Van: freek van workum [mailto:
[email protected]] Verzonden: donderdag 22 november 2012 16:32 Aan: Griffie Onderwerp: brief aan raad en college over rapport Grontmij Aan het college van B&W en de raad van de gemeente Nijmegen Korte Nieuwstraat 6 6511 PP Nijmegen
Nijmegen, 22 november 2012 Geacht College, geachte leden van de gemeenteraad, Op 13 november 2012 kwam het college van B & W toe aan beoordeling van de resultaten van het ‘Onderzoek zwembaden Nijmegen’ van Grontmij BV. Nadien werd de gemeenteraad bij brief (registratienummer 12.0020307) door het college nader geïnformeerd. Het spijt ons u te moeten berichten dat het bestuur van Aqua-Novio ’94 zich van grote delen van het rapport distantieert. Naar onze mening is het Grontmij rapport incompleet, worden kernproblemen verhuld en is sprake van ernstige feitelijke fouten. Tevens hebben wij overwegende bedenkingen bij de gebruikte methodologie en de onderbouwing en wijze van verantwoording van conclusies en suggesties door de onderzoeker. Ook in de brief van het college aan de gemeenteraad die 13 november jl. werd geaccordeerd, zitten enkele elementen waarvan wij afstand nemen. Ons bestuur meent dat de leden van de raad van de gemeente Nijmegen immer juist en volledig moeten worden geïnformeerd, en dat feiten en falen – hoe pijnlijk ook voor Sportfondsen en de gemeente zelf – niet mogen worden toegedekt. Op het laatste blad van de brief aan de raad, stelt het college zich op het standpunt dat Sportfondsen Nijmegen in het verleden steeds heeft gehandeld conform de gemaakte subsidie-afspraken. Op pagina 1 van de brief verwoordt de onderzoeker als conclusie “dat partijen in het verleden hun afzonderlijke rol zo optimaal mogelijk invulden.” Naar mening van het bestuur van Aqua-Novio ’94 is deze voorstelling van zaken bezijden de waarheid. Onze opvatting is dat onomstotelijk is komen vast te staan dat zowel Sportfondsen Nijmegen (SFN) als de gemeente Nijmegen over een periode van vele jaren ernstig in gebreke bleven en handelden en niet handelden in strijd met wettelijke normen en voorschriften en regels van zorgvuldigheid en het belang van de stad Nijmegen niet dienden. Deze zomer en herfst hielden Sportfondsen, gemeente en Grontmij een maandenlang durend toernooi ‘zwartepieten’, waarbij de schuldvraag uiteindelijk naar de achtergrond verdween en ten finale werd geconcludeerd dat het voor partijen het meest dienstig was als niemand schuldig was. Wellicht had bij het opzetten van het Grontmij-onderzoek meer acht geslagen moeten worden op het bepaalde in artikel 2.4.1 juncto 2.4.2 van de Algemene Wet Bestuursrecht . Ons bestuur houdt het voor mogelijk dat dan een andere onderzoeksopzet zou zijn gekozen, hetgeen had kunnen resulteren in een rapport met meer diepte en samenhang en bruikbare oplossingen, en met een helder antwoord op de vraag ‘hoe kon het zo ver komen’? Jammer dat gemeente en Sportfondsen bleven steken in een egel-houding en weigerden verantwoordelijkheid voor hun falen te nemen. Ook versie 8 van ‘Onderzoek Zwembaden Nijmegen’ werd daardoor een onbevredigend stuk. Maar niettemin: een stuk van betekenis. Veel te lang hing er een soort van ‘omerta’ rond het zwembadendossier die nu door het Grontmij-rapport is gebroken. Ingevolge onder meer artikel 213 van de Gemeentewet zijn gemeenten verplicht een getrouwheiden rechtmatigheidscontrole uit te voeren op uitgaven zoals subsidies. Sportfondsen ontving de afgelopen jaren aan subsidie ongeveer 2,5 miljoen euro, hetgeen op een totaal aan jaarlijkse subsidies bij de gemeente van 71 miljoen niet weinig is. Bij een subsidie van een dergelijke omvang passen vanzelfsprekend heldere voorwaarden en targets, adequaat toezicht en een transparante verantwoording van hoe gelden door de subsidieontvanger werden gebruikt. Het is uiteraard niet de bedoeling dat de subsidieontvanger niets van ambitie toont, niet toekomt aan reflectie en geen aandrang voelt om gelden tot profijt van de gemeenschap zo optimaal mogelijk in te zetten.
