ... Achille Ziccardi Vier Italiaanse bestemmingen voor foodies

Hemelse pizza’s, overheerlijke pasta’s en de lekkerste koffie: de Italiaanse keuken is een reden op zich om naar het land van Berlusconi te trekken. Maar zelfs in deze culinaire hemel zijn er enkele stops die foodies niet mogen missen. Deze vier locaties bijvoorbeeld, uitgekozen door reiswebsite Bootsnall.

35

CUCINA

ALLEGRO VIVACE

Trek het deeg plat met een deegrol als jij het kan, gebruik anders een machientje. Snijd de tagliatelle met een cutter of met een geschikt mes. Schik ze (tagliatelle is een meervoud) in nestvorm en laat drogen. Maak het zelf alléén indien je wel zeker van de procedure bent. Kook deze met een beetje olie in water maar andere dan je kostbare olijfolie en roer regelmatig. SPAGHETTI ALLA CARBONARA

(maar OK ook met andere profielen lange pasta EN penne, echter geen tagliatelle ! Die zouden gemakkelijk breken !)

Tavernier die duidelijk de situatie door en door aanvoelde. Bravo Karin ! En 1000 x bedankt aan de organisatoren Wanneer zullen we in Sint-Niklaas nog zo’n namiddag mogen beleven ? Uit de mail van Betsy Neckers: …de mensen … die er zoveel tijd en energie instoppen , Hugo met de belichting en beelden, eerlijk waar het was een sterke prestatie , het harmonie orkest was echt goed opgewassen tegen het stemgeweld van Silvana , vooral omdat er daar in die zaal toch niet te veel technische snufjes voorhanden zijn om alles goed te samen te laten klinken … ook voor de muzikanten ,en dan vooral de dirigent alle lof , en het ijs van Foubert was ook weeral een voltreffer !!! Op Facebook was onder andere dit te lezen: Lieven Dehandschutter woonde in Sint-Niklaas het indrukwekkende concert ‘Allegro vivace’ met Silvana Froli en Koen Crucke bij. Proficiat aan De Kunstvrienden, Anfiteatro en Close-up! Dimitri Bracke (dirigent): Hoe veelzijdig kan een harmonieorkest zijn!!! Bravo Kunstvrienden voor een zeer puik concert. Dit was genieten van de eerste tot de laatste noot! Alle lof van het publiek en niet in het minst van Silvana Froli! Ongelooflijke ervaring! Met Koen was het ook leuk samenwerken. Hij is een vakman!!

Gemakkelijk: De saus is klaar terwijl de pasta kookt ! Ingrediënten voor 4 personen: 400 g pasta 200 g gezouten spek, in blokjes gesneden 4 eieren 80 g vers geraspte Parmigiano Reggiano of Grana Padano in Noord Italië. In Rome en verder zuidwaarts krijgt Pecorino (harde schapenkaas) de voorkeur. Spaanse Manchego kaas van de harde soort is ook O.K.: het is gewoon Spaanse pecorino. Geen kaas uit een zakje en geen andere kaas dan de 3 genoemde a.u.b. ! 40 g boter q.b. olijfolie q.b. peper en zout (voorzichtig, het spek is al gezouten !) Bereiding:

34

Concert gemist? Of nog even nagenieten? André Dehaeck maakte een mooie compilatie op DVD HD. Te bestellen op [email protected] of telefonisch op 03 776 .85 14

15

CHE COS’ABBIAMO FATTO? LAVAZZA- koffieproeven op woensdag 9 mei 2012 Voor een beperkt (eens te meer en spijtig genoeg) maar erg geïnteresseerd publiek kregen we die avond van de heer Jeroen Clauwers een zeer gedocumenteerde voordracht over koffie en over Lavazzakoffie in het bijzonder. Zeer gedocumenteerd, dan bedoel ik daarmee dat zijn voordracht duidelijk en helder was maar ook het aanschouwelijke, de verschillende boonsoorten waaraan we mochten ruiken en knabbelen en de smaak van klaargemaakte koffie gaande van koffie in koffiezet die reeds een aantal uren is doorgelopen tot het nec plus ultra, de kleine expresso met een subtiel laagje crème. De koffieplant -Coffea arabica en Coffea canephora (robusta) van de familie der Rubiaceae groeit hoofdzakelijk tussen de Kreefts- en Steenbokskeerkring. Meteen werd duidelijk dat de variëteit arabica boven de 700 m groeit, maar één oogst per jaar oplevert, moeilijk te oogsten is maar een uiterst fijn aroma geeft. De robusta geeft 2 oogsten per jaar, groeit vanaf zeeniveau tot 700 m en kan machinaal geoogst worden en zoals de naam het zegt staat hij voor meer body en karakter. Zoals u kan vermoeden is een ideale blend-koffie een mix van beide soorten. Dit had Luigi Lavazza meer dan 100 jaar geleden dan ook meteen door. Het ambachtelijk bedrijf in Torino is momenteel uitgegroeid tot een multinational die 400 ton koffiebonen per dag verwerkt. In 25 landen wereldwijd worden bonen aangekocht en het zijn de smaakspecialisten in Torino die met dit gevarieerd aanbod een constante smaak garanderen. Meestal op struiken worden de groene bonen rood tot donker geel bij rijping. Met de hand of machinaal worden de bonen “gestript” van de takken. Dan volgt de lavato-fase: het vruchtvlees wordt van de bonen gewassen, gezeefd en gedroogd. Het roosteren dat erop volgt is uiteraard delicaat en erg bepalend voor de smaak: met de meest nieuwe technologieën wordt gezorgd dat alle bonen op eenzelfde temperatuur worden gebrand in hete luchtstroom. Dit gaat van 2-3 min voor lichte roostering tot 30 min voor zwarte versie. Hier komt ook de eigenheid van de verschillende soorten naar boven: een arabica heeft een zoet aroma en bv Braziliaanse bonen hebben eerder een vol chocolade aroma. Over het zetten van koffie circuleren ook reeds vele theorieën, zie maar de verschillende awards die aan professio-

