A B Va k w e r k J aa r v e r s l ag
2012
A B Va k w e r k J aa r v e r s l ag
2012
www.abvakwerk.nl
J a a r v e r s l ag
2012
A B Va k w e r k J aa r v e r s l ag
2012
04
A B Va k w e r k J a a r v e r s l ag
2012
05
Inhoudsopgave 2012: een bewogen jaar waarin veel veranderde
06
Ontwikkelingen AB Vakwerk 10 Sociaal jaarverslag 16 Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen, vanzelfsprekend
22
Controleverklaring van de onafhankelijke accountant
23
Financieel jaarverslag
24
Verklaring financiële resultaten 2012
26
Organisatiestructuur
28
Verslag Raad van Commissarissen 2012
30
Verantwoording Ledenraad 2012
33
Colofon
34
A B Va k w e r k J a a r v e r s l ag
2012
06
‘AB Vakwerk laat zien dat het een sterke organisatie is’
* Jorrit Jorritsma, Voorzitter Raad van Commissarissen AB Vakwerk
A B Va k w e r k J a a r v e r s l ag
2012
07
2012: een bewogen jaar waarin veel veranderde ‘We kijken terug op een onstuimig 2012 waarin veel veranderde. Meer dan ooit heeft AB Vakwerk in hectische omstandigheden laten zien een sterke organisatie te zijn die op de juiste momenten beschikt over grote veerkracht’. U ziet het al aan dit jaarverslag: onze naam wijzigde
Nieuwe vragen en onder meer de toegenomen
van AB Fryslân & Noord-Holland in AB Vakwerk. Een
automatisering waren in 2012 redenen om een
naam die meer recht doet aan onze ambities en beter
herinrichting van de organisatie aan te kondigen.
in de markt gezet kan worden. Naast vakmanschap
Dit veroorzaakte, mede onder invloed van andere
straalt AB Vakwerk uit dat we na de fusie samen één
gebeurtenissen en noodzakelijke aanpassingen in de
hechte coöperatie zijn: verbonden met onze leden,
leiding, voor enige ongerustheid onder onze
klanten én elkaar.
medewerkers. Al deze complexe processen kunnen – en dat is menselijk en begrijpelijk – gepaard gaan met
Bij alle veranderingen kwam in het najaar het
emoties. De organisatie is met minder leidinggevenden
onverwachte vertrek van directeur Lammert Fopma
in het middensegment platter en slagvaardiger
voor mij niet helemaal als een verrassing. Het was
geworden. En dat is winst.
bekend dat hij toe was aan een nieuwe stap. Als directeur heeft Lammert Fopma AB in velerlei opzichten
Onze medewerkers verdienen om meerdere redenen
flink op de kaart gezet en daar zijn we hem dankbaar
een groot compliment voor hun betrokkenheid,
voor. Per 1 januari 2013 traden Hylke van der Veen en
flexibiliteit en inzet die ze onder alle omstandigheden
Kasper van der Molen aan als respectievelijk algemeen
laten zien. Aan hun enthousiasme is te danken dat AB
directeur en commercieel directeur. Zij vormen, samen
Vakwerk in 2012 een positief resultaat heeft geboekt;
met de door de RvC per 1 oktober benoemde financieel
beter dan de uitzendmarkt gemiddeld. En dat is knap
directeur Aebe Aalberts, het nieuwe directieteam van
in een economisch zware tijd waarin, ook bij AB
AB Vakwerk. De vlotte directiewisseling geeft al aan
Vakwerk, marges onder druk staan. Dit zegt ook iets
dat AB zich snel en adequaat weet aan te passen aan
over de loyaliteit van onze leden en klanten. Ook zij
nieuwe omstandigheden. Doel is een sterke organisatie
verdienen onze dankbaarheid. Het laat zien dat AB
te blijven die nieuwe uitdagingen aankan én blijft doen
Vakwerk in een positieve omgeving opereert en dat
waarvoor het is opgericht: zorgen voor de continuïteit
geeft, ondanks forse tegenwind en grote uitdagingen,
en de specifieke personele behoeften van het
vertrouwen voor de toekomst.”
agrarisch bedrijf.
A B Va k w e r k J aa r v e r s l ag
2012
08
A B Va k w e r k J a a r v e r s l ag
2012
09
A B Va k w e r k J a a r v e r s l ag
2012
10
Nieuwe directie per 2013 Per 1 januari 2013 zijn Hylke van der Veen en Kasper van der Molen aangetreden als respectievelijk algemeen directeur en commercieel directeur bij AB Vakwerk. Zij vormen, samen met de door de RvC per 1 oktober benoemde financieel directeur Aebe Aalberts, het nieuwe directieteam.
* Naam Achternaam * Directie AB Vakwerk Aebe Aalberts, Hylke van der Veen en Kasper van der Molen
A B Va k w e r k J a a r v e r s l ag
2012
Aanvaardbaar resultaat over 2012 AB Vakwerk stabiliseerde in 2012 op het niveau
Het boekjaar 2012 was voor AB Vakwerk acceptabel,
van 2011. De omzet bedroeg € 84,3 miljoen en
onstuimig en dynamisch. In een moeilijk
het resultaat € 176.468. Dat is mager, maar
economisch klimaat is er financieel een positief
aanvaardbaar in een jaar dat de economie verder
resultaat behaald en hebben we voor onze leden
kromp, werkloosheid opliep naar 7,2% van de
op een goede wijze kunnen doen waarvoor we zijn
beroepsbevolking en het consumentenvertrouwen
opgericht: zorgen voor de bedrijfscontinuïteit bij
naar een dieptepunt daalde. In vergelijking tot de
uitval door ziekte of andere oorzaken. AB weet,
totale uitzendbranche is AB tevreden; daar was
ook in moeilijke tijden, kansen – die zich altijd
sprake van een flinke daling (4%) in het aantal
aandienen – te benutten. Onstuimig typeert de
afgenomen uren. Voor onze coöperatie telt ook de
arbeidsmarkt en het economische klimaat.
tevredenheid van onze afnemers: onze klanten en
Dynamiek geldt voor onze eigen organisatie die
leden geven de dienstverlening van AB Vakwerk
op de golven van de conjunctuur continu
een 7,5. Een cijfer om trots op te zijn en een
meebeweegt en zich aanpast.
