ANFITEATRO NOTIZIE 80 TWEEDE KWARTAAL Voor uw Dagelijks Brood Patisserie en Zalige Zoetigheden

België-Belgique P.B. 9100 Sint Niklaas 3/5345

WWW.KOPIE-EXPRESSE.BE

NOTIZIE 80 TWEEDE KWARTAAL 2013

ANFITEATRO AMICI DELLA CULTURA ITALIANA

Voor uw Dagelijks Brood Patisserie en Zalige Zoetigheden Alle dagen doorlopend open van 7 tot 18 uur, zondag doorlopend van 7 tot 14 uur, donderdag gesloten

Eindestraat 15, 9111 Belsele 03.722.02.56 Kleibeekstraat 132, 9100 Sint-Niklaas 03.766.26.39 VERSLAG ACTIVITEITEN ACTIVITEITENKALENDER CULTUURKALENDER ALGEMENE INFORMATIE VERANTWOORDELIJKE UITGEVER & AFZENDER: KARIN TAVERNIER PRINS KARELSTRAAT 14 B 9100 SINT-NIKLAAS TEL. 03.777.96.43 [email protected]

JUNI 2013 DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT AFGIFTEKANTOOR SINT NIKLAAS 1 ERKENNING: P303621

ANFITEATRO www.anfiteatro.be Voorzitter Romain Van Hautekerke +3237710021 [email protected] Secretariaat Karin Tavernier +3237779643 [email protected] Penningmeester Karel Van Landeghem +3237768642 [email protected] Bestuursleden [email protected] Lode Corveleyn 03/777.47.50 [email protected] André De Haeck-Neckers 03/776.85.14 [email protected] Willy De Lange 03/777 19 41 [email protected] Toon De Meyer 03/777.02.96 [email protected] Gijs den Dubbelden 09/348.39.70 [email protected] Corry Devos 0478/510790 [email protected] Guido Herbaut 03/771 58 80 [email protected] Geert Jottier 03/776.57.93 [email protected] Mieke Lismont [email protected] Anne-Marie Neckebroeck 09/3698791 of 0486/377990 [email protected] Brigitte Van Kogelenberg 03/777.83.45 [email protected] Chris en Marc Van Meerssche-Jonkers 03/776 59 68 [email protected] Kris Werts 0475/233 280 [email protected] Danielle en Achille Ziccardi-Van Gael 03 440 61 61 [email protected]

NOTIZIE

Gratis toegestuurd aan de leden Lid worden kost slechts 10 EUR voor één jaar. Een volgend lid uit hetzelfde gezin betaalt 4 EUR Nieuwe leden kunnen hun lidgeld storten op rekening van Anfiteatro :

conto 413-9188521-59

IBAN : BE84 4139 1885 2159 BIC : KREDBEBB

REDACTIE Anne-Marie Neckebroeck Karin Tavernier Romain Van Hautekerke Toon De Meyer Brigitte Van Kogelenberg Gijs den Dubbelden Achille Ziccardi Opmaak: B.Van Kogelenberg

Kroonmolenstraat 4 - 9100 Sint-Niklaas Tel. 03/776.29.49 website: www.lbcsintniklaas.be e-mail: [email protected]

DE CASTRO

Hendrik Heymanplein, 156 9100 Sint-Niklaas Tel.03/777.64.64

Ruime keuze Italiaanse vleeswaren

boekhandel

Stationsstraat 68, 9100 Sint-Niklaas Tel.03.776.52.25 oneindigeverhaal@skynet

W I N E T RAD I N G

FACTORY

de meest verrassende en intense ontmoeting met een fijne selectie betaalbare wijnen

magazijn Sint-Amands open vrijdag van 9 tot 21 uur zaterdag van 10 tot 17 uur Hekkestraat 44a 2890 Sint-Amands tel.0472/73.89.69 fax.052/34.02.86 www.winetradingfactory.be

BRICIOLE

IN PRIMO PIANO

Chiese dei Santi Patroni” edizioni FMR. Quali sono allora i Santi Patroni italiani più celebri all’estero? I Santi del Centro Sud sono più famosi di quelli del Nord, visto che ai primi 3 posti troviamo nell’ordine San Valentino, patrono di Terni e degli innamorati; seguito da San Gennaro di Napoli e da San Francesco d’Assisi. Al quarto posto tra i più citati dai giornali stranieri, si posiziona San Nicola di Bari; buono quinto Sant’Antonio di Padova, il primo santo del Nord a comparire in questa speciale classifica. Il milanese Sant’Ambrogio è solo ottavo. Anche le Feste patronali, con relative processioni, sono molto conosciute in tutto il mondo, tanto da diventare delle vere e proprie attrazioni turistiche. Pure in questo caso, svettano ai primi posti quelle del Sud Italia. Terme di Caracalla aperte al pubblico fino al 30 settembre 2013 Un evento davvero unico: per la prima volta sono stati aperti al pubblico i sotterranei di Caracalla, luogo dove lavoravano centinaia di schiavi e operai specializzati per far funzionare la complessa macchina tecnologica delle terme. Con l’occasione è stato esposto il fregio con armi, scudi, soldati romani e barbari che raccontava in 100 metri le imprese belliche dei Severi. Vengono inoltre inaugurati 45 reperti marmorei, suddivisi in 7 isole espositive a creare un Antiquarium e collocati su pedane ricoperte con una finitura verdeazzurro a suggerire l’idea dell’acqua, riproponendo così l’ambientazione originaria dei marmi. Per i dettagli potete visitare il sito internet http:// www.060608.it/ del Comune di Roma. Fonte: www.turismoroma.it http://www.loschermo.it/articoli/view/50989 Dit gaat over het budget Se molti investimenti certamente sono dettati anche da esigenze che prescindono dalla volontà dell'amministrazione, tra le voci di spesa meno roboanti ma non certo meno importanti, sinceramente stupisce il calo di oltre il 30% delle spese nel campo turistico, che passano dai già miseri 300mila euro del 2012 a 190mila euro. In piena crisi economica con il commercio ai minimi storici e disoccupazione e cassa integrazione ai massimi livelli, il turismo è l'unico settore che sembra in grado di poter essere posto in crescita con conseguenti ricadute in indotto e benessere per il territorio. Impossibile giudicare l'operato del Comune di Lucca da un semplice numero, ma se c'è un comparto dove gli enti del territorio devono investire e puntare, si tratta sicuramente di quello turistico. Dan mag Anfiteatro dus al blij zijn dat ze die foldertjes hebben willen sturen… want die verzending kostte bijna 30 EUR!

40

Cari soci Met deze Notizie draaien we de laatste bladzijde van ons drieëntwintigste werkjaar om. Het is weer een goedgevulde Notizie geworden met hopelijk voor elk wat wils. Of nummer 81 ook goed gevuld zal zijn, zal afhangen van jouw bijdragen die we graag ontvangen voor eind augustus! In dit nummer blikken we al volop vooruit naar ons 24e werkjaar! Kijk maar naar “Che cosa faremo?”. Voor sommige initiatieven zoals ons operabezoek en de tentoonstelling ‘Coup de Ville’ vragen we zelfs al een reactie voor 1 augustus! Lang niets meer van Anfiteatro gehoord? Dan beschikken we misschien niet over je correcte mailadres! Stuur ook dat van geïnteresseerde vrienden gerust door: [email protected] Geniet van de vakantie, en vergeet je fototoestel niet! Wie weet word jij wel de winnaar van onze fotowedstrijd 2013! Namens de redactie

INHOUD In primo piano 1 Che cosa faremo 2 Logeren in Lucca 5 Film : Io e te 6 Che cos’abbiamo fatto?Luisteren naar Venetië 8 Storia: Cammini di pellegrinaggio 9 Vittorio De Sica 13 Chronache di singniori di Fiandra 14 Italiani Svegliatevi ! 18 Locali storici 19 Viaggiare: Roma dag IV 20 Viaggiare: Habemus papam en Maratona di Roma 23 Lingua: Amusante valkuilen 32 Da leggere 35 Briciole 39

Werkten verder mee

Linda Crivits, Guy de Brandt, Herman Cole, Betsy Neckers, Marina Smets, Magda Van den Bosch, Romain Van Hautekerke, Marleen Willems, Achille Ziccardi,

1

CHE COSA FAREMO?

BRICIOLE

UOMINI DI FERRO

Un assegno di 2.500 Euro al mese per il Papa Il Papa è andato in 'pensione' il 28 febbraio, e da allora percepirà un assegno da 2.500 euro al mese, È quanto previsto dalle leggi vaticane per la carica di “vescovo emerito”. Questo sarà infatti il titolo di Ratzinger a partire dal mese di marzo.

21 september - Theatervoorstelling - Museumtheater Sint-Niklaas - 20u00 22 september - Voorleesactiviteit - Kringwinkel - 10u30 23 september - Inleiding voor scholen - Museumtheater Sint-Niklaas - 19u00 23 september - Theatervoorstelling - Museumtheater SintNiklaas - 20u00

UOMINI DI FERRO: Met als uitgangspunt zijn romanzo ciclistico rond Eddy Merckx ‘L’Ombra del Cannibale’ (2009) brengt auteur-bluesman-barman Marco Ballestracci in het Italiaans het woord-en muziekspektakel ‘Uomini di Ferro’ (Mannen van Staal). Het draait o.a. rond de dopingperikelen die De Kannibaal beleefde in 1969 in Savona. Tickets kunnen besteld worden vanaf 01/08/2013 via www.ccsint-niklaas.be of telefonisch: 03-778 33 66 (ma-vr: 10-12/14-16u; za: 10-12u30) Prijs: 12 EUR - 10 EUR voor leden Anfiteatro of studenten in groepsverband op 23 september Volg ook de blog: http://cannibale.teatroimmagine.eu GIORGIO MORANDI. RETROSPECTIEVE domenica 22/09/2013 BOZAR brengt hulde aan Giorgio Morandi, Italiaans grootmeester van de moderne kunst. Hij werd beïnvloed door Italiaanse schilders als Giotto en Paolo Uccello en Franse als Chardin, Seurat en Cézanne. Deze uitzonderlijke overzichtstentoonstelling omvat een honderdtal werken(olieverfschilderijen, tekeningen, etsen en aquarellen), uitgekozen door curatorMaria Cristina Bandera voor een tocht langs de centrale thema’s van zijn oeuvre. Neem een duik in de wereld van Morandi via zijn rustgevende stillevens en mooie landschappen (geïnspireerd door het natuurschoon van EmiliaRomagna), en ontdek de bloemenruikers die hij af en toe aan zijn vrienden en kennissen schonk. Die beelden blijven kunstenaars inspireren, o.a. Luc Tuymans die op uitnodiging van de curator een reeks werken toont in dialoog met het werk van de Italiaanse schilder. Om je bezoek nog boeiender te maken bevat de bezoekersgids ook de teksten van zes schrijvers die hun visie op Morandi met je delen. Op ZONDAG 22 september gaan we met Anfiteatro naar deze tentoonstelling. Het is een unieke gelegenheid deze kunstenaar uit Bologna hier bij ons te bewonderen te meer omdat zijn werk in confrontatie staat met het oeuvre van onze eigen Luc Tuymans. We spreken af om 15 u aan de hoofdingang van BOZAR in de Ravensteinstraat. Inkom : 10 euro, 65+ betalen 8 euro. Geïnteresseerden nemen contact op met Romain Van Hautekerke: [email protected]

