Aartsbisdom Mechelen-Brussel Vicariaat Onderwijs Diocesane Pedagogische Begeleiding Secundair Onderwijs

Aartsbisdom Mechelen-Brussel – Vicariaat Onderwijs

Diocesane Pedagogische Begeleiding Secundair Onderwijs

Vademecum economie (2012- 2013) Vademecum SEI Inhoud 1 2 3 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 4 4.1 4.2 5 5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6 5.7 5.8 5.9 5.10 5.11 5.12 5.13 5.14 6 7 7.1 7.2 8 9 10 11

Leerplannen 2 Leerlijnen 2 Leidraad voor de uitwerking van de specifieke eindtermen onderzoekscompetentie in het vak economie 2 Onderzoekend leren in de eerste graad – tweede jaar in het vak SEI 2 3 Onderzoekscompetentie in de 2de en 3de graad economie aso Concrete uitwerking 4 Communicatie met leerlingen 5 Opdrachten over één onderzoeksfase 5 Vakoverschrijdende eindtermen en ontwikkelingsdoelen 5 Situering 5 Structuur 5 Business games 6 6 BLIK, Beroep, Loopbaan en Ik (1ste graad) 7 Belgotron (1ste graad) 7 Neurodyssee – Ontdek de Europese Unie (1ste graad) Teddytronic 8 Ecoman² 9 Top Team – competitie 10 Actief ondernemen 11 Bizzkidz Educatieve Simulaties 11 MVO aan het roer 12 Ondernemende school 14 Poverty is not a game 15 Vlajo Challenge – Speel en onderneem nieuw! 15 Plankgas nieuw! 16 De beste belegger 17 17 Overgang van een niet-economische richting naar 3de graad economie 17 Overgang van 2de graad Economie naar 3de graad tso Handel 18 Boekhouden-Informatica 18 Attest Bedrijfsbeheer 20 Beginnende leraren 21 Vakgroepwerking 21 Nascholing 22

DPB, F. de Merodestraat 18, 2800 Mechelen, tel.: 015 29 84 86 - fax: 015 29 84 03 - e-mail: [email protected] Website: http://www.kerknet.be/vic.onderwijs.mb Maandberichten Vademecum Vakdocumenten

-2

1

Leerplannen

De brochures van de “leerplannen in voege” van het VVKSO (Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs) zijn terug te vinden op de website http://vvkso.be bij publicaties VVKSO leerplannen. De leerplannen kunnen gedownload worden en afgedrukt. De leerplannen die in het schooljaar 2012-2013 van toepassing zijn 1e graad 2e leerjaar 2e graad 3e graad

2

D/2011/7841/009 D/2006/0279/050 D/2006/0279/051

Moderne wetenschappen Economie ASO Economie ASO

Leerlijnen

Het uittekenen van leerlijnen bevordert de dialoog binnen de vakgroep, beoogt de verticale samenhang, reflecteert op het leerplan en de evolutie doorheen de graden. Heel wat vakgroepen maakten reeds werk van inhoudsgebonden leerlijnen. Het maakt een essentieel deel uit van het deelschoolwerkplan. In doorlichtingsverslagen merken we geregeld een vraag naar leerlijnen. Indien je als vakgroep hierover extra informatie wenst, ben ik steeds bereid een vakvergadering bij te wonen. Een leerlijn naar inhoud is beschikbaar. http://www.kerknet.be/vic.onderwijs.mb/SO/Vakdocs/Economie/Vakdoc11_InhoudLeerlij nenEconomie.pdf Eveneens is er een mogelijke leerlijn voor het realiseren van de onderzoekscompetentie beschikbaar. http://www.kerknet.be/vic.onderwijs.mb/SO/Vakdocs/Economie/Vakdoc11_EconomieLee rlijnOnderzoekcompetentie_2e_en_3deGraad.pdf

3

Leidraad voor de uitwerking van de specifieke eindtermen onderzoekscompetentie in het vak economie

In vele scholen hebben de leraren economie al enkele jaren nagedacht en geëxperimenteerd of al een leerlijn onderzoeksvaardigheden uitgewerkt. Deze leidraad wil houvast en inspiratie bieden voor vakgroepen en/of de individuele leraar die een leerlijn over onderzoekcompetentie willen opstellen en/of die opdrachten i.v.m. onderzoeksvaardigheden willen uitwerken.

3.1

Onderzoekend leren in de eerste graad – tweede jaar in het vak SEI

In het leerplan van de eerste graad – tweede leerjaar – basisoptie (D/2011/7841/009) is er reeds sprake van onderzoekend leren. Onderzoekend leren veronderstelt dat de leerlingen actief bezig zijn, waarbij een duidelijke verschuiving optreedt van het ‘docerende’ naar het ‘zelf doen’, ‘zelf formuleren’, ‘zelf evalueren’. Hierbij staat niet de hoeveelheid over te brengen kennis centraal. De kwaliteit van leren verhoogt als de kennis, vaardigheden en attitudes via onderzoekend leren verworven zijn.


-3 Bovendien bevelen ze in dit leerplan de leraren reeds aan een didactisch model te gebruiken dat een houvast en kader kan bieden. Om het onderzoekend leren in de SEI te bevorderen, worden volgende punten dan ook best op dezelfde wijzen naar de leerlingen toe vertaald. 1. 2. 3. 4.

Vaardigheden, zoals waarnemen, meten, communiceren, berekenen. Het opstellen en/of begrijpen van een theorie, hypothese of model. Het toetsen van een theorie, hypothese, model. Relativering en waardevorming.

Bij het uitwerken kan het OEVUR-model gehanteerd worden. Dit letterwoord staat voor: Oriënteren Exploreren

Verzamelen Uitvoeren

Verklaren Uitdiepen Reflecteren Het is zeker niet de bedoeling dat alle items van dit model in elke context of in elke les aan bod komen.

3. 2 Onderzoekscompetentie in de 2de en 3de graad economie aso De cesuurdoelen voor de 2de graad zijn de volgende: De leerlingen kunnen: - SET 26: onder begeleiding voor een gegeven onderzoeksprobleem onderzoeksvragen formuleren. - SET 27: op basis van geselecteerde bronnen voor een gegeven onderzoeksvraag, op een systematische wijze informatie verzamelen en ordenen. - SET 28: onder begeleiding een gegeven probleem met een aangereikte methode onderzoeken. - SET 29: onder begeleiding onderzoeksresultaten verwerken, interpreteren en conclusies formuleren. - SET 30: volgens een gegeven stramien over de resultaten van de eigen onderzoeksactiviteit rapporteren. - SET 31: onder begeleiding reflecteren over de bekomen onderzoeksresultaten en over de aangewende methode. De eindtermen voor de 3de graad zijn de volgende: De leerlingen kunnen: -

SET 16: zich oriënteren op een onderzoeksprobleem door gericht informatie te verzamelen, te ordenen en te bewerken. SET 17: over een economisch vraagstuk een onderzoeksopdracht voorbereiden; uitvoeren en evalueren. SET 18: de onderzoeksresultaten en conclusies rapporteren en ze confronteren met andere standpunten.

