Aartsbisdom Mechelen-Brussel – Vicariaat Onderwijs.
Diocesane Pedagogische Begeleiding Secundair Onderwijs
Vademecum Techniek
(2013 - 2014)
In het vademecum geef ik jullie graag een overzicht van de begrippen die binnen het leerplan zijn opgenomen. Ook geef ik jullie hierin graag richtlijnen mee in functie van evalueren binnen techniek.
1 BEGRIPPENKADER Bron: het TOS 21 eindrapport Kerncomponenten zijn: technisch systeem, technisch proces, hulpmiddel en keuze. Technisch systeem: –
– –
Een technisch systeem is een geheel van elkaar wederzijds beïnvloedende elementen en onderdelen die gericht zijn op het bereiken van (een) bepaald(e) doel(en). In een technisch systeem kunnen zich natuurkundige, scheikundige of biologische fenomenen voordoen. De term technisch systeem kan betrekking hebben op het systeemaspect alleen of op alle aspecten (de 4 kerncomponenten) van het technisch object. De gekozen toepassing van de eindterm bepaalt welke van de twee benaderingen aangewezen is.
Technisch proces: – –
Een proces kent een geleidelijk verloop van een reeks acties om een technisch systeem in te zetten, te ontwikkelen of te verbeteren Het technisch proces vertrekt vanuit een behoefte en verloopt volgens 5 stappen: – probleem stellen – ontwerpen – maken – in gebruik nemen – evalueren
Hulpmiddel : – De kerncomponent ‘hulpmiddelen’ omvat alles wat nodig is om technische systemen efficiënter te laten functioneren, te verwezenlijken en hun werking te doorgronden. – Daarmee worden onder andere bedoeld: materialen en grondstoffen, energie, machines en gereedschappen, meetinstrumenten, mensen, kapitaal, tijd…
DPB, F. de Merodestraat 18, 2800 Mechelen, tel.: 015 29 84 86 - fax: 015 29 84 03 - e-mail:
[email protected] Website: http://www.kerknet.be/vic.onderwijs.mb/home.htm Maandberichten
Vademecum
- 1 -
Vakdocumenten
Keuzes: – – –
Keuzes zijn afhankelijk van criteria waaraan technische systemen moeten voldoen. Die criteria kunnen door de maatschappij of vanuit de techniek worden bepaald. Criteria kunnen norm worden en normen kunnen wet worden.
Hanteren Techniek hanteren is de vaardigheden leren die nodig zijn om met techniek om te gaan en het technisch proces in de praktijk toe te passen. Duiden Techniek duiden is techniek in een bredere maatschappelijke context leren plaatsen en de impact van techniek op maatschappij en wetenschap en omgekeerd leren beoordelen. Begrijpen Techniek begrijpen is leren waar het in techniek om gaat, hoe techniek “werkt”, waar men in techniek rekening mee moet houden, wat de kenmerken zijn van techniek. Het technologisch proces Bij elke realisatie hoort het technisch proces opgenomen te worden. Je verwerkt dit in een werkbundel voor alle leerlingen. Dit technisch proces is ook de leidraad voor elke lesvoorbereiding techniek. Het technologisch proces bestaat uit 5 verschillende delen die we “ fase” noemen. Fase 1: probleemstelling ( omschrijven van de opdracht, de waarom van de les, het techniekproject, …) Fase 2: oplossingen zoeken ( omschrijving van de onderzoeksopdrachten,practicum, …) Fase 3: uitvoering kan aan de hand van onderzoeksopdrachten en/of realisaties Fase 4: ingebruikname Fase 5: eindevaluatie Doelstelling van het technisch proces: -
Om het proces waar te nemen van begin- tot eindfase in een technisch systeem. Om de structuur in handelingen en realisaties aan te leren. Om de structuur in handelingen en realisaties terug te vinden. Tegengaan van impulsief handelen.
2 EVALUATIE BINNEN TECHNIEK A-STROOM Uit het leerplan techniek A stroom haal ik het volgende: Evalueren is geen doel op zich. Het maakt deel uit van het leerproces. Via evalueren krijgen de leerlingen en de leraar informatie over de bereikte en de niet-bereikte leerdoelen. Zowel het proces als het product worden geëvalueerd. De klemtoon ligt daarbij uiteraard op het proces want de hoofdbedoeling van het evalueren is bijsturen, remediëren.