2

I PIÙ MALEDUCATI ? SONO I FIGLI DEI RICCHI I soldi non fanno la felicità, ma nemmeno l’educazione. Almeno secondo lo studio condotto dall’agenzia formativa Polo Psicodinamiche di Prato su circa 300 persone tra camerieri, albergatori, commessi e tassisti italiani secondo i quali i più scortesi e maleducati sono i figli dei ricchi italiani. Insomma, mai il termine “figlio di papà” fu più azzeccato per riferirsi a quegli under 25 che mediamente sono ritenuti arroganti (26%), pretenziosi (17%), spocchiosi (13%), supponenti (10%), calcolatori (9%) e addirittura incapaci di gesti di comprensione e umanità (8%). Il 68% del campione li considera molto più maleducati, incivili e irrispettosi dei figli di famiglie meno abbienti e più modeste. E non è tutto: i figli di ricchi sono ritenuti anche più tirchi e avari dal 36% degli intervistati, soprattutto di quelli che lavorano nei ristoranti e negli alberghi. Non lasciano mai mance oppure lasciano molto secondo quanto dichiarato dal 23% del campione. Solo a meno dell’8% riconoscono cifre superiori ai 30 euro; il 33% del campione ha risposto che la mancia media è ormai sui 5 euro, un 9% riceve solo resti e monete e per un 5% c'è chi arriva anche a lasciare addirittura 10 centesimi. Ma è nei viaggi che i veri cafoni danno il meglio di loro. I figli dell’alta borghesia danno del tu al personale di bordo (29%), parlano al telefono senza degnare il conducente (55%), maltrattano gli autisti (32%) e tassisti (nel 45% dei casi li accusano di frodare sulle corse preferendo percorsi allungati); nel 6% dei casi addirittura entrano in hotel lasciando la corsa da pagare. Come se non bastasse, nel 14% dei casi bestemmiano e dicono parolacce al conducente o rivolgendosi alle altre auto nel traffico. Non va meglio nelle discoteche: mentre la maggior parte degli italiani si scatena in pista in balli assurdi o in tentativi di abbordaggio, secondo chi lavora nei locali, i giovani ricchi restano coerentemente arroganti e a detta del 48% dei camerieri, non pagano la consumazione, bevono a dismisura e oltre gli orari consentiti (35%), vomitano e sporcano i bagni lasciandoli in uno stato pietoso (21%), oltre a urlare (18%) e provocare risse (nel 34% dei casi). Bron: Il Botteghino maart 2013 SAN VALENTINO BATTE SAN GENNARO E SAN FRANCESCO San Valentino, il santo patrono di Terni e degli innamorati, batte San Gennaro di Napoli e San Francesco d’Assisi; Sant’Ambrogio solo ottavo. È quanto emerge dalla ricerca realizzata dalla Fondazione Marilena Ferrari in occasione della presentazione del volume “Le

39

DA LEGGERE (Bron: Italibro) Da leggere: ‘De wet van de haat’ Auteur: Alberto Garlini (Uitgeverij De Bezige Bij) ‘Geweld is de enig mogelijke, redelijke oplossing. Alleen een burgeroorlog zal Italië redden. Alleen een lange, dodelijke burgeroorlog. Allen tegen allen. Licht tegen duister. Wij tegen hen.’ Stefano Guerra is in 1968 een neofascistische strijder. Hij vecht tegen de laffe Italiaanse staat, en vooral tegen de aartsvijand: de communisten. Tijdens een schermutseling op de universiteit doodt Stefano per ongeluk een jonge communist, Mauro. Stefano’s meerdere heeft dat gezien en kan dus enige macht over hem doen gelden. Vooral wanneer Stefano ook nog verliefd wordt op de zus van de dode. De wet van de haat is de neerslag van een roerig stuk Italiaanse geschiedenis. Fascisten en communisten proberen de toekomst naar hun hand te zetten met aanslagen en straatgevechten.

De geheime dienst grijpt actief in om de staat richting de noodtoestand te leiden. Doel is een hardhandige herstelling van de orde, die er pas kan komen na veel bloedvergieten. De wet van de haat is een kruising van een politieke thriller, een rechtbankroman en een tragedie à la Romeo en Julia, waarin Franco jaren na de feiten voor de rechter verklaringen aflegt (en achterhoudt) over de ware toedracht van onder andere een zware bomaanslag in Milaan. Niet de makkelijkst bij te houden intriges, maar zeker de moeite waard. De wet van de haat van Alberto Garlini - oorspronkelijke titel La legge dell’odio - verscheen bij De Bezige Bij in 2012, vertaald uit het Italiaans door Jan van der Haar. (Bron: Italibro)

38

CHE COSA FAREMO ? BUTTACHICCHI: Parochiezaal Belsele venerdi 27/09/2013 met optreden van La Piazzetta Dit jaar stellen we jullie een nieuwe formule voor: twee rasechte Napolitanen zullen voor jullie koken! Gennaro Bilotta moeten wij jullie niet meer voorstellen. De andere is een beroepskok, vriend van Gennaro -Mario Agliaruolo- en hij is ons door Gennaro warm aanbevolen. Het kan niet anders dan goed zijn !! Aperitivo, aangeboden door Anfiteatro met Pasta frolla con Würstel (Frankfurter) o Salsiccia, Pezzetto di focaccia, Mortadella a tocchetti Buffet met prosciutto crudo, salame, grana padano a pezzetti, peperoni gratinati, funghi trifolati con pomodoro e peperoncino, pomodorini di Pachino, rucola, calamaro ripieno, arista di maiale affettata. Primo piatto/Piatto principale: Pasta allo scoglio in salsa verde (con misto di mare) Risotto basilico, rucola, carote e gorgonzola Dolci tipici italiani En dit voor het luttele bedrag van 22 EUR voor leden, 26 EUR voor niet-leden. Dranken verkrijgbaar aan democratische prijzen. Inschrijven kan door storting van het juiste bedrag op zichtrekening nr. IBAN: BE84 4139 1885 2159 met vermelding: Buttachicchi + aantal personen, leden/geen leden. Tussendoor zal ons zanggroepje La Piazzetta ons met Italiaanse volksmuziek verwennen. Aperitief om 19.30 uur - Aan tafel om 20.00 uur. - Wij verwachten jullie talrijk ! Inschrijvingen t/m zondag 22 september. Tot ziens …met de beentjes onder de tafel !! WARP: zondag 6 oktober: 10 – 12.30 uur geleid bezoek aan tentoonstelling Coup de Ville in hommage aan oud-lid Jan Buytaert. Coup de Ville is een kosmopolitische parcourstentoonstelling in het hart van Sint-Niklaas. Curator Stef van Bellingen wil bij deze tweede editie een platform bieden aan opkomende kunstenaars, waarbij een dialoog wordt aangegaan met de omgeving en haar inwoners. Er zullen kunstwerken te zien zijn in ongewone publieke en zelden toegankelijke privéruimten. Via statige herenhuizen, tuinen, appartementen, verborgen plekken en art deco gebouwen wordt een compact, vlot bewandelbaar parcours samengesteld. De bijtitel ‘attracted by another level’, een allusie naar een hoger niveau, vertaalt zich in het streven naar kwaliteit. Zo worden er werken als de tapijtenreeks ‘Art of the Loom’ en de annunciatie van Eija-Liisa Ahtila in het parcours gepresenteerd. De focus op een hoger niveau wordt ook ingevuld door de kijkrichting van de bezoekers. Ze worden tijdens de tentoonstelling meermaals verleid hun blik naar boven te richten. Afspraak: Een tiental minuten voor aanvang aan Warp / Huis Jan Buytaert, Apostelstraat 20 in Sint-Niklaas. 16 EUR - 12 EUR (leden) kansenpas 3 EUR - Maximum 18 deelnemers. Aanmelden via [email protected]

3

CHE COSA FAREMO ?

DA LEGGERE

De OPERA VAN VLAANDEREN presenteert de Tosca van “onze” Puccini ; We kiezen voor donderdag 7 november om 20.00 u. Wil je graag mee? Meld dit dan ten laatste voor 1 augustus via [email protected] en wij proberen goede tickets te bemachtigen. WEEK VAN DE SMAAK: 14 tot 24 november * maandagavond 18/11 en dinsdagvoormiddag 19/11 Koken in houtoven: door Clara Orsolini in Villa Belvedere: Zoete en hartige gerechten bereid in een houtoven. Leden 18 EUR, niet-leden 22 EUR * Vrijdagochtend 15/11 in Sint-Niklaas 10 – 12 u Voordracht “Attenzione: Herman Cole sputa fuoco” De hele voordracht draait rond (Italiaans) vuur. Gemeentehuis in Sinaai, Dries leden: 3 EUR, niet-leden: 5 EUR - Voertaal Italiaans * Woensdag 20/11 om 20 u Voordracht Achille Ziccardi: Pasta e risotto - Huis van het Kind - leden: 3 EUR, niet-leden: 5 EUR - Voertaal Italiaans

Emmaüs Auteur: Alessandro Baricco (uitgeverij De Bezige Bij)

En verder : * FILMFORUM Zwijndrecht: november-december *Leesclub “XY” van Sandro Veronesi -(auteur van Kalme Chaos). Davidsfonds in samenwerking met Anfiteatro: datum in november nog definitief vast te leggen: bespreking van *Dinsdag 26 november: 20 u: BARI en SAN NICOLA Elk jaar hangt begin mei een feestelijke stemming over Bari, de hoofdstad van Puglia. Dat heeft te maken met de viering van de overbrenging -de traslazione- van de stoffelijke resten van de Heilige Nicolaas naar Bari in 1087. In de voorbije tien jaar en onlangs nog in mei heeft Herman Cole die bijzondere sfeer van dichtbij mogen proeven. Helemaal alléén of aan het hoofd van een groep pelgrims-toeristen. Hij komt er in het Huis van de Sint, Stationsstraat te Sint-Niklaas beeldrijk over vertellen. In het Nederlands. Reken maar dat er ook zal gezongen worden. ‘Da terra spagnola, su un bianco vapor….’. leden: 3 EUR, niet-leden: 5 EUR - Voertaal Nederlands *Zondag 15 december: MUSEUMBEZOEK: Museum Mayer van den Bergh *Januari: NIEUWJAARSEVENT *Domenica 16 Februari: PICCIONE VIAGGIATORE in de SOB *Donderdagnamiddag 20 februari 2014: VOORDRACHT ism VTB: Luc Verhuyck/ Anekdotisch Italië met accent op Firenze. *Maart 2014: Wijnproefavond met Michele Giorgio – Toscaanse wijn en andere specialiteiten: degustatie *Archipel: MARCELLO FOA: weekend van 19-20 april 2014 Noot van de redactie: We hopen je nog meer te brengen…Bovenstaande activiteiten gaan zo goed als 95% zeker door, maar je nooit… Laatste info ontvang je via Notizie via mail… en uiteraard in Notizie 81 die in september bij de Anfiteatroleden in de brievenbus valt

4

We zijn heel normaal, er is geen ander plan voorzien dan normaal zijn, het is een neiging die ons in het bloed zit. Generaties lang hebben onze families hard gewerkt om het leven bij te schaven tot elk onderscheid was weggevlakt - elke oneffenheid waardoor we vanuit de verte zouden kunnen opvallen. In de loop der jaren hebben ze een bepaalde deskundigheid verworven op dat gebied: de zekere hand, het kennersoog - vaklui. In de roman Emmaüs van Alessandro Baricco staat een breuk tussen twee werelden op het programma. Enerzijds die van vier jongens, normale en gelukkige jongens, zoals ze dat zelf noemen. Gelovig ook, want 'tot de voorgeschreven uitrusting van de normaliteit behoort ook, onvervreemdbaar, het feit dat we katholiek zijn gelovig en katholiek.' Maar verder weg is er een andere wereld, 'figuren aan de horizon'. Andre komt uit die wereld; alleen al haar naam duidt op een kloof met hun eigen wereld. Daarginds zijn ze rijk, ze kennen 'lichtvaardig gekozen etenstijden' en 'ze lijken nergens in te geloven'.lijk hun wereldbeeld aan het kantelen. De jongens verliezen hun zekerheden, met soms dramatische gevolgen. Emmaüs is misschien niet meer helemaal van deze tijd. Naar vier zulke naïeve koorzangers zou het hier en nu lang zoeken zijn. De kloof tussen hen en de wereld van drugsfeestjes oogt naar onze maatstaven angstwekkend groot. Maar net door die kloof uit te diepen maakt Baricco veel vragen los over het geloof, over het gewicht dat de katholieke kerk op jonge schouders legt. Baricco's verhalen hebben niet de pretentie een eenvoudig antwoord te bieden op moeilijke vragen. Het zijn van die gedachten die nog een hele tijd blijven rondspoken in je hoofd.