De onderzoekscompetentie is niet gekoppeld aan een bepaald thema. Zij kunnen doorheen de behandeling van de verschillende thema’s de nodige aandacht krijgen of vorm krijgen in een werkstuk in aansluiting op een van de thema’s. De behandelde leerinhouden krijgen dan gestalte in een nieuwe context. DPB, F. de Merodestraat 18, 2800 Mechelen, tel.: 015 29 84 86 - fax: 015 29 84 03 - e-mail: [email protected] Website: http://www.kerknet.be/vic.onderwijs.mb Maandberichten Vademecum Vakdocumenten

-4 Dit kan dan de vorm aannemen van al dan niet tijdens de les uit te voeren individueel werk en/of groepswerk. Door dergelijke werkstukken te maken, raken de leerlingen bedreven in het zelfregulerend leren. Leerfuncties, die anders door de leraar uitgeoefend worden, komen nu in eigen handen terecht. Die leerfuncties betreffen dan zowel de voorbereidingsfuncties (het kiezen van de leerdoelen, het opstellen van een planning, het zichzelf motiveren om inzet te leveren , het activeren van de voorkennis) als de verwerkingsfuncties (het toepassen van kennis en vaardigheden in concrete situaties) en de regulatiefuncties (het bewaken en toetsen van de vooruitgang, het vaststellen van het bereikte niveau, het diagnosticeren van lacunes). Het aanmaken van een eigen werkstuk is een veeleisende opdracht, waarin de leerlingen geleidelijk moeten groeien. Aanvankelijk wordt hierbij van de leraar heel wat begeleiding verwacht. Op geregelde tijdstippen brengen de leerlingen bij de leraar verslag uit over de reeds uitgevoerde stappen en de daarbij ondervonden moeilijkheden. Dit biedt de leraar de mogelijkheid de leerlingen met raad en daad bij te staan. Maar uiteindelijk dient ook hier de begeleiding geleidelijk te verminderen. De leraar moet alleszins kunnen aantonen welke activiteiten hij heeft opgezet om de leerlingen deze doelstellingen te laten bereiken. De keuze voor zelfsturend leren betekent niet dat de leerlingen niet met elkaar zouden mogen samenwerken. Groepsopdrachten bieden immers tal van mogelijkheden. Leerlingen leren zodoende naar elkaar luisteren, met elkaar discussiëren, de eigen stelling beargumenteren, respect opbrengen voor afwijkende meningen. Maar ook inhoudelijk biedt groepswerk een belangrijke meerwaarde. Leerlingen hebben immers elk een eigen kijk op de zaak. Als zij hun perspectieven met elkaar uitwisselen, ontstaat hierdoor nieuwe en rijkere kennis: misvattingen worden rechtgezet, ideeën worden aangevuld. Doordat ze aan elkaar kunnen uitleggen hoe ze tot een bepaalde oplossing gekomen zijn, bevordert groepswerk bovendien ook de verwerving van verstandige zoekstrategieën en aanpakstrategieën.

3.3

Concrete uitwerking

Hier beschikt de vakgroep over een grote autonomie. Uiteraard bouwt ze daarbij verder op de bestaande afspraken binnen de school. In een aantal scholen bestaat er een handleiding voor leerlingen met praktische informatie over onderzoeksvaardigheden (bv. gegevens opzoeken, een literatuurlijst opstellen, een logboek bijhouden, …) Het ligt voor de hand om in het derde t.e.m. het vijfde jaar telkens met korte opdrachten, gericht op specifieke onderzoeksstappen, te programmeren. Daarbij is het wenselijk om de verschillende onderzoeksstappen gedurende die periode van drie jaar meermaals aan bod te laten komen. In het zesde jaar volgt dan een afsluitende opdracht waarin alle onderzoeksstappen aan bod komen. Het hoeft hier niet te gaan om een heel groot en tijdrovend eindwerk: kwaliteit primeert op kwantiteit! Uiteraard is het zinvol te streven naar geleidelijke progressie in de moeilijkheidsgraad van de opdrachten en de zelfstandigheid bij de uitvoering. Enkele praktische tips bij de concrete uitwerking: - integreer onderzoekcompetentie en andere leerplandoelstellingen; - kies regelmatig voor groepsopdrachten (dit bevordert de sociale vaardigheden van de leerlingen en zorgt voor een haalbare hoeveelheid werk voor leerlingen en leraar); - laat niet telkens alle onderzoeksfasen doorlopen; - geef onmiddellijk feedback; - zorg voor haalbare opdrachten, zowel inhoudelijk als praktisch.


-5

3.4

Communicatie met leerlingen

Het is belangrijk dat leerlingen bij het begin van een nieuwe opdracht duidelijk zicht hebben op volgende aspecten: - tijdschema en omvang van het onderzoek; - wat gebeurt er op school en wat thuis?; - taken van de leerling; - welk soort hulp biedt de leraar?; - individueel of groepswerk?; - evaluatiecriteria; - schoolgebonden afspraken.

3.5

Opdrachten over één onderzoeksfase

Het is meestal mogelijk om een onderzoek slechts gedeeltelijk te laten uitvoeren, bv. enkel: - onderzoeksvragen formuleren; - informatie verzamelen/ordenen; - informatie verwerken/interpreteren. De laatste twee stappen (resultaten presenteren, reflecteren over eigen resultaten en methode) sluiten in de regel aan bij één of meer van de vorige stappen, maar ze hoeven niet bij elk onderzoek doorlopen te worden. Meer uitgewerkte voorbeelden zijn beschikbaar in de bundel “Werken aan de onderzoekcompetentie – opdrachten”. I.v.m. werken aan de onderzoekscompetentie is er een mogelijke leerlijn ter beschikking. Ik ben steeds bereid deze op een vakvergadering te komen toelichten.

4

Vakoverschrijdende eindtermen en ontwikkelingsdoelen 4.1.

Situering

Vakoverschrijdende eindtermen zijn minimumdoelen met betrekking tot kennis, inzicht, vaardigheden en attitudes die niet specifiek behoren toe een vakgebied, maar onder meer door middel van diverse vakken, onderwijsprojecten en andere activiteiten worden nagestreefd. Vanuit de onderwijsoverheid wordt aan alle scholen de inspanningsverplichting opgelegd om te werken aan de vakoverschrijdende eindtermen (VOET’en).

4.2.

Structuur

Aan de basisvorming “Ontwikkeling van de persoon – in een – multiculturele, democratische samenleving” worden 7 contexten verbonden: Ontwikkeling van de persoon in contexten of toepassingsgebieden als 1. lichamelijke gezondheid en veiligheid 2. mentaal welbevinden 3. sociorelationele ontwikkeling in een multiculturele, democratische samenleving in contexten als 4. omgeving en duurzame ontwikkeling DPB, F. de Merodestraat 18, 2800 Mechelen, tel.: 015 29 84 86 - fax: 015 29 84 03 - e-mail: [email protected] Website: http://www.kerknet.be/vic.onderwijs.mb Maandberichten Vademecum Vakdocumenten

-6 5. politiek-juridische samenleving 6. socio-economische samenleving 7. socioculturele samenleving Om tot meer transparantie en eenvoud te komen wordt een gemeenschappelijke stam gecreëerd. Op die manier komt een tweeledigheid tot stand van enerzijds een stam en anderzijds zeven contexten, die in samenhang moeten worden gelezen en gehanteerd. In de stam worden algemeen geformuleerde vaardigheden opgesomd die breed toepasbaar zijn en die los staan van toepassingsgebieden. Op die manier worden ze gemeenschappelijk voor alle contexten en zijn ze bovendien transfereerbaar (en dus realiseerbaar) in alle opvoedings- en onderwijsactiviteiten van de school (de vakken, projecten, uitstappen, contacten met hulpopvoedend personeel,…), passend in de schoolcultuur. Bijvoorbeeld: doorzettingsvermogen, kritisch denken, respect, samenwerken, verantwoordelijkheid, zorgzaamheid en initiatief. De contexten en de gemeenschappelijke stam zijn niet graadgebonden. “Leren leren” vormt een apart pakket dat wel graadgebonden blijft. VOET’en zijn minimumdoelen die niet specifiek behoren tot een vakgebied, maar onder meer door middel van verschillende vakken of onderwijsprojecten worden nagestreefd. De implementatie van de VOET’en gebeurt dus onder andere vanuit de vakken.

5

Business games

Aan de hand van bedrijfssimulaties kan men pogen de realiteit van het dagelijkse bedrijfsleven “binnen de klas” te halen. Daartoe worden enkele lovenswaardige initiatieven aangeboden, waarvan hierna een beperkt overzicht volgt.