Aangenomen dat op de besteding van subsidiegelden door Sportfondsen Nijmegen door de gemeente Nijmegen enige controle werd geoefend (waarvan wij niet zeker zijn), dan was – zo stellen wij vast deze kennelijk ondeugdelijk. Anders immers zouden de jarenlange over-subsidiëring en de gebreken in de boekhouding van Sportfondsen die door Grontmij werden gesignaleerd reeds eerder aan het licht zijn gekomen. Het beeld dat oprijst uit het Grontmij-rapport en uit andere bronnen is onwerkelijk. Terwijl het aantal bezoekers van de Nijmeegse zwembaden het afgelopen decennium gestaag daalde (een daling die nog steeds doorgaat), werd de subsidie van de gemeente Nijmegen gaandeweg hoger en groeide de formatie bij Sportfondsen tot een nooit geziene omvang, ver boven wat in de sector gebruikelijk is. Stijgende operationele verliezen gingen hand in hand met een sterk verbeterde reservepositie van SFN. Onzerzijds doet dit vele vragen rijzen. Hoe kon de gemeente dit zo lang ontgaan? Waarom maakte Sportfondsen niet uit eigen beweging melding van de over-subsidiëring? Volgt niet uit de wet dat indien te veel subsidie wordt overgemaakt (bijvoorbeeld omdat leningen inmiddels geheel zijn afgelost en dus ook geen subsidiedekking meer nodig is), de subsidiegever daarvan in kennis wordt gesteld, waarna het te veel betaalde wordt teruggestort? Het rapport van de Grontmij benoemt een aantal gebreken in de administratie en organisatie van Sportfondsen Nijmegen. Deze gebreken zijn ernstig en in hoge mate diskwalificerend voor zowel het SFN-management als de toezichthouder, maar toch zij opgemerkt dat er het een en ander ongenoemd blijft. De subsidie die SFN van de gemeente Nijmegen krijgt, behoort te worden aangewend voor in de budgetovereenkomst specifiek genoemde maatschappelijke doelen. Gebeurde dat ook? Volgens de Grontmij zijn alle activiteiten van SFN sterk verliesgevend, welk oordeel naar onze indruk volkomen juist is. Ook op de commerciële activiteiten van Sportfondsen (Aquajogging, Aquacycling, etc. etc.) moest over een reeks van jaren geld worden bijgepast. Gelet op het zeer beperkte eigen vermogen van de NV Sportfondsen Nijmegen en omdat financiële achtervang van Sportfondsen Nederland niet aanwezig is, kan dit slechts een ding betekenen. Verliezen van SFN op commerciële activiteiten werden jarenlang gedekt door subsidiegelden van de gemeente Nijmegen. Hetgeen zoals bekend een doodzonde is. Waarom is deze praktijk nooit aangepakt? Wij hebben vastgesteld dat Sportfondsen en Grontmij van mening verschillen over de formatie van Sportfondsen en over de vraag of sprake is van overmaat en ondoelmatigheid. Op pagina 17 en 18 van het Grontmij-rapport staat een overzicht van de tussen partijen gewisselde cijfers. De totale formatie van Sportfondsen zou bestaan uit 41,23 fte. Wij vonden echter sterk afwijkende cijfers, en wel bij de best denkbare bron, te weten Sportfondsen Nijmegen. In 2009 draaide Zwembad West 4.663 bedrijfsuren en 49.960 personeelsuren. Zwembad Oost was op 3.428 bedrijfsuren goed voor 23.788 personeelsuren. Zwembad Dukenburg maakte 2.803 bedrijfsuren en 19.824 personeelsuren en ten slotte De Goffert 1.154 bedrijfsuren en 6.886 personeelsuren. Totaal aantal bedrijfsuren in 2009 was 12.048 uur, het totaal aantal personeelsuren 100.458. In 2009 had Sportfondsen 59 fte aan personeel in dienst (bron: Jaarverslag ‘Terugkijken met de toekomst’, Jaarverslag 2009 Sportfondsen Nijmegen NV, pagina 16 onderaan). Een jaar later, in 2010, had Sportfondsen zelfs 61 fte personeel in dienst (bron: jaarverslag Sportfondsen Nijmegen 2010. Een full-time medewerker bij Sportfondsen werkt 1640 uur per jaar, waarna eenvoudig is te becijferen hoeveel fte in 2009 werd toegerekend aan de verschillende zwembaden. In 2009 drukte op de exploitatie van zwembad West 30 fte aan personeelslasten, op Zwembad Oost 14,5 fte, op Dukenburg 12 fte en op De Goffert 4 fte. In voorkomende gevallen werd door Sportfondsen bovendien