11
stimulans om het nog beter te doen.
Nieuwe naam en nieuw gezicht: AB Vakwerk In september veranderden we onze naam AB Fryslân & Noord-Holland in AB Vakwerk. AB Vakwerk doet meer recht aan onze ambitie en geeft aan dat AB Fryslân & Noord-Holland echt één bedrijf is. Het zegt dat onze Vakwerkers in uiteenlopende sectoren vakmanschap leveren. De nieuwe naam maakte een nieuwe, eigentijdse huisstijl noodzakelijk. De honingraatelementen
7,5
krijgt AB Vakwerk voor algemene tevredenheid van klanten en leden.
staan voor de verbinding tussen klanten, medewerkers en de coöperatie.
Bedrijfsverzorging: voor 92,8% van de leden enorm belangrijk De agrarische bedrijfsverzorging is voor de leden nog altijd zeer belangrijk. Voor 92,8% van
de leden heeft dit zelfs de meeste toegevoegde waarde. Voor ruim de helft van de leden is de mogelijkheid tot vervanging bij ziekte via de reductieregeling de belangrijkste reden om lid te zijn en te blijven van de coöperatie. Bron: AB klanttevredenheidsonderzoek 2011 A B Va k w e r k J a a r v e r s l ag
2012
12
Agrarische afzet uren stabiel Juist nu plukt AB de vruchten van de stabiele
voor een solide basis voor onze bedrijfsvoering.
en constante afname van uitzend- en/of
AB blijkt sterk op lokale markten en is meer dan
detacheringspersoneel door de agrarische
grotere commerciële partijen in staat mee te
bedrijven. De agrarische sector is veel minder
denken én te bewegen met het MKB. AB doet
conjunctuurgevoelig dan andere sectoren. Onze
wat het belooft en wordt als zodanig door de
agrarische leden zijn gezamenlijk goed voor een
markt herkend en erkend. En dat beloont zich
kwart van de omzet in personeelsuren. Dat zorgt
vooral in moeilijker tijden.
Organisatorische veranderingen vanaf 1 januari 2013 In 2012 werd een aantal veranderingen in de structuur van de organisatie doorgevoerd. In plaats van een eenmansdirectie is de dagelijkse leiding nu in handen van een driemansschap (formeel per 1-1-2013). De directieleden hebben nadrukkelijk gescheiden verantwoordelijkheden. De organisatie werd platter met minder leidinggevenden op de vestigingen. Kortere lijnen vergroten de slagkracht. De aanpassingen passen in het streven naar meer transparantie en beter toezicht. Daarbij hoort ook een sterkere en onafhankelijke rol voor de Raad van Commissarissen die als toezichthouder waakt over het gevoerde directiebeleid. Hiermee sluit AB aan bij de ‘Good governance’-code van de Nationale Coöperatieve Raad voor land- en tuinbouw (NCR). Het doel van de NCR-code is om coöperatief ondernemerschap, ledenbetrokkenheid en professioneel toezicht te verbeteren.
Afwachtende markt Het bedrijfsleven heeft te maken met een
De focus van veel ondernemingen ligt op de
afwachtende houding van ondernemers.
korte termijn en dat maakt inspelen op de markt
De uitzendmarkt heeft bovendien te maken
over een langere periode lastig. De bouwsector
met veel aanbieders, grote onderlinge
zal ooit weer aantrekken. Maar wanneer? Door de
concurrentie, en dalende marges. Vooral de
nog altijd groeiende vraag naar flexibele arbeid
zakelijke dienstverlening, de industrie en de
én de vergrijzing van de beroepspopulatie, liggen
bouwnijverheid kregen harde klappen en dat
er op termijn grote kansen voor AB Vakwerk.
ging gepaard met een groot banenverlies.
Dat er op enig moment weer een grote vraag
Daar staat een redelijke stabilisering in de
komt naar vakmensen staat vast. Daarom blijft
gezondheids- en welzijnszorg, handel, vervoer
AB investeren in Vakwerkers. En met succes.
en horeca tegenover. Vooral in de logistiek en
Werkt een gemiddelde uitzendkracht ongeveer
transport behaalt AB nog altijd goede resultaten.
drie maanden voor een uitzendbureau, bij AB is dat gemiddeld een jaar.