5.1

BLIK, Beroep, Loopbaan en Ik

BLIK is een project van Vlaamse Jonge Ondernemingen (Vlajo). Vlajo heeft als missie schoolgaande jongeren vroegtijdig vertrouwd te maken met ondernemingszin. Zij wensen studerende jongeren te stimuleren tot ondernemend gedrag. Ze willen meer halen uit de talenten van de jongeren, in functie van juiste studie- en beroepskeuze. Naar aanleiding van het leerplan in de 1e graad biedt Vlajo nu ook een project aan, met doelgroep tweedejaarsleerlingen uit de A-stroom: BLIK, Beroep, Loopbaan en Ik. BLIK is een doeproject waarbij leerlingen de beïnvloeding tussen wetenschap, techniek en de samenleving ervaren. Onderzoekend leren is belangrijk en komt gedurende het BLIK-project uitgebreid aan bod. Met BLIK wil Vlajo de leerlingen de kans geven een blik op de toekomst te werpen en stil te staan bij de studie- en beroepskeuzes. Een reeks van 6 afgebakende activiteiten begeleidt de leerlingen in hun zoektocht. De diverse opdrachten die tijdens de activiteiten worden uitgevoerd, hebben een economische of wetenschappelijke invalshoek. Hoogtepunt binnen het project is het educatief gezelschapsspel met als titel ‘Kijk! De wereld draait om mij!’. Aan de hand van leuke doe-opdrachten, spraakmakende stellingen en leerrijke tips krijgen de leerlingen een beter inzicht in het aanbod van studie- en beroepskeuzes. Het leerboek en de startkit (spelborden, posters, …) begeleiden jou en je leerlingen stap voor stap doorheen het BLIK-proces. DPB, F. de Merodestraat 18, 2800 Mechelen, tel.: 015 29 84 86 - fax: 015 29 84 03 - e-mail: [email protected] Website: http://www.kerknet.be/vic.onderwijs.mb Maandberichten Vademecum Vakdocumenten

-7 Voordelen BLIK - Een kant-en klaar project conform de leerplandoelstellingen SEI/Economie en Wetenschappelijk Werk/Wetenschap. - Een Doe-project waarbij leerlingen de beïnvloeding tussen wetenschap, techniek en de samenleving ervaren. - Onderzoekend leren: ‘zelf doen’, ‘zelf formuleren’ en ‘zelf evalueren’ - Oriëntering voor studie- en beroepskeuzes - Attidudevorming: kritisch en objectief een mening vormen, oriëntering van wetenschappelijke terminologie, samenwerken en opdrachten correct uitvoeren. - Het is een mogelijke invulling van de projectruimte binnen SEI en Wetenschappelijk Werk. Meer informatie kan je verkrijgen bij Vlaamse Jonge Ondernemingen Innovatie- en Incubatiecentrum Kapeldreef 60 3001 Heverlee Tel.: 016 29 84 01 Fax: 016 29 84 02 E-mail: [email protected] Website: www.vlajo.org

5.2

BELGOTRON

Belgotron is een spel over België zoals er nog nooit één gemaakt is. Het is ontstaan uit het idee dat België een plek is, met unieke absurditeiten en een onbegrijpelijke politiek. Het verhaal van de Belgotron is vooral veel dolle pret met een hoop vrienden. Zonder politieke boodschap, maar met een duidelijk doel: België spelenderwijs leren kennen in 2 talen. Belgotron: het spel over België, made in Belgium. Met typisch Belgische (en soms gewoon ook belachelijk geniale) humor overgoten, en afgemaakt met een snuifje waanzin. Vol weinig bekende maar interessante feiten, om eens een ander beeld van België te schetsen dan we gewoonlijk te zien krijgen. En terwijl we toch bezig zijn, ook alle problemen van de wereld op te lossen. De Belgotron bestaat uit twee spellen: een inventieve quiz (vanaf 8 jaar) en een strategisch spel (vanaf 10 jaar), met verkiezingen, wetsvoorstellen en zelfs belangenconflicten. Leer bij en doe aan echte politiek om het land te redden - of toch niet? Info: www.belgotron.be/nl Prijs: 49,50 EUR

5.3

NEURODYSSEE – Ontdek de Europese Unie

NeurOdysee is een spel in de vorm van een quiz en maakt deel uit van de site www.eutrio.be. Dit spel , dat gecreëerd werd ter gelegenheid van het Belgisch Voorzitterschap van de Raad van de Europese Unie is bestemd voor kinderen.


-8 Jij en je buitenaardse vrienden naderen de aarde. Jullie hebben als missie met 500 vragen de 27 lidstaten van de Europese Unie te ontdekken. Het is een project onder de impuls FOD Kanselarij van de Eerste Minister – De Vertegenwoordiging van de Europese Commissie in België. www.neurodyssee.be

5.4

TEDDYTRONIC

Dit bedrijfssimulatiespel sluit aan bij het leerplan in de tweede graad. Eén van de thema’s behandelt het nemen en beheersen van risico’s in de onderneming. De voorgestelde computersimulatie sluit rechtstreeks bij dit thema aan. Teddytronic is een teamspel. Elk team bestaat uit 3 tot 4 leerlingen. Die nemen de taak op zich een speelgoedbedrijf te leiden, dat elektronische teddyberen produceert. Elk team moet een naam kiezen. Het programma behandelt elk team als een onafhankelijke gebruiker. De teamnaam identificeert de tekstbestanden, waarop de vorderingen van het team opgeslagen zijn. Het komt er op aan het bedrijf succesvol te leiden en zo goed mogelijk het hoofd te bieden aan mogelijke problemen. Het succes wordt gemeten aan de hand van de vooraf door het team vastgestelde doelstellingen. De leerlingen kunnen wijzigingen aanbrengen aan het productievolume, het aantal arbeiders, de lonen, de verkoopprijs, de reclamebestedingen en het bedrag van de uitstaande leningen. Het aantal machines en het aantal verkopers zijn rechtstreeks gekoppeld aan de productie en worden automatisch aangepast. In de loop van de simulatie doen zich de meest onverwachte gebeurtenissen voor, die al dan niet een reactie vergen van de leerlingen. De leerlingen brengen hun beslissingen in de computer in en analyseren aan de hand van het resultatenblad het effect van de genomen beslissingen op de kosten en opbrengsten, de ontvangsten en de uitgaven. Het spel voorziet in 18 mogelijke beslissingsrondes. Die hoeven niet noodzakelijk allemaal doorlopen te worden. Vergeleken met vele andere bedrijfsspelen, is het mogelijk om reeds binnen twee lesuren leerresultaten te bekomen. Indien men dit wenst, kan men een of meer rondes tijdens één les afwerken en in een volgende les verder gaan. Anderzijds zijn er voldoende elementen in het spel die het geschikt maken voor omvattender onderzoeksactiviteiten.De talrijke uitbreidingsmogelijkheden laten een aangepast gebruik van het programma toe in een ruime waaier van educatieve contexten. Het programma is volledig Nederlandstalig en is door zijn eenvoud reeds geschikt voor jongere leerlingen. Het is echter eveneens waardevol voor oudere leerlingen en/of voor leerlingen uit andere dan aso-richtingen. Voordelen: - Gebruiksvriendelijk - Flexibele spelduur – van 90 minuten tot 4 uren - Brengt de notie bij dat bedrijven verschillende doelstellingen kunnen hebben. De leerlingen bepalen zelf waaraan zij hun succes afmeten: de winst, de omzet, de tewerkstelling, … - Maakt gebruik van groepswerk. - Kan zowel gebruikt worden bij de ontwikkeling van (bedrijfs)economische concepten als bij de toepassing ervan. DPB, F. de Merodestraat 18, 2800 Mechelen, tel.: 015 29 84 86 - fax: 015 29 84 03 - e-mail: [email protected] Website: http://www.kerknet.be/vic.onderwijs.mb Maandberichten Vademecum Vakdocumenten

-9 -

Laat toe de belangen van verschillende stakeholders te exploreren: de werknemers, de eigenaars, de klanten, de maatschappij, … De resultaten laten de leerlingen toe hun eigen verhaal van het bedrijf te schrijven en eventueel de jaarrekening op te stellen.