37

DA LEGGERE

LOGEREN IN LUCCA

prachtige herinnering wil aan overhouden, moét zich dit boek gewoon aanschaffen. De auteur heeft haar jeugd doorgebracht op de heuvel van San Vigilio en heeft er steeds de natuur bewonderd en gewaardeerd, ze kent de wandelweggetjes, ze is vertrouwd met het hele gebied van San Vigilio en de dorpen eromheen. Ze vraagt zich af of het mogelijk is dat men van plaatsen en van landschappen kan houden met dezelfde intensiteit die men normaal gezien in het algemeen voelt voor personen. Ze vraagt zich af of het mogelijk is iets uit te werken in de vorm van een soort fabel om deze passie voor het landschap uit te drukken en te prijzen. Daar is ze ongelooflijk goed in geslaagd. De oeroude verbintenis met de natuur zit diep geworteld in het collectief gevoel, schrijft Anna Lorandi. De behoefte aan open ruimtes, aan tuinen, aan groene hoekjes ontstaat uit de nostalgie naar het immense natuurlijke landschap waarin we ooit volledig ondergedompeld in leefden. San Vigilio, de heuvels ronde de città alta, de bossen, de verlaten weggetjes, het gebergte errond zijn uniek als landschap en fascineren ons, in elk seizoen. Die fascinatie, de kalmte die de natuur biedt tijdens wandelingen, blijft je voor altijd bij, en je wil weer terugkeren. Ik maakte er schitterende wandelingen, en ik beveel iedereen aan om langer dan een paar dagen in Bergamo te verblijven, en de tijd te nemen om tot rust te komen in de prachtige groene, uitgestrekte heuvels… Het boek is zeer mooi uitgegeven: zeer mooie teksten (ook voor dit boek moet je wel het Italiaans redelijk goed begrijpen), prachtige foto’s, uittreksels uit boeken van andere schrijvers over deze streek, gedichten… Anna Lorandi laat je deelgenoot zijn van de prachtige streek waar ze woont. De aankoop van het boek is mogelijk bij boekhandel Punto a capo in Bergamo en ook daar bestelbaar via e-mail: puntoacapolibri@gmail. com of bij de uitgeverij: Eventueel in Fnac België – Italiaanse boeken. Meer informatie over de auteur: http://www. corponoveeditrice.it/arte13.html

L'appartamento che io e mia mamma Paola intendiamo affittare si trova nel cuore di Lucca, ed è la casa dove mia mamma è nata ed ha vissuto con i miei nonni. E' quindi una casa a cui teniamo molto, legata ai nostri ricordi, e che abbiamo deciso di restaurare e rinnovare per mantenerla viva, e far sì che possa di nuovo essere accogliente e funzionale per chi vuole soggiornare a Lucca in una tipica casa di città. Lucca è sempre stata legata alla musica, e il caso ha voluto che l'appartamento si trovi proprio nel palazzo in cui è nato e ha vissuto (una targa in marmo lo ricorda) il musicista Carlo Angeloni, che fu tra i primi insegnanti del «Maestro» Giacomo Puccini. Ci troviamo infatti in via Galli Tassi 16, a due passi dalla centrale via S. Paolino e dall'omonima chiesa. Nelle vicinanze si trovano la bella piazza con la chiesa di S. Michele, la casa natale di Giacomo Puccini, piazza Napoleone e il teatro del Giglio... ma tutti i monumenti e musei in genere si raggiungono in pochi minuti di passeggiata. L'appartamento è ampio (100 mq circa), completamente rinnovato, e si compone di numerose stanze: 3 camere spaziose ed eleganti (una matrimoniale, una doppia e una singola), un grande salone con una piccola biblioteca su Lucca, un bagno con doccia, una cucina attrezzata, un soggiorno con accesso ad una graziosa terrazza, dove è piacevole fare colazione o passare un po' di tempo in relax durante la bella stagione. Tutte le stanze hanno pavimenti d'epoca, in cotto o in graniglia. La casa è fresca e non necessita di aria condizionata, in quanto è comodamente situata al primo piano, i muri sono spessi ed i soffitti alti; tuttavia in ogni camera da letto c'è un ventilatore a soffitto. Accanto al portone d'ingresso ci sono una lavanderia a gettoni e un parrucchiere, e a 50 metri si trovano ristoranti, bar e negozi. La stazione degli autobus è a 200 metri, quella dei treni dista 10 minuti a piedi, e a 50 metri si trova un parcheggio a pagamento (subito fuori dalle Mura ci sono parcheggi gratuiti). Per qualsiasi informazione aggiuntiva, scriveteci e vi risponderemo con piacere. I nostri recapiti: [email protected] tel. +39 320 07 06 905 Un sito internet sarà presto disponibile.

36

Serena Ferretti Noot: speciale prijzen voor inwoners van zustersteden. Er wordt nog gepraat over een korting voor leden van Anfiteatro!

5

DA LEGGERE

FILM IO E TE,

Twee schatten van boeken

OVER VERVREEMDING EN EENZAAMHEID Tien jaar hebben we moeten wachten op de terugkeer van de Italiaanse maestro Bernardo Bertolucci, inmiddels 73. Na The Dreamers, een drama over de politieke en seksuele ontwaking van drie jongeren in Parijs waar de meirevolutie van ’68 welig woedt, verfilmt hij Io e te/Jij en ik naar de gelijknamige aangrijpende bestseller van de Italiaanse schrijver Niccolo Ammaniti (schreef mee aan het scenario). Tevens is het meer dan dertig geleden dat Bertolucci nog eens in eigen land en in zijn eigen taal (èn dit vanuit zijn rolstoel) gedraaid had. Centraal staat de 14-jarige Lorenzo (nieuwkomer Jacopo Olmo Antinori) . Met zijn leeftijdgenootjes heeft hij weinig contact. Het liefst is hij helemaal alleen. Zijn moeder maakt zich echter grote zorgen om hem. Om haar gerust te stellen maakt hij haar op een dag wijs dat hij met zijn klasgenootjes op skivakantie vertrekt. Dit terwijl hij zich verstopt in de kelder van hun Romeins appartementsgebouw met als enig gezelschap een mierenkolonie en het boek van Anna Rice Interview with the Vampire. Rust vindt hij echter

niet wanneer zijn negen jaar oudere halfzuster, de drugsverslaafde Olivia (Tea Falco) hem vervoegt. Beide adolescenten appreciëren elkaars gezelschap niet. Maar langzaamaan leren ze niet alleen zichzelf en elkaar, maar ook hun ouders beter kennen. Bertolucci focust – net als Ammaniti – op wat er zich afspeelt in de kelder- en opslagruimte van het appartementsgebouw waar de adolescenten zich tijdelijk afschermen van de buitenwereld. Hoewel beiden karakterieel sterk verschillen verzoenen ze zich uiteindelijk op de noten van David Bowie’s schitterende song Space Oddity

6

door Anne-Marie Neckebroeck

‘Nobili a Venezia’ Storie misteriose e strane degli alberghi a Venezia - Auteur: Gabriele Prigioni – uitgeverij Acquaviva Dit boekje laat de lezer delen in de soms mysterieuze achtergronden van de historische hotels van de lagunestad. Het is een klein boekje, met prachtige aquarellen van elk hotel waarvan het vreemde verhaal verteld wordt of waarover geschiedkundige informatie verstrekt wordt. Het boekje is in het Italiaans, dus een redelijke kennis van het Italiaans is wel nodig, ook al zou men zich het boekje aanschaffen enkel voor de prachtige lay-out. De auteur, Gabriele Prigioni, heeft een juridische vorming, is schrijver, en is geboren in Venetië in 1974. Hij werkt samen met NEXUS, een cultureel magazine van Venetië dat maandelijks verschijnt. De romans van Gabrieli zijn romantische vertellingen, ook kronieken en het weergeven van idealen. Hij wil ook verhalen vertellen over magische plaatsen in Europa: van Venetië tot Parijs, Sint-Petersburg en Milaan. De toon is licht nostalgisch. ‘Nobili a Venezia’ is een juweeltje van een boek. Zie onderstaande websites over de auteur en de uitgeverij. http://www.gabrieleprigioni.it/sito_vecchio/ http://libriacquaviva.blogspot.be/ Het boek kan je aankopen via internet via onderstaande websites, en wellicht ook in de Fnac-winkels in België bij de Italiaanse boekenafdeling. http://www.libreriauniversitaria.it/nobili-veneziaprigioni-gabriele-acquaviva/libro/9788878773530 [email protected] http://www.fnac.it/ ‘Verso San Vigilio’ Immagine, Poesie, Note storiche… Auteur: Anna Lorandi – uitgeverij Corponove Bergamo –www.corponoveeditrice.it Wie de stad Bergamo heeft bezocht, de città alta heeft bewonderd, wandelingen heeft gemaakt in de uitgestrekte heuvels die de città alta omgeven, de heuvels, waartoe ook San Vigilio behoort… Wie heeft rondgewandeld in de natuur op de heuvel van San Vigilio en daar een

35

LINGUA

FILM

PISELLO : = erwtje. Onschuldiger kan het niet, op eerste gezicht. Maar in kindertaal, een pisellino (klein erwtje) is een kleine penis. Als je dan een pisellone ervan maakt, ene grote dus, dan is het geen kindertaal meer !!! Dames, zeg dus niet zoiets als mi piacciono i piselli, een beetje deugniet zou het verkeerd kunnen interpreteren … UCCELLO : = vogel. Uitspr. Oetsjello. Jaja, zelfde dubbele betekenis als boven. Dit woord is zodanig veel gebruikt in zijn tweede betekenis dat het zo goed als niet meer bruikbaar in zijn echte betekenis. Vele Italianen, i.p.v. uccello, zeggen liever volatile (klemtoon op de a), eigenlijk een ouderwets litterair woord, dat op sommige momenten goed van pas komt. Overigens, het werkwoord uccellare betekent niet wat hier vogelen is. Uccellare is literair ouderwets Italiaans en betekent op vogels jagen. De kans dat jullie dit ooit te horen krijgen is dus zo goed als nihil. FINOCCHIO : = venkel. Dubbele betekenis: Janet. Bestel bij de groenteboer gerust een of twee venkelstronken, geen probleem: die lekkere gezonde groente heet nu eenmaal zo, maar let op in een conversatie. Het Engels woord gay is in het courant Italiaans taalgebruik aangenomen, ofwel omosessuale. Dus, beste lezers, opletten geblazen ! … en een goede zonnige vakantie gewenst ! Achille Ziccardi

– in Bowie’s Italiaanse versie een love song Un ragazzo solo. Tevens maakt de regisseur gebruik van een heerlijke soundtrack met o.a. nummers van The Cure, Fire, Muse, Arcade en The Red Hot Chili Peppers. De hoofdvertolkers Jacopo Olmo Antinori en Tea Falco (actrice en fotografe die haar eigen foto’s gebruikte) leveren een prachtprestatie in dit teder huis-clos, zonder veel dialogen, maar waar de gelaatsuitdrukkingen voor zich spreken. Io e Te is verkrijgbaar op dvd en bevat o.a. de documentaire : Secia Elettrica (Electric Chair) – the making of the film Io e Te van Monica Stambrini (48’). – Verdeler: ABC Linda Crivits

34

7

CHE COS’ABBIAMO FATTO

LINGUA

LUISTEREN NAAR VENETIE ( 20-21 april 2013)

Madonna, “mia donna” = me-vrouw, ma-dame, oud-Italiaans voor Signora. Feit is dat, om de ene of de andere reden, een N onderweg tussen Toscane en Parijs verloren is gegaan. Resultaat: een woord dat in alle dialecten ten oosten van het Gardameer …weer eens KUT betekent … en ALLE andere Italianen weten het, jaja, want wat dialectale vieze woorden betreft, zijn Italianen polyglot !!!