A B Va k w e r k J aa r v e r s l ag
2012
13
Omzet (in euro’s) 2012
2011
2010
Bedrijfsverzorging
15.598.527
16.160.537
16.051.407
Uitzenden
41.915.626
43.095.617
38.215.934
8.365.421
8.477.235
7.436.989
Detachering Stap
6.735.122
6.684.370
6.740.063
Payroll
9.603.499
8.869.714
5.949.265
Payroll Seizoensarbeid
1.478.297 587.380
111.615
Personeelsadvies
349.703
Werving en Selectie
14.988
Overig
243.527
372.863
1.482.436
Totaal
84.304.712
84.247.715
75.987.709
Reductieregeling 2012 Aantal leden reductieregeling aan einde van het jaar Percentage leden dat gebruik maakt van Uren hulp per deelnemer Aantal uren per ziekte geval
2011
2010
4.262
4.447
4.525
10,79%
10,46%
11,60%
41,16
41,90
41,20
381,35
400,69
335,43
Payroll groeit Geheel tegen de krimpende landelijke trend in, groeide de omzet van de Payroll-dienst van AB Vakwerk in 2012 met ruim 20%. Een uitstekend resultaat dat laat zien dat AB met het investeren in nieuwe, aanvullende personele diensten de goede weg is ingeslagen.
A B Va k w e r k B rVa rk JAaa v ekrw s le ag J a a r v e r 2012 s l ag
2012
14
Blijven investeren, ook in online dienstverlening AB Vakwerk blijft investeren in mensen, professionalisering en verbetering van de dienstverlening. In 2012 is een grote stap gezet met de website www.abvakwerk.nl. Als digitaal platform – gericht op verschillende gebruikersgroepen – is de website een volwaardig onderdeel van de dienstverlening én de eigen organisatie. Het platform vergroot de efficiëntie en dat past in ons streven om kostenbewust te ondernemen. Klanten, leden, werkzoekenden en de eigen
Met deze website komt AB nog dichter bij de klanten
medewerkers komen terecht in een specifiek voor
en leden te staan. Onze gebruikers zien in één
hen bedoelde omgeving. Daar vinden ze (op termijn)
oogopslag de vestiging in de buurt en de juiste
naast informatie ook de mogelijkheid om uren te
contactpersoon en komen als het ware direct een
registreren, de Payroll-administratie bij te werken
vestiging binnen. Via de website is de dienstverlening
of (de opdrachtgevers) om gemaakte uren te
van AB nu continu beschikbaar. Het aantal unieke
accorderen.
bezoekers bedroeg eind 2012 al ruim 1.000 per dag.
Agrarische dienstverlening AB is bezig met een herpositionering van de bedrijfsverzorging en de reductieregeling. Doel is deze essentiële diensten ook in de toekomst te kunnen waarborgen. Het is wenselijk het contact met – en de dienstverlening aan - de leden te intensiveren. Ook dringt zich de noodzaak op het personele aanbod aan te passen aan de snel veranderende wensen van de sector. De markt vraagt niet meer alleen naar de allround bedrijfsverzorger maar ook naar onderscheiden medewerkers die op verschillende niveaus werken. Een bedrijfsverzorger die een complete veehouderij zelfstandig onder zijn hoede heeft, wordt anders gewaardeerd dan dezelfde werknemer die uitsluitend de melkrobot bedient. Ook door de schaalvergroting vraagt de sector om een gedifferentieerder personeelsaanbod, met bijbehorende verschillende ‘prijskaartjes’. In deze wens naar differentiatie ligt een grote uitdaging, naast die van het gezond houden van de reductieregeling. De reductieregeling zorgt ervoor dat agrariërs die lid zijn van de coöperatie recht hebben op vervangende arbeid als zij zelf niet in staat zijn om te werken door ziekte of een ongeval. In deze taak ligt de oorsprong en nog altijd de bestaansgrond van AB Vakwerk.
A B Va k w e r k J a a r v e r s l ag
2012
15
A B Va k w e r k J a a r v e r s l ag
2012
16
Sociaal: Investeren in Vakwerkers De kwaliteit van de dienstverlening van AB Vakwerk valt of staat met het vakmanschap én de betrokkenheid van de werknemers. Onze klanten en leden moet immers iedere dag kunnen rekenen op hun optimale inzet. Tevreden, geschoolde en gemotiveerde medewerkers leveren beter werk af. Daarom investeert AB continu in deze Vakwerkers. Het bieden van ontwikkelingsmogelijkheden aan het personeel is belangrijk voor het menselijk welzijn én voor de kwaliteit van de dienstverlening. ziekteverzuim AB Vakwerk heeft over 2012 een ziekteverzuimcijfer van 4,86%. De gemiddelde verzuimfrequentie is 0,54 en dat is ten opzichte van het landelijk gemiddelde (1) zeer laag. AB’ers melden zich dus niet vaak ziek, maar als het gebeurt dan is er echt iets aan de hand, zo blijkt uit het gegeven dat het verzuim gemiddeld 24 dagen duurt. De oorzaak ligt in de combinatie van relatief zwaarder lichamelijk werk en het ouder wordend personeelsbestand van AB. Naar mate de leeftijd vordert loopt het verzuim op. AB Vakwerk investeert in 2013 in de personele capaciteit, om hierop een vinger aan de pols te houden.
Ruim 500 Poolse uitzendkrachten waren, op uitnodiging van AB Vakwerk met partner en kinderen, op Moederdag 2012 te gast op de Keukenhof in Lisse. Naast het feit dat de Keukenhof ‘Polen Centraal’ als thema had, wilde AB met dit uitje de waardering voor de inzet van onze Poolse werknemers tot uitdrukking brengen.