De prijs (inclusief verpakkings- en verzendingskosten) bedraagt 150 EUR. Het gebruiksrecht wordt uitsluitend aan scholen toegekend. De school, die het programma aankoopt, mag het onbeperkt kopiëren op de in de school aanwezige computers. Detailgegevens zijn te vinden op volgende site: http://www.kuleuven.ac.be/slo-econ. Bestellingen kunnen met vermelding van de naam en het adres van de school worden gericht aan: SLO Economie Naamsestaat 69b 3000 Leuven Tel.: 016 32 66 56 Mail: [email protected]

5.5

ECOMAN²

Het spel biedt een antwoord op de visie in het economieonderwijs. Ecoman² confronteert de leerlingen op een realistische en praktijkgerichte manier met de totaliteit van een bedrijf. In groepjes gaan ze drie concurrerende bedrijven leiden. Hun achtergrondinformatie halen ze van de Ecomanwebsite. Ze worden afdelingshoofd en bepalen samen een langetermijnstrategie voor hun onderneming. Tijdens de begeleide speldag proberen ze die te realiseren binnen een aantal fictieve jaren. Als een echt managementteam nemen de leerlingen alle bedrijfsbeslissingen: verkoopprijs, marketing, onderzoek en ontwikkeling, personeel, opleiding, lonen, productievolume, grondstoffen, machines en installaties, leningen, dividenden, … Ze moeten rekening houden met prognoses over de economische situatie en met de gevolgen van onverwachte gebeurtenissen. De begeleider van het Didactisch Centrum voert hun beslissingen in een softwareprogramma in en geeft een overzicht van de nieuwe situatie. Daarop baseren de spelers zich om hun strategie te sturen. Zo wordt de theoretische kennis uit de lessen economie in een concrete bedrijfscontext geplaatst. Ecoman²-spelers ontvangen de eerste vijf weken info en opdrachten via de website en bereiden zich zo voor op week 6. Gemiddeld besteden ze twee uur per week aan het spel. Tijdens de zesde/zevende week begeleidt een medewerker jullie leerlingen gedurende één dag intensief. De laatste week (facultatief) kan je de leerlingen een mondelinge presentatie of een schriftelijk verslag laten maken van hun beleid.

Duur: Gemiddeld benodigde tijd: Interactieve online voorbereiding Begeleide speldag Locatie begeleide speldag Rapportering (facultatief)

maximaal 8 weken 2 uur per week week 1 tot 5 week 6/7 eigen school/HUB Campus Stormstraat week 8

Keuze uit 5 spelperiodes (juiste data beschikbaar op website www.ecoman.be)


- 10 Nieuw Doordat we op de nieuwe website werken met adaptieve leerpaden, biedt Ecoman ook laatstejaarleerlingen uit niet-economische richtingen (of leerlingen met weinig (bedrijfs)economische voorkennis) de kans om vertrouwd te raken met ‘economie’ en ‘geld’. Ecoman leent zich dus perfect voor de invulling van ‘Financiële opvoeding’ binnen de nieuwe vakoverschrijdende eindtermen. De kostprijs voor Ecoman² wordt bepaald op basis van het aantal deelnemers en van de locatie van de begeleide speldag. Prijs per deelnemer en begeleide speldag bij HUB, Campus Stormstraat: 16 EUR Prijs per deelnemer en begeleide speldag op school: 19 EUR (+ vervoersonkosten) Om praktische redenen is het aantal leerlingen per begeleider beperkt tot 30. Wil je het spel met meer leerlingen spelen, dan werken we met verschillende groepen die elk hun eigen begeleider krijgen. Meer informatie is te vinden op de site www.hubrussel.be of www.ecoman.be of mailen naar [email protected]. Je kan ook contact opnemen met mevrouw Sara Kerremans: tel. 02 210 16 33 of mailen naar [email protected]

5.6

TOP TEAM - COMPETITIE

Top Team bedrijfssimulatie staat voor: spelend leren ondernemen. Met deze speciaal voor het onderwijs en de praktijk ontwikkelde bedrijfsspelen, kunnen de deelnemers snel, eenvoudig, voordelig en zonder risico duurzame praktijkervaring opdoen. De Top Team serie bestaat uit Top Team Starters, Top Team Groeiers en Top Team Ondernemers. Top Team bedrijfssimulaties worden momenteel toegepast in honderden bedrijven, scholen, hogescholen en universiteiten in Europa. Alle Top Team bedrijfssimulaties werken op identieke wijze. Zo kan de deelnemer zonder nood aan specifieke voorkennis makkelijk instappen in het volgende spel van de Top Team serie. Elk bedrijfsspel bestaat uit een afzonderlijk, uniek en uiterst volledig pakket met:  uitgebreid leerboek (19,90 EUR);  intensieve begeleiding door een team van ervaren trainers in eigen school of bedrijf (gratis);  persoonlijke demo van elk pakket in eigen school of bedrijf (gratis). Top Team organiseert jaarlijks voor de drie Top Team bedrijfssimulaties een afzonderlijke managementcompetitie. Meer info:

BIS Partners Ruiten 32 2300 Turnhout tel.: 014 41 33 70 of fax 014 41 33 70 e-mail: [email protected] of www.topteambusinessgames.be


- 11

5.7

Actief Ondernemen

Een praktisch haalbaar bedrijfssimulatiespel, perfect te integreren in de tweede en derde graad aso, derde graad tso, … Het basispakket op de cd-rom bevat de Actief Ondernemen software en 10 sessies. (1 sessie = 1 spel met maximaal 5 groepen) Extra sessies kunnen aangekocht worden per 10 of 25 sessies. Dit spel wil de leerlingen kennis laten maken met de concrete realiteit van een onderneming. Het biedt de mogelijkheid de leerlingen de leerinhouden van bedrijfseconomie concreet te laten toepassen. De ICT-vaardigheden, de kennis en het inzicht in een onderneming worden aangescherpt. Binnen een haalbaar tijdsbestek leren de leerlingen samenwerken in een virtuele ondernemerswereld. Actief Ondernemen biedt:  een geslaagd spel in acht rondes;  leerlingen spelen best de eerste vier rondes na elkaar. Volgende rondes zijn facultatief; o sterke opbouw: in elke ronde wordt minstens een nieuw bedrijfs- of markteconomisch element geïntroduceerd. (Ruim aandacht voor berekenen van een saldo op de bankrekening, de invloed van dagen klantenkrediet en dagen leverancierskrediet op de balans, investeringsbeslissingen, financieringsbeslissingen, investeringskrediet, financiële kortingen, vennootschapsbelasting, BTW, winstuitkering, …);  verschillende simulaties kunnen tegelijk worden gespeeld;  mogelijkheid om de inzichten van de leerlingen na elke ronde te testen (in twee niveaus: initiatie en remediërend);  leerlingen krijgen na elke ronde de resultaten van hun klasgenoten/concurrenten te zien;  mogelijkheid tot aankoop van marktinformatie;  evaluatievragen testen kennis en inzicht van ‘klassieke’ leerinhouden;  concrete links naar Economix 5/6 Bedrijfseconomie (in de bijbehorende handleiding van Actief Ondernemen). Meer informatie: www.actiefondernemen.be of www.pelckmans.be/actiefondernemen.

5.8

Bizzkidz Educatieve Simulaties

Er zijn nu ook simulaties voor de 2de graad in het aso en tso en het tweede jaar van de 3de graad bso! De Bizzkidz Management Competitie is leuk en leerzaam, werkt erg motiverend en sluit nauw aan bij de bedrijfseconomische leerinhouden in het secundair onderwijs en de geest van het nieuwe leerplan. Je kan kiezen uit de volgende bedrijfssimulaties:   

Handel & Wandel is een eenvoudige simulatie van een hotdogkar voor 4 aso en 4 tso en 5 bso. Trading Partners is een simulatie van een handelsonderneming voor 5 aso en tso en 6/7 bso. Production Company is een simulatie van een productieonderneming voor het 6 aso en 6/7 tso.