- 2 -
Met het proces bedoelen we het leerproces van de lerende. Dit proces bestaat uit het verwerken van de aangeboden leerinhouden die toelaten de doelstellingen te realiseren, het evalueren van die doelstellingen en het bijsturen of remediëren. De evaluatie van het product is een meting die aangeeft of de lerende in voldoende mate de vooropgestelde doelen heeft bereikt. Bij het evalueren wordt in functie van de dimensies aandacht besteed aan: – – – – –
de de de de de
vaardigheden, verworven inzichten, vakgebonden attitudes, kennis, samenhang ervan.
Met het oog op deze realisatie is het belangrijk dat de lerende via bv. zelfevaluatie het eigen leerproces voortdurend leert bijsturen. Hoe rapporteren? De rapportering gebeurt niet louter via een cijferrapport. De vorderingen van de leerling en vooral de tips voor remediëren worden in een eenvoudige en directe taal omschreven. Een soort portfolio of dossier bijhouden van de gerealiseerde techniekprojecten (eventueel geïllustreerd met foto’s van de gerealiseerde techniekprojecten) kan een middel zijn om de succesbeleving te bevorderen. Bovenstaande tekst vind je terug in het leerplan op pagina 12-13-14. Aangezien een techniekproject voor 50% uit hanteren en 50% uit begrijpen en duiden bestaat moet ook de evaluatie in deze verhouding gezien worden. Dit kunnen we enkel bereiken door permanente evaluatie. Graag geef ik jullie het volgende mee: 1. Tijdens de onderzoeksopdrachten kan je werken met evaluatiefiches waar je aandacht geeft aan samenwerken, juistheid, inzet … . Het werken met peerassessment (= evalueren van medeleerlingen) kan hier ook aan bod komen. Uit ervaring weet ik dat het niet steeds mogelijk en/of haalbaar is om dit te doen tijdens de onderzoeksopdrachten. We lopen immers voortdurend rond om bij te sturen en te helpen binnen de groepjes. Probeer toch eens uit of het lukt om per groep 3 items te beoordelen. Elke leerling hetzelfde punt, tenzij erg duidelijk is wanneer een leerling niet meewerkt. Laat hen zeker 5 minuten zelfstandig werken en ga rond met je puntenboek! Ook evaluatie van medeleerlingen is niet zo evident. Je kan vragen aan de leerlingen om elkaar te evalueren na een groepswerkje. -
Evaluatie groepsopdracht; eindig je onderzoeksopdracht niet zonder de laatste 5 minuten in stilte van de leerlingen te vragen deze fiche in te vullen.
-
Omdat de meeste onderzoeksopdrachten in functie van begrijpen is, kan gedacht worden aan een toets of op het einde van de les of in de volgende week.(zie puntje 3)
2. Tijdens het uitwerken van een realisatie kan gewerkt worden met een evaluatiefiche. In deze evaluatie geef je aandacht aan zelfevaluatie (steeds) gekoppeld aan evaluatie leerkracht.