A B Va k w e r k J a a r v e r s l ag
2012
17
ICT/Scholing Liefst 487 personeelsleden volgden in 2012 een intensieve computer opleiding waarmee de deelnemers een MBO of HBO-certificaat kunnen behalen. Het lesprogramma wordt aangeboden op vier verschillende niveaus en is daardoor voor iedereen toegankelijk. Dat de cursus een jaar duurt, met tweewekelijkse klassikale lessen, blijkt niet teveel gevraagd en zegt iets over de gedrevenheid en het enthousiasme van onze medewerkers. Dankzij de scholing beschikken de deelnemers over een groot aantal basisvaardigheden op de PC, tot aan het gebruik van sociale media aan toe. ICT-vaardigheden zijn tegenwoordig noodzakelijk
Dat scheelt niet alleen de rompslomp van het
voor het goed uitvoeren van steeds meer taken die
inleveren van papieren briefjes, de
AB Vakwerkers voor de klanten verrichten. Ook voor
geautomatiseerde registratie verkleint ook de kans
het vergroten van de efficiëntie van de eigen
op fouten en vergemakkelijkt een accurate
organisatie wordt computergebruik steeds
facturatie aan de klant. Via een speciale portal
belangrijker. In 2012 is een nieuw softwarepakket
hebben de medewerkers online toegang tot
in gebruik genomen waarmee medewerkers via de
loonstroken, hun urenbegroting en bijvoorbeeld
PC hun uren kunnen invoeren. Inmiddels maakt
de jaaropgaven.
70% van het personeel hier al gebruik van.
CAO Bedrijfsverzorgingsdiensten In 2012 werd een nieuwe Cao Bedrijfsverzorgingsdiensten van kracht voor de duur van 1 jaar (tot en met juni 2013.) Begin 2012 hebben de directies van de landelijke AB organisaties uitgesproken om – parallel naast een nieuw af te sluiten Cao – gezamenlijk de krachten te bundelen op het gebied van de toekomst van de Cao. Het doel is de huidige Cao Bedrijfsverzorgingsdiensten te moderniseren om op termijn als Agrarische Bedrijfsverzorgingsdienst een onderscheidende Cao te kunnen bieden. Daarnaast hebben zowel de werkgevers- als werknemersorganisaties zich gecommitteerd aan de uitwerking van de protocolafspraak ‘Werken aan de toekomst’ .
A B Va k w e r k J aa r v e r s l ag
2012
18
Tevredenheidsonderzoek personeel In 2012 zette AB Vakwerk een belangrijke stap met een tevredenheids onderzoek onder de eigen medewerkers. Het leverde meer inzicht op in wat er in de organisatie en vóór het personeel verbeterd kan worden. Het is de bedoeling dat dit onderzoek voortaan iedere twee jaar plaatsvindt, zodat kan worden gemeten of aanpassingen het gewenste effect hebben. Het onderzoek werd gehouden onder drie te
EU-medewerkers zijn toekomst in Nederland ziet.
onderscheiden personeelscategorieën:
De werknemers die worden uitgezonden, willen
• EU-medewerkers: de buitenlandse,voornamelijk
meer aandacht en mogelijkheden voor hun
Poolse werknemers; • Directe medewerkers: dit zijn de mensen die op
persoonlijke ontwikkeling. De mensen op kantoor geven een soortgelijk signaal af en vragen om
uitzend- of detacheringsbasis bij de klanten en/of
verbeteringen in het houden van functionerings
leden werkzaam zijn;
gesprekken en de communicatie. Daar staat
• Indirecte medewerkers: werkzaam voor de eigen
tegenover dat de indirecte medewerkers zeer
organisatie (ook wel bekend als de
positief zijn over de werkomstandigheden, de
kantoormedewerkers of de back- en frontoffice).
sfeer en de betrokkenheid. Veranderingen in het management en de daarmee gepaard gaande
De directe medewerkers zijn doorgaans tevreden
perikelen hadden hun weerslag op de resultaten
over het contact met de vestigingen, de
van het onderzoek. De uitkomsten bieden
communicatie en – net als de EU-medewerkers –
voldoende houvast om nog gerichter te
het werkaanbod. Opmerkelijk is dat 60% van de
investeren in het welzijn van het personeel.
Ondernemingsraad Met zowel ingrijpende veranderingen in de structuur als in het management van AB Vakwerk, was 2012 ook voor de Ondernemingsraad (OR) een bewogen jaar. Na het vertrek van Lammert Fopma als algemeen directeur is er inmiddels een nieuwe directie gevormd bestaande uit drie personen. De OR heeft opbouwend meegedacht, geadviseerd en haar taak van medezeggenschap goed kunnen uitoefenen. Daarbij zaten directie en OR niet altijd op één lijn. Er waren zowel procedurele en inhoudelijk verschillen van inzicht. De OR waardeert de openheid en het overleg over de herpositionering van de organisatie. De OR benadrukt dat de persoonlijke verhoudingen altijd goed zijn gebleven en sprake is van constructief doorgaand overleg op basis van wederzijds respect, ook voor elkaars rollen.