In het kader van het Boekenweekend 19-22 april in St Niklaas trad Anfiteatro als mede-organisator op voor een happening rond Venetie. Het was één van de eerste zonnige dagen van april dat we die zondagnamiddag in de knusse en warme Patio zaten, het Sfeercafé in de Nieuwstraat nr. 4. Door gastheer en gastvrouw werden we op Italiaanse koffie ontvangen in afwachting van bezoekers. Maar het bleef wachten op Godot. Uiteindelijk daagde er een (erg) geïnteresseerd koppel op en samen met hen – we lieten hen dan ook de keuze van de fragmenten- hebben we geluisterd naar Atte Jongstra en Cees Nootenboom. Beiden lazen voor -op CD naturlijk- uit hun werk. Beiden gaven hun impressie van het onuitputtelijk thema: Venetie. Het gezelschap was beperkt, de dialoog warm, de gedachtenwissel verrijkend. Eens te meer werd bewezen dat niet de kwantiteit......... Maar ook werd eens te meer bewezen dat originele initiatieven op een uiterst aangename, centraal gelegen lokatie niet altijd de respons krijgt die het verdient. Waar ging het over? In 2004 richtten de Vlaamse en de Nederlandse regeringen samen het Vlaams-Nederlands huis “de Buren” op als culturele organisatie en als ruimte voor debat en reflectie. Eén van de initiatieven is citybooks: auteurs, fotografen en videasten uit alle hoeken van Europa worden kort op residentie gestuurd naar een stad en berichten daarover met hun eigen medium. Zij maken in opdracht van deBuren unieke stadsportretten die u altijd en overal gratis kunt lezen, beluisteren, bekijken en downloaden. De Citybooks vormen op termijn een uitgebreid netwerk van “ Verenigde Steden van Europa” Kwamen reeds aan bod: Boekarest, Chartres, Charleroi, Turnhout, Utrecht, Sheffield, Skopje en Graz. U vindt alles op : www.deburen.eu en www.citybooks.eu Romano - april 2013.

8

CASINO’/CASINO : Een goktent, doodgewoon, maar … de Italianen spreken het uit op zijn Frans, met de klemtoon op de O. En dat accentje schrijven zij ook, wat de Fransen niet hoeven te doen. Nederlandstaligen spreken het uit met de klemtoon op de I … maar weten jullie wel wat casino met de klemtoon op de I in het Italiaans betekent ??? BORDEEL !!! Dit, heb ik vernomen, is de oorzaak geweest van een leutige situatie toen vrienden uit Lucca door iemand uit Sint-Niklaas in Oostende werden rondgeleid, waar inderdaad zo’n goktent bestaat !! MARRONI/MARONI : Dit betreft niet zo direct jullie Nederlandstaligen maar, als jullie Wenen in de herfst bezoeken, dan zullen jullie zien dat om de 100 m. een kiosk of tentje staat dat gepofte kastanjes verkoopt. Die staan aangeduid met een insigne MARONI. In Oostenrijk is het Duits meer dan in Duitsland met Italiaanse woorden geïnfiltreerd, denk maar aan het gemeenschappelijk historisch verleden. Kastanjes heten in het Italiaans castagne of marroni. Met 2 R’s, dus. ( marrone = bruin) Ook in dit geval is een letter onderweg verloren gegaan. Resultaat: het woord maroni met 1 R betekent in heel Emilia-Romagna KLOTEN … en natuurlijk weet de rest van Italië het ook !!! Dus, in de straten en pleinen van Wenen is het normaal, dat groepjes van Italiaanse toeristen met die toestand leut hebben en grapjes tappen … CHIAVE/CHIAVARE : = Sleutel/Sleutelen. Uitspr. Kiavare. “Ik heb lang aan deze tekst gesleuteld”. Vertaal het in godsnaam niet letterlijk: in het Italiaans betekent chiavare NEUKEN !!! SCOPA/SCOPARE : = bezem/met de bezem de vloer vegen, maar ook neuken !!! Dus, i.p.v. scopare il pavimento, is het misschien aangewezen passare la scopa (sul pavimento) te zeggen.

33

LINGUA

STORIA

AMUSANTE TAALVALKUILEN Oppassen geblazen … ;-) Beste vrienden, Wanneer men een vreemde taal spreekt, bestaat altijd wel het risico in de taalvalkuilen te vallen van het plaatselijk taalgebruik. Een uitspraakfout, het aanwenden van een mannelijk i.p.v. een vrouwelijk woordgeslacht of een klemtoon niet op de juiste plaats, veroorzaakt komische en/of ietwat beschamende situaties. Met het Italiaans is het niet anders. Ziehier enkele voorbeelden van woordgebruik waarvoor een Nederlandstalige goed moet oppassen. FICO/FICA : Wanneer men over fruit en fruitbomen spreekt, moet men goed opletten. Ziehier: melo/mela = appelboom/appel. De boom is mannelijk, de vrucht is vrouwelijk. Voor de meeste andere vruchten is het niet anders. Pero/pera = perenboom/peer. Pesco/pesca = perzikboom/perzik. Ciliegio/ciliegia = kerselaar/kers. Nocciolo/nocciola = Hazelaar/hazelnoot enz. enz. … MAAR: De vijgenboom is il fico: de vrucht ervan is OOK een fico, want …la fica betekent KUT !!! Dus, oppassen geblazen !!! GNOCCO/GNOCCA : De meeste onder jullie hebben al eens gnocchi gegeten. Moeilijk om uit te spreken ? Probeer zo: njokki. Zie je ? Geen probleem. Het woord is meervoud. Enkelvoud ervan is gnocco. Je weet wel, zo’n balletjes van bloem en aardappel samen gemengd, in een langwerpige vorm met een spleet langs de lengte. Waarschijnlijk heeft juist die typische vorm de creatie van het woord GNOCCA geïnspireerd, in de betekenis van … hetzelfde als fica !! Ook bestaan in het volks Italiaans uitdrukkingen zoals “che bella fica” of “ è una bella gnocca” wanneer men het over een knappe sexy dame heeft. MON(N)A LISA : Dat wereldberoemd schilderij is eigenlijk in Italië beter bekend als La Gioconda, maar soit. Als Monna Lisa is het ook bekend. Monna, niet Mona. Monna is een samentrekking van

32

I

Cammini di pellegrinaggio in Italia e la Via Francigena in provincia di Siena.

Tanti sono i cammini di pellegrinaggio in Italia. Grazie a Raffaele Severi, laureato in Lettere Moderne presso l’università di Bologna e simpatico conduttore del club di conversazione della Dante Alighieri di Anversa , abbiamo avuto l’occasione di approfondire l’argomento. Dopo una breve introduzione sulle tre principali vie di pelleggrinaggio in Europa, quella verso Roma, quella che conduce a Santiago di Compostella e quella che porta a Gerusalemme, Raffaelle Severi ci ha descritto dettagliatamente la nascita, la storia, lo sviluppo delle vie di pellegrinaggio più importanti in Italia , dalla nota Via Francigena alla Via Micaelica, dalla Via di Francesco al Jakobsweg. Lungo queste vie , in mezzo ad un paesaggio mozzafiato , possiamo ammirare le tante ricchezze storiche e artistiche che ci offre l’Italia. Con una breve riflessione filosofica Raffaelle ha concluso la sua interessantissima conferenza. La via Francigena sul territorio della provincia di Siena. La provincia di Siena custodisce attraverso tutto il suo territorio, da nord a sud, per oltre cento chilometri, la memoria di quella che per secoli fu una via di comunicazione importante percorsa da mercanti e pellegrini tra l’Europa settentrionale e l’Italia: la via Francigena, che parte da Canterbury e che conduce i pellegrini fino a Roma. La via Francigena in Toscana è un fascio di vie con molte alternative ed è stata riscoperta più recentemente anche dai viaggiatori appassionati di storia e amanti della natura oltre ai pellegrini. Nel 1994 è stata dichiarata ‘itinerario Culturale del Consiglio d’Europa’. Nel territorio senese il fluire di scambi culturali conl’Oltrealpe trova testimonianze di assoluto

9

STORIA

VIAGGIARE

rilievo, soprattutto nell’architettura di età romanica: edifici nati a servizio del pellegrino, come alberghi e ospedali, strutture fortificati come le grance, le pievi , canoniche e abbazie. Vorrei fermarmi con voi in alcuni posti lungo il tracciato in provincia di Siena. Monteriggioni è un piccolo borgo medioevale che si trova ad una decina di chilometri a nord di Siena. Dalla cinta muraria si gode di una vista panoramica sulla campagna senese e sulle col-

line toscane. Dante Alighieri la descrisse così : “… come sulla cerchia tonda / Monteriggion di torri si corona /così ‘n la proda che ‘l pozzo circonda / torreggiavan di mezza la persona / li orribili giganti …” (Inferno, Canto XXXI) La forma più antica di viaggio assume oggi nuove vesti . L’anno scorso si è svolto a Monteriggioni il primo Festival della Viandanza, dedicato al viaggiare lento. Tra gli ospiti c’era anche un belga, Sébastien de Fooz, che ha raggiunto a piedi Gerusalemme dalle Fiandre e che ne ha scritto un libro ‘Te voet naar Jeruzalem‘ (ed. Lannoo ) ed Erri De Luca, noto scrittore italiano ma anche esperto alpinista e camminatore. Quest’anno il Festival si terrà dal 31 maggio al 2 giugno 2013 e il tema sarà ’Grandi viaggiatori, Piccoli viaggiatori.’ Siena si ritrovava già nel X secolo al centro di importanti vie commerciali che portavano a Roma e, grazie a ciò divenne un'importante città medievale . Il Santa Maria della Scala, di fronte al Duomo, già uno dei più antichi e grandi ospedali europei, svolse all’epoca multiple funzioni, dall'assistenza ai malati al ricovero dei poveri fino alla cura dei bambini abbandonati ma fu soprattutto importante come luogo di accoglienza per i pellegrini. Attualmente è uno dei più importanti centri museali e culturali della città, in seguito a un'importante operazione di recupero. Il complesso museale è molto caratteristico per via dei suoi ambienti, che si alternano fra sale molto spaziose e corridoi stretti, gallerie scavate nel tufo e stanze con la volta a mattoni. Nel 2008 ho frequentato un corso di lingua e cultura alla Scuola Dante Alighieri di Siena e nel-

