Vakwerk! Verwerking agrarische producten

Vakwerk!

Verwerking agrarische producten

Verwerking agrarische producten Docentenboek KB, deel 1

Jo Janssen

eerste druk, 2005

Artikelcode: 21114.1 Colofon Auteur(s): Illustraties: Redactie: Onderwijskundige: Resonans:

Jo Janssen VeertienElf Media Studio Maan, Brigitte Meinen Studio Maan, Manon Limmen Cees Bil - AOC Friesland - Locatie Buitenpost

Het Ontwikkelcentrum heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Bent u desondanks van mening dat we u hebben benadeeld, dan kunt u contact met ons opnemen.  2005 Ontwikkelcentrum, Ede, Nederland Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, hetzij mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van het Ontwikkelcentrum.

■■■

4

VERWERKING AGRARISCHE PRODUCTEN

Inhoud

1

Voeding kopen 6

2

Voedsel bereiden 18

3

Goede en slechte micro-organismen 26

4

Van gezond eten weten 34

1

Voeding kopen

1.1 Opdracht 1.1

Kwaliteit meten Benodigdheden Bij deze opdracht heb je nodig: – twee merken van sinas en cola; – twee merken kant-en-klaarsoepen; – twee merken kroketten; – twee paté-soorten; – twee merken pindakaas; – twee merken van een product naar keuze; – toastjes; – plastic bekers; – een viltstift; – lepeltjes; – vlaggetjes; – een blinddoek.

Code eindtermen

Algemene en specifieke vaardigheden

LN/K/1 LN/K/2

Taken verdelen Samenwerken Levensmiddelen met elkaar vergelijken Test afnemen Beoordelen Conclusies trekken Evalueren

Tijd

Tips en bijzonderheden

120 minuten

De leerlingen kunnen de producten voor de smaaktest ook klassikaal klaarmaken. Let erop dat de leerlingen de test niet negatief beïnvloeden door bijvoorbeeld te ruiken of stiekem te kijken. Houd rekening met leerlingen die verkouden zijn of om een andere reden niet kunnen deelnemen aan de smaaktest.

■■■

6

VOEDING KOPEN

Opdracht 1.2

Chips beoordelen Benodigdheden Bij deze opdracht heb je nodig: – verschillende merken (en smaken) chips; – een beker water om te spoelen.

Code eindtermen


LN/K/1 LN/K/2

Vergelijken Beoordelen Verwerken van gegevens Tabel invullen Koopgedrag analyseren Eigen mening vormen

Tijd


50 minuten

Zorg dat er voldoende zakken chips klaar liggen van verschillende merken en verschillende smaken. Let erop dat de leerlingen nauwkeurig en serieus aan de opdracht werken. Besteed als u wilt aandacht aan de invloed van reclame. Ook de invloed van meningen van ‘belangrijke’ personen kan een rol spelen. Hoe reageert de groep bijvoorbeeld op de uitspraak van de stoere jongen in de klas?

Opdracht 1.3

Pudding maken op twee manieren Benodigdheden Bij deze opdracht heb je nodig: – keukenspullen; – een pakje instant vanillepuddingpoeder; – melk; – vanillesuiker; – maïszetmeel (maïzena); – suiker (sacharose); – een eidooier; – puddingvormen (inhoud ± 0,5 liter); – een fles vanillepudding (kant-en-klaar); – theelepeltjes; – keukenpapier; – bekertjes met water om te spoelen; – monsterschaaltjes; VOEDING KOPEN

7

■■■

– –

pennen; blinddoeken.

Code eindtermen


LN/K/1 LN/K/2

Argumenten bedenken Taken verdelen Samenwerken Melk binden Pudding maken Toelichten Smaaktest uitvoeren Resultaten verwerken Eigen product beoordelen Conclusies trekken Werkproces evalueren

Tijd


150 minuten

U kunt bij deze opdracht uitleggen hoe klonten ontstaan. Dit hangt samen met het wel/niet goed zwellen van zetmeelkorrels. De leerlingen werken in tweetallen. Ze moeten een taakverdeling maken. Op die manier kunnen ze deze opdracht in 150 minuten doen. U kunt ervoor kiezen om de smaakproef een dag uit te stellen. Houd wel rekening met de beperkte houdbaarheid van de kookpudding. Als proefpersonen kunnen optreden: medeleerlingen, docenten, bezoekers van de open dag et cetera.

Opdracht 1.4

Kroketten maken Benodigdheden Bij deze opdracht heb je nodig: – 2 dl water; – 1/2 theelepel zout of 1/4 bouillontablet; – 50 gram kalfs-, varkens- of kippenvlees; – 15 gram margarine; – 15 gram bloem; – peper; – nootmuskaat; – paneermeel;

■■■

8

VOEDING KOPEN

– – – – – – –

1 ei; 1 eetlepel water; frituurvet; toef peterselie; kruidenboeket: stukje ui, takje peterselie, stukje wortel, snufje tijm, stukje foelie, stukje laurierblad; keukenpapier; servetjes.