A B Va k w e r k J aa r v e r s l ag
2012
19
De medewerkers van AB Vakwerk geven AB een
7,7
A B Va k w e r k J a a r v e r s l ag
2012
20
A B Va k w e r k J a a r v e r s l ag
2012
21
A B Va k w e r k J a a r v e r s l ag
2012
22
Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen, vanzelfsprekend Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen is voor AB Vakwerk geen modegril maar al decennia verankerd in de vezels van onze coöperatie. Immers; de agrarische bedrijfsverzorging is ontstaan vanuit de gedeelde maatschappelijke verantwoordelijkheid voor- en de onderlinge solidariteit binnen de agrarische sector. Wie goed doet, goed ontmoet, is een oud gezegde
Onze doelstellingen zijn geborgd door de meest
dat voor ons nog altijd waarde heeft. AB handelt
hoogwaardige certificeringen: de bedrijfsprocessen
daar actief naar. Vanzelfsprekend en bewust zijn we
laten we toetsen door externe partijen als de ABU,
transparant naar onze leden, klanten en
VCU en NEN, VPO en Blik op Werk. Als het over onze
medewerkers. Dat is ook vastgelegd in onze statuten
EU-medewerkers gaat schuwen we gesprekken met
en organisatie. Die openheid is er ook naar de
de overheid niet en tonen graag goed
samenleving waar we als coöperatie actief deel van
werkgeverschap op alle gebieden: van prima
uitmaken. We zijn lokaal verbonden en daar als
huisvesting (Certified Flex Home), het bevorderen
partner, sponsor en via onze werknemers actief in
van integratie tot aan taaltrainingen. Voor alle
ons eigen achterland: van, voor en met de regio. Dat
AB-werknemers is een extern vertrouwenspersoon
is zoals we graag worden gezien en waar we op
aanspreekbaar op mogelijk ongewenste zaken.
aanspreekbaar zijn. Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen betekent
A B Va k w e r k J a a r v e r s l ag
2012
Onze maatschappelijke verantwoordelijkheid geldt
dat AB Vakwerk naar de wereld en de toekomst
op de eerste plaats voor de mensen die onze missie
kijkt, duurzaam onderneemt, het milieu zoveel
iedere dag moeten waarmaken: de vakmensen.
mogelijk spaart en kansen biedt aan jongeren en
Harde werkers die talloze klussen voor onze klanten
mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Het
en leden klaren. Hun veiligheid op de werkvloer
hoort er allemaal bij. Maar in plaats van een nog
staat voorop. Net zo belangrijk is hun vakmanschap
langere opsomming laat AB liever in de praktijk zien
en deskundigheid: AB investeert continu in scholing,
dat we maatschappelijke verantwoord ondernemen
ontwikkeling en welzijn van onze vakwerkers.
vooral heel vanzelfsprekend vinden.
Controleverklaring van de onafhankelijke accountant
23
Aan: Het bestuur van de Coöperatie AB Vakwerk Groep U.A. Het in dit jaarverslag opgenomen financieel verslag, bestaande uit een geconsolideerde balans per 31 december 2012 en een geconsolideerde exploitatierekening over 2012, is ontleend aan de gecontroleerde jaarrekening van Coöperatie AB Vakwerk Groep U.A. Wij hebben een goedkeurend oordeel verstrekt bij die jaarrekening in onze controleverklaring van 8 maart 2013. Desbetreffende jaarrekening en dit financieel verslag daaruit, bevatten geen weergave van gebeurtenissen die hebben plaatsgevonden sinds de datum van onze controleverklaring van 8 maart 2013. Het financieel verslag bevat niet alle toelichtingen die zijn vereist op basis van Titel 9 Boek 2 van het in Nederland geldende Burgerlijk Wetboek (BW). Het kennisnemen van het financieel verslag kan derhalve niet in de plaats treden van het kennisnemen van de gecontroleerde jaarrekening van Coöperatie AB Vakwerk Groep U.A. Verantwoordelijkheid van het bestuur Het bestuur is verantwoordelijk voor het opstellen van het financieel verslag. Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over het financieel verslag op basis van onze werkzaamheden, uitgevoerd in overeenstemming met Nederlands Recht, waaronder de Nederlandse Standaard 810, ‘Opdrachten om te rapporteren betreffende samengevatte financiële overzichten’. Oordeel Naar ons oordeel is het financieel verslag in alle van materieel belang zijnde aspecten consistent met de gecontroleerde jaarrekening van Coöperatie AB Vakwerk Groep U.A. per 31 december 2012. Leeuwarden, maart 2013
Ernst & Young Accountants LLP w.g. D.E. Engwerda RA
A B Va k w e r k J a a r v e r s l ag
2012
24 Geconsolideerde balans (in euro’s) (voor resultaatbestemming) ACTIVA 31 december 2012 Vaste activa Immateriele vaste activa Kosten van intellectueel eigendom
31 december 2011
1.219.017
927.275 1.219.017
Materiele vaste activa Bedrijfsgebouwen en terreinen Machines en installaties Overige vaste bedrijfsmiddelen
4.576.171 190.313 715.598
927.275
4.637.658 281.093 919.822 5.482.082
Financiele vaste activa Overige deelnemingen Overige vorderingen
52.727 105.980
5.838.573
50.347 201.838 158.707
Vlottende activa Vorderingen Debiteuren Overige vorderingen Overlopende activa
8.944.123 81.473 495.549
252.185