10

Roma komt nu voor hen in de rangschikking. Dit is nog erger dan de rivaliteit Malinois – Racing Mechelen. Onder de gietende regen nemen we de tram terug: er staan minstens 10 trams te wachten om de sup-

porters terug te brengen. We nemen een taxi aan de Piazza del Popolo, want het is laat en het regent weer en alhoewel de teller op 12 EUR staat (nachttarief), moet ik slechts 10 EUR betalen. Zeg nu nog dat de taxi’s is Rome niet te betrouwen zijn! Maandag 18/03: Rome – Brussel Na een laatste ontbijt wandelen we nog even in dè goedkopere winkelstraat van Rome, vlak bij ons appartement: de via dei Giubbonari. Via dei Giubbonari (kleermakers) Ortwin koopt souvenirs voor zijn kids in de officiële shop van AS Roma op de via Arenula. En daarna voor zichzelf : 1 chic vest, 1 jeans, 1 hemd en 1 pull voor 115 EUR : ik ben blij dat ik mag mee kiezen voor hem. Welke moeder mag dat doen voor een zoon van 41 jaar, en dan nog in Rome! Gelukkig vindt zijn vrouw Isabelle het allemaal mooi, ook de handtas die hij voor haar koopt bij Liu Jo. Campo dei Fiori met zicht op restaurant La Carbonara rechts We gaan lunchen in de Carbonara op de Campo dei Fiori: eerst buffet van antipasti en cervello di agnello voor Ortwin ; ik neem gefrituurde groenten en gefrituurde lamskoteletjes met artisjokken en een insalata mista. En zo eindigt mijn Romeinse week met cultuur, sport, la cucina italiana en het gezelschap van mijn familie. Arrivederci Roma! of om het met de woorden van AS Roma te zeggen: ti amo Roma. Marina

31

VIAGGIARE

STORIA

Rust –op TV de Primavera in de sneeuw! Carl Pouk en Frieda bezoeken ondertussen het palazzo Farnese en het palazzo Spada.

l’ambito delle lezioni di storia dell’arte ho avuto l’occasione di poter visitare, sotto la guida del nostro simpatico insegnante Andrea, una delle stanze in cui alcuni studiosi stavano esaminando e restaurando degli affreschi. Esperienza unica e molto interessante. San Quirico d’Orcia . Sigerico, arcivescovo di Canterbury, nel suo itinerario, compiuto tra il 990 e il 994, cita San Quirico come XII submansio e la definisce Sce Quiric. San Quirico d’Orcia è un esempio fra i più notevoli di struttura urbanistica medievale e conserva, nelle presenze architettoniche, numerosi segni della antica importanza. Buona parte della cinta muraria è stata conservata. Dalle varie antiche porte della città si aprono i panorami sulla Val d’Orcia, bellissimo paesaggio, soprattutto in primavera quando i campi sembrano un tappeto colorato con il rosso dei papaveri. Di fronte alla chiesa di Santa Maria Assunta , piccola chiesetta romanica, si offriva ai pellegrini e viandanti, che percorrevano la Francigena, un Ospedale appartenente a quello di Santa Maria della Scala di Siena. L'Ospedale, edificato nel XIII sec., attualmente conserva un cortile, al centro del quale si trova un pozzo cinquecentesco. Intorno al cortile si vedono alcuni alloggi in fase di restauro. Vi consiglio anche una visita alla chiesa La Collegiata . La chiesa è costruita sull'antica pieve di cui si ha notizia fin dall'VIII secolo. Interessante sono soprattutto i tre portali all'esterno. Il primo è un magnifico esempio di romanico, costruito in pietra arenaria e travertino di Bagno Vignoni. Ancora di evidente gusto romanico, ma già con qualche presenza di gotico,è il portale di mezzogiorno attribuito a Giovanni Pisano. Lungo lo stesso lato della chiesa si possono ammirare due profonde bifore, una delle quali presenta la figura di una piccola cariatide. Negli Horti Leonini , un giardino all’italiana, realizzato intorno al 1580 da Diomede Leoni e l’adiacente Giardino delle Rose, il viaggiatore di oggi trova, nei caldi giorni estivi, uno spazio verde e tranquillo per riposarsi all’ombra di lecci secolari . Bagno Vignoni è nota e apprezzata in tutto il mondo come località termale, situata nel cuore del Parco Artistico Naturale e Culturale della Val d'Orcia. È noto che Caterina da Siena soggiornò più volte a Bagno Vignoni, portata dalla madre che intendeva distoglierla dal proposito di farsi monaca. Ma anche altri personaggi illustri attestano la fortuna delle terme, come papa Pio II Piccolomini e Lorenzo il Magnifico. La vicinanza alla via Francigena favorì la conoscenza e l'uso di

Palazzo Spada met het vals perspectief van Borromini. Ik vertrek met Ortwin naar de calcio maar hij heeft nog niks gegeten vandaag als “gellekes” en bananen. Dus gaan we eerst eten in de Bar del Pantheon, op verwarmd terras met aperitief: punt e mes met bruschette. Daarna saute di cozze e vongole voor mij en tagliata voor Ortwin: hij kan een goed stuk vlees nu wel gebruiken.

Piazza della Rotonda en Pantheon Te voet langs de via del Corso naar de piazza del Popolo - Tram op Flaminia ( dat is de poort langs waar de Vlamingen e binnenkwamen). Er stappen twee jongens op met een grote vlag: het zijn Duitse supporters: we praten met hen: het zijn Erasmusstudenen : we stappen samen uit. “Volg de stroom”, zeggen ze. Wij moeten helemaal langs het stadium van AS Roma naar de curva nord. Hier is er pas echt controle! Indrukwekkend! Carabinieri in gevechtstenue... Handtas openen... Fouilleren... Match: 2/0 voor AS Roma tegen Parma met de 226ste goal van Totti ( ook hier scanderen ze de naam Francesco!). Stadio olimpico de vreugde van il capitano Totti na zijn 226ste goal hij speelt reeds 20 jaar voor zijn club -logo Ik had wel medelijden met het buske supporters van Parma, daar heel hoog in de zijtribune, want ik hou ook van Parma! En niet alleen voor de parmaham en de Parmigiano! De hel barst pas los als men de uitslag van concurrent Lazio Roma afroept: Lazio heeft verloren en AS

30

11

VIAGGIARE

STORIA queste acque anche ai viaggiatori, almeno quelli meno frettolosi: ne esiste una testimonianza nel diario di viaggio di Michel de Montaigne del 1581. Anche Luc Devoldere ha fatto tappa a Bagno Vignoni come possiamo leggere nel suo libro ‘ De verloren weg- van Canterbury tot Rome’ . “ In het kuuroord Bagno Vignoni nam ik dus mijn intrek in Albergo delle Terme. Etrusken, Romeinen, mannen en vrouwen – netjes gescheiden in het bad – waren mij voorafgegaan; evenals prinsen en pausen, onder wie Lorenzo il Magnifico en Pius II. Lorenzo, de sluwe Medici die in het Quattrocento over Florence heerste, kwam hier kuren om ‘ de smarten van de familie te stillen in de lauwe wateren’. “ (p.147) Che la rivalutazione di queste vecchie vie di pellegrinaggio possa dare una nuova spinta

all’economia locale nelle zone per cui passano? Proprio oggi ho letto sul sito del quotidiano elettronico www.sienafree.it : ”La messa in sicurezza del grande itinerario culturale europeo della Francigena è una leva importante per attrarre sempre più turisti dall’Italia e dall’estero. Grazie a Provincia e Regione il territorio senese e toscano si sta ritagliando la possibilità di una visibilità eccezionale perché in Italia solo qui si sta costruendo una piena fruibilità della Francigena. Paesaggio, storia, monumenti e buon cibo sono i nostri biglietti da visita straordinari, ma vanno inseriti in un sistema di accoglienza di cui ricettività adeguata, piena percorribilità del tracciato e buona manutenzione della segnaletica, grazie anche alla collaborazione con l’associazionismo”. Innanzitutto, che sia a piedi, in bici, a cavallo o in macchina, continuiamo a viaggiare alla scoperta di nuovi orrizonti e alla scoperta di noi stessi ! Siti utili www.francigena.provincia.siena.it www.camminafrancigena.it www.viandanzafestival.it www.terredisiena.it Libro : De verloren weg, van Canterbury tot Rome – Luc Devoldere, Uitgeverij Atlas ed.2002 Marleen Willems – 23/3/2013

12

carciofi alla giudea , abbacchio al forno, na de onvermijdellijke pasta’s. We komen veel te laat thuis voor Ortwin om 24 uur! Maar hij geeft er nu niet om : toch te weinig getraind voor een goede tijd. Zondag: historische dag: maratona di Roma – pauselijke zegen en calcio AS Roma Ortwin is al opgestaan om 7 uur om zich rustig voor te bereiden met cornflakes en bananen. Hij vertrekt om 9 uur naar de via di San Gregorio, voor de start van de marathon op de via dei Fori Imperiali, gelegen langs het Forum Romanum. (Daar zijn we met het koor toen doorgewandeld want in dat jaar was de toegang gratis voor iedereen.) Wij vertrekken eerst naar de marathon aan de lungotevere tot Ortwin voorbij is: hij ziet er heel ontspannen uit! Daar loopt Ortwin met groene muts ( tussen de 16.000 deelnemers herkend!) – zicht op de Tiber en de lungotevere Wandeling naar SintPietersplein langs de Tiber en de Via della Conciliazione. De massa stroomt toe. Strenge controle van de handtas en rugzak: we moeten door een sas om echt op Vatikaanse grond te geraken. Daar werkt mijn gsm terug (slechte ontvangst met Base gehad in Rome). Angelus van de paus: heel sober. Hij profileert zich als bisschop van Rome en spreekt alleen Italiaans, behalve het Angelus en de Ave Maria’s in het Latijn: dat kan ik nog mee bidden, want ik heb de tijd van voor het concilie nog meegemaakt met alles in het Latijn. Wij staan naast de Schotse reporter - Daar is de paus! Het plein Wandeling terug naar de marathon aan de Campidoglio: het begint terug te regenen. Lunch in ons straatje bij de buur next door: pasta of slaatje voor Carl Pouk Frieda en Marina. Onze buurman: de bar. Beelden van de marathon aan het Colosseum met de winnaar Ortwin komt aan na 14 uur : moe maar tevreden: ondanks weinig training: goede tijd 3.35 voor 42 km!

29

VIAGGIARE

DE SICA

heeft weer een half uur vertraging. We wachten op hem en kijken om de twee minuten door het venster want... de bel doet het niet. Zaterdag 16/03: EUR palazzo dei Congressi – wandeling in de zon Laat ontbijt (we laten Ortwin zijn 8 uurtjes slapen in bed in de living); daarna splitsen onze wegen zich tot

Vittorio de Sica.

aan het diner ’s avonds.