nog gebruik gemaakt van de diensten van uitzendbureaus en payroll instellingen. Duidelijk moge zijn dat de cijfers die Sportfondsen geeft in de verschillende jaarverslagen ver boven de aan Grontmij verstrekte cijfers liggen. Hoe goed of hoe slecht is de performance van Sportfondsen qua personeelsinzet? Het antwoord is dat Sportfondsen Nijmegen naar onze indruk heel goed de slechtst presterende exploitant van Nederland kan zijn. Ter illustratie: Sportfondsen Nijmegen trok in 2009 ongeveer 550.000 bezoekers, ofwel 5,5 bezoeker per gedraaid personeelsuur (feitelijk nog belangrijk minder omdat bij activiteiten van verenigingen geen toezicht nodig is van de zijde van SFN). Andere parameter: zwembaden in de regio die 1 op 1 vergelijkbaar zijn met zwembad Oost en zwembad Dukenburg (zoals in Beuningen en in Malden) draaien op 5 á 6 fte personeel en krijgen van hun gemeente even meer dan 100.000 euro subsidie. Waarom is in Nijmegen zó veel meer nodig? (Oost in 2011 : 466.580 euro subsidie, Dukenburg in 2011 406.376 euro subsidie) . De droevige performance van Sportfondsen laat zich ook illustreren aan de hand van het dekkingspercentage (verhouding baten/lasten). Dit cijfer bedraagt voor de overdekte baden in Nijmegen blijkens het rapport van de Grontmij in 2012 slechts 53 procent, welk
percentage schril afsteekt bij de landelijke norm van 70 procent. Worden kapitaallasten en huur buiten beschouwing gelaten, dan bedraagt het dekkingspercentage van SFN 56 procent, bij een landelijke norm die als bandbreedte 80 á 90 procent heeft. In De Gelderlander van dinsdag 20 november wijt de directeur van Sportfondsen Nijmegen de matige prestaties van zijn bedrijf aan de Nijmeegse zwemverenigingen. Letterlijk: “Wij mogen de huurprijzen voor de clubs niet verhogen. Dat bepaalt de gemeente. De clubs betalen nu een huur die neerkomt op 60 procent van de kostprijs. Als wij die prijs kunnen verhogen, draaien we direct veel beter”. Einde citaat. De schaamteloosheid en de onkunde van de directie van Sportfondsen Nijmegen is ons een gruwel. De feiten zijn dat de huren van de zwembaden in Nijmegen veel te hoog zijn en de kostprijs ook. Dat de kostprijs van zwemwater in Nijmegen zo hoog is, heeft te maken met diverse factoren. Een belangrijke rol spelen de valse verwachtingen die Sportfondsen steeds weer weet te wekken als het gaat om investeringsbeslissingen. Er worden op het stadhuis gouden bergen beloofd, die vervolgens uitblijven, waarna jaar op jaar op jaar op jaar bij raad en college wordt gebedeld om aanvullende subsidie. De grote investering in zwembad West in de tweede helft van de jaren negentig was een totale mislukking, die de exploitatie van de zwembaden nadien grote schade heeft toegebracht. Het peperdure Romeinse Bad in zwembad West wordt gemiddeld nog geen twee uur per dag gebruikt, en dan nog vaak met een minimale bezetting. De kostprijs per uur werd ook omhoog gejaagd omdat Sportfondsen gaandeweg steeds meer bedrijfsuren in de verschillende baden schrapte. Van belang was verder de korte afschrijvingsperiode voor de investeringen in West. Ook wordt de kostprijs per zwemuur in negatieve zin beïnvloed door de overmaat aan personeel, door het ontbreken van ondernemerszin, door ondoelmatige roosters en klantonvriendelijkheid, door verliesgevende commerciële activiteiten, door een te grote overhead en door het weglekken van te veel gelden (in 2012 199.105 euro) naar de twee private aandeelhouders van Sportfondsen Nederland dat eigenaar is van Sportfondsen Nijmegen. Onder andere leiding en bij een werkelijk professionele houding zou de kostprijs van zwemwater in Nijmegen kortom veel en veel lager kunnen zijn. En zouden de huren die verenigingen betalen ruimschoots kostendekkend zijn. Is de directie van Sportfondsen overigens bekend wat het dekkingspercentage is van buitensport accommodaties en andere binnensportaccommodaties in Nijmegen? Is de directie bekend met de contributietarieven van de