Code eindtermen


LN/K/1 LN/K/2

Zelf bedenken Afspraken maken Vlees koken Een roux bereiden Vlees snijden Kroketten vormen Frituren Vergelijken Producten beoordelen Werkproces evalueren

Tijd


180 minuten

U kunt het vlees kant-en-klaar kopen in bouillonvorm. Zorg dat bij het kiezen van het vlees alle vleessoorten ongeveer gelijk verdeeld worden. Als u de les wilt opsplitsen, kunt u de kroketten verpakt invriezen onder de -18 °C en later afbakken.

Opdracht 1.5

Een product verkopen Benodigdheden Bij deze opdracht heb je nodig: – zelfgemaakte kroketten; – broodjes (gekocht); – mayonaise, curry en mosterd; – servetten, serveerschaaltjes et cetera; – wisselgeld.

VOEDING KOPEN

9

■■■

Code eindtermen


LN/K/1 LN/K/2

Samenwerken Taakverdeling maken Verkoopplan maken Kostprijs berekenen Rekenen Reclameaffiche maken Producten verkoopklaar maken Producten verkopen Werkproces evalueren

Tijd


100 minuten

Het reclameaffiche kan ook bij het vak CKV gemaakt worden. Het is belangrijk dat de leerlingen weten hoe ze moeten betalen (geld wisselen). U kunt de leerlingen ook meerdere broodjes kroket laten verkopen. Gebruik dan bijvoorbeeld kant-en-klare kroketten óf laat de leerlingen tijdens een extra les kroketten in productie brengen.

Opdracht 1.6

Reclame: wat mag wel en wat niet? Benodigdheden Bij deze opdracht heb je nodig: – een woordenboek; – een computer met internetaansluiting.

Code eindtermen


LN/K/1 LN/K/2

Informatie opzoeken Zoeken op internet Informatie verwerken Teksten analyseren Samenvatten Resultaat beoordelen

■■■

10

VOEDING KOPEN

Tijd


50 minuten

Informatie kunnen de leerlingen vinden op www.reclamecode.nl. Aanvullende informatie over reclame kunt u opvragen bij: Nederlandse Code Commissie Paasheuvelweg 15, 1105 BE Amsterdam. Postbus 12352, 1100 AJ Amsterdam. Tel. (020) 196 00 19 De teksten van de Reclame Code Commissie zijn moeilijk. U kunt de teksten klassikaal met de leerlingen bespreken.

Opdracht 1.7

Zelf reclame maken Benodigdheden Bij deze opdracht heb je nodig: – een computer met internetaansluiting; – foldermateriaal; – een printer en/of kopieerapparaat; – verschillende afmetingen papier (A3, A4 en A5); – tekenmaterialen; – lijm; – een schaar.

Code eindtermen


LN/K/1 LN/K/2

(Samenwerken) Zelf bedenken Informatie opzoeken Computer gebruiken Reclame-uiting ontwerpen Reclame-uiting maken Vergelijken Discussiëren Resultaat beoordelen Beargumenteren

VOEDING KOPEN

11

■■■

Tijd


100 minuten

Aanvullende informatie over reclame kunt u opvragen bij: Nederlandse Code Commissie Paasheuvelweg 15, 1105 BE Amsterdam. Postbus 12352, 1100 AJ Amsterdam. Tel. (020) 196 00 19. U kunt de leerlingen thuis informatie laten opzoeken, maar u kunt ook tijdschriften, reclamefolders, vakbladen et cetera voor de leerlingen klaarleggen. Neem tv-reclames op en bekijk die met de klas. U kunt ze op die manier goed laten zien hoe reclame inspeelt op het koopgedrag van mensen. Deze opdracht kan ook bij het vak CKV uitgevoerd worden.

Opdracht 1.8

Nieuwe producten spotten Benodigdheden Bij deze opdracht heb je nodig: – literatuur over (nieuwe) voedingsmiddelen; – een computer met internetaansluiting; – A4-papier; – lijm; – een schaar.

Code eindtermen


LN/K/1 LN/K/2

Brainstormen Informatie opzoeken Computer gebruiken Informatie verwerken Producten beoordelen Mening formuleren Keuze maken Beargumenteren

■■■

12

VOEDING KOPEN

Tijd


50 minuten

Deze opdracht leent zich goed als huiswerkopdracht. U kunt over het onderwerp van deze opdracht een klassengesprek voeren waarin u normen en waarden met betrekking tot voedinggebruik aan de orde stelt.

Opdracht 1.9

Je eigen gehaktbal ontwerpen Benodigdheden Bij deze opdracht heb je nodig: – een computer met internetaansluiting; – 100 gram varkens- of rundvlees; – uien; – een ei; – paneermeel; – ingrediënten naar eigen keuze.