7.152.224 91.827 42.587 9.521.145
7.286.638
Liquide middelen
18.280.741
18.544.813
Totaal
34.661.692
32.849.484
PASSIVA 31 december 2012 Groepsvermogen Onverdeeld exploitatieresultaat
31 december 2011
17.618.733 176.468
16.225.322 1.393.411 17.795.201
Voorzieningen Overige voorzieningen
111.195
17.618.733
111.195
Kortlopende schulden Reductieregeling Crediteuren Belastingen en pensioenen Overige schulden
A B Va k w e r k J aa r v e r s l ag
2012
Totaal
175.301 812.946 6.418.840 9.348.208
-
700.145 5.842.622 8.687.983 16.755.296
15.230.750
34.661.692
32.849.484
25 Geconsolideerde exploitatierekening (in euro’s) 2012
Opbrengsten Dienstverlening Contributiebijdrage Overige opbrengsten
2011
83.712.317 475.252 117.143
83.527.008 497.194 223.513 84.304.712
Directe kosten Lonen en Salarissen Sociale lasten Overige directe bedrijfskosten
53.415.682 13.072.653 7.113.541
Bruto marge Indirecte kosten Lonen en salarissen Sociale lasten Overige indirecte bedrijfskosten Afschrijvingen op vaste activa Bijzondere baten en lasten
Financiele baten en lasten Rentebaten Rentelasten
Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening Aandeel resultaat deelnemingen Exploitatieresultaat voor belastingen Beslastingen over het resultaat Exploitatieresultaat na belastingen
52.628.809 13.632.189 6.360.456 73.601.876
72.621.454
10.702.836
11.626.261
4.378.944 1.210.598 4.468.140 718.726 -
Bedrijfsresultaat
84.247.715
4.265.906 1.182.981 3.858.476 606.888 265.876 10.776.408
10.180.127
-73.572
1.446.134
355.457 26.594
330.471 26.614 328.863
303.857
255.291
1.749.991
-
2.439
255.291
1.752.431
78.823
359.020
176.468
1.393.411
A B Va k w e r k J aa r v e r s l ag
2012
26
Verklaring financiële resultaten 2012 Balans De immateriële activa zijn gestegen als gevolg van het verder investeren in ons nieuwe ERP-pakket MSF. In 2011 is de eerste fase van MSF succesvol geïmplementeerd en dat is in 2012 verder uitgebouwd met o.a. investeringen in de workflows. Daarnaast is er (immaterieel) geïnvesteerd in een nieuwe website voor AB Vakwerk. In de materiele activa is minder geïnvesteerd en is op normale wijze afgeschreven. Vooral dankzij hogere omzetten aan het einde van 2012 liep de debiteurenpost op. Gezien de stand van de economie blijft waakzaamheid hier geboden. De voorziening voor dubieuze debiteuren is verhoogd. De current ratio is op een goed niveau stabiel gebleven. Het eigen vermogen is licht gegroeid. Omdat er sprake is van balansverlenging, vooral bij de vlottende activa, is de solvabiliteit toch licht afgenomen, maar is alleszins acceptabel. Er is een voorziening gevormd om de kosten van toekomstige jubilea van het personeel te kunnen betalen. De voor de reductieregeling betaalde bijdrages hoefden niet in haar geheel te worden aangesproken; in tegenstelling tot 2011, toen er een tekort was. In voorgaande jaren werd het overschot terugbetaald aan de deelnemers. De kortlopende schulden zijn minder gestegen dan de vlottende activa en dat betekent dat het netto werkkapitaal van AB Vakwerk verder is gegroeid en AB Vakwerk nog beter in staat is haar schulden op korte termijn te voldoen.
A B Va k w e r k J a a r v e r s l ag
2012
27
Resultatenrekening In een erg moeilijke markt kon het aantal uren in 2012 nog stijgen ten opzichte van 2011 (+ 1,2%), maar bleef de omzet stabiel op € 84,3 mln. Een en ander ging wel gepaard met een hele sterke druk op de marges. De brutomarge daalde verder van 13,8% naar 12,6% en daalde veel sterker dan de markt. De brutomarge per uur daalde van € 2,96 naar € 2,69 per uur. Een aantal bijzondere kostenposten zorgde voor een behoorlijk sterke stijging van de indirecte kosten. Zonder deze eenmalige bijzondere kosten zouden de indirecte kosten zijn gedaald: nominaal en ook als percentage van de omzet. Samen met de sterk verlaagde marges leidden de hogere indirecte kosten tot een negatief bedrijfsresultaat. Dankzij de weer verder gestegen rentebaten kon AB Vakwerk nog een positief resultaat laten zien. De rentabiliteit op het eigen vermogen was met 1% erg laag in 2012.
Kasstroom De kasstroom was in 2012 negatief: de positieve kasstroom uit operationele activiteiten kon de negatieve uit investeringen niet geheel compenseren, maar de liquiditeitspositie van AB Vakwerk blijft uiterst solide.
A B Va k w e r k J aa r v e r s l ag
2012
28
Organisatiestructuur Ledenraad
Raad van Commissarissen
Financieel Directeur
Beheer
P&O
Commercieel Directeur
Algemeen Directeur
FA & SA
Marketing & Communicatie
Agri
Units
Large Accounts & EU
Payroll en Personeelsadvies
Juridische structuur Coöperatie AB Vakwerk Groep U.A.
AB Vakwerk Uitzendorganisatie B.V.
A B Va k w e r k J aa r v e r s l ag
2012
AB Vakwerk Detachering B.V.
AB Vakwerk Stap B.V.
AB Vakwerk Groep B.V.
AB Groep Vastgoed B.V.
AB Vakwerk Payroll B.V.
AB Vakwerk Payroll Seizoenarbeid B.V.
AB Vakwerk Personeelsadvies B.V.
AB Vakwerk Agri B.V.
AB Vakwerk Administratieve Diensten B.V.