verschillende soorten verenigingen? Is de directie van Sportfondsen bekend met het principe van gelijke behandeling? Ons bestuur heeft al eens voorgerekend dat de huur die alleen Aqua-Novio jaarlijks opbrengt voldoende is om alle voetbalvelden en tennisbanen in Nijmegen te huren. En dan kan er ook nog een sporthalletje bij. En toch – dat alles zo zijnde – wil Sportfondsen de huren voor zwemverenigingen verder verhogen. Het zou het onmiddellijke einde betekenen van Aqua-Novio en andere Nijmeegse zwemverenigingen. Sportfondsen zou niet ‘veel beter’ draaien, zoals de directeur zegt in De Gelderlander. Integendeel. De zwembaden zouden nog leger worden. Blijkens het artikel in de Gelderlander van 20 november heeft de directeur van Sportfondsen Nijmegen nóg een oplossing om de exploitatie van de zwembaden te verbeteren. Deze oplossing is zwemclubs verbieden om nog langer zwemlessen te geven. Na dit verbod wordt Sportfondsen monopolist en kunnen de toch al hoge lestarieven van Sportfondsen verder omhoog, is de gedachtegang. Alsof jonge gezinnen vandaag de dag al niet genoeg financiële sores hebben. De reactie van het bestuur van Aqua-Novio luidt als volgt. Inderdaad biedt onze vereniging al vele decennia zwemlessen aan. De afdeling leszwemmen is het hart van onze vereniging en de kurk waarop wij drijven. Onze lessen zijn verhoudingsgewijs inderdaad goedkoop en bovendien van hogere kwaliteit dan bij Sportfondsen. Gaan we in Nijmegen werkelijk een product dat goed en goedkoop is en fundament van een hechte gemeenschap inruilen voor een commercieel product dat zowel veel duurder als slechter is? En hoezo is er sprake van oneerlijke concurrentie, zoals de directeur van SFN beweert? Is een burger die de troep in zijn straat opruimt een ‘concurrent’ van de DAR? Is een mantelzorger een ‘concurrent’ van pleeg- of thuiszorg? En zijn onze echtgenotes dan wellicht ‘concurrent’ van in onze stad werkzame prostituees? En oh ja: gaat wat betreft Sportfondsen het verbod op leszwemmen dan ook gelden voor de zweminstructie die Aqua-Novio geeft aan mensen met een beperking? Onze vereniging heeft de afgelopen maanden met steun van het ministerie van Sport en de gemeente Nijmegen en tal van instellingen en scholen een nieuwe afdeling ‘Aangepast Zwemmen’ opgestart (zie www.aangepastzwemmen.nl ), een activiteit die volledig operationeel is maar die vanwege het aanhoudende gestook en geklier van Sportfondsen over het leszwemmen medio oktober moest worden stilgelegd. Ook onze plannen voor een nieuwe interne waterpolocompetitie voor jeugdleden en een regionale competitie moesten worden stilgelegd. Omdat
Sportfondsen, gemeente en Grontmij eindeloos bleven soebatten over schuldvraag en cijfers, werd de besluitvorming over de zwembaden tot vier keer toe vertraagd en zit Aqua-Novio nu met een combifunctionaris en vrijwilligers die noodgedwongen duimen draaien terwijl kosten en tekorten blijven oplopen. Na de unanieme raadsuitspraak in maart 2012 ‘houdt Aqua-Novio boven water’ ontstond er nieuw vertrouwen en raakte de club in een flow. Dat is kapot gemaakt. Door het getreuzel en het gesteggel van de professionals, met Sportfondsen voorop. Naar u begrijpt stellen wij in de directie van Sportfondsen inmiddels geen enkel vertrouwen meer. Er zijn nog een paar dingen die ons bestuur niet onbesproken wil laten. Zoals bekend heeft AquaNovio zich tot op het laatste moment met hand en tand verzet tegen realisering van het nieuwe zwembad Oost in zijn huidige vorm en op de huidige locatie. Ook de gemeenteraad had grote twijfels bij de voorgenomen exploitatie door Sportfondsen en daarom werd besloten de aanbesteding van de nieuwbouw geruime tijd op te schorten. Op woensdag 9 februari 2011 gaf de raad uiteindelijk groen licht. Beslissend was de inhoud van een brief van het college van 8 februari 2011. In de brief e (L110/11.0002296, 1 vervolgvel bovenaan) wordt de raad verzekerd dat ”uit analyse blijkt dat het huidige bad Oost in