16

CUCINA

Dat geen andere kaas mag gebruikt worden dan Parmigiano Reggiano of Grana Padano en dat het vers geraspt moet worden, dus niet uit een pakje Dat industrieel gearomatiseerde gepelde tomaten, tomaten in blokjes of passata gewoon uit den boze zijn. Aromatiseren doe jij zelf ! Lees aandachtig de etiketten met de samenstelling !!! En dit geldt voor ALLES !!! Kruiden zijn zwarte peper en laurier. GEEN ENKEL ANDER KRUID OF SPECERIJ IS TOEGELATEN.

Dus geen basilicum, geen salie, geen peterselie, geen chilli of exotische sausen enz. enz. Dit is fundamenteel !!! Laat je niet door sommige TV-reclames in verwarring brengen ! Geen room en geen fantasietjes, zoals erwtjes, champignonnetjes, olijven, kappertjes of wat weet ik allemaal! Wil je het doen ? Het zal ook lekker zijn, maar het zal geen Bolognese saus meer zijn, benoem je gerecht dus alstublieft op en andere manier ! En dan is er dit: ik vertaal het niet, het zal een zachtere impact hebben ... La pasta tradizionale che va con il ragù sono le tagliatelle, servire spaghetti con sugo alla bolognese è in realtà un segno di mediocrità nella comprensione della cucina italiana. Wat betreft de tagliatelle zelf, u mag ze kopen, u mag ze zelf maken. Jij hebt dit reeds meer dan eenmaal zien doen op TV of live maar ik wil je graag het volgende nog meegeven: Je hebt voor 1 ei 125 g bloem (geen zelfrijzende !) nodig. Meng ze heel goed, machinaal indien mogelijk, bedek het deeg met een doek en laat het 2 uur op een koele plaats rusten.

33

CUCINA

CHE COS’ABBIAMO FATTO?

400 g varkensvlees, grof gehakt 200 g gezouten spekblokjes of nog kleiner gesneden 100 g versnipperde ajuin 100 g worteltjes, in zeer kleine blokjes gesneden 100 g selder, in kleine stukjes gesneden 1 kg gepelde tomaten in blik, eventueel in blokjes, nog liever passata (een werk minder), ONGEKRUID !!! 300 ml droge witte wijn ½ l verse melk vleesbouillon 3 laurierblaadjes zwarte peper en zout q.b. (= quanto basta = zoveel als nodig) Gebruik een brede braadpan met een dikke inox bodem. Braad het spek al roerend op laag vuur tot het vet gesmolten is –dit zal het te gebruiken vet zijngeen boter of olie dus. Voeg de ajuin eraan toe en blijf roeren tot de ajuin glazig wordt. Voeg de worteltjes, de selder en de laurierblaadjes erbij, laag vuur, deksel erop en laat koken tot de groenten zachter worden en wat kleur krijgen. Zet het vuur hoog, voeg al het gehakt vlees er aan toe, breng voorzichtig op smaak met zout en peper (meer toevoegen kan altijd op het laatste) en roer goed om (met bv houten lepel of vork) tot het goed gebraden is en in korreltjes niet meer aan elkaar kleeft. Doe de witte wijn erin en blijf roeren tot de wijn verdampt is. Een mogelijke variatie: rode wijn i.p.v. wit. Doe de gepelde tomaten (door zeef gepasseerd indien je geen passata gebruikt) in de pot. Laat de pot op klein vuur 1 uur pruttelen, roer af en toe, moest de saus té droog worden, mag je een beetje vleesbouillon eraan toevoegen. Doe de melk erin. Laat verder 1 uur op klein vuur pruttelen. Klaar, vuur uit, laat enige tijd rusten. Apart heb je je tagliatelle gekookt. Doe de saus erop, meng, geraspte kaas erop, smakelijk !

nele barista's worden toegekend.