Code eindtermen


LN/K/1 LN/K/2

Informatie zoeken Computer gebruiken Recept maken Volgens recept werken Vlees malen Vleesmengsel maken Vlees bakken Vergelijken Resultaten beoordelen Werkproces beoordelen

Tijd


200 minuten

Als de leerlingen het vlees moeten wolven, zorg dan dat het zo koud mogelijk is.

Opdracht 1.10

Inspelen op nieuwe ontwikkelingen Benodigdheden Bij deze opdracht heb je nodig: – een videorecorder; – de videoband ‘Bakkersjournaal’, nr. 1 t/m 5 1998-1999; – pen en papier. VOEDING KOPEN

13

■■■

Code eindtermen


LN/K/1 LN/K/2

Video bekijken Aantekeningen maken Vragen beantwoorden Verworven kennis weergeven Samenvatten

Tijd


50 minuten

Voor deze opdracht heeft u de volgende videoband nodig: ‘Bakkersjournaal’, nr. 1 t/m 5 1998-1999. U kunt deze videoband bestellen bij: Bakkersjournaal Postbus 332 2800 AH Gouda. Er zijn vijf delen van Bakkersjournaal. Toon het deel dat het beste bij uw werksituatie past. De leerlingen moeten de theoretische gedeelten in de video goed volgen. Daarover moeten ze vragen beantwoorden.

Opdracht 1.11

Chocoladebonbons maken Benodigdheden Bij deze opdracht heb je nodig: – 200 gram pure chocoladecouverture; – 150 gram noten of gekonfijte vruchten; – 50 gram boter; – 50 gram poedersuiker; – slagroom; – 2 gram vanille; – poederchocolade (of poedersuiker); – vetvrij papier.

■■■

14

VOEDING KOPEN

Code eindtermen


LN/K/1 LN/K/2

Samenwerken Keuzes maken Overleggen Taken verdelen Chocoladecouverture smelten Chocoladecouverture tempereren Bonbons maken Werkresultaat beoordelen Werkproces beoordelen

Tijd


200 minuten

U kunt voor deze opdracht gebruik maken van cursusmateriaal van de Middelbare Vakschool Wageningen. Dit materiaal is te bestellen bij: Middelbare Vakschool Wageningen, Postbus 6, 6700 AA Wageningen, tel. (0317) 49 13 13. Op de videobanden van ‘Bakkersjournaal’, nr. 1 t/m 5 19981999, staat ook uitleg over het maken van bonbons. U kunt deze videoband bestellen bij: Bakkersjournaal Postbus 332 2800 AH Gouda. De vorken die de leerlingen gebruiken om de truffels door de couverture te halen, moeten iets omgevormd zijn. De twee buitenste tanden moeten omhoog buigen. De truffels beschadigen zo minder en ze kunnen makkelijker uit de couverture gepakt worden.

Opdracht 1.12

Buitenlandse gerechten bereiden Benodigdheden Bij deze opdracht heb je nodig: – woordenboek; – 100 ml koude yoghurt; – 50 ml koude melk; – 2 ml rozenwater (of een theelepel jam); – 1 lepel suiker; – eventueel ijsblokjes; – 150 ml koude melk; – 1 rijpe banaan; VOEDING KOPEN

15

■■■

– –

1 lepel suiker; eventueel ijsblokjes.

Code eindtermen


LN/K/1 LN/K/2

Woordbetekenis opzoeken Grondstoffen mengen Beoordelen Schrijven

Tijd


50 minuten

Geen tips en bijzonderheden

Opdracht 1.13

Loempia’s maken Benodigdheden Bij deze opdracht heb je nodig: – 200 gram visfilet; – 50 gram garnalen; – 2 teentjes knoflook; – 1 eetlepel ketjap asin; – 50 gram witte kool; – 2 eetlepels olie; – 2 uitjes; – 25 gram taugé; – zout en peper; – 150 gram bloem; – 2 eieren; – 2 dl water; – 4 eetlepels maïzena; – olie om te frituren; – keukenpapier.

Code eindtermen


LN/K/1 LN/K/2

Samenwerken Taakverdeling maken Op tijd werken Loempia maken Frituren Werkresultaat beoordelen Bespreken

■■■

16

VOEDING KOPEN

Tijd


150 minuten

Als de leerlingen starten met roerbakken, moeten alle ingrediënten klaar zijn voor gebruik. Een goede planning van de werkzaamheden is dus belangrijk. U kunt de leerlingen ook zelf een loempiavulling laten samenstellen. De loempia’s hoeven niet per se in deze les gefrituurd te worden. U kunt ze ook laten invriezen en een volgende les hiermee verder gaan.

VOEDING KOPEN

17

■■■

2

Voedsel bereiden

2.1 Opdracht 2.1

Appelkoeken maken Benodigdheden Bij deze opdracht heb je nodig: – een wekker of stopwatch; – 125 gram witte basterdsuiker; – 165 gram margarine; – 25 gram ei (een half ei); – 4 gram bakpoeder; – 250 gram bloem; – 2 appels; – abrikozenjam; – kaneel; – deegstekers met een doorsnede van 7,5 cm en 9 cm; – een deegroller; – een bakje met stuifbloem.