Ortwin en Marina: wandeling naar Colosseum, metro naar de EUR Inschrijving in het Palazzo dei Congressi : veel volk ... aanschuiven en veel standjes van andere marathons in historische steden: wij zijn alleen geïnteresseerd in Italië: Venetië, Bologna, Lucca, Turijn en Firenze heeft Ortwin al gelopen en ik was er bij! Metro terug naar Circo Massimo en wandeling langs het circus. Lunch in restaurant Dal Pompiere in de zalen van een particulier hotel op de piano nobile met voor Ortwin pasta met intestini di agnello en voor mij de Romeinse specialiteit: la saltimbocca alla romana.( kalfssneetje met salie en parmaham). Kelner loopt morgen ook marathon met nummer 272 dit wil zeggen op minder dan 3 uur! Naar appartement: Ortwin gaat rondjes lopen op het circus maximus! Ook met Ortwin naar de Gesù voor het klank en lichtspel van Sint-Ignatius de Loyola: de kerk zit nu vol! Daarna naar Piazza Navona en langs Palazzo Madama ( genoemd naar “onze” Magaretha van Parma), waar de menigte wacht op de verkiezing van de voorzitter van de senaat! Daarna aperitief op de Piazza della Rotonda: bruschette met als aperitief: een punt e mes. Die dag wandelen Carl Pouk en Frieda nog eens langs de fonteinen met lunch op de piazza della Rotonda, op terras met zicht op het Pantheon en bezoek aan Sant’Ignazio, de andere Jezuïetenkerk. In de zon is Rome zo veel mooier! Samen stappen we naar het beste restaurant van Rome (vermeld in Routard en door taxichauffeur) in het ghetto: Sora Margherita op de piazza delle Cinque Scole. Na lang wachten in de kou buiten (ondanks reservering) mogen we naar binnen. Aaneenschakeling van alle Romeinse specialiteiten met o.m. artisjokken op zijn joods:

28

“Ladri di biciclette.” Van Vittorio De Sica, de derde beste film uit tja...1948. Door mijn man en mij en wellicht nog talrijke aanwezigen op de nieuwjaarsreceptie van Anfiteatro 2013, uitermate gesmaakt. Ik was wel verrast en zeer ontgoocheld dat zoveel mensen Vittorio De Sica niet kenden. Heel weinig bellen die rinkelden. Alleen enkele cinefielen wisten wie de man was. Dat kon niet vond ik en daarom : Dames en Heren: Vittorio De Sica!! De Sica werd in 1901 geboren in Sora. Hij was een Italiaans-Frans filmregisseur en acteur. Hij is vooral bekend om zijn neorealistische films. Na de oorlog begon De Sica in zijn films zowel de persoonlijke als collectieve strijd uit te drukken aangaande de sociale problemen in Italië na het fascistische regime van Mussolini. De Sica’s acteercarrière was zo succesvol dat hij regieprojecten kon financieren. Gevolg o.m.: ‘La Ciociara’, Sophia Loren : Oscar voor beste vrouwelijke hoofdrol. ‘Ieri,oggi,domani’: Oscar voor beste niet-Engelstalige film. ‘Il giardino dei Finzi-Contini’: Oscar voor beste buitenlandse film. De Sica stierf op 73-jarige leeftijd in Neuilly-surSeine. Magda Van den Bosch *** Op de hoogte blijven van de laatste Notizie via mail: stuur dan zeker uw correcte mailadres naar [email protected] NU lidgeld betalen? Dan vind je je nieuwe lidkaart bij NOTIZIE 81 in september. Ons lidgeld is nog altijd (belachelijk laag) 10 EUR , bijkomend lid op hetzelfde postadres betaalt slechts 4 EUR.

13

STORIA

VIAGGIARE

‘Cronache de singniori di Fiandra’ - Guy De Brant

Spaanse Trappen toch in de zon en museum-atelier Canova-Tadolini. Geen terrasweer, maar we ontdekken een leuk plekje voor een caffe latte: het museum atelier Canova-Tadolini tussen en onder de beelden. We volgen de via Babuino die leidt naar de piazza del Popolo. Daar springen we nog even binnen in de kerk Santa Maria del Popolo om twee meesterwerken van Caravaggio te bewonderen: de bekering van Paulus en de kruisiging van Petrus. We nemen het elektrisch busje 119 om de lange via del Corso te overbruggen: de naam komt van de paardenkoersen die de paus hier in de vijftiende eeuw organiseerde: 1.5 km lang. Op de terugweg langs de via Vittorio Emmanuele springen we nog even binnen in de Gesù om foto’s te nemen van het spektakel: de kerk zit nu halfvol met een groep nonnekes. Ook wij danken Ignatius voor de nieuwe paus! Op appartement Mimosa maken we dè Siciliaanse specialiteit: gevulde zwaardvis met venkel; op de achtergrond steeds beelden van de paus op RAIUNO. Vrijdag 15/03: Forum romanum en Palatijn – Aventijn – Circus Maximus – Ghetto. Voor Carl en Pouk ga ik voor de zoveelste keer nog maar eens naar het Forum Romanum: zij hebben nog het kaartje van gisteren ( Colosseum); wij 65+ mogen gratis binnen en het regent niet vandaag! Zonder gids is het forum maar een hoop stenen!

Brugge 1452 De Florentijner Lodovico Guicciardini publiceerde in 1567 in Antwerpen de Descrittione di tutti i Paesi Bassi, altrimenti detti Germania Inferiore, hoogstwaarschijnlijk de belangrijkste Italiaanse bijdrage aan de histografie der Nederlanden. Maar hij was er niet van op de hoogte dat een onbekende landgenoot ruim honderd jaar eerder een Middelnederlandse kroniek van Vlaanderen had vertaald onder de titel ‘Cronache de singniori di Fiandra e de loro advenimenti’ en zijn vertaling had opgelucht met een figuratieve kaart van Vlaanderen. Het manuscript ontstond in kringen van Italiaanse handelaars en bankiers die rond 1450 in Brugge actief waren. Dit papieren manuscript, dat in 1988 door de stad Brugge en met steun van de Vlaamse gemeenschap uit Italiaans privébezit werd aangekocht, is van uitzonderlijk belang omwille van de figuratieve kaart maar ook omdat het ons een beeld geeft over de Italianen en hun taalgebruik in het Brugge van de vijftiende eeuw. Het werk is geschreven in mercantesca, de Italiaanse littera cursiva die oorspronkelijk alleen door de kooplieden (mercanti) werd gebruikt, maar die in de vijftiende eeuw het kenmerkende schrift werd van de Italianen die onderwijs in de volkstaal hadden genoten (kooplieden, bankiers en ambachtslieden). De Cronache wordt in de aanhef gedateerd: ‘… Et ab ejus InCHarnatione MccccLij die XXV In sepulcro vivorum Brugis’, of in het jaar 1452 de vijfentwintigste dag, in Brugge, het graf voor levenden. De beschrijving van Brugge als een sepulcrum vivorum doet schrikken, maar de auteur zelf laat in zijn ziel kijken in de proloog. Hij wendt zich tot een carissimo compare aan wie hij belooft bell’operette (mooie werkjes) te schrijven. Hij voelt zich verplicht ten opzichte van zijn vriend, die hem heeft geholpen in een moeilijke tijd van zijn leven. Hij schrijft over ‘continue e immeritate ingiurie’ (herhaalde en onterechte beschuldigingen), die hem iedere vreugde in het leven hebben ontnomen en die hem tot ledigheid verplichten. Hij probeert zijn depressieve gemoedsgesteldheid te ontvluchten met literaire bezigheden die zo schrijft hij ‘zonder al te veel moeite kan verrichten’ (‘perché do natura simili cose fo senza alquna pena’). In zijn zoektocht naar geschikte teksten voor zijn compare heeft hij de ‘Kroniek van Vlaanderen’ ontdekt, een versie die de geschiedenis van

14

Forum Romanum: algemeen zicht en tempel van Antoninus en Faustina omgebouwd tot kerk Frieda en ik wippen ook nog even het Colosseum binnen en spreken af met Carl en Pouk aan de boog van Constantijn. We zoeken een lunchadres en omdat de echte restaurants nog niet open zijn om 12 uur springen we een bar binnen. Het schijnt dezelfde te zijn als deze waar zij gisteren geluncht hebben: een aanrader bar San Clemente: we eten melanzana parmigiana: aubergines in tomatensaus met kaas. In de namiddag gaan we de Aventijn op: eerst gluren door het sleutelgat van de villa Malta voor zicht op Sint-Pietersbasiliek, dan bezoek aan de kerk Santa Sabina met de oudste afbeelding uit de 5de eeuw van een gekruisigde Christus op de houten deur (van het Syrische type). Carl en Pouk schuiven aan voor het sleutelgat op de piazza dei Cavalieri di Malta / de houten deur Daarna wandelen we naar beneden en langs het circus maximus ,waar ze nu pas opgravingen aan het doen zijn, naar het kerkje Santa Maria in Cosmedin: de bocca della verità laten we aan de aanschuivende Aziaten... Avondmaal op appartement: wok van vis met gebakken spinazie na onze dagelijkse aperitief spritz con salume olive e bruschette. ’s Avonds komt Ortwin aan met een late vlucht: SN

27

VIAGGIARE

STORIA

allen op het Sint-Pietersplein??? We zijn ons avondmaal aan het voorbereiden; de RAI staat aan met zicht op de schouw; ik ben pesto aan het maken; Frieda zit in de zetel en roept. Iets na 19 uur: witte rook! We kijken en krijgen toch even kippevel. ’t Is toch geen Italiaan denk ik... Neen, maar hij heeft wel Piemontese roots... en het is een Jezuïet met de naam Franciscus: il faut le faire! We drinken op zijn gezondheid. Nu weet Ortwin, oud-leerling Jezuïetencollege - zoals ook zijn broer Cedric - dat de marathon op het gewone uur kan doorgaan met een kleine wijziging van de route: ze komen niet langs het plein op zondag. Dadelijk komt ook de ondertiteling: mis op dinsdag 19 maart om 9.30 op het feest van Sint Jozef, patroon van het Vatikaan en sowieso sluitingsdag voor bezoekers die dag. Het regent pijpenstelen: wij volgen het rechtstreeks op RAIUNO. We maken staartvis met melanzane, zucchini e pomodori vers van de markt.

Vlaanderen beschrijft die begint met de zogenoemde forestiers, een zestal heersers die hun naam danken aan de ‘foresta senza pietà’, waar de eerste Vlamingen woonden en eindigt met de blijde intocht van hertog Filips de Goede in Brugge in het jaar 1440. De auteur heeft besloten de kroniek te vertalen in ‘nostra materna linghua’ en die aan te bieden aan diegene die hem heeft aangezet tot schrijven. De opdrachtgever zal dankzij deze vertaling begrijpen welke belangrijke ontwikkelingen in Vlaanderen hebben plaatsgevonden en zal in grotere mate zijn vorst waarderen, de ‘inclito, vero, intero et buono […] Monsignore Filippo di Digiuno, ducha di Borghongnia,…’(de roemrijke, eerlijke, rechtschapen, genadige Mijnheer Filips van Dijon, hertog van Bourgondië…). Over de naam van de eerste heersers van Vlaanderen, de forestieri, merkt hij op dat zij terecht een dergelijke naam droegen, omdat zij vorsten waren in een wildernis en van een wilde bevolking en dan voegt hij eraan toe: ‘chome raconto e nel testo loro medesimi narrano’, zoals ik vertel en zij zelf in de tekst verhalen. De Vlamingen vertellen hun eigen geschiedenis, de vertaler is slechts aanwezig om die geschiedenis wereldkundig te maken.