Hier enkele tips: • • • • • • • •

•

expressokoffie of filter vragen een verschillende grofheid van malen koffie bewaar je best in een luchtledige doos in de frigo een open pakje heeft slechts aromaverlies na 3-4 dagen een tasje met schuim erop verliest vlugger zijn aroma dan eentje met crème : de luchtbellen in schuim zijn groter een expresso bevat veel minder coffeine dan een filter: na 10 seconden komen eerst de vetten en olie uit de bonen, na 10-20sec verschijnen de aromas fijn gemalen en lang gebrande bonen zijn niet voor een filterversie het verschil tussen Belgische en Italiaanse koffie: de Italiaanse bevat maar 3-4 cl, is op 15 sec klaar en heeft grof gemalen bonen; de Belgische heeft 15ctl inhoud is ook klaar op 15sec maar moet langer percoleren waardoor er smaak en aromaverlies is. Bovendien drink je in Italië koffie aan de toog, bij ons moet hij nog naar een tafeltje gebracht worden Tenslotte een glas water drink je voor de koffie en niet erna zo spoel je alle fijne aroma's weg.

Na een professionele uitleg als deze kan je een goed klaargemaakte koffie -zeg maar een expresso- nooit maar dan ook nooit “een bakje troost” noemen daarvoor is de voorgeschiedenis en de bereidingskunde veel te geraffineerd. Romano

...En wat hebben wij vandaag geleerd ? (zou Piet H. zeggen, met zijn hand op iemand zijn/haar schouder): Dat tagliatelle op een e eindigt en niet op een i Dat geen olijfolie erbij te pas komt. Het vet komt van het spek en van het vlees

32

17

STORIA EEN STUKJE HEMEL... Guido en Dionisia hadden een zoon. Ze woonden in een klein dorp op een heuvel. De zoon van Guido en Dionisia maakte zijn ouders ongelukkig: hij leidde een losbandig leven, hij had een neiging tot geweldadigheid en was hongerig naar macht. Toen de jongeman twintig was geworden, werd hij er zich van bewust dat hij geen doel had in zijn leven. De volkomen nutteloosheid van de manier waarop hij leefde, drong tot hem door. De jongeman kreeg een afkeer van zijn eigen losbandigheid en besefte dat hij zijn leven moest veranderen. De dood van zijn vader droeg bij tot dit inzicht; ook zijn dromen gaven hem deze boodschap. Tegen de wil van zijn moeder, verliet hij het ouderlijk huis op zoek naar rust en vrede in zijn geest. Deze rust kon hij enkel vinden door zich terug te trekken en een ascetisch leven als kluizenaar te leiden. Hij bouwde een kluizenaarshut op een berg. Als enige metgezellen had hij de wilde dieren, die hem beschermden tegen gevaar. De naam van deze jongeman was Galgano Guidotti. Hij werd geboren in 1148 in Chiusdino (Toscane) en overleed in 1181, in zijn kluizenaarshut. Het jaar van zijn overlijden was het geboortejaar van San Francesco, die met de dieren praatte. Galgano Guidotti werd in 1185 heilig verklaard. Hij vertoefde vanaf dan in een stukje van de hemel… In 1185 werd op de plaats van zijn kluizenaarshut een klein kerkje gebouwd, de kapel van Montesiepi, ook la Rotonda genoemd. Daar bevindt zich het zwaard van San Galgano. Als teken dat hij voor altijd iedere vorm van geweld zou afzweren, wou Galgano zijn zwaard breken op een rots. Het zwaard bleef echter steken in de rots (mirakel van San Galgano) tot aan het handvat. Het zwaard was nu geen wapen meer, maar een kruis waar hij voor knielde om te bidden. De kapel van Montesiepi, met het zwaard in de rots, werd na de dood van San Galgano en na zijn heiligverklaring in 1185, bezocht door talloze bedevaartgangers. De kerk besloot daarom een abdij te stichten dichtbij de kapel van Montesiepi, een Cisterciënzer-abdij. In 1224 werd begonnen met de bouw van de abdij; de

18

CUCINA

DE TWEE BEROEMDSTE SAUSEN VOOR PASTA Bolognese en Carbonara:

Een paar puntjes op een paar I’s ... Woordje vooraf: ik vroeg ooit aan een vriend uit Bologna welk het voornaamste ingrediënt van een lekker gerecht is. Het antwoord was: een vrouw die tijd heeft. Stof tot nadenken. Dit artikel is geïnspireerd op wat Mario Caramella, voorzitter van de GVCI, Gruppo Virtuale Cuochi Italiani, op internet schrijft. Er zijn in Italië verschillende recepten ‘ragù alla Bolognese’ (Bolognese saus), maar zij wijken niet veel van elkaar af en dus hebben ze een aantal principles gemeen. Het recept dat volgt is op maat gemaakt voor alle niet- Italiaanse koks die proberen in het buitenland op een correcte en professionele wijze dit gerecht van de Italiaanse kooktraditie te imiteren. Let dus op wat ik schrijf maar let ook goed op wat NIET wordt gebruikt !!! Voor een bord tagliatelle alla Bolognese hebben wij nodig: - 100 g verse tagliatelle - 200 g ragù alla Bolognese (recept hierna) - vers geraspte Parmigiano Reggiano of Grana Padano Over het hoe de pasta te koken, ga ik ervan uit dat jullie reeds alles weten maar toch: 1 l kokend licht gezouten water voor 100 g pasta, 1 scheutje olie (verspil niet jouw kostbare olijfolie voor deze “technische” bedoeling: dit heeft geen invloed op de smaak van jouw pasta !) , regelmatig roeren, proeven voor het gewenst al dente effect, de kooktijd die op de verpakking vermeld staat mag niet meer dan een oriëntatieve indicatie zijn. Afgieten, in de keuken aanmaken en dampend en aangemaakt serveren (geen witte onaangemaakte pasta aan tafel brengen !!!) Het recept van de saus: RAGÙ ALLA BOLOGNESE Eigenlijk, voor het beste resultaat, zou de saus iedere morgen vers moeten klaargemaakt worden. Volgens het klassieke schema is het een werkje dat 3 uur in beslag neemt, zodoende. ... Ingrediënten voor +/- 2 kg saus: 600 g rundvlees, grof gehakt

31

NOI SIAMO COSI

CUCINA

Om over na te denken

Cisterciënzers brachten Toscane hiermee voor het eerst in kennis met de gotiek. Toscane leerde zo ook de ‘Heilige Geometrie’ kennen.

NOI SIAMO COSI’

L’Emilia Romagna è quel pezzo di terra voluto da Dio per permettere agli uomini di costruire la Ferrari. Gli Emiliani-Romagnoli sono cosi’. Devono fare una macchina? Loro ti fanno una Ferrari,una Maserati e una Lamborghini. Devono fare una moto? Loro costruiscono una Ducati. Devono fare un formaggio? Loro si inventano il Parmigiano Reggiano. Devono fare due spaghetti? Loro mettono… in piedi la Barilla. Devono farti un caffè? Loro ti fanno la Saeco. Devono trovare qualcuno che scriva canzonette? Loro ti fanno nascere gente come Dalla, Morandi, Vasco, Liga. Devono farti una siringa? Loro ti tirano su un’azienda biomedicale. Devono fare 4 piastrelle? Loro se ne escono con delle maioliche. Sono come i giapponesi, non si fermano, non si stancano, e se devono fare una cosa, a loro piace farla bene e bella, ed utile a tutti… Ci saranno pietre da raccogliere dopo un terremoto? Loro alla fine faranno cattedrali.

Hulp aan de slachtoffers van de jongste aardbevingen Beste vrienden, zoals in het verleden zouden we jullie graag aanmoedigen om een gift te sturen waarmee de slachtoffers van de recentste aardbevingen in de provincies Modena en Ferrara (Emilia Romagna) kunnen overleven en verder waardig leven. Omdat deze Notizie dringend naar de pers moet, kunnen we op staande voet niets beters organiseren dan jullie dit te signaleren: Conto bancario 0000 0000 9411 presso BANCO DI BRESCIA – Agenzia 2 Milano intestato a FONDAZIONE A.N.A. ONLUS – Terremoto Emilia Romagna - Via Marsala 9 - 20121 Milano IBAN: IT71 L035 0001 6320 0000 0009 411 BIC-SWIFT: BLOPIT22 A.N.A. betekent Associazione Nazionale Alpini, de alomtegenwoordige vereniging van de afgezwaaide legendarische Alpini, ruggengraat van de Protezione Civile, dus. Het is geld dat rechtstreeks gaat naar waar het nodig is -erewoord van Alpini-, onder allerlei vormen. ONLUS betekent zoiets als niet gouvernementele vzw. Kijk naar de TV reportages, hier en daar zie je een van die mannen met hun typische hoed, niet te missen. Als je die niet kunt betrouwen, dan weet ik het echt niet meer.