Code eindtermen


LN/K/1 LN/K/2 LN/K/9

Samenwerken Taken verdelen Kwaliteitseisen formuleren Volgens tijdsplanning werken Tijd bijhouden Kruimeldeeg maken Deeg uitrollen Werkresultaat beoordelen Werkproces beoordelen

■■■

18

VOEDSEL BEREIDEN

Tijd 110 minuten

Opdracht 2.2

Tips en bijzonderheden Enkele tips die u aan de leerlingen kunt geven. – Kneed het deeg niet te lang, omdat het anders te slap wordt en zich niet meer laat uitrollen (de aanwezige boter wordt te zacht). – Let erop dat het laagje boter op de bakplaat flinterdun is. Het vet verbrandt anders. – Het deeg dat over is, kan opnieuw gebruikt worden of bewaard worden in de diepvries. – Dek het opstijvende deeg af met plastic in verband met uitdrogen. – Het opstijven van het deeg in de koelkast is om de aanwezige boter weer deels te laten stollen, zodat het deeg zich wat beter laat uitrollen. Is het deeg te stevig geworden, dan kun je hem weer even soepel kneden.

Zachte bolletjes maken Benodigdheden Bij deze opdracht heb je nodig: – 500 gram patentbloem; – 40 gram gist; – 10 gram zout; – 10 gram kristalsuiker; – 60 gram margarine bij gebruik van water, anders 30 gram; – 260 gram water of 230 gram water met 35 gram melkpoeder; – een plantenspuit; – inpakmateriaal.

Code eindtermen



Samenwerken Taken verdelen Secuur werken Ingrediënten afwegen Een elastisch deeg kneden Deeg opbollen Gistdeeg maken Volgens tijdsplanning werken Tijd bijhouden Werkresultaat beoordelen Werkproces beoordelen

VOEDSEL BEREIDEN

19

■■■

Tijd


Zonder plaatrijs en afbakken: 100 minuten Met plaatrijs en afbakken: 200 minuten

Geef de leerlingen voordat ze aan de opdracht beginnen uitleg. Vertel ze onder meer: – hoe ze de ingrediënten moeten afwegen; – dat ze lauwwarme melk of water moeten gebruiken (± 25 °C); – dat de kring in de bloem niet te klein mag zijn in verband met ‘dijkdoorbraken’; – dat ze het deeg altijd moeten afdekken om uitdrogen te voorkomen; – dat ze tijdens het rijzen andere dingen kunnen doen, bijvoorbeeld hun spullen opruimen.

Opdracht 2.3

Automatiseren Benodigdheden Bij deze opdracht heb je nodig: – een rasp; – een dunschiller; – een schilmesje; – een analoge weegschaal; – een digitale weegschaal met tarraknop; – een groentesnijder; – een mixer; – 1 kilo winterwortelen; – 100 gram rozijnen; – 2 sinaasappels; – 80 ml zure room; – 80 ml biogardeyoghurt; – mayonaise; – plastic inpakbakjes.

Code eindtermen



Voor- en nadelen benoemen Samenwerken Taken verdelen Observeren Salade bereiden Handmachines bedienen Vergelijken Overleggen Conclusies trekken

■■■

20

VOEDSEL BEREIDEN

Tijd


100 minuten

U kunt de voor- en nadelen van handmatig en machinaal bereiden ook klassikaal bespreken. Maak de machinale bereiding van de wortelsalade zo ‘machinaal’ mogelijk. De mogelijkheden daarvoor zijn sterk afhankelijk van de outillage van het VAP-lokaal.

Opdracht 2.4

Vochttemperatuur berekenen Benodigdheden Bij deze opdracht heb je nodig: – een computer met internetaansluiting; – een thermometer.

Code eindtermen


LN/K/1 LN/K/2

Brainstormen Opzoeken Computer gebruiken Temperatuur opnemen Meten Rekenen Werkproces evalueren

Tijd


50 minuten

De exacte deegtemperatuur is bij een professionele bakker van groot belang. Bij deeg zoals u dat met de leerlingen maakt, zal een klein verschil in temperatuur weinig verschil uitmaken voor het eindresultaat. Bij deegmachines wordt altijd de wrijvingswarmte die vrijkomt aangegeven.

Opdracht 2.5

Krentenslofjes maken Benodigdheden Bij deze opdracht heb je nodig: – een thermometer; – 250 gram patentbloem; – 25 gram gist; – 5 gram zout; VOEDSEL BEREIDEN

21

■■■

– – – – – – –

20 gram margarine; 20 gram melkpoeder; 130 gram water met de juiste vochttemperatuur; 100 gram winddroge rozijnen; 60 gram winddroge krenten; 120 gram amandelspijs; verpakkingsmateriaal.