- 3 -
In deze evaluatie neem je de volgende criteria op; technische vaardigheden, sociale vaardigheden en vakattitude.(zie document evalueren van een realisatie) De punten die de leerling zichzelf geeft worden niet mee opgenomen in jullie puntenboek. Ze dienen eerder om de leerling zichzelf te leren inschatten. Op deze manier kan je het proces vaststellen en bespreken met de leerling. 3. Tussentijdse toetsen zijn niet noodzakelijk, maar kunnen soms nodig zijn. Na elk techniekproject kan een controletoets soms aangewezen zijn. Uiteraard hoort cognitieve kennis nog steeds bij het vak techniek, afhankelijk van het techniekproject. Vraag je steeds af: “Is het nodig om een toets te doen om vast te stellen of een leerling voldoende inzicht heeft? “ Kan je als leerkracht zonder toets vaststellen dat een leerling voldoende techniektalenten heeft is een controletoets niet noodzakelijk. Indien je toch een controletoets maakt zorg er dan voor dat ze doelgericht is en er niet louter een “van buiten te leren inhoud” voor nodig is. Het is niet gemakkelijk om op de dimensie duiden een punt te zetten. Bij duiden horen eventuele taken waarbij leerlingen inzicht krijgen in techniek rondom hen.(informatie opzoeken rond ledverlichting,…, opzoeken van gereedschappen, bestuderen van beroepen, …) Onder duiden zet je ook de vakattitude. Vakattitude wordt opgenomen in een evaluatiefiche bij de realisatie. Ook onder het evaluatiefiche van een onderzoeksopdracht kan vakattitude worden opgenomen. De punten van alle evaluatiefiches en de eventuele controletoets in de juiste verhouding geven een eindcijfer van het techniekproject voor elke leerling. Mogelijke puntenverdeling: Hanteren: 50% - Realisaties - Onderzoeksopdrachten binnen groepswerk Begrijpen en duiden: 40% -
Toetsen Opdrachten binnen de les (onderzoeksopdrachten grondig uitgevoerd) Taken (zie hoger vernoemd) portfolio
Vakattitude: 10% (kan bij duiden gerekend worden) -
Veilig werken Juist hanteren van gereedschappen …
Indien je in uw school één punt moet indienen op het rapport, is het belangrijk dat je een overzicht meegeeft voor de ouders. Indien je dit niet haalbaar ziet voor uw school, uw groot aantal klasgroepen, moeten de ouders wel de kans krijgen deze op te vragen. Het meegeven van een brief met de uitleg over waar de punten voor techniek vandaan komen zijn van belang. (zie bijgevoegd document)
- 4 -
Omdat een techniekproject in volle ontwikkeling kan zijn tijdens het moeten indien van punten voor het rapport, raad ik aan tijdens dat rapport geen punten door te geven. Het noteren van al behaalde punten (realisatie nog niet volledig, …) zouden een verkeerd beeld geven aan ouders en leerlingen. Ik raad de scholen daarom sterk aan in het begin van het schooljaar de ouders op de hoogte te brengen van de afspraken en visie binnen het vak techniek en permanente evaluatie. Leg hen uit waarom soms geen punten op het rapport aanwezig zullen zijn. Het volgende rapport kan je dan de punten noteren van het afgesloten techniekproject. Rapport van de kerstvakantie, paasvakantie en einde jaar zijn dan cijfers van meerdere techniekprojecten in de juiste verhouding.
Ik begrijp dat het evalueren van techniek geen gemakkelijke opgave is en niet steeds haalbaar zoals hierboven weergegeven. We kunnen niet meer doen dan ons best en evaluaties uitproberen. Bij vragen kan je me steeds uitnodigen of per mail contacteren.
3 EVALUATIE BINNEN TECHNIEK B-STROOM Er zijn geen wijzigingen met het vorige leerplan voor evalueren binnen 1B.
- 5 -
Evaluatie van een realisatie voor het vak techniek. Inleiding Het evalueren van een realisatie binnen het vak techniek is van groot belang. Zowel sociale vaardigheden, technische vaardigheden als vakattitudes spelen een belangrijke rol in de eindevaluatie van een realisatie. Erg belangrijk is dat vooraf bepaald wordt door de leerkracht welke kwaliteitseisen binnen een werkstuk in aanmerking komen en welke vakattitudes kunnen opgenomen worden tijdens het werk van de leerling (of leerlingen indien het om groepswerk gaat). De kwaliteitseisen moeten opgenomen worden in een stappenplan. Dat stappenplan moet met de leerlingen overlopen worden, via ppt, document of andere mogelijkheden. Maar, je moet in ieder geval kunnen verwijzen in een document naar de normen die jij verwacht voor die bepaalde realisatie. Je moet kunnen aantonen waarom een punt laag is bij een leerling. Zorg dat elke leerkracht binnen de vakwerkgroep hetzelfde systeem hanteert. Er moet ook in evalueren een leerlijn zichtbaar zijn. Breng ook de leerlingen en ouder(s) op de hoogte van de manier van evalueren. Het is van belang dat ouders beseffen dat het niet enkel gaat om het in elkaar steken van een technisch systeem, maar om het proces ervan en al de eisen waaraan een werkstuk moet voldoen. Ook een auto en andere technische systemen die wij dagelijks gebruiken voldoen aan bepaalde kwaliteitseisen vooraleer ze op de markt komen! ( technisch denken en handelen) Het op de hoogte brengen van ouders verhoogt de gespreide inzet van leerlingen. Heb je voorafgaand leerinhoud gegeven of bij voorkeur zelf laten ontdekken rond gebruikte materialen en eigenschappen, dan kunnen kinderen uiteraard onder vorm van een klassieke toets geëvalueerd worden. Dit is echter niet noodzakelijk als je de onderzoeksopdrachten kan evalueren.