De ‘Heilige Geometrie’ richt zich op het opnemen van de mens in een systeem van ritme en harmonie gelijkvormig aan het natuurlijke systeem. Indien een mens op een juiste manier alle stimuli beleeft en ervaart die ontstaan door de waarneming van de Heilige Geometrische Symbolen, dan zal hij/zij in staat zijn de harmonie met zichzelf en met de schepping te handhaven. De Cisterciënzer-monniken hadden een buitengewone kennis ontwikkeld van de suggestieve kracht van de ‘Heilige Geometrie’. Deze kennis hielden ze strikt geheim en werd in het bijzonder gebruikt in de architectuur van hun abdijen. In 1268 was de bouw van de abdij San Galgano reeds voleindigd, dankzij de rijkdom van de Cisterciënzer-orde. In de 14de eeuw echter begon reeds het verval van de abdij, onder andere door het uitbreken van de pest. Aan het eind van de 15de eeuw waren nog slechts 8 monniken in de abdij aanwezig. In 1550 werd het loden dak van de abdij verkocht. In 1781 vielen de gewelven in; in 1786 had een blikseminslag het invallen van de klokkentoren tot gevolg. Pas in de vorige eeuw werd begonnen met de restauratie van wat nog overbleef van de abdij San Galgano. Dankzij een jongeman die tot inkeer kwam en als kluizenaar wou leven, staat hier deze Abbazia. Het is wonderlijk… En voor geen goud zou ik ze in haar oorspronkelijke staat willen zien… Staande tussen de hoge muren van de Abbazia, op de vloer van gras, met zicht op een stukje hemel, waar Galgano Guidotti sedert 1185 vertoeft, heb ik de kracht van de ‘Heilige Geometrie’ van de Cisterciënzers ervaren… Een echt en een waar stukje hemel… Anne-Marie Neckebroeck

Als Italiaan, dank ik jullie voor jullie goed hart. Achille Ziccardi

30

19

STORIA ODORE DI SANTITÀ A SINT-NIKLAAS Parte 1°: Venetiaanse edelman sticht school in SintNiklaas Parte 2°: Florentijnse priester belandt in de Ankerstraat Parte 3°: Priester uit Piemonte runt wasserij Parte 4°: Hoe Carlo Carolus werd. En daarna Sjarel’.

STORIA

kwamen ook musici in aanmerking. Eugène Delacroix, Edouard Manet, Edgar Degas en Maurice Ravel hebben tevergeefs getracht de Prix de Rome te bemachtigen. Hector Berlioz heeft vijf pogingen nodig gehad om de prijs in de wacht te slepen. Nadat Jacques-Louis David drie jaar op rij had gefaald, overwoog hij zelfmoord. Nederland In navolging van de Franse koning voerde Louis Napoléon tijdens zijn regeerperiode in Holland de prijs in 1808 in voor jonge kunstenaars en architecten. De kwekeling moest naar Parijs om twee jaar onder begeleiding van de beroemde historieschilder David te werken; daarna ging het over de bergen te paard of met een koets naar de Villa Medici in Rome. Onder strenge begeleiding en zonder enige artistieke vrijheid was het de bedoeling alle kunsten en architectuur uit de Griekse en Romeinse Oudheid nauwkeurig te bestuderen en de regels ervan toe te passen op het eigen werk. Alle normen en universele waarden in die tijd werden gekopieerd vanuit de klassieke beschaving. Perfectioneren was belangrijker dan het ontwikkelen van een eigen visie. In 1817 bevestigde Koning Willem I het bestaan van de prijs, als onderdeel van de oprichting van een Koninklijke Academie in Amsterdam en Antwerpen. De academies moesten per jaar een wisselend systeem van concours organiseren voor het winnen van een reis naar Rome, de zogenaamde ‘Groote Prijs’. Het duurde echter tot 1823 voordat men deze wedstrijd voor het eerst zou organiseren. België

Jààren zaten ze met hun neus op de feiten gedrukt, de familieleden van Anfiteatro-bestuurslid Toon De Meyer. Want voor wie in de winkel van IJzerwaren Penneman stond, vormde de gevel van Instituut Sint-Carolus op de hoek van de Hospitaalstraat en de Lodewijk de Meesterstraat de horizon. Tot ze met hun zaak verhuisden naar de Heidebaan. Zèlf heb ik herinneringen die teruggaan naar de tweede helft van de Jaren Zestig: tijdens de jaarlijkse jeugduitwisselingen boden de chambrettes van die school een bed aan het vrouwelijke (!) deel van de groep. De mannelijke deelnemers van de scambio di giovani werden geacht ‘s avonds hun slaapvertrek op te zoeken in de Bisschoppelijke Normaalschool in de Kasteelstraat. Veilig ver. ‘Sint Sjarel’ zeiden de meesten van ons, een ABN-enkeling had het over ‘Sint-Carolus’. En niemand wist waar dat naar verwees.