vergelijking met de andere Nijmeegse baden – al jaren – de beste exploitatie heeft”. In het Grontmij-rapport vinden wij informatie die met de verzekering van B&W in volstrekte tegenspraak is. Wij verwijzen u naar tabel 2 op pagina 11, waaruit op te maken valt de subsidie die nodig was voor zwembad Oost opliep van 310.073 euro in 2008 naar 466.580 in 2011. Uiteraard is ook het subsidieverloop bij de andere zwembaden interessant. Het blijkt dat zwembad Oost niet “al jaren de beste exploitatie had”, maar integendeel de slechtste exploitatie. De vraag is wie voor deze flagrante leugen op een beslissend moment, een onwaarheid die de raad volledig op het verkeerde been zette, verantwoordelijk was. Kwam de ‘analyse’ van Sportfondsen? Achter deze prangende vraag gaan vanzelfsprekend andere vragen schuil. Zou de gemeenteraad met de kennis van nu (kennis die destijds aanwezig had kunnen en moeten zijn) aanbestedingen van nieuwbouw en exploitatie van het nieuwe Oost ook achterwege gelaten hebben? Zou de raad Sportfondsen dan ook al in 2007 een investeringssubsidie van 6,8 miljoen hebben overgemaakt? Zou het nieuwe Oost in zijn huidige vorm dan uberhaupt zijn gebouwd? Wij willen deze reactie graag afronden met een aantal aanbevelingen aan college en gemeenteraad. Aanbeveling 1: subsidieverslaving onderscheidt zich niet wezenlijk van andere hardnekkige verslavingsvormen. Wezenlijk veranderingen in de bedrijfsvoering van Sportfondsen Nijmegen zijn naar onze mening niet mogelijk onder de huidige directie. Vervanging van de directie en Raad van Commissarissen van SFN is noodzakelijk. Aanbeveling 2: het ontbreken van concurrentie heeft de exploitatie van de zwembaden in Nijmegen geen goed gedaan. Insourcing van zwembad Oost of West is een oplossing. Aanbeveling 3: zwemgerelateerde activiteiten onder verenigingsvlag zijn altijd belangrijk goedkoper dan onder een exploitant. Maak verenigingen financieel en organisatorisch sterker zodat zij in staat zijn gaandeweg activiteiten als baantjeszwemmen, seniorenzwemmen en dergelijke van de exploitant over te nemen. Geef met andere woorden de zwembaden terug aan de gebruikers. Aanbeveling 4: voer zo snel mogelijk een ‘maatschappelijk tarief’ in. Uit onderzoek van de ons toegewezen combifunctionaris blijkt dat er een aanzienlijke latente vraag is naar zwemwater. Bijvoorbeeld bij scholen, bij fysiotherapeuten of bij organisaties als de Zonnebloem. De huidige huur staat gebruik in de weg waardoor met name overdag en in het weekend het bezoek aan de zwembaden zorgwekkend klein is. Aanbeveling 5: jarenlang (nog steeds?) werd de jaarrekening van Sportfondsen Nijmegen gecontroleerd door een medewerker van Sportfondsen Nederland die rechtstreeks viel onder de financieel directeur die een van de twee aandeelhouders is van Sportfondsen Nederland . Verbetering van de controle op de besteding van de verstrekte subsidiegelden is een absolute prioriteit. Aanbeveling 6: in een nieuwe Raad van Commissarissen behoort plaats te zijn voor een vertegenwoordiger van de gemeente Nijmegen en/of de gezamenlijke zwemverenigingen.
Aanbeveling 7: maak een eind aan de ‘staatssteun’. Als commerciële activiteiten verliesgevend zijn, behoren deze te worden gestaakt of dient het verlies te worden gedekt uit het vermogen van Sportfondsen Nijmegen of Sportfondsen Nederland. Hetzelfde geldt voor verwijtbare andere verliezen. Aanbeveling 8: sluit voorlopig geen meerjarige budgetovereenkomsten af. De noodzakelijke turnaround bij SFN zal geruime tijd duren en vraagt scherpe monitoring. Aanbeveling 9: verfijn de opdracht en voorwaarden aan de exploitant van de zwembaden. Geef precies aan wat met de subsidie wordt beoogd. Aanbeveling 10: maak in de toekomst gebruik van het instrument aanbesteding. Dank voor uw aandacht.
Met vriendelijke groet, Namens het Algemeen Bestuur van Aqua-Novio ‘94 F. van Workum, voorzitter
F. van Workum Nieuwe Ubbergseweg 154 6522 KN Nijmegen 024-3600707 / 06-43249865