Code eindtermen



Samenwerken Taken verdelen Hygiënisch werken Temperatuur opnemen Rekenen Afwegen Deeg maken Broodjes bakken Economisch omgaan met materialen en middelen Systematisch werken Begrip kwaliteit benoemen en toepassen Werkresultaat beoordelen Werkproces beoordelen

■■■

22

VOEDSEL BEREIDEN

Tijd


200 minuten

Voordat de leerlingen deze opdracht kunnen maken, moeten ze de opdracht ‘Zachte bolletjes maken’ uitgevoerd hebben. Een goede taakverdeling is belangrijk, omdat de leerlingen de opdracht anders niet binnen de gestelde tijd kunnen uitvoeren. Geef een instructie hoe de vulling doorgewerkt moet worden. Het is belangrijk dat de leerlingen weten hoe ze dat moeten doen. De krenten en rozijnen moeten ze goed invouwen. Ze mogen de krenten en rozijnen er niet al knedend doorwerken, omdat ze ze zo kapot zouden wrijven. Koop amandelspijs van goede kwaliteit. Sommige soorten zijn goedkoop. Dat is echter meestal geen amandelspijs, maar spijs van gemalen witte bonen. De baktijd is sterk afhankelijk van de bakoven. De tijd kan variëren van enkele minuten (6 minuten) tot wel meer dan een kwartier.

Opdracht 2.6

Werken met de microscoop Benodigdheden Bij deze opdracht heb je nodig: – een microscoop; – een gistoplossing; – een objectglaasje; – dekglaasjes; – lenspapier; – tekenmaterialen; – een computer met internetaansluiting – literatuur.

VOEDSEL BEREIDEN

23

■■■

Code eindtermen



Samenwerken Systematisch werken Een waterpreparaat maken Een microscoop gebruiken Berekeningen maken Natekenen Een computer gebruiken Informatie opzoeken Antwoorden controleren Werkproces evalueren

Tijd


50 minuten

Als de leerlingen nog niet eerder met een microscoop hebben gewerkt, moet u een goede instructie geven. Leg de leerlingen uit hoe ze een waterpreparaat moeten maken. De objectglaasjes moeten ze schoonmaken met alcohol (spiritus). De leerlingen moeten erop letten dat ze er geen luchtbellen tussen het objectglaasje en het dekglaasje komen. Ze zetten daartoe het dekglaasje aan de zijkant in de druppel aan en laten het op een entnaald vallen die ze langzaam laten wegschuiven. In plaats van een dekglaasje te gebruiken kan het preparaat ook aan de lucht drogen. Let erop dat de leerlingen de gistoplossing niet te geconcentreerd maken. U kunt de gistoplossing vooraf aanmaken met lauwwarm water en wat suiker. De leerlingen moeten opzoeken wat de onderdelen van een gistcel zijn. De onderdelen van een gistcel zijn: een celwand, cytoplasma en (in oudere cellen) een of meer vacuolen. Er is ook een kern, maar die is meestal pas te zien na een speciale kleuring. De vacuole bevat vacuolevocht, bij sommige soorten vet. In de gistcel zitten ook verschillende korrels. Deze zijn heel verschillend van samenstelling. Ze bevatten veelal reservevoedsel.

■■■

24

VOEDSEL BEREIDEN

Opdracht 2.7

Werken in een goede werkhouding Benodigdheden Bij deze opdracht heb je nodig: – een computer met internet; – een groot vel papier; – stift.

Code eindtermen


LN/K/1 LN/K/2

Een computer gebruiken Informatie opzoeken Administratieve werkzaamheden uitvoeren Bewustwording veranderingen beroepspraktijk Analyseren Benoemen wat een goede werkhouding is Tips verzinnen Overleggen Keuzes maken

Tijd


50 minuten

Deze opdracht kan als huiswerkopdracht worden uitgevoerd. De opdrachten kan ook in tweetallen worden uitgevoerd. Belangrijk websites zijn: - www.glr-ergonomie.nl - www.arbo-kinderopvang.nl - www.gerschau.nl - www.vhp-ergonomie.nl (verschillende verwijzingen naar andere sites met informatie over goede werkhoudingen). U kunt de opdracht makkelijk uitbreiden met arbotechnische zaken die op school spelen. Op internet kunt u informatie vinden over arbeidsomstandigheden binnen het onderwijs.

VOEDSEL BEREIDEN

25

■■■

3

Goede en slechte microorganismen

3.1 Opdracht 3.1

Yoghurt maken Benodigdheden Bij deze opdracht heb je nodig: – een glazen pot met schroefdeksel; – een maatbeker; – een thermometer; – een warmwaterbad; – een pan; – rauwe melk; – ent-yoghurt; – eventueel kleur- en smaakstoffen; – fabrieksyoghurt.