Rome op appartement : mijn broer en ik - mijn broer en schoonzus en onze overbuurvrouw: fresco op de muur Donderdag: Rome: Esquilijn en Quirinaal Na het ontbijt wandelen we naar Santa Maria Maggiore op de Esquilijn waar de paus bloemen is gaan neerleggen in de Cappella Paolina met het schilderij van Maria ( geschilderd door Lucas?!). Op mijn vraag over de paus antwoordt de Dominikaan: è gia stato, signora! Iets na 8 uur! Paus Francesco in de kerk Santa Maria Maggiore Carl en Pouk gaan nu naar het Colosseum want het regent niet vandaag. Mijn zus en ik gaan naar de tentoonstellling in de Scuderie del Quirinale: Titiaan met audioguide nu ook in het Frans. Titiaan: De Farnesepaus Paulus III en Flora Vier jaar geleden - Caravaggio - was de audioguide nog in het Engels of Italiaans. Prachtige grote werken van de Venetiaanse schilder in deze grote ruimte van de vroegere paardenstallen van het paleis van de paus tot de éénmaking van Italië. Het paleis is nu de residentie van de president en slechts te bezoeken op zondag, dus niet voor ons dit jaar: wij gaan naar de paus voor het Angelus op zondag. Wij wandelen verder naar de Spaanse trappen op de Piazza di Spagna. .

26

Kaart van Vlaanderen 1452 Een belangrijk onderdeel van de vertaling is de kaart van Vlaanderen. Deze kaart is op dit moment de oudste gekende originele kaart van Vlaanderen. De kaart wordt al in de proloog aangekondigd ‘’E pe[r]ché meglio si possano comprendere le storie e confini e territorio di n fiandra 212 sarà notata effighurata chom’ ella stà e le grosse pichole ville vi sono’. De toponiemen, schrijft hij, zullen, in het Italiaans worden vertaald in de tekst en eveneens op de kaart. De taalkundige waarde van dit document kan niet worden onderschat. De kaart en de tekst wemelt van Nederlandse toponiemen in Italiaanse vertaling. Zo staat er Brugia voor Brugge, Ghuanto voor Gent, Borsella Brussel, Mellina Mechelen en ook Badia delle dune Abdij ter Duinen, Le schiuse Sluis, El damo Damme. De hele vertaling is rijk aan barbarismen, Italiaanse woorden die Middelnederlandse begrippen trachten te vertalen: borghomestro voor borgermeester (mnl), damo voor dam, hoofmanno voor hoofman(mnl), balio squtetto voor baliu schout, stapola voor stapel… Hoogstwaarschijnlijk werden de meeste woorden niet ter gelegenheid van de vertaling gevormd, maar behoorden ze tot de actieve of passieve woordenschat van de Italianen die in

15

STORIA

VIAGGIARE

Vlaanderen verbleven. De termen die niet tot deze woordenschat behoren, worden door de vertaler nader toegelicht. Zoals in het geval van het woord pali (Mnl. pael in de betekenis van grens gebied) waarvoor in de tekst een woordverklaring opgenomen wordt:’pal vuol dire franchigia o i termini della franchigia di brugia’.

ano dei Fiamminghi voor het concertje in deze kleine kerk. Pater Vanermen, rector, verwelkomt de ambassadeur. Mij ontroert vooral de sopraan in pianto della Madonna van Giovanni Felice Sances.

Waasland 1452 Ongetwijfeld tekent onze auteur de plaatsen in Vlaanderen die belangrijk zijn voor de Brugse kooplieden. Zo heeft hij aandacht voor de waterwegen zoals ‘Questo è il chanale che va a guanto’of ‘questo fiume da lovano viene a melina e mette nello schalto (Schelde)’. Het bijgevoegd kaartje is een uitsnede van het Waasland. Links is er de Schelde, en rechts eivormig Ghyanto of Gent. Centraal, een kerk ‘badia di budelo’ of de Boudeloabdij. Links van de kerk verticaal geschreven staat er ‘El paese di Wass’. Links hiervan Artivelde’ (Ertvelde), ‘Bodolo’. Deze gemeenten maken op de kaart deel uit van een lijn die vertrekt vanuit Brugge aan de ‘porta della + [croce]’ om via ‘Maldinghem’, ‘Ecloo’, ‘Clapricche’ (Kaprijke), ‘Artivelde’ (Ertvelde), ‘Bodolo’ (Boudelo) het veer over de Schelde ‘El passa[oppodi] de Fiandra danversa’ te bereiken. De auteur heeft het hier over de heirweg Brugge – Keulen, te Stekene nog altijd Brugse Heirweg genoemd. Onder de Boudeloabdij staat er ‘Chammino alto danversa’ een verwijzing naar deze weg? Op de kaart zien wij verder nog Ciaffetinghe, Bevero en Repalmondo. Ook nog ‘frassina’ Vrasene? Bronnen Corbellini Sabrina: Cronache de singniori di Fiandra : een Italiaanse kroniek van Vlaanderen. In Handelingen van het Genootschap voor Geschiedenis. 1997 De Brant Guy, Hofman Edy: Stekene in de oude cartografie. d’Euzie jrg 32/1 Op het webadres http://cabrio.bibliotheek. brugge.be/browse/webgaleries/MS685/index. html is de gehele ‘cronage de singniore’ te bekijken. Niet duidelijk genoeg om te lezen. De kaart van Vlaanderen kan je downloaden op de site: http://www.brugge.be/internet/nl/ cultuur_sport_jeugd/Openbare_Bibliotheek/Erfgoedbibliotheek/HandschriftenOudedrukken/Topstukken.htm

16

Woensdag 13/03: Rome: het antieke Rome: Capitool – Mozes – Jesù Piazza Mattei met schildpaddenfontein – kruidenwinkeltje – via del Portico d’Ottavia Marcellustheater Het regent! We kiezen om samen naar de Capitolijnse musea te gaan langs de trap van Michelangelo, de coördonnata. Campidoglio met trap en bovenaan de twee Dioscuren links en rechts de Capitolijnse musea We bezoeken eerst het Museo del Palazzo dei Conservatori ( waar in 1957 de Europese Gemeenschap gesticht werd: het verdrag van Rome met eerst 6 landen). Dit jaar is er de tentoonstelling : l’età dell’equilibro: de regeringen van Trajanus, Adrianus, Antoninus Pius en Marcus Aurelius. We gaan even zitten bij het beeld van Marcus Aurelius, mooi gerestaureerd en in een nieuwe ruimte binnen opgesteld: het is bewaard gebleven omdat men dacht dat het de christelijke keizer Constantijn was! Alle andere bronzen beelden werden meestal gesmolten! De wolvin (waarschijnlijk Etruskisch) hebben we reeds bewonderd, met toevoeging uit de renaissance van de tweeling door de broers Pollaiolo. We lunchen in de cafetaria van het museum op het overdekt terras met prachtig uitzicht op Rome. In de namiddag gaan we verder met ons bezoek aan het Palazzo Nuovo met prachtige beelden zoals de stervende Galliër,Amor en Psyche, de capitolijnse Venus. We wurmen ons door de regen naar San Pietro in Vincoli om de Mozes van Michelangelo te bewonderen. Deze kerk was de titulariskerk van Suenens ( die ons gevormd heeft in Mechelen, toen nog hulpbisschop) en voor alle zekerheid vraag ik wie nu titularis is : een kardinaal uit Washington: oh, een Amerikaan uit de States zullen ze wel niet kiezen). Maar welk voorgevoel brengt mij naar dè Jezuïetenkerk: de Gesù waar ik in al die jaren Romereis geen voet heb binnengezet, wegens de overdadige barok en misschien ook wegens de rivaliteit Dames – Jezuïeten. We zijn goed op tijd voor het klank-en lichtspel over Sint-Ignatius van Loyola om 17.30: ge kunt het u niet voorstellen: een stem spreekt u tot en op het einde coup de théâtre: de heilige verschijnt zelf (zijn beeld), want het schilderij verdwijnt langzaam naar beneden. Altaar van sint Ignatius – zijn bronzen beeld – de kapel in het linkertransept Die avond zit er niet veel volk in de Gesù. Staan ze

25

VIAGGIARE

ITALIA

dei Fiori (we zijn er toen gaan eten met Juanita, Nelly, Marita... Toen buiten op het terras. Nu op de piano nobile met frittura mista di pesce . Leuk aan een appartement is dat je daarna rustig kan digestieven met voor mijn schoonzus een biertje en voor de echte Smetsenijn een grappa! En dit zullen we elke avond herhalen. Ingang appartement Mimosa via dei falegnami 11( timmermanstraatje) in totaal 3 sleutels nodig om binnen te geraken : voordeur buiten / hek / deur boven Dinsdag 12/03: Rome:piazza Navona – Chiostro del Bramante – palazzo Doria Pamphili – Spaanse trappen – Piazza del Popolo. Carl en ik gaan op zoek naar een bakker: ik vraag het gewoon aan een buur en een beetje verder vinden we een forno die ons elke dag behalve op zondag zal bevoorraden in verse broodjes. In tegenstelling tot de Italianen houden wij van een stevig ontbijt! Na het ontbijt gaan we verder inkopen doen op de Campo dei Fiori, waar het elke dag groenten en bloemenmarkt is met in de buurt een viswinkel en kaaswinkel. Maar toch gaan we op zoek naar een supermercato en na een paar keer vragen vinden we hem in Trastevere, dus over de brug van de Tiber: goedkoop! Daar betalen we thuis het dubbele voor! Carl en Pouk gaan Rome verkennen met het boekje van de Fonteinenwandeling dat ik nog voor ons koor gemaakt heb. Frieda en ik gaan naar de tentoonstelling Brueghel Meraviglie dell’Arte Fiammingha: vier generaties Brueghel met Ipad. Maar eerst kunnen we binnen in de kerk Santa Maria della Pace, met de vier Sibyllen geschilderd door Raphaël. We hebben een streep zon gezien en lunchen op het terras onder de bogen van het klooster: brrr veel te koud voor de tijd van het jaar. Chiostro del Bramant; caffè Doria; palazzo Doria Pamphili Om ons op te warmen zoeken we een typisch caffè en komen terecht in Caffè Doria. We bezoeken daarna ook het palazzo Doria Pamphili, een prachtig nog bewoond paleis van deze adellijke familie verwant aan de Pamphili-paus Innocentius X: zijn portret hangt dan ook in de Galleria geschilderd door Velasquez. Verder werken van de echte Brueghel de Oude: het is de rijkste privé-collectie van Italië. De afstammelingen van pausen krijgen allen de titel prins en dat zou de eerste ontvangst moeten zijn van de nieuwe paus. Chi sa? Avondmaal : een receptje uit Puglia waarvan ik hier de juiste ingrediënten vind: verse orrechiette alle cime die rape ( raapsteeltjes) De zwarte rook laat op zich wachten: de RAI UNO geeft continu de schoorsteen in beeld en wij wachten tot bijna 8 uur om te vertrekken naar San Giuli-

24

Het Waasland in 1452. Links vertikaal lezen wij brabant, Anversa. Rechts eivormig Ghuanto, de kerk die naar rechts wijst Santo bavone [] guanto. Centraal la badia di budelo.

Een transcriptie in een vreemde taal is niet eenvoudig. De tekst in de afbeelding verwijst naar het veer LinkeroeverAntwerpen. Ik maak hiervan el passa [oppodi] di Fiandra danversa. Oppodi of gepodi, heeft hier iemand een betere lezing en vertaling voor?