- 12 In Bizzkidz Administratie zijn de bovenstaande simulaties uitgebreid met een administratieve module waarin de leerlingen boekingen doen die gerelateerd zijn aan de casus van het eigen bedrijf. Bizzkidz Administratie is met name geschikt voor de Administratieve, Kantoor en Boekhoudkundige richtingen in het tso en bso. Bizzkidz kan als eindopdracht of als aanvullende opdracht ingezet worden in het aso of deel uitmaken van de geïntegreerde proef in het tso en bso. Maar bovenal vakoverstijgend in de vrije ruimte door een eindverslag te laten maken in zakelijk Nederlands, Frans, Engels of Duits. Door het gebruik van Word en Excel komt ook het domein van de praktijk aan bod en vindt op natuurlijke wijze de integratie van ICT in het onderwijs plaats. In Bizzkidz Educatieve Simulaties vormen leerlingen een managementteam van een fictieve onderneming. In een zwaar concurrerende markt moeten zij elke ronde beslissingen nemen over het eigen bedrijf en de concurrentie te slim af zijn. De simulaties zijn leuk, leerzaam, praktijkgericht en zeer motiverend voor de leerlingen. De activiteiten zijn duidelijk beschreven in een werkboek, waarin tevens het gehele proces door de leerlingen wordt bijgehouden. Alle simulaties worden voorafgegaan door een interactieve oefenopdracht over balans en winst-en verliesrekening en een testronde. Deze sluiten uitstekend aan bij het kennisniveau, de diverse leerstijlen en rekenen ICTvaardigheden van de leerlingen. Bij de simulaties is een docentenhandleiding met extra deelopdrachten en beoordelingscriteria beschikbaar. De leraar kan alleen de simulatie met het werkboek inzetten, of deze naar eigen wens uitbreiden met de meegeleverde extra deelopdrachten tot een praktische opdracht met meer studielasturen. Afhankelijk van deze invulling kan Bizzkidz meetellen als schriftelijke overhoring, proefwerk en/of volledige eindopdracht. De volgende aspecten komen bij alle educatieve simulaties aan bod: - Bedrijfsoriëntatie, strategie bedenken, lezen balans en winst- en verliesrekening. - Planning maken en de realisatie en het logboek bijhouden. - Vergadering plannen, agenda maken, vergaderen en verslag maken. - Overleggen, discussiëren, conflict hanteren, prioriteiten stellen, problemen oplossen. - Taken organiseren, werkzaamheden tijdig, nauwgezet en volledig uitvoeren. Meer informatie: www.bizzkids.be.

5.9

MVO aan het roer

Wil je jouw leerlingen sensibiliseren voor een informeren over maatschappelijk verantwoord ondernemen? Dankzij ’MVO aan het roer’ kan je hen warm maken voor dit actueel thema. Het informatief begeleidingsspel laat leerlingen op interactieve wijze op 2 tot 3 uur kennismaken met maatschappelijk verantwoord ondernemen. Tijdens het spel nemen de deelnemers zelf het roer van een cruiseschip in handen. Elke groep spelers neemt als directieteam van het schip de strategische bedrijfsbeslissingen: van de juiste investering op het vlak van CO2-uitstoot, over de opleiding van het personeel, tot een verleidelijk aanbod van wedstrijdmanipulatie. Het is aan de spelers om de juiste keuzes te maken en de gevolgen ervan te dragen.


- 13 In het secundair onderwijs wordt het spel gespeeld met leerlingen uit de derde graad aso en tso. ‘MVO aan het roer’ wordt aangeboden in zowel economische als in nieteconomische richtingen. ‘MVO aan het roer’ laat leerlingen spelenderwijs de praktijk van maatschappelijk verantwoord ondernemen ontdekken. De theoretische input in combinatie met de spelmethodiek maakt van ‘MVO aan het roer’ een leerrijke en aangename ervaring. Spelverloop en werkvorm Het spel bestaat uit drie rondes, waarin deelnemers worden geconfronteerd met allerlei realistische en praktijkgerichte situaties. In onderling overleg dienen de spelers weloverwogen keuzes te maken. Daarbij moeten zij rekening houden met de winst van de onderneming maar ook de impact op het milieu en alle andere betrokken partijen. Elke ronde wordt gevolgd door een bespreking waarin de verschillende directieteams rapporteren over de getroffen beslissingen. Hierbij worden telkens verschillende aspecten van een MVO-beleid belicht. De uiteenlopende keuzes worden met de spelbegeleider en de concurrerende teams tegenover elkaar afgewogen en de gevolgen ervan ingeschat. Op die manier verwerven deelnemers vanuit hun rechtstreekse ervaring kennis, vaardigheden en attitudes. Ze ervaren de praktijk van een duurzaam beleid en blikken terug op hun waarnemingen, gevoelens en gedachten tijdens de activiteit. Hierbij worden ze actief gestimuleerd hun ervaring te vertalen naar hun dagelijks leven. In welke mate zijn ze vandaag als leerling betrokken bij duurzaam ondernemen? Hoe kunnen zij als individu duurzame keuzes maken? Een score maakt duidelijk in hoeverre elk team blijk geeft van maatschappelijk verantwoorde ondernemingszin. Inhoud In ‘MVO aan het roer’ wordt expliciet de link gelegd tussen de inhoud van het spel en de leefwereld van de spelers. De dagelijkse betrokkenheid van de leerlingen bij het duurzaam ondernemen wordt verduidelijkt. De leerervaringen zijn opgebouwd rond een aantal basisbeginselen van maatschappelijk verantwoord ondernemen. Deze komen dan ook expliciet aan bod tijdens het spel: - MVO is ondernemen vanuit een ethische dialoog; - MVO impliceert een lange termijnvisie; - MVO impliceert een evenwichtig beleid met aandacht voor de economische, sociale en milieudimensie (people, planet en profit); - MVO betrekt stakeholders bij de bedrijfsvoering. Een didactisch totaalpakket -

‘MVO aan het roer’ werkt rond kennis, vaardigheden en attitudes gerelateerd aan vakspecifieke en vakoverschrijdende eindtermen uit het secundair onderwijs. Het spel levert aanknopingspunten waar je tijdens latere lessen kan op verder bouwen. De deelnemers krijgen na afloop van het spel een samenvatting mee van de besproken thematiek. De interactieve werkvorm van dit spel oefent de sociale vaardigheden van de leerlingen. Ze werken samen in een team en wisselen tijdens de besprekingen verschillende denkpistes en perspectieven uit. DPB, F. de Merodestraat 18, 2800 Mechelen, tel.: 015 29 84 86 - fax: 015 29 84 03 - e-mail: [email protected] Website: http://www.kerknet.be/vic.onderwijs.mb Maandberichten Vademecum Vakdocumenten

- 14 -

‘MVO aan het roer’ levert een bijdrage tot de maatschappelijk – kritische vorming van de leerlingen. Het spel reikt hen kennis en inzichten aan over duurzaam ondernemen en bewust consumeren.

Praktisch Een externe spelbegeleider staat in voor de speluitleg, het gefaseerde spelverloop en de tussen- en nabespreking met de deelnemers. ‘MVO aan het roer’ wordt gespeeld met 9 tot 24 deelnemers, verdeeld over teams van 3 of 4 spelers. De richttijd bedraagt twee uur (speluitleg en nabespreking inbegrepen). De inhoud komt beter tot zijn recht met wat meer tijd (tot 3 uur). ‘MVO aan het roer’ vindt plaats op school. Je krijgt vooraf informatie oever de technische vereisten. Aanvragen kan via www.mvoaanhetroer.be of [email protected] Meer vragen? Voor meer informatie kan je terecht bij: Sara Kerremans – HUB Tel: 02 609 88 46 [email protected]

5.10 0ndernemende school Met het actieplan ‘Onderwijs & Ondernemen’ wil UNIZO een brug slaan tussen de onderwijs- en ondernemerswereld. Enerzijds wenst UNIZO aan de hand van diverse acties de ondernemingszin in het onderwijs aan te wakkeren op alle niveaus. Anderzijds willen zij bij zelfstandige ondernemers een duidelijker en beter beeld scheppen over het Vlaamse onderwijslandschap. Unizo wil duurzame contacten bevorderen en kennisuitwisseling stimuleren tussen onderwijs en ondernemen. De doelstellingen van Unizo zijn de volgende:  ondernemingszin stimuleren;  onderwijsvernieuwing ondersteunen;  aansluiting onderwijs-arbeidsmarkt. Op de site www.ondernemendeschool.be vind je o.a. lesmateriaal dat voor iedereen beschikbaar is. Wens je over een meer uitgebreid aanbod te beschikken, dan kan je school zich als lid aansluiten bij Unizo. Beschikbaar lesmateriaal:  screeninginstrument ‘ondernemingszin’: de test bestaat uit 44 vragen. Als je alle vragen eerlijk hebt beantwoord, wordt je ondernemingsprofiel berekend;  infosessies ‘starten met een eigen zaak’;  test: starten met een eigen zaak;  startersservice: dit deel bevat zeer nuttige informatie over zelfstandig ondernemen. Bovendien word je online begeleid bij het opzetten van je eigen ondernemingsplan;  SVMB: informatie en advies over de sociale zekerheid voor startende en gevestigde ondernemers.