Na de scheiding tussen Nederland en België werd vanaf 1832 een Belgische Prix de Rome uitgereikt door de Belgische regering. Er waren wedstrijden voor kunstschilders, grafici, beeldhouwers en architecten (in principe kwam elke discipline om de drie jaar aan bod) en -los daarvanvoor musici. De muzikale prijs werd van 1841 tot 1973 tweejaarlijks uitgereikt. Onder de winnaars vinden we in 1847 Jaak-Nicolaas Lemmens naar wie het vermaarde muziekinstituut in Leuven werd vernoemd. In 1857 lezen we Peter Benoit met zijn cantate ‘Le Meurtre d’Abel’. Twintig jaar na hem was het Edgar Tinel die met het schrijven van zijn cantate ‘Klokke Roeland’ de Prijs wegkaapte. Toen Tinel op 67-jarige leeftijd overleed was hij directeur van het Brusselse Muziekconservatorium. Hij kreeg een staatsbegrafenis en werd -op eigen verzoek- ter aarde besteld in Sinaai. Bezocht je ooit het Tinelmuseum ? Zag je ooit het Tinelmonument ?cultura italiana. . Met dank aan www.kunstbus.net en www.svm.be. Kijk ook op www.tinelconcerten.eu

Wel, hier gaan we dan. Gemakshalve haal ik er het boek

20

29

STORIA

In 2012 zal het precies honderd jaar geleden zijn dat componist Edgar Tinel (°Sinaai 1854) in Brussel overleed. Zijn geboortedorp en de bezige bijen rond het Tinelmuseum in de Sint-Niklase deelgemeente zullen dat beslist luisterrijk herdenken. Zo wordt gerept over de uitvoering van zijn beroemde ‘Franciscus’; dit oratorium rond Franciscus van Assisi (1886-88) bracht hem faam in binnen- en buitenland. De naam Tinel wordt geregeld ook vastgeklonken aan de Prix de Rome. Maar wat is die Prix de Rome eigenlijk?

Uit Sinaai naar de Prix de Rome

Oorsprong Vanaf het begin van de zestiende eeuw gold de klassieke oudheid als bakermat van de Europese kunst. Voor de meeste Noord-Europese kunstenaars ontbraken echter de mogelijkheden om dat klassieke Rome te bezoeken. Koning Lodewijk XIV besloot dat Franse kunstenaars de kunstuitingen uit die periode met eigen ogen moesten kunnen bekijken en bestuderen. Daarom stelde zijn Académie Royale de Peinture et de Sculpture in 1666 de Prix de Rome in. De prijs bestond uit een geldbedrag waarmee de winnaar vier (!) jaar in Rome kon werken aan de Académie de France, die toen was gevestigd in de Villa Medici. De prijs -oorspronkelijk alleen bedoeld voor beeldende kunstenaars- was in Frankrijk zeer gewild. Pas vanaf 1803

28

STORIA

bij dat ik onder de titel ‘Mijn Reisgids Noord-Italië’ in 2007 mocht uitgeven. Daar lees ik: “Weet je nog je laatste uitstap naar Antwerpen? Je zat op een terrasje op het Conscienceplein. Je bewonderde er de barokke kerkgevel en dacht: wie mag die Carolus Borromeus toch zijn? Het antwoord is eenvoudig. Carlo werd in 1538 geboren in Arona op het Lago Maggiore als zoon van graaf Gilberto II Borromeo en Margherita de’ Medici. (Je zou het kasteel nog kunnen bezoeken als Napoleon het in 1801 niet grondig had verwoest, om daarna met de stenen de weg over de Simplonpas te plaveien.) Carlo werd als twintiger tot kardinaal gewijd, snel daarna was hij aartsbisschop van Milaan. Toen hij op zijn 46ste overleed, genoot hij in heel zijn diocees grote waardering: hij had scholen en seminaries opgericht, hij had hulp en bijstand geboden aan zieken en behoeftigen. In 1610 werd kardinaal Carlo heilig verklaard. Was het toeval dat zijn neef Federico Borromeo het intussen tot aartsbisschop van Milaan had geschopt?” En wat verder schreef ik deze woorden: “Die Federico Borromeo vond dat hij iets moest doen om de faam van zijn oom wereldwijd uit te dragen. Een sacro monte, dat leek hem wel wat! Een monument dat zou uitkijken over het meer waar de heilige het levenslicht had aanschouwd. Er kwam een plan met een wandelweg vanaf de oever, geflankeerd door vijftien kapellen waarin beelden en fresco’s de goede daden van oom Carlo zouden bezingen. Met helemaal bovenaan een reuzengroot beeld van de heilige. De kapellen kwamen er gedeeltelijk, het beeld helemaal. Groot en groen prijkt het sinds 1698 boven op de heuveltop. Als je ooit in Angera bent geweest en vanuit de Rocca met de verrekijker over het Lago Maggiore bent gegaan, dan heb je die kolossale ‘San Carlone’ al gezien. Het is het op een na hoogste beeld van de wereld. Alleen het Vrijheidsbeeld in New York doet het beter. Om zijn San Carlo een waardig voetstuk te geven, liet architect Crespi een 12 m hoge sokkel van graniet optrekken. Uit die basis klom een ijzeren skelet rond een kern van hout, metselwerk en hoog opeengestapelde blokken steen uit de groeven van Angera. Vervolgens ontbood hij de beeldhouwers. Met spijkers en ijzeren spanners bevestigden ze koperplaten rond het skelet, die ze vervolgens tot sierlijk golvende gewaden hamerden. En dat was beslist een flinke klus met een beeld van 23(!) m hoog. Als je postvat op de Piazza San Carlo – tussen het seminarie en de kerk die aan de heilige werd opgedragen – kun je de afmetingen nauwelijks bevatten. Het brevier in zijn linkerhand is meer dan 4 m hoog. Zijn arm is langer dan 9 m, zijn uitgestoken wijsvinger bijna 2 m. Zijn wijd uitstaande oren wapperen 75 cm.”