29
Per 1 januari 2013 Directie Functie
Geb. jaar
Geslacht
Nationaliteit
Jaar benoeming
Nevenfuncties
H.Y. van der Veen
algemeen directeur
1966
man
nederlands
2013
Lid RvT Mee Friesland / Lid RvC Caparis
A.D. Aalberts
financieel directeur
1977
man
nederlands
2012
K. van der Molen
commercieel directeur
1970
man
nederlands
2013
Raad van Commissarissen Functie
Geb. jaar
Geslacht Nationaliteit Jaar 1e Termijn benoeming
Lid cooperatie
Beroep
J. Jorritsma
voorzitter
1954
man
nederlands
2010
1
ja
Melkveehouder
E.J.P. Weel
vice voorzitter
1970
man
nederlands
2006
3
ja
Pluimveehouder
L. Westra
commissaris
1979
man
nederlands
2008
2
ja
Melkveehouder
Y.C.M. van Saaze
commissaris
1969
vrouw
nederlands
2006
3
ja
Tuinder
T.J. Miedema
commissaris
1963
man
nederlands
2011
1
ja
Melkveehouder
G. Speijer
commissaris
1949
man
nederlands
2011
1
nee
HPO-expert
Ledenraad
Functie
M. Vendrig
coördinator Ledenraad
G. Miedema
vice coördinator Ledenraad
N. Spaans
ledenraadslid
G. Holtrop-Hoekstra
ledenraadslid
J.D. Bron
ledenraadslid
G. de Boer
ledenraadslid
G.J. Vink
ledenraadslid
J. de Vries
ledenraadslid
L.L. Bouthoorn
ledenraadslid
T. van Arkel
ledenraadslid
R.T. Koopmans-van Dalen
ledenraadslid
A. Wiarda
ledenraadslid
J. Faber
ledenraadslid
R.A. Steensma
ledenraadslid
B.A. Zijlmans
ledenraadslid
J. van Kempen
ledenraadslid
G. Mulder
ledenraadslid
J. Eggenkamp
ledenraadslid A B Va k w e r k J a a r v e r s l ag
2012
30
Verslag Raad van Commissarissen 2012 De Raad van Commissarissen (RvC) van AB Vakwerk bestaat uit zes personen die worden benoemd door de Ledenraad. Het houdt toezicht op de uitvoering van het directiebeleid en de algemene gang van zaken in de coöperatie en de daarmee verbonden ondernemingen. De RvC fungeert tevens als klankbord en adviesorgaan voor de directie. De Raad voert het toezicht uit in zijn vergaderingen én in gesprekken met de directie en andere organen van AB Vakwerk. In 2012 kwam de Raad van Commissarissen tien keer bijeen. De RvC en de directie stonden begin 2012
Een belangrijk gespreksonderwerp in 2012 was
gezamenlijk stil bij het meerjarenbeleidsplan
de herpositionering van de ledendienstverlening.
2011-2013. Een ijkmoment om te bepalen waar
Ruim 50 jaar geleden is de bedrijfsverzorging
AB stond, of de strategie nog actueel was en
opgericht om voor zieke boeren de bedrijfs
of er bijstellingen voor de nog lopende tijd
continuïteit te kunnen garanderen. Zowel
noodzakelijk waren. De resultaten van dit beraad
de huidige praktijk als nader onderzoek wijzen uit
zijn vastgelegd in een visiedocument waarin
dat deze dienstverlening in de huidige vorm niet
duidelijke keuzes worden gemaakt om vanuit
meer aansluit bij de gedifferentieerde klantvraag
de innerlijke kracht, kernwaarden en agrarische
en mede hierdoor niet rendabel is. Op basis van de
wortels verder door te groeien.
drie pijlers ‘klantfocus, kwaliteit van dienstverlening & werkgeverschap en efficiency’ wordt de
De Raad van Commissarissen stemde in het eerste
dienstverlening aangepast aan de huidige vragen
kwartaal vanuit zijn toezichthoudende
van onze leden. Naast een verbeterd rendement
verantwoordelijkheid in met de jaarrekening over
moet deze modernisering resulteren in grotere
2011. Vervolgens stelde de Ledenraad in de
ledenbetrokkenheid en –participatie.
algemene vergadering de jaarrekening definitief
A B Va k w e r k J aa r v e r s l ag
2012
vast en verleende aan de directie decharge voor
Sinds 2011 voldoet AB aan de criteria voor een
het gevoerde beleid en aan de RvC voor het
structuurcoöperatie/structuurvennootschap.
gevoerde toezicht. De RvC sprak zijn waardering
In overleg met de Ledenraad is in 2012 besloten
uit voor het behaalde resultaat en de wijze waarop
de bijbehorende structuurregeling toe te passen
AB in 2011 heeft gefunctioneerd.
op de coöperatie. Er is gebruik gemaakt van een
31
vrijstelling voor het structuurregime omdat
Twee commissarissen zijn in 2012 gestart met
daarmee belangrijke (kern)bevoegdheden niet
de opleiding ‘Bestuurdersleergang’ bij NICE
worden overgeheveld naar de Raad van
(Netherlands Institute for Co-operative
Commissarissen maar bij de algemene vergadering
Entrepreneurship).In 2013 wordt deze leergang
blijven. Hiermee is de invloed van de leden
officieel afgerond.
gewaarborgd. Dit besluit, in combinatie met het toepassen van de NCR*-code, leidde eind 2012 tot
De bezoldiging van de Ledenraad en de Raad
een wijziging van het bestuursmodel en aanpassing
van Commissarissen is in 2012 geëvalueerd
van de statuten van alle juridische entiteiten van
en getoetst aan het advies over fatsoenlijk
AB Vakwerk. Uitgangspunten voor de wijzigingen
ondernemerschap van de NCR. Aanpassing van
zijn transparantie van bestuur, een duidelijke
de systematiek is vastgesteld in de algemene
scheiding tussen bestuur en toezichthouder en
vergadering. De indexering is conform de CAO
werkelijke ledenbetrokkenheid.
Bedrijfsverzorgingsdiensten.