- 15

5.11 Poverty is not a game PING is een online spel voor gebruik in secundaire scholen, dat een basis moet bieden om met leerlingen van de 2de en 3de graad secundair onderwijs een gesprek aan te gaan over armoede en wat het betekent om arm te zijn. Je kruipt in de huid van Jim of Sofia, die door omstandigheden op straat belanden en hun eigen weg moeten vinden. Met PING wordt aangetoond dat met de hulp van games ook complexere maatschappelijke thema’s, zoals armoede, in de klas kunnen aangekaart worden. Zo willen de partners van het PING project zowel bijdragen aan het maatschappelijk debat over het gebruik van computergames op school als een concrete tool aanreiken aan het onderwijs om het moeilijke thema ‘armoede’ bespreekbaar te maken. Speel PING online of downloaden. Je kan ook de handleiding voor leraren downloaden. Een toolkit voor leraren bestellen kan via Onderwijs.Vlaanderen.be (enkel Nederlandstalig). Ping werd mogelijk gemaakt op initiatief van de Koning Boudewijnstichting (België), IBBT (België), samen met Network of European Foundations, de Robert Bosch Stiftung (Duitsland) , de Fundação Calouste Gulbenkian (Portugal/UK) en Fondation Bernheim (België). Poverty Is Not a Game- Een handleiding voor leerkrachten Er werd ook intensief samengewerkt met European Schoolnet (koepelorganisatie van 31 minsteries van onderwijs van de Europese lidstaten) en het European Anti Poverty Network (koepelorganisatie van armoedeorganisaties van de meeste Europese lidstaten) om games in onderwijscontext bespreekbaar te maken. De handleiding en game wordt dankzij de steun van de Vlaamse en Waalse overheid verspreid in alle secundaire scholen in België. PING werd internationaal gelanceerd op 20 oktober 2010, op de Europese conferentie “ Poverty Is Not a Game. Serious Games as a means to discuss complex societal issues “, in Brussel .

5.12 Vlajo Challenge – Speel en onderneem Vlajo Challenge is een online educatief spel (www.vlajochallenge.be). De leerlingen worden baas van hun eigen virtuele winkelketen en nemen het op tegen hun klasgenoten in een spannende uitdaging. Bij het draaien van elke spelronde winkelen de klanten in de stad en gelde de courante marktprincipes. Al spelend maken ze zo kennis met zaken als een winkel openen, voorraadbeheer, reclame maken, personeel aanwerven, verkoopprijzen bepalen, concurrentie, winst maken, lenen, … Elke deelnemer krijgt een persoonlijk competentieprofiel wanneer het spel ten minste 18 spelrondes wordt gespeeld. Vlajo Challenge handleiding Het spel voorziet heel wat adviesteksten, tips en richtlijnen bij elke stap en bevat bovendien een online kant-en-klare handleiding om zelfstandig in de klas aan de slag te gaan. Bij een eerste spelronde kiezen de leerlingen een winkel in de virtuele stad. Ze kopen voorraad aan en leggen die in rekken. Ze krijgen hiervoor een lening ter beschikking van de bank.


- 16 De leerkracht draait de ronde en het resultaat wordt meteen bekend gemaakt. Via een scoreblad zie je wie de beste strategie heeft en in de krant lees je de nieuwsberichten. Door de verkoop komt meteen weer geld in de kassa om ver te spelen. In elke volgende ronde beslist de deelnemer hoe hij zijn geld verder investeert. Zo kun je een verkoper in dienst nemen, een raadsman aanstellen, een advertentie plaatsen, de winkel opsmukken of extra filialen openen, de verkoopprijs aanpassen, de lening afbetalen en nog veel meer. Aan het einde van het spel (minimum 18 spelrondes) zie je welke deelnemer de hoogste score heeft behaald en dus de Vlajo Challenge wint. Voordelen van Vlajo Challenge - De leerkracht behoudt via de docentenmodule de controle tijdens het ganse spel. - Het spel maakt de leerstof die aan bod komt attractief en interactief. - deelnemers krijgen een competentieprofiel. - dynamische opbouw: de leerkracht kan de spelonderdelen personaliseren naar klasniveau en kiest een virtuele stad in eigen regio. - Eenvoudige opbouw om zelfstandig in klas aan de slag te gaan. - Het handboek werd opgesteld in samenspraak met de pedagogische begeleiders - Studies getuigen van de expertise en knowhow van Vlajo op het vlak van ondernemende projecten in het onderwijs. Doelgroep Van 14 jaar tot 44 jaar Tijdsduur Het spel loopt over ca. 6 lestijden (3 à 10 weken) Kostprijs: 5,00 EUR per deelnemende leerling Contactpersoon: Yves Exelmans – [email protected] - tel : 016 29 84 04

5.13 Plankgas Plan(k)gas is dé officiële ondernemingsplanwedstrijd van de Vlaamse overheid voor alle leerlingen van de 3de en 4de graad secundair onderwijs (alle studierichtingen, alle onderwijsvormen). De wedstrijd is een initiatief van het Agentschap Ondernemen en kadert in de initiatieven van Vlaanderen in Actie en wordt georganiseerd in samenwerking met Flanders DC, UNIZO Stichting Onderwijs & Ondernemen en Dienst Beroepsopleiding (DBO). De Vlaamse overheid wil deze pre-starters bewust maken van de verschillende acties en ondersteunende initiatieven die zij hierrond neemt en financieel ondersteunt. De Ondernemingsplanwedstrijd Vlaanderen wil leerlingen sensibiliseren voor ondernemerschap en hen aanmoedigen om te leren wat er allemaal komt kijken bij de uitwerking van een businessplan en bij de opstart van een bedrijf. Het beschikken over een degelijk ondernemingsplan is immers een zeer belangrijke factor bij de opstart van de onderneming. De nadruk ligt ook op het aanreiken van instrumenten, ‘hulplijnen’ en coaching. Zowel de deelnemers-studenten als hun begeleiders kunnen rekenen op extra ondersteuning. Contactpersoon : Anne Meekers - [email protected] - tel: 016 24 29 08 DPB, F. de Merodestraat 18, 2800 Mechelen, tel.: 015 29 84 86 - fax: 015 29 84 03 - e-mail: [email protected] Website: http://www.kerknet.be/vic.onderwijs.mb Maandberichten Vademecum Vakdocumenten

- 17

5.14 De beste belegger ‘De Beste Belegger’ is een gemakkelijk spel over de complexe mogelijkheden om geld te beleggen. Doel is om een zo hoog mogelijke opbrengst te realiseren, zonder de risico’s uit het oog te verliezen. In ‘De Beste Belegger’ is het zaak om een veelzijdige portefeuille uit te bouwen, met zoveel mogelijk verschillende producten, in meerdere risicoklassen. Wie zijn risico’s en investeringen het best spreidt, maakt het meeste kans op de overwinning. Aantal deelnemers: 2 tot 8 Duur van het spel: 1 uur of langer Meer informatie: het plaatselijk kantoor van Argenta

6 Overgang van een niet-economische richting naar 3de graad Economie Leerlingen die in de 2e graad de richting Economie NIET volgden kunnen via het volgen van een inhaalprogramma nog in beide economierichtingen terecht (zie leerplan blz. 5 punt 1 Beginsituatie). De vakbegeleiders uit diverse bisdommen geven hieromtrent een opsomming van een mogelijke inhoud van het inhaalprogramma. Van de leerlingen die de richting Economie in de 2e graad niet hebben gevolgd, wordt verwacht dat zij inzicht verwerven in volgende onderwerpen:  het begrip toegevoegde waarde kennen;  het begrip BBP kennen;  de beweging van en de verschuiving op de vraag- en aanbodcurve kunnen illustreren;  het ontstaan en de rol van de marktprijs bij ruiltransacties kunnen beschrijven;  het begrip conjunctuur kunnen omschrijven en de conjunctuurfasen kunnen toelichten;  inzicht hebben in opbrengsten, in kostensoorten en winst (verlies) (zie breakeven analyse);  de balans en resultatenrekening kunnen lezen;  de basisprincipes van dubbel boekhouden kennen en kunnen toepassen;  ratio’s kunnen interpreteren, de financiële prestaties van een onderneming kunnen meten;  weten wat economische groei is, hoe economische groei tot stand komt en hoe die wordt gemeten;  weten hoe de overheid de economische groei bevordert;  weten wat positieve en negatieve effecten zijn.