De verschillende evaluatievormen
1. Sociale en technische vaardigheden - werkmethode: juist gebruik materiaal en gereedschappen - nauwkeurigheid: volgens vooropgestelde normen ( die op papier moeten staan voor de leerlingen) - tempo: volgens vooropgestelde tijd - verbeteringen na feedback - zelfstandig werken aan de hand van stappenplan, stroomdiagram, werkfiche - helpen medeleerling -…
Aan de hand van een evaluatiefiche moeten deze vaardigheden aan de leerlingen duidelijk worden gemaakt. ( zie bijgevoegd voorbeeld) 6
2. Vakattitudes Volgende attitudes en persoonlijkheidseigenschappen kunnen aan bod komen: -
zin voor werkvolgorde zin voor veiligheid veilig en juist gebruik van gereedschappen respect voor materiaal, voor elkaar bereidheid voor het aanbrengen van verbeteringen aandacht voor zelfevaluatie (**) orde zin voor samenwerking (*); taak binnen werkgroep
Aan de hand van een evaluatiefiche moeten deze vaardigheden en vakattitudes aan de leerlingen duidelijk worden gemaakt. ( zie bijgevoegd voorbeeld)
Uiteraard moet niet elke vaardigheid en vakattitude in elke realisatie worden beoordeeld. Je houdt rekening met de evolutie van elke leerling tijdens een trimester of een schooljaar.( procesevaluatie)
(**) Na een praktische realisatie moeten de leerlingen zichzelf evalueren. Dit gebeurt aan de hand van een duidelijk opgestelde evaluatiefiche waarin zowel vaardigheden als vakattitudes moeten worden beoordeeld door de leerling. Om een zelfevaluatie zinvol te maken, moet deze gekoppeld worden aan de beoordeling van de leerkracht zodat de leerling van zichzelf kan ontdekken of hij/zij zichzelf juist inschat. (*) Tijdens een groepswerk kunnen leerlingen elkaar beoordelen. Dit noemt men peerassessment. TIP gebruik evaluatiefiche:
Opgepast met het aantal onderwerpen dat je wilt evalueren. Teveel brengt verwarring voor de leerlingen en is veel werk voor de leerkracht! Je kan verschillende items beter verdelen over verschillende opdrachten. Je kan de leerlingen vragen de evaluatiefiche tijdens hun werk in te vullen. Eerst beoordelen en eventueel verbeteren voor ze verder gaan met de volgende stap. Vergeet niet dat het gaat om meer dan alleen maar snel iets afwerken. Leren lezen van stappenplan/ stroomdiagram, uitvoeren zoals gevraagd wordt zijn van even groot belang als het werkstuk op zich. Zo krijg je punten op het proces van het product! Er zijn veel mogelijkheden om een evaluatiefiche op te stellen. Je kiest hier binnen de vakgroep zelf voor de methode die past bij het werkstuk of bij de vooropgestelde criteria van het werkstuk of oefeningen. Je kan aan de hand van een stappenplan een realisatie zelfstandig laten uitvoeren en beoordelen. Je neemt dan in je evaluatiefiche de vraag op of ze zelfstandig de opdracht kunnen uitvoeren. (= vaardigheid) 7
Na wat ervaring en na enkele evaluatiefiches te hebben gemaakt word je hier handiger in en leer je als leerkracht telkens weer bij.