Hoewel de NCR-code de Raad van Commissarissen
De Raad van Commissarissen volgde in de tweede
in overweging geeft uit zijn midden een audit
helft van het jaar nauwlettend het doorvoeren van
commissie, een remuneratiecommissie en een
wijzigingen in de organisatiestructuur die moeten
selectie- en benoemingscommissie in te stellen,
leiden tot een compactere en efficiëntere
heeft de RvC besloten van deze regel af te wijken
aansturing van de organisatie. Begin oktober leidde
en geen commissies te benoemen.
dit tot de benoeming van een nieuw management team door de directie. Het vertrek van de algemeen
In het tweede kwartaal van 2012 heeft de RvC
directeur maakte eind 2012 de benoeming van een
als team een traject voor ‘zelfevaluatie’ doorlopen
nieuw directieteam door de RvC noodzakelijk.
met als doel het functioneren van de raad te verbeteren door de werkwijze en het gedrag van
De Raad van Commissarissen,
individuele commissarissen te spiegelen. Tevens
Jorrit Jorritsma, voorzitter
hebben er individuele voortgangsgesprekken
Erik Weel, vice-voorzitter
plaatsgevonden met de commissarissen en zijn
Yvon van Saaze, commissaris
mevrouw Van Saaze en de heer Weel herbenoemd
Lucas Westra, commissaris
voor een laatste periode.
Thom Miedema, commissaris Jonard Speijer, commissaris *NCR = Nationaal Coöperatieve Raad voor land- en tuinbouw
A B Va k w e r k J a a r v e r s l ag
2012
32
Volgens NCR-Code Deugdelijk ondernemingsbestuur verankerd in statuten Goed en transparant bestuur is belangrijk voor iedere onderneming en in het bijzonder voor coöperaties die er zijn om het belang van leden te dienen. Bij het waarborgen van de belangen van de leden hoort een deugdelijk ondernemingsbestuur, tegenwoordig vaak aangeduid als ‘Corporate Governance’. Het is om die reden dat AB Vakwerk in 2012 de statuten volledig heeft aangepast volgens de adviezen van de Nationale Coöperatieve Raad voor land- en tuinbouw (NCR). Dankzij deze zogenoemde NCR-Code kunnen ambities als professioneel bestuur, kritisch toezicht en werkelijke ledenbetrokkenheid nog beter worden waargemaakt. Een belangrijk element daarin is de nadrukkelijke scheiding tussen toezicht en bestuur, met bijbehorende
* Naam Achternaam
strikt gescheiden verantwoordelijkheden. De Raad van Commissarissen vervult de rol van toezichthouder en bewaakt de belangen van leden én werknemers. Al deze zaken zijn per 2012 in de aangepaste statuten van de coöperatie vastgelegd. Onder het kopje ‘Over AB’ vindt u op www.abvakwerk.nl de statuten en meer informatie over het ‘Corporate Governance’ van AB.
A B Va k w e r k J a a r v e r s l ag
2012
33
Verantwoording Ledenraad 2012 De Ledenraad van AB Vakwerk is het hoogste orgaan binnen de coöperatie en bestaat uit achttien leden. De raad vertegenwoordigt de belangen van de leden, fungeert als klankbord voor de Raad van Commissarissen én de directie. Ook geeft de raad advies over de kwaliteit van de dienstverlening én de maatschappelijke betrokkenheid van de coöperatie. De Ledenraad heeft belangrijke bevoegdheden bij beslissingen over (des)investeringen, onroerend goed, samenwerkingsverbanden en bij de goedkeuring van de jaarrekening. Belangrijke onderwerpen tijdens de zes
Besluiten van de Ledenraad in 2012:
ledenraadsvergaderingen in 2012 waren:
• Vaststelling jaarrekeningen 2011 van:
• herpositionering van de dienstverlening aan de agrarische leden; • statutenwijzigingen van de coöperatie en de onderliggende vennootschappen als gevolg van
- Coöperatie AB Fryslân & Noord-Holland U.A. - AB Fryslân & Noord-Holland B.V. - AB Fryslân & Noord-Holland Vastgoed B.V. • Verlening van decharge aan het Bestuur voor het
de invoering van de structuurregeling en het
gevoerde beleid in 2011 van:
toepassen van de NCR-code die goed en
- Coöperatie AB Fryslân & Noord-Holland U.A.
transparant bestuur waarborgt;
- AB Fryslân & Noord-Holland B.V.
• herpositionering AB Vakwerk en aanpassing bestuursmodel.
- AB Fryslân & Noord-Holland Vastgoed B.V. • Vaststelling winstbestemming 2011 • Vaststelling profielschets ledenraadslid • Vaststelling profielschetsen financieel en commercieel directeur • Benoeming ledenraadsleden • Herbenoeming ledenraadsleden • Herbenoeming commissarissen • Vaststelling basisuurtarief Bedrijfsverzorging 2013 • Vaststelling vergoedingensystematiek Ledenraad en RvC
A B Va k w e r k J aa r v e r s l ag
2012
34
Colofon AB Vakwerk Postbus 442 8600 AK Sneek Dit verslag is een uitgave van Coöperatie AB Vakwerk Groep U.A. met medewerking van: Concept, ontwerp, realisatie Okkinga Communicatie, Bolsward Tekst Mediapunt, Zwaag Fotografie Marcel Rob, Oostwoud (pag. 6 + 10) Druk Drukkerij van der Eems, Easterein
A B Va k w e r k J aa r v e r s l ag
2012
A B Va k w e r k J aa r v e r s l ag
2012
A B Va k w e r k J aa r v e r s l ag
2012
www.abvakwerk.nl