7 Overgang van 2de graad Economie naar 3de graad tso Een leerling die de stap naar het handelsonderwijs (studierichtingen Handel en Boekhouden-Informatica) zet na de 2e graad aso Economie zal merken dat de voorkennis m.b.t. het onderdeel boekhouden te beperkt is.


- 18 De leerplannen in het handelsonderwijs ondergingen zowel in de 2de als 3de graad grondige wijzigingen.

7.1

Handel

Alle handelsvakken in de 3de graad (bedrijfshuishoudkunde, economie, recht, zakelijke communicatie) en toegepaste informatica werden samengevoegd tot één clustervak bedrijfseconomie. Het nieuwe leerplan is terug te vinden op de website www.vvkso.be > leerplannen. Leerplannummer D/2011/7841/008 Voor het vak Bedrijfeconomie zijn er minimaal 9 lestijden per week voorzien. De leerinhoud Bedrijfseconomie in een notendop: Deel 1: De onderneming en haar omgeving 1. De economische omgeving 2. Ondernemend werken als werkgever en werknemer 3. De onderneming en haar stakeholders 4. de doelstellingen van de onderneming 5. Keuze van het product 6. Prijsbepaling 7. Plaats: vestiging en distributie 8. Promotie 9. Presentatie 10. Personeel Deel 2: Het weren in een onderneming: commerciële en administratieve verplichtingen 1. Werkplanning en communicatie in een administratieve omgeving 2. Flowcharts en procedures 3. Btw-reglementering en facturatie 4. Aankoopadministratie en boekhoudkundige verwerking 5. Verkoopadministratie en boekhoudkundige verwerking 6. Voorraadadministratie Deel 3: Het beleid van de onderneming 1. Sociale zekerheid en verzekeringen 2. Fiscaliteit 3. De boekhouding als beleidsinstrumentbeleid 4. Commercieel beleid 5. Buitenlands beleid 6. Investeringsbeleid 7. Financieel beleid 8. Personeelsbeleid – Human resources 9. Duurzaam ondernemen.

7.2

Boekhouden-Informatica

Alle handelsvakken in de 3de graad (bedrijfshuishoudkunde, economie, recht, zakelijke communicatie) werden samengevoegd tot één clustervak bedrijfseconomie. Het nieuwe leerplan is terug te vinden op de website www.vvkso.be > leerplannen. Leerplannummer D/2011/7841/007. Voor het vak Bedrijfeconomie zijn er minimaal 6 lestijden per week voorzien. (Voor Toegepaste Informatica zijn er minimaal 5 lestijden per week voorzien.) De leerinhoud Bedrijfseconomie: DPB, F. de Merodestraat 18, 2800 Mechelen, tel.: 015 29 84 86 - fax: 015 29 84 03 - e-mail: [email protected] Website: http://www.kerknet.be/vic.onderwijs.mb Maandberichten Vademecum Vakdocumenten

- 19 Deel 1: De boekhouding bij de start van de onderneming 1. De onderneming in de context van de wereldeconomie 2. Doelstellingen van de onderneming 3. Formaliteiten bij de start 4. De boekhouding in vogelvlucht 5. De voorraad in de onderneming 6. De eerste investeringen 7. Financiering van de onderneming 8. Marketingbeleid: kosten- en juridische aspecten 9. Kostprijsberekening 10. Aanwerving personeel 11. Verrichtingen met het buitenland. Deel 2: Boekhouden in de onderneming/vzw 1. Organisatiestructuur van een onderneming, werkplanning en communicatie 2. De start van het boekjaar 3. Aankoopverrichtingen en betalingen 4. Verkoopverrichtingen en inningen 5. Financiële verrichtingen 6. Boekhoudkundige verwerking personeel 7. Buitenlandse verrichtingen 8. Btw en btw-aangifte 9. De belastingen en de overheid 10. Eindejaarsverrichtingen (met inbegrip van voorraadwijzigingen, afschrijvingen en investeringen) 11. Afsluiting van het boekjaar. Deel 3: De boekhouding als beleidsinstrument 1. Horizontale en verticale analyse van de jaarrekening 2. Ratio’s 3. Investeringsbeleid Ondanks de wijziging in de leerinhouden voor bedrijfseconomie blijft een inhaalbeweging voor boekhouden door de leerling vereist. Volgend lesmateriaal is ter beschikking: Fundamenten van boekhouden Een totaalpakket voor wie boekhouden snel, inzichtelijk en op een didactisch verantwoorde manier onder de knie wil krijgen. Dit materiaal bestaat uit een leerboek en een didactisch uitgewerkt softwarepakket BoekPlusSoft. De opbouw is logisch gestructureerd. Uitgaande van een probleemstelling met een concreet document komt men via gerichte vragen tot de registratie van de verrichting. Het accent ligt op het inzicht in de boeking. Het softwarepakket BoekPlusSoft bevat een hele reeks verrichtingen (commerciele, financiële en diverse), uitgaande van documenten. Het pakket controleert de juistheid van de boekhoudkundige redeneringen op vijf niveaus. In de toepassingen wordt het geleidelijkheidprincipe strikt nageleefd, met makkelijke en gevorderde documenten. BoekPlusSoft biedt ook een uitgebreide gebruiksvriendelijke hulpfunctie aan. DPB, F. de Merodestraat 18, 2800 Mechelen, tel.: 015 29 84 86 - fax: 015 29 84 03 - e-mail: [email protected] Website: http://www.kerknet.be/vic.onderwijs.mb Maandberichten Vademecum Vakdocumenten

- 20 Uitgeverij De Boeck Lamorinièrestraat 31-37, 2018 Antwerpen Bestellingen: tel. 03 200 45 80 E-mail: [email protected] Website: http://www.uitgeverijdeboeck.be In Balans – Boekhouden in stappen Een kant-en-klaar instap- en remediëringspakket boekhouden voor 4 ASO, 4 TSO of 5 TSO. Voor wie snel, eenvoudig en indringend boekhouden wil aanleren, remediëren of uitdiepen. Met stap-voor-stap oefeningen en grote, geïntegreerde opdrachten. Het oefenboek omvat een casestudy waarin inductief de theorie wordt aangereikt en de instappen van elke oefening worden aangeboden. Het boekje omvat ook een aantal handige leerhulpmiddelen. De cd-rom omvat alle oefeningen aan de hand van een origineel algoritme, dat inzicht in boekhouding aanscherpt. Uitgeverij Pelckmans Kapelsestraat 222 2950 Kapellen Tel.: 03 660 27 20 E-mail: [email protected] Website: www.pelckmans.be

8 Attest bedrijfsbeheer Vanaf het schooljaar 2008-2009 werden de onderrichtingen voor de cursus bedrijfsbeheer in de economisch- en handelsgeoriënteerde richtingen opnieuw aangepast. De volledige tekst is terug te vinden op: http://www.ond.vlaanderen.be/edulex/database/document/document.asp?docid=13 955 of http://www.ond.vlaanderen.be/edulex > via metagegevens > documenttype. Klik hier het bolletje ‘omzendbrieven’ aan. Vul vervolgens bij ‘referentie’ SO/2008/01 in. In geen enkele studierichting wordt het getuigschrift nog automatisch uitgereikt. De leerlingen kunnen het getuigschrift enkel verwerven op basis van een individuele checklist. Als het programma over meerdere schooljaren wordt gespreid, dan bedraagt het minimum aantal lestijden over de verschillende schooljaren samen 4 per week. Het leerplan Bedrijfsbeheer 3de graad BSO-KSO-TSO is beschikbaar op de website van het VVKSO www.vvkso.be > leerplannen. Leerplannummer: D/2008/7841/048 De checklist is eveneens beschikbaar op deze site www.vvkso.be > lessentabellen > checklist bedrijfsbeheer. DPB, F. de Merodestraat 18, 2800 Mechelen, tel.: 015 29 84 86 - fax: 015 29 84 03 - e-mail: [email protected] Website: http://www.kerknet.be/vic.onderwijs.mb Maandberichten Vademecum Vakdocumenten

- 21 De leerinhouden: Competentie 1: Als ondernemer een ondernemingsplan opstellen (80 u) 1. De keuze maken om zich al dan niet als zelfstandig ondernemer te vestigen 2. Juridische vormen en startersvoorwaarden nagaan 3. Een marktonderzoek opzetten en uitvoeren 4. Een financieel plan opzetten Competentie 2: Als ondernemer het administratief luik van een onderneming behartigen. (23 u) 5. Boekhoudkundige en fiscale aspecten van een onderneming leren kennen Competentie 3: Als ondernemer het commercieel luik van een onderneming behartigen. (17 u) 6. Aan- en verkopen.