21

STORIA

OPROEP REISTIPS Oproep vanwege Bart Tordeurs

En dan ging het zo: “Jaarlijks komen zo’n vijftigduizend bezoekers een nieuwsgierige blik werpen onder de rokken van de heilige. Dat kan, want het beeld is gedeeltelijk hol. De suppoosten die de klauterpartij in goede banen moeten leiden, vallen onder de verantwoordelijkheid van de eerbiedwaardige Biblioteca Ambrosiana in Milaan, ook een geesteskind van aartsbisschop Federico Borromeo. Wandelstokken, paraplu’s, rugzakken en zware fototassen blijven aan de grond. Uit de schoen van San Carlo vertrekt een wenteltrap tot ergens ter hoogte van zijn knie. Daar leidt een steil laddertje tot helemaal in zijn kin. De bewakers vragen of je uit veiligheidsoverwegingen soms een klimharnas en helm wilt gebruiken. Ze houden als ware big brothers met vier camera’s en een netwerk van microfoons de microkosmos binnen in het beeld onder controle. Vertelt de een hoe op Italiaanse nationale feestdagen de rij wachtenden wel eens een uur lang kan zijn. Of hoe er soms mensen zijn die in de steilte op weg naar het hoofd een aanvalletje van claustrofobie krijgen en versuft rechtsomkeert willen maken. Zegt de ander: ‘Ik herinner me een dag in 2003. Buiten stond de thermometer op 45 C. Iemand van ons ging binnenin meten en zag … 70 C! Toen hebben we de kokende boel natuurlijk gesloten.’ Echt akelig is de heilige klim overigens niet. Sport na sport hijs je je voorzichtig in de metalen kooi omhoog. Ergens onder de schouderbladen krijg je even wat lucht. Je kunt er wuiven naar wie beneden bleef en genieten van het uitzicht. Gauw kom je dan in de mondholte om door te klimmen tot in zijn hersenpan, waar plaats is voor zes mensen. Je piept door een mondhoek, door de twee gaatjes van zijn ogen, door zijn oren of een van zijn neusgaten. En dan hoef je alleen nog maar af te dalen als een ware molenaar. Houd je stevig vast en laat je voeten gewoon hun plek op de volgende sport vinden. Met de zegen van Carlo Borromeo.”

Op het Italië vakantieland forum brengen we allerlei nuttige info samen over ons geliefd vakantieland Italië. Wat zijn je favoriete plekjes, de lekkerste eetgelegenheden, beste overnachtingsmogelijkheden? Post je interessante links voor de Italiëreiziger of heb je een prangende vraag? Neem deel aan het Italië vakantielandforum met tips voor trips op italievakantieland.net" Nuttige informatie mogen ok met een kopietje aan het secretariaat van Anfiteatro. Wij vinden hiervoor een plekje op onze website.

Behalve wat toeristische gegevens valt er over onze Carlo natuurlijk nog veel meer mee te delen. Zo was hij één van de kopstukken van de katholieke Contrareformatie. Van zijn hand verscheen in 1566 de eerste Romeinse cate-

22

27

FOTOWEDSTRIJD

STORIA chismus. (Probeer die eens te pakken te krijgen en je zal zien hoe de wereld in de laatste vijftig jaar veranderd is!) We kennen Carlo eventueel uit I Promessi Sposi waarin Alessandro Manzoni vertelt over de grote pestepidemie van 1576. Onafgebroken was Carlo als een echte herder bij zijn mensen te vinden. Oh ja, het was ook door zijn toedoen dat de Lijkwade -La Santa Sindone, met klemtoon op de ‘i’- vanuit het Franse Chambéry naar Torino werd verplaatst.