Code eindtermen



Hygiënisch werken Systematisch werken Begrip kwaliteit benoemen en toepassen Voor- en nadelen noemen van microorganismen Pasteuriseren Yoghurt maken Werkresultaat beoordelen Vergelijken

■■■

26

GOEDE EN SLECHTE MICRO-ORGANISMEN

Tijd


100 minuten

Laat de leerlingen rauwe melk gebruiken. Die melk moet namelijk gepasteuriseerd worden. Laat leerlingen zelf kiezen welke smaak of kleur ze aan hun yoghurt willen geven. Vlaaivulling geeft een prima vruchtenyoghurt. Na het koelen van de bebroede yoghurt ziet de yoghurt er niet erg smakelijk uit. De massa is namelijk niet homogeen. Leg de leerlingen uit dat dat na het schudden anders is. U kunt eventueel zelf de potten eerst schudden en ze dan pas aan de leerlingen tonen. U kunt de yoghurt bewaren tot een volgende les en pas dan de kwaliteitsbeoordelingen uitvoeren.

Opdracht 3.2

Zuurkool maken Benodigdheden Bij deze opdracht heb je nodig: – een witte kool; – een snijplank; – een scherp mes; – een Keulse pot (of iets vergelijkbaars); – drukstenen of een plastic zak met water; – zout; – een weegschaal.

Code eindtermen



Voor- en nadelen noemen van microorganismen Vragen beantwoorden Hygiënisch werken Systematisch werken Begrip kwaliteit benoemen en toepassen Zuurkool maken Snijden Groentemes hanteren Afwegen Rekenen Pot afvullen Werkresultaat beoordelen Werkproces evalueren


27

■■■

Tijd


100 minuten

Aan de hand van deze opdracht kunt u heel goed het begrip pH uitleggen. Besteed aandacht aan het snijden van de kool. De leerlingen vinden dit vaak moeilijk. Vaak snijden ze de koolsliertjes te dik. U kunt de leerlingen nog extra informatie geven over de werking van de bacteriën. De zogenaamde goede bacteriën zitten reeds op de koolbladeren. De zogenaamde slechte bacteriën en schimmels ook, maar die worden voldoende geremd door de snelle groei van de goede bacteriën en door het zoute en anaërobe milieu.

Opdracht 3.3

Zuurheid meten Benodigdheden Bij deze opdracht heb je nodig: – een computer met internetaansluiting; – biologie- of natuurkundeboeken; – A4’tjes; – tekenmaterialen; – pH-papier of pH-meter; – verschillende voedingsmiddelen.

Code eindtermen



Opzoeken Werken met de computer Systematisch werken Meten Schatten Interpreteren Werken met de pH-meter Werken met pH-papier Reflecteren op eigen werk Verworven kennis toepassen

■■■

28


Tijd


50 minuten

Gebruik voedingsmiddelen waar voldoende vocht in zit. Via www.voedingswijzer.nl kunnen de leerlingen zelf opzoeken wat de werkelijke pH-waarde is van een voedingsmiddel.

Opdracht 3.4

Micro-organismen kweken Benodigdheden Bij deze opdracht heb je nodig: – petrischaaltjes; – een watervaste stift; – gedroogde voedingsbodem (plate count Agar); – gedestilleerd water. – een erlenmeyer; – een hogedrukpan; – monsters om te onderzoeken.

Code eindtermen



Systematisch werken Hygiënisch werken Samenwerken Voedingsbodem maken Steriliseren Petrischaaltjes gieten Voedingsbodem enten Beoordelen Conclusies trekken


29

■■■

Tijd


100 minuten

Het werkt altijd erg goed om de leerlingen ‘eigen’ spullen te laten onderzoeken. Voorbeelden zijn: – vuile handen; – handen gewassen met koud water; – handen gewassen met desinfecterende zeep; – de achterkant van een horloge; – sieraden; – bril; – bestek. De hoeveelheid van plate-count-Agar ligt meestal rond de 2 gram per 100 ml voedingsbodem. Wijs de leerlingen op het gevaar van bebroede platen! Er kunnen altijd gevaarlijke, zeer giftige micro-organismen bij zitten. Denk maar eens aan het monster van een eischaal!

Opdracht 3.5

Swabs maken Benodigdheden Bij deze opdracht heb je nodig: – vijf reageerbuizen; – vijf satéprikkers; – watten; – aluminium doppen of aluminiumfolie; – hogedrukpan.

Code eindtermen



Systematisch werken Hygiënisch werken Monsters nemen op een steriele manier Swabs maken Steriliseren Ordenen Werkwijze schrijven

■■■

30


Tijd


50 minuten

Gebruik geen behandelde watten. Deze verkleuren het water. Swabs kun je niet te lang bewaren. Swabs worden gebruikt om een indicatie te krijgen van de microbiologische gesteldheid van een oppervlak. Zo kun je bijvoorbeeld onderzoeken of de reiniging en de desinfectie het gewenste effect hebben gehad.

Opdracht 3.6

Nieuwsberichten over micro-organismen Benodigdheden Bij deze opdracht heb je nodig: – kranten; – tijdschriften; – een computer met internetaansluiting; – een computer met Word; – televisie- of radionieuwsberichten; – een printer; – een kopieerapparaat; – grote vellen papier; – een schaar en lijm.