9 Beginnende leraren Binnen de begeleiding gaat in belangrijke mate aandacht uit naar de beginnende leraren. Ook de overheid wil met het ‘mentorschap’ werken aan een adequate opvang van beginnende leraren. Het ‘peterschap’ of ‘meterschap’ is in heel wat scholen werkzaam. Van een leraar, maar zeker ook van een beginnend leraar worden heel wat kennis, attitudes en vaardigheden verwacht. Om vanaf het begin vlot en zeker te kunnen functioneren is een goed onthaal binnen de school en een goede opvang en integratie binnen de vakgroep van het grootste belang. Op administratief vlak zijn er heel wat zaken te bespreken. Het doornemen van de leerplannen, het deelschoolwerkplan, jaarplan, documenten in verband met het lesgebeuren, pedagogische aanbevelingen, de praktische en organisatorische informatie bepaalt de graad van collegialiteit bij de opvang van nieuwe leraren. Alle beginnende leraren willen wij een succesvolle onderwijsloopbaan toewensen. De ondersteuning van de beginnende leraren wordt dit schooljaar door de Diocesane Pedagogische Begeleidingsdienst Aartsbisdom Mechelen-Brussel als een drieluik voorgesteld. 



De eerste algemeen ontmoetingsmoment vindt plaats op woensdag 3 oktober 2012 van 14 tot 17 uur, in de lokalen van de DPB, Mechelen. Hier gaat het om de voorstelling van de begeleidingsdienst, algemene informatie over leerplannen door de schoolbegeleiding en vakinfo door de vakbegeleiders. De tweede sessie is voorzien op woensdag 30 januari 2013 van 14 tot 17 uur, in het Leuvense. Het thema is nu evaluatie, met algemene informatie door de schoolbegeleiding en vakinformatie door de vakbegeleiders.

Om de nodige ondersteuning te verlenen aan deze beginnende leraren zal indien gewenst en op aanvraag een schoolbezoek volgen door de vakbegeleider, mogelijk gekoppeld aan een vergadering met de vakgroep.

10

Vakgroepwerking

De pedagogische begeleiding wil prioritair ook de vakgroep ondersteunen in een kwaliteitsvolle werking. Vakgroepen, die in dit verband op bepaalde domeinen wat willen concretiseren of realiseren en die wensen te vergaderen in de aanwezigheid van de pedagogisch begeleider, kunnen ongetwijfeld een vraag richten en zo nodig een afspraak maken. Een optimale vakgroepwerking spreekt de leraar aan als vakdeskundige, als didacticus en als lid van een team en een school.


- 22 Het organiseren van goed functionerende en gestructureerde vakgroepen is een aspect waar de doorlichting zeer veel aandacht aan besteedt. Meer informatie m.b.t. de doorlichting: www.ond.vlaanderen.be/inspectie. Gestructureerd overleg tussen de leraren van het tweede tot het zesde jaar (verticaal) als tussen de leraren die lesgeven in dezelfde leerjaren (horizontaal) is ten zeerste aan te moedigen. De inhoud van vakvergaderingen blijft nogal eens steken in het maken van praktische afspraken: handboeken, blokuren, vaklokalen, uitrusting, … De pedagogische begeleiding heeft een kijkwijzer ontwikkeld die je kan gebruiken om de vakwerkgroep te evalueren. Naast praktische afspraken, wordt ook best ook aandacht besteed aan vakdidactische elementen zoals bijvoorbeeld:  voorstelling aan elkaar van nieuwe leerplannen en vakinhouden;  uitwisseling van informatie n.a.v. gevolgde nascholingen;  nadenken over het optimaal gebruik van het leerplatform;  hoe leerlingen begeleiden in het 'leren leren' voor onze specifieke vakken;  hoe leerlingen evalueren (bv. samen doornemen van evaluatievragen);  … Wil je de vakgroepwerking evalueren? Dit kan. De pedagogische begeleiding heeft hiervoor een kijkwijzer ontwikkeld. Alle leden van de vakgroep beantwoorden samen een reeks vragen over vakgroepwerking. Deze vragen worden beantwoord in een Exceldocument; er volgt onmiddellijk feedback via een radargrafiek. Hierop kan je de gemiddelde groepsscores aflezen voor de items schoolbeleid, materiële omstandigheden, vergadertechnieken, individuele leerkracht, inhoud en externe ondersteuning. Hieruit leidt de groep conclusies, welke kunnen resulteren in één of meerdere werkpunten. Wil je met de vakgroep de test afnemen? Stuur een mail om een afspraak te maken.

11

Nascholing

Op www.nascholing.be > DPB-OND Mechelen - Brussel vind je het nascholingsaanbod van de begeleidingsdienst. Op http://www.nascholing.vvkso.be kan je de specifieke informatie van het nascholingsaanbod 2012-2013 van het VVKSO raadplegen, gerangschikt per studiegebied en per thema. Bekijk ook het aanbod van de andere erkende nascholingscentra: 

Het nieuwe kenniscentrum van de groep Onderwijs & Vorming (lerarenopleidingen) van Lessius Mechelen kan je online raadplegen via de website www.lessius.eu/leon. (voorheen het aanbod van de posthogeschoolvorming van KHMechelen) LeON – kenniscentrum voor onderwijs van Lessius nascholing – onderzoek – dienstverlening – vorming - vervolgopleidingen LESSIUS Mechelen I Onderwijs & Vorming Campus De Vest - lokaal C 2.08 Zandpoortvest 60 2800 Mechelen tel 015 369279 fax 015 369269 www.lessius.eu/leon

  

KH Leuven: Pedagogisch Didactisch Centrum Leuven: http://www.pdcl.be KULeuven: http ://www.kuleuven.ac.be/slo-econ HUB : http://www.hubrussel.be/smartsite.dws?ch=HUB&id=24777 DPB, F. de Merodestraat 18, 2800 Mechelen, tel.: 015 29 84 86 - fax: 015 29 84 03 - e-mail: [email protected] Website: http://www.kerknet.be/vic.onderwijs.mb Maandberichten Vademecum Vakdocumenten

- 23



Of www.hubrussel.be/gpv Nascholingscentrum Brussels Hoofdstedelijk Gewest: http://www.nacholingbrussel.be

Ook buiten ons bisdom zijn er nascholingscentra met een interessante programmering:  Universiteit Antwerpen: www.ua.ac.be/cno  Eekhoutcentrum Kortrijk: http://www.eekhoutcentrum.be  Pedic Gent: http://www.kogent.be  Universiteit Hasselt: www.uhasselt.be/uhasselt@school

Op het adres: http://www.kerknet.be/vic.onderwijs.mb/ vind je de website van het vicariaat onderwijs Mechelen-Brussel terug. Diverse rubrieken, die alle met het onderwijsgebeuren te maken hebben, kun je daar raadplegen. Een belangrijke rubriek in het onderdeel secundair onderwijs is de “Informatie van de begeleiding”, waarin maandelijks per vakgebied de laatste berichtgeving van de diverse begeleidingsdiensten wordt verstrekt. Binnen het onderdeel secundair onderwijs werd tevens een extra optie toegevoegd onder de titel "Vakdocumenten". Zoals deze titel laat vermoeden is het de bedoeling om langs deze weg nuttige informatie voor het vak aan te bieden. Ik wens je allen een boeiend nieuw schooljaar toe. Reacties zijn steeds welkom. Met vriendelijke groet Diana Somers Pedagogisch begeleider economie en SEI [email protected]


Aartsbisdom Mechelen-Brussel Vicariaat Onderwijs Diocesane Pedagogische Begeleiding Secundair Onderwijs

Recommend Documents