Fotowedstrijd 2012 Ook dit jaar organiseert Anfiteatro opnieuw een fotowedstrijd. De ideale gelegenheid om Italië in al zijn facetten in beeld te brengen. Hiervoor rekenen we op jullie! Trek je in 2012 naar Italië, leg dan aan de hand van foto’s je indrukken vast, doe mee aan onze fotowedstrijd en stuur je foto's naar [email protected] Er zijn 3 categorieën; • natuur • cultuur • mensen

Bezorg ons je foto’s voor 30 oktober 2012. Alle ingezonden foto’s die voldoen aan de spelregels komen op de website (www.anfiteatro.be), de naamvermelding blijft verborgen tot de jury de winnaars bekend maakt. • Per categorie wordt telkens één winnaar gekozen. • De winnaars ontvangen een vergroting (20x30 cm) van de bekroonde foto. • Deze prijzen worden in januari 2013 uitgereikt tijdens de nieuwjaarsactiviteit. Spelregels: Iedereen mag per categorie maximum 3 foto’s inzenden. De minimale grootte van de foto’s die ingezonden worden is 1,3 MB, de maximale grootte is 2 MB. De foto’s moeten een verhouding 2:3 of 3:2 hebben. Teksten (en dus ook geen namen) in foto’s, en passepartouts of kaders zijn niet toegestaan. Bij het doorsturen van de foto moet elke inzender volgende gegevens vermelden 1. Naam en voornaam van de fotograaf 2. Datum en plaats waar de foto genomen is 3. De categorie waartoe de foto behoort

Allemaal mooi. Maar wat is dan het verband tussen hèm en de instelling waarvan rond het midden van de negentiende eeuw de eerste steen werd gelegd? Het zat zo: Sint-Niklaas -een stadje met zo’n twintigduizend inwoners- werd in die dagen getroffen door cholera en dat veroorzaakte grote problemen op het vlak van de opvang van talrijke weeskinderen. Toen kwam de jonge advocaat Karel Stoop op een idee: hij zou op de hoek van de Hospitaalstraat het café De Gouden Leeuw kopen en het tot een onderdak laten ombouwen. Daar zou de congregatie van de Liefdedochters van de Verrezen Zaligmaker zich over hen kunnen ontfermen. Het ging snel: drie dagen na de goedkeuring in de gemeenteraadszitting van 11 oktober 1856 legden drie weesjes al de eerste steen. Voor de naamkeuze werd teruggegrepen naar de voornaam van de milde schenker en tevens naar die grote figuur uit de kerkgeschiedenis: Karel werd Carolus, het kind had een naam! In mei van het volgende jaar konden 75 zusjes en 25 broertjes hun intrek nemen. Waar vroeger de luidruchtige stamgasten van de Gouden Leeuw een kaartje sloegen, wemelde het nu achter de ramen van witte kapjes. Dat de behoefte aan zo’n tehuis groot was, zou gauw blijken. In 1862 kwam al een nieuw gebouw klaar voor de kinderen van het ‘Gesticht Sint-Carolu Borromeus’ en van het ‘Pensionnat Saint-Charles Borromée’. Om te zien hoe groot het instituut intussen is geworden, moet je op een dag maar eens tot in de buurt lopen. Herman Cole, 28 mei 2012. Met dank aan algemeen directeur Carolusscholen Marc Verhaeghe

De foto’s moeten genomen zijn in 2012. De winnaars krijgen persoonlijk bericht. Anfiteatro krijgt toestemming de foto’s te gebruiken in publicaties, mits vermelding van de naam van de fotograaf.

26

23



GASTRONOMISCHE TIP

Ristorante Fior di Rocca aan het mooie Lago di Garda Tijdens een uitstap aan het Lago di Garda, hebben we in het haventje van Porto Dusano Manerba een lekker restaurant gevonden. met een heel mooi uitzicht op de haven en het op het meer. De eigenaars hebben reeds heel hun leven een restaurant gehad en dit is hun nieuwste telg. De pizzaiolo is in de omgeving een gevestigde waarde voor zijn zeer lekkere goed belegde pizza’s. De kok was tot twee jaar geleden chef-kok in het Hilton Hotel in Napels, maar is zijn ‘Grande Amore’ gevolgd naar het Lago di Garda. De bediening is er vriendelijk en de prijzen economisch. De schotels zien er niet alleen lekker uit, ze smaken vooral heel lekker. Een aanrader! Manerba, één van de mooiste plekjes aan het meer, is een van de kleine dorpjes die tussen Desenzano en Salò liggen.

Om het restaurant te bereiken neem je de hoofdbaan die rond het meer loopt en neem je afrit Manerba, daar volg je de richtingwijzer naar het centrum en vanaf daar zie je de richtingwijzer Porto Dusano (verwar niet met Porto Torchio dat er niet ver af is). Op het einde van de weg is het een éénrichtingsbaan die tot aan het restaurant loopt. Parkeren kan je naast het restaurant ip: Het restaurant wordt – zeker tijdens het weekend - druk bezocht door de lokale bevolking. Reserveren is dus zeker aanbevolen: Ristorante-Pizzeria Fior Di Roccia Piazzale Porto Dusano 15 Manerba del Garda 0039 0365 551750 [email protected] Annelore De Jonghe-Smet

24

25