Code eindtermen



Voor- en nadelen van micro-organismen noemen Vragen beantwoorden Informatie verzamelen Surfen op internet Informatie ordenen Computer gebruiken Poster maken Verworven kennis toepassen


31

■■■

Tijd


50 minuten

Deze opdracht kunnen de leerlingen ook goed als huiswerkopdracht maken. U kunt alvast kranten, tijdschriften en vakliteratuur verzamelen. Dit kunt u ook de leerlingen zelf laten doen. Laat voorbeelden zien van krantenknipsels et cetera. Dat geeft de leerlingen een idee waarnaar ze moeten zoeken.

■■■

32



33

■■■

4

Van gezond eten weten

4.1 Opdracht 4.1

Tien spelregels om gezond te eten Benodigdheden Bij deze opdracht heb je nodig: – de folder ‘Goed van eten en drinken’; – een computer met internetaansluiting.

Code eindtermen



Uitleggen Zelf bedenken Vragen beantwoorden Verworven kennis toepassen

Tijd


50 minuten

Voor deze opdracht heeft u exemplaren van de folder ‘Goed van eten en drinken’ nodig. Deze folder is een uitgave van het Voedingscentrum, Postbus 85700, 2508 CK Den Haag, tel.: (070) 306 88 88. Het voedingscentrum is ook via internet te bereiken. Kijk op www.voedingscentrum.nl. De leerlingen moeten deze opdracht geheel zelfstandig uitvoeren. Dit kan in de vorm van huiswerk of gewoon op school.

Opdracht 4.2

Een gezonde uitsmijter bereiden Benodigdheden Bij deze opdracht heb je nodig: – een koekenpan; – 1 snee brood; – 1 plakje gekookte ham; – 1 ei; – 5 gram boter; – peper en zout; – garnering, zoals sla, tomaat en augurk; – bord met bestek; – een servet.

■■■

34

VAN GEZOND ETEN WETEN

Code eindtermen



Planning maken Systematisch werken Economisch omgaan met materialen en middelen Hygiënisch werken Een gezonde maaltijd bereiden Evalueren

Tijd


50 minuten

Laat de leerlingen vrij in het garneren van hun uitsmijter. Dit geeft ook weer meer inzicht in het gebruik van de voedingswijzer en wat wel en niet gezond is.

Opdracht 4.3

Eet jij gezond? Benodigdheden Bij deze opdracht heb je nodig: – de cd-rom ‘Eetmeter 2002’; – een computer met internetaansluiting (www.voedingscentrum.nl; www.consumentenbond.nl).

Code eindtermen


LN/K/1 LN/K/2

Voorkennis actualiseren Overleggen Systematisch werken Computer gebruiken Omgaan met een interactieve cd-rom Conclusies trekken Resultaat bewerken


35

■■■

Tijd


50 minuten

Voor deze opdracht heeft u exemplaren van de cd-rom ‘Eetmeter 2002’ nodig. Deze cd-rom is een uitgave van het Voedingscentrum, Postbus 85700, 2508 CK Den Haag, tel.: (070) 306 88 88. Het voedingscentrum is ook via internet te bereiken. Kijk op www.voedingscentrum.nl. Laat de leerlingen hun maaltijd vooraf zelf opschrijven en die daarna pas invoeren in de computer. Laat de leerlingen ook hun eigen maaltijden ‘gezond’ maken. U kunt extra opdrachten maken door diëten in het programma in te voeren. Voer dan diëten in die verschillende doelstellingen hebben.

Opdracht 4.4

Het lichaamsgewicht bepalen Benodigdheden Bij deze opdracht heb je nodig: – de brochure ‘Maak je niet te dik!’ van Stichting Voedingscentrum Nederland; – een computer met internetaansluiting; – een flexibel meetlint; – een BMI-tester; – een weegschaal.

Code eindtermen


LN/K/1 LN/K/2

Meten Tabel invullen Conclusies trekken Samenwerken Overleggen

■■■

36


Tijd


50 minuten

Deze opdracht moeten de leerlingen gedeeltelijk in hun eigen tijd uitvoeren. De gegevens moeten wel op school verwerkt worden. Voor deze opdracht heeft u de brochure ‘Maak je niet te dik!’ van Stichting Voedingscentrum Nederland nodig. U kunt exemplaren bestellen bij: Stichting Voedingscentrum Nederland, Postbus 85700 2508 CK Den Haag Tel: (070) 306 88 88. Op het internet kunt u informatie vinden op de website www.voedingscentrum.nl.

Opdracht 4.5

Meningen over voeding Benodigdheden Bij deze opdracht heb je nodig: – een computer met internetaansluiting (www.gezondstegids.nl).

Code eindtermen


LN/K/1 LN/K/2

Computer gebruiken Eigen mening geven Formuleren Vergelijken Conclusies trekken Evalueren

Tijd


50 minuten

U kunt dit onderwerp ook klassikaal behandelen. U kunt ook andere onderwerpen behandelen. Op de internetsite www.gezondstegids.nl staan meer onderwerpen genoemd. Deze onderwerpen passen misschien beter bij uw schoolsituatie.