PROGETTO COLIBRETTO …ik lees een boek…wie leest er mee? Cari lettori, De voorbije weken, na het laatste boek ‘Il momento è delicato’, kreeg ik de indruk dat jullie Italiaanse leeshonger een beetje gestild was. Heeft ‘Progetto Colibretto’ zijn punt van verzadiging bereikt? Daarom wil ik nu even een rustpauze inlassen. Tijdens deze periode wil ik graag het nieuwe boek voorbereiden met als titel ‘Il negativo dell’amore’, de debuutroman van de Italiaanse Maria Paola Colombo. Indien er voldoende belangstelling is, wil ik het ‘samen lezen’ aanvangen per 1 september. In afwachting van een lange, hete zomer wens ik jullie een prettige vakantie en… Buona lettura ! A presto? Dany Corneillie

17

ITALIA

VIAGGIARE

ITALIANI SVEGLIATEVI! LE NOSTRE RADICI CULTURALI SONO MINACCIATE 2013

Habemus Papam en Maratona di Roma

(dal Botteghino no. 179, a cura di Vito Laraspata) Invadenza dei nuovi linguaggi; impoverimento che deriva dalle neo lingue soprattutto televisive e burocratiche; corruzione del linguaggio istituzionale, pieno di errori, favorito anche dai messaggi pubblicitari. Se un Paese dovesse perdere la sua lingua, la sua storia, la sua arte, è come se perdesse le sue radici culturali e con esse anche la capacità di creare. Fermiamoci un istante a pensare quello che l’Italia ha potuto e saputo produrre ieri, dopo l’ultima guerra, nonostante la distruzione subita e la povertà del momento: grandi capolavori nel cinema, con Fellini, Rossellini, Sergio Leone, Comencini e nella letteratura con Buzzati, Moravia, ecc. Da sola l’Italia ha diffuso la cultura nel mondo. E oggi? Oggi, invece, abbiamo incominciato a disprezzare quello che i nostri grandi personaggi, i nostri nonni, i nostri, padri, hanno saputo costruire: la nostra storia, la nostra lingua, la nostra cultura. Non abbiamo saputo utilizzarli come modelli da imitare. Abbiamo peccato di presunzione dando più importanza all’apparenza, all’immagine e credendo di poter ridurre tutto all’improvvisazione. Abbiamo pensato che la lingua non sia più un elemento importante e che la storia sia completamente inutile. Oggi, vanno di moda i ‘talk show’, i cosiddetti ‘reality’, alcuni programmi televisivi, comprati dall’estero, basati sull’annientamento della personalità senza esclusione di colpi. Non abbiamo più tempo e siamo troppo distratti da una vita di consumismo per leggere e capire un qualsiasi libro di filosofia, di psicologia, di saggistica. Per questo non sappiamo più progettare, costruire, produrre buoni programmi televisivi e film da imporre sul mercato mondiale. Ci facciamo superare da società e culture inferiori storicamente a noi. Occorre innanzitutto resistere e battersi contro l'inquinamento della lingua, la quale non è minacciata da chi parla o scrive, ma da chi si augura la sua rapida estinzione per poter approdare ad un mondo globalizzato, dove la comunicazione corrente sia affidata all’inglese. Così facendo, possiamo dire addio alle nostre radici culturali che ci hanno caratterizzato da sempre e che tutto il mondo c’invidia.

18

Op stap met met de familie Smets in Rome van 11 maart tot 18 maart 2013 Reeds in april 2012 heb ik een appartement , met de mooie naam Mimosa, en een vlucht gereserveerd in Rome voor de week van de marathon. Zo kon mijn zoon Ortwin rustig nakomen en de marathon al dan niet lopen. Ook wou ik een concertje meemaken in de kerk van de Vlamingen Sint-Juliaan bij Pater Vanermen, die er voor gezorgd heeft dat we met ons koor uit Beveren, toen nog Martinuskoor, in de SintPietersbasiliek de mis van 11 uur konden opluisteren. Een mailtje naar familie en vrienden leverde 3 medebewoners op : mijn zus Frieda ( was aanwezig op het vorig altenfeest ) en mijn broer Carl met zijn vrouw Pouk ( geboren in Congo en naam Hilde verbasterd tot Pouk waarschijnlijk door de boys afgeleid van het Franse poupée). De pauskeuze hebben we er gratis bijgekregen. Nadeel: ze konden de Vatikaanse musea met Sixtijnse kapel niet bezoeken, behalve op de laatste maandag. Dan zal het wel onmenselijk druk geweest zijn en daar hebben we dus niet voor gekozen: dus moeten ze nog eens terugkeren. Voor alle zekerheid

hebben we dan ook allen, op verschillende tijdstippen, een muntje gegooid in de Trevifontein. Maandag 11/03/2013: Brussel - Roma Frieda, Carl en Pouk vertrekken met Alitalia op een ijselijk vroege vlucht. Ik met SNBrussels later want het appartement is pas beschikbaar na 15 uur. Zij komen dus eerst aan in het appartement bij de vriendelijke eigenares Iole Berlinguer: ik heb niet durven vragen of ze Joodse was maar het appartement ligt wel in de Jodenbuurt : het vroegere ghetto. Mijn broer en schoonzus zijn zo vermetel te denken dat ze boodschappen kunnen doen: ze lopen verloren en moeten een taxi nemen om terug te komen ( de kleine supermercato Spar ligt praktisch achter de hoek!), maar ze zijn op stap zonder plan, zonder GSM en zonder adres! En zo begint onze eerste dag met een avondmaal in La Carbonara op de Campo

23

VIAGGIARE

LOCALI STORICI

vangen als een koningin, en dat voor een zonnebril en een paraplu, naast me was een dame een haute couture jurk aan ‘t passen van zo’n 12.000 euro, en ik stond te babbelen met een verkoopster over een stad waar zij van hield: Brugge. Plezant was dat, je keek je ogen uit in die zaak, enig mooi… We passeren Gucci en Prada en uiteraard is er in de straat ook El Greco, maar we hebben geen tijd. We moeten die Spaanse trappen nog op, we laveren tussen flikflooiende paartjes en uitgeputte toeristen, klimmen maar, om boven als beloning een prachtig uitzicht te krijgen op de stad, waar een lichte nevel de zon begint te temperen en alles in een diffuus licht zet. Moe, maar tevreden dalen we af naar de bushalte en kunnen nog net een zitplaats bemachtigen om 45 minuten op en neer te hossen over de omringende heuvels van Rome. Morgen moeten we vroeg uit de veren, omdat we in de waan zijn dat we vroeg gaan vertrekken, in een laatste verslag meer daarover. Arrivederci Roma. Betsy Neckers

Ristorante taverna Del Colleoni - Bergamo Dal 1744

Fotowedstrijd. De ideale gelegenheid om Italië in al zijn facetten in beeld te brengen. Hiervoor rekenen we op jullie! Trek je in 2013 naar Italië, leg dan aan de hand van foto’s je indrukken vast. Doe mee aan onze fotowedstrijd en stuur je foto's naar [email protected] Er zijn 3 categorieën: • natuur • cultuur • mensen Bezorg ons je foto’s voor 30 oktober 2013. Alle ingezonden foto’s die voldoen aan de spelregels komen op de website (www.anfiteatro.be), de naamvermelding blijft verborgen tot de jury de winnaars bekend maakt. Per categorie wordt telkens één winnaar gekozen. De winnaars ontvangen een leuke attentie. Deze prijzen worden in januari 2014 uitgereikt tijdens de nieuwjaarsactiviteit. Spelregels: •Iedereen mag per categorie maximum 3 foto’s inzenden. •De minimale grootte van de foto’s die ingezonden worden is 2 MB, maar de resolutie mag zeker hoger zijn! •De foto’s moeten een verhouding 2:3 of 3:2 hebben. •Teksten (en dus ook geen namen) in foto’s, en passepartouts of kaders zijn niet toegestaan. Bij het doorsturen van de foto moet elke inzender volgende gegevens vermelden: 1. Naam en voornaam van de fotograaf 2. Datum en plaats waar de foto genomen is 3. De categorie waartoe de foto behoort De foto’s moeten genomen zijn in 2013. De winnaars krijgen persoonlijk bericht. Anfiteatro krijgt toestemming de foto’s te gebruiken in publicaties, mits vermelding van de naam van de fotograaf.

22

Splendide sale con soffitti a volte Sostenuti da colonne in pietra, antiche armature, preziosi pavimenti e arredi. Elegante e intrisa di storia lombarda-veneta, in un palazzo del XIV secolo, ristrutturato nientemeno che dal Bramante. Questa è la settecentesca Taverna del Colleoni, dedicata al celebre condottiero bergamasco e affacciata su una delle piu’ belle piazze d’Italia. Un’ armonia di spazi e di ricette antiche che hanno affascinato persino il grande Le Corbusier e fatto convenire qui a tavola intellettuali e uomini di cultura.

19

VIAGGIARE

VIAGGIARE

ROMA DAG IV

een steil straatje aan de zijkant van het Forum Romanum, het ligt letterlijk aan onze voeten als een toneel om te bekijken uit een loge eerste rang, schitterend om te fotograferen … Langs een smal steegje steil naar beneden dalen we nu naar het Campidoglio, kruisen de Piazza Venezia, opgelet voor dit verkeerscircus, om in de Via del Corso onze weg te vervolgen. Maar we krijgen honger, en zien mensen plotsklaps uit allerlei regeringsgebouwen stormen, wij volgen, niet om te spioneren, enfin, om uit te vinden waar die Romeinen gaan eten ’s middags, en ja hoor, in een leuke trattoria op het terras kunnen we het wéér niet laten, al dat groenvoer kunnen we thuis ook eten, maar een pasta met wat ‘t een en ‘t ander erop, dat is echt Italiaans toch … Na dat lekkers en het rustje weer op weg. Ciao, kolom van Marcus Aurelius met het prachtige beeldhouwwerk, al dat marmer gaat uiteindelijk over de vechtpartijen tegen ons, Barbaren, en of ze er op los hebben gemept, men kan dat allemaal zien als een stripverhaal avant la lettre… Nu komt de Via dei Condotti in zicht , met nu voor ons niet meer betaalbare zaken, vroeger met de lires heb ik nog bij Versace gekocht, heel bescheiden hoor, maar toch, men werd daar ont-

Tijdens onze busreis naar het centrum kunnen we nog even de batterijtjes opladen om terug aan een zware stap- en kijkdag te beginnen …We houden halt nabij Trastevere, alles is nog rustig hier, aan de overzijde van de Tiber die we moeten oversteken lokt ons weeral allerlei om te ontdekken of terug te zien. We slaan rechtsaf en langs de kade zien we de grote Synagoge, een imposant gebouw, nu even niet bezoeken. Er wenkt ons een andere kerk deze keer, tja , ‘t is Rome, wat wil je, de Santa Maria in Cosmedin best een zéér oude kerk, echter vooral bekend om het oude putdeksel van de een of andere zeegod: La Bocca della Verità. Een file Japanners wil voor de foto toch de legende uittesten, het is een komen en gaan van blijkbaar allemaal de waarheid sprekende Oosterlingen. Van dat ene circus stappen we een beetje hijgend en stijgend naar het Circus Maximus, alleen het grondplan rest nog, een reuze ovaal iets aan de kanten oplopend, de vroegere tribunes blijkbaar : dé echte martel locatie van de vroege Christenen. Het Colosseum was méér voor de gladiatoren en de ‘spelen’ met de wilde dieren, zo vertelde me ooit mijn vriendin die gids was in Rome. Maar kom , we hebben dorst , een leuke moderne bar vlakbij het Circus, daar kunnen we even rusten ook. Vooruit, die heuvel op, langs de Belgische Ambassade, rustig gelegen aan

20

21