In bijlage een evaluatiefiche waar vaardigheden en attitude een aparte plaats krijgen, soms wel nodig. Uiteraard mag je je eigen persoonlijkheid in een evaluatiefiche zichtbaar maken. Houd wel rekening met de leerling en normen. Als leerkracht moet je groeien in het leren opstellen van deze fiches. Geef jezelf de tijd, geef de moed niet op en doe het steeds met andere collega’s. Begin met enkele onderwerpen, haalbaar om te evalueren. Belangrijk: Alle gegevens die opgenomen zijn in een evaluatiefiche moeten voor de leerlingen duidelijk zijn aan de hand van stappenplan, stroomdiagram of andere. Zie hieronder een uitgewerkt voorbeeld:
Zelfevaluatie voedingsdriehoek in kunststof. De evaluatiefiche hou je bij tijdens je werk. Je gaat pas verder met de volgende stap als je de vorig hebt gecontroleerd en eventueel verbeterd. Je houdt rekening met de vooropgestelde normen die je terug vindt op je stappenplan. Op het einde vul je de evaluatie “vakattitude” in.
Technische vaardigheden
0
Zijn al de lijnen recht getekend? Is de driehoek nauwkeurig op de lijnen uitgezaagd? Zijn de gaatjes op de correcte afstand van de schuine zijde aangeduid in potlood? Zijn de gaatjes op de juiste plaats geboord? Is het onderste deel van de driehoek juist geplooid met de kunststof buiger? Dit kijk je na aan de hand van de bijhorende mal. Hangen de aluminium latjes recht? Vakattitude en sociale vaardigheden Heb ik andere leerlingen geholpen als dit nodig was? Of Ik heb andere leerlingen geholpen als dit nodig was. Heb ik veilig gewerkt? Of Ik heb veilig gewerkt. 8
1
2
3
4
Evaluatie leerkracht /4
Heb ik al het materiaal / gereedschappen op een correcte manier gebruikt? Heb ik mijn werkbank opgeruimd na elke praktijkles?
Bevinding leerling:
Laat leerlingen ook al eens in woorden uitschrijven wat ze denken van hun of het werkstuk. Ik ben erg tevreden / niet tevreden over mijn werkstuk. -
ik vond de opdracht leuk / minder leuk ik vond de opdracht gemakkelijk / moeilijk Wat heb je geleerd uit deze opdracht over je handigheid, kennis?
……………………………….……………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………. Dit zou ik volgende keer anders doen: ……………………………………………………………………………………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Opmerking leerkracht:
Handtekening ouder:
9
Hoe start ik een techniek project op? -
Welk onderwerp uit de leerinhouden die ik ken uit vorig leerplan boeien de leerlingen?
-
Ik kies een onderwerp, kleef er een boeiende titel op en zoek uit welk toepassingsgebied ik op de voorgrond wil plaatsen.
-
Ik neem de kerncomponenten en de kijkwijzer erbij.
-
Ik schijf uit wat ik wil DOEN met de leerlingen; onderzoeksopdrachten en/of een realisatie.
-
Ik noteer welke leerinhouden er bij dit project belangrijk zijn. Zowel de leerinhoud die nodig zijn om tot de realisatie te komen als de inhoud die in een realisatie zit. Ik sleur er niets overbodig bij. Er zijn nog voldoende mogelijkheden in andere projecten.
-
Ik noteer wat belangrijk is bij de dimensie “duiden”, veilig werken, hygiëne bij de onderzoeksopdrachten en realisaties, impact op de maatschappij. Kan ik hier beroepen bespreken? Welke zijn van belang in dit toepassingsgebied? Bekijk de mindmaps van de toepassingsgebieden die aan bod komen.
-
Ik neem de eindtermen erbij en noteer welke ik behaal binnen dit project. Ik lees de eindtermen na en zoek uit of ik er extra kan realiseren.
-
Ik verdeel mijn project over 12 lesuren? Minder lesuren mogen, meer niet.
-
Ik kijk na of ik aan 50% hanteer en 50% begrijpen en duiden samen.
-
Ik kies voor actieve werkvormen.
-
Ik denk met ernst na over de “evaluatie leerlingen” binnen dit project: vaardigheden, kennis en attitude in functie van de drie dimensies, ik stel de nodige evaluatiefiches op.
Ik wens jullie alle succes!
[email protected]
10