37

■■■

Opdracht 4.6

De Voedsel en Waren Autoriteit Benodigdheden Bij deze opdracht heb je nodig: – een computer met internetaansluiting (www.vwa.nl; www.bedrijfshygiëne.nl); – folders over en van de Voedsel en Waren Autoriteit.

Code eindtermen


LN/K/1 LN/K/2

Computer gebruiken Opzoeken Mening vormen Powerpoint-presentatie maken

Tijd


100 minuten

De leerlingen kunnen de informatie zoeken op internet: www.vwa.nl U kunt ook (oude) infobulletins van het voorlichtingsbureau voor de voeding en van de VWA/Keuringsdienst van Waren gebruiken: – VOVO, maandblad van het voorlichtingsbureau voor de voeding, nr.1 januari 1996 – Infobulletin van de Voedsel en Waren Autoriteit, Infoblad 1 en 3, 24-11-2000 – Infobulletin van de Voedsel en Waren Autoriteit, Infoblad 2, 14-08-2001 Meer informatie is telefonisch te bestellen bij de Voedsel en Waren Autoriteit. Tel: 0800-0488.

Opdracht 4.7

Kwaliteitsverschillen tussen voedingsmiddelen Benodigdheden Bij deze opdracht heb je nodig: – een computer met internetaansluiting (www.voedingscentrum.nl); – de ‘Spelregels Goede Voeding’ van het Voedingscentrum.

■■■

38


Code eindtermen



Voorkennis activeren Vragen beantwoorden Opzoeken Tabel invullen Indelen Kwaliteit beoordelen Mening vormen Verworven kennis toepassen Maaltijd samenstellen Overleggen

Tijd


30 minuten

Door dit soort oefeningen raken de leerlingen er spelenderwijs aan gewend rekening te houden met de spelregels voor gezonde voeding.

Opdracht 4.8

Wat eet iedereen? Benodigdheden Bij deze opdracht heb je nodig: – een computer met Word; – een printer; – een vragenformulier; – een schrijfplankje en een pen.

Code eindtermen


LN/K/1 LN/K/2

Voorbereiden Samenwerken Plannen Taken verdelen Computer gebruiken Vragen formuleren Interviewen Vragen beantwoorden Resultaten verwerken Conclusies trekken Werkwijze evalueren Samenwerking evalueren


39

■■■

Tijd


100 minuten

De vragenlijsten van de tweetallen kunt u ook klassikaal behandelen. Zo kunnen ze van elkaar nog wat opsteken. Zorg dat er voldoende schrijfplankjes en pennen aanwezig zijn. Het kan helpen om het interview van tevoren te oefenen, eventueel klassikaal. Dit kan veel drempelvrees wegnemen. Conclusies kunnen ook klassikaal worden getrokken. Laat iedere groep hun bevindingen presenteren. Trek vervolgens met de hele groep/klas conclusies.

Opdracht 4.9

Een product met additieven bereiden Benodigdheden Bij deze opdracht heb je nodig: – informatiebronnen over additieven; – aardbeien, abrikozen, frambozen of kersen; – suiker; – pectine; – kleurstof; – citroenzuur; – potjes met schroefdeksel; – soda.

Code eindtermen


LN/K/1 LN/K/2

Onderscheid maken In steekwoorden noteren Jam bereiden Systematisch werken Rekenen Wegen Hygiënisch werken Kwaliteit beoordelen Werkresultaat evalueren

■■■

40


Tijd


100 minuten

De leerlingen kunnen informatie zoeken op het internet. In de Consumenten additievengids, (uitgave van de Consumentenbond, Postbus 1000, 2500 BA Den Haag, tel: (070) 445 45 45) staat informatie over additieven. Ook in de Additievenwijzer (brochure van Consumentencontact, Den Haag) staat genoeg over additieven. Welke vruchten de leerlingen gebruiken is niet van belang. Het moeten wel vruchten zijn met weinig tot geen pectine en het liefst met een relatief hoge pH. Dat is in verband met de toevoegingen. De 2% pectinetoevoeging is ook afhankelijk van de soort pectine die u gebruikt. Pectine is makkelijk te verkrijgen bij bedrijven die handelen in bakkerijartikelen.

Opdracht 4.10

Nogmaals: voeding en voedingsstoffen Benodigdheden Bij deze opdracht heb je nodig: – biologieboeken; – eventueel een computer met internetaansluiting.

Code eindtermen


LN/K/1 LN/K/2

Opzoeken Invullen Combineren Vragen beantwoorden Verworven kennis toepassen

Tijd


50 minuten

Deze opdracht is bedoeld om de kennis over de 3 B’s en de voedingsstoffen op te halen.


41

■■■

■■■

42


Vakwerk! Verwerking agrarische producten

Recommend Documents