Aan de gemeenteraad van Nijmegen. Geachte leden van de raad,

Veiligheid

Ingekomen stuk D13 (PA 24 oktober 2012)

Korte Nieuwstraat 6 6511 PP Nijmegen

Openbare besluitenlijst 18 december 2007 Collegevergadering no 47

Telefoon 14024

Aanwezig: Voorzitter Wethouders

Postadres

Aan de gemeenteraad van Nijmegen

Gemeentesecretaris Communicatie Datum Verslag 9 oktober 2012 Onderwerp

Telefax

(024) 323 59 92

E-mail gemeente@

nijmegen.nl

Postbus 9105

Th. de Graaf 6500 HG Nijmegen P. Depla, H. van Hooft sr., L. Scholten, H. Kunst, P. Lucassen, J. van der Meer P. Eringa A. Kuil Ons kenmerk Contactpersoon M. Sofovic

Stand van zaken Discriminatie en Polarisatie

VH00/12.0018049

Ellen Jansen

Datum uw brief

Doorkiesnummer

(024) 3299317

Geachte leden van de raad,

Aldus vastgesteld in de vergadering van: Discriminatie In de besluitronde van 18 januari 2012 is op verzoek van de gemeenteraadsfractie van D66 u door de Burgemeester toegezegd dat u in de loop van 2012 zult worden geïnformeerd over de stand van zaken met betrekking tot (de bestrijding van) discriminatie in Nijmegen. Dit vanwege het feit dat er ten behoeve van de bestrijding van discriminatie minder middelen beschikbaar zijn gesteld. Met dit doel is opgesteld de notitie “Stand van zaken discriminatie in Nijmegen” d.d. augustus 2012 (zie bijlage 1). De voorzitter, De secretaris, Belangrijkste conclusies uit deze notitie:  De beschikbare gegevens over discriminatie duiden erop dat ernstige vormen van discriminatie in Nijmegen in beperkte vorm voorkomen.  Het aantal meldingen van discriminatie op grond van seksuele gerichtheid is vrij stabiel (circa 20 per jaar). Over het samenleven in de buurt van autochtonen en Nijmegenaren van niet-westerse herkomst zijn veel meer burgers positief dan negatief. Polarisatie Daarnaast heeft in 2010 de gemeente (Onderzoek en Statistiek) een aanvraag ingediend bij het Ministerie van BZK voor een verkennend onderzoek naar het bestaan en ontstaan van polarisatie en spanningen tussen bevolkingsgroepen in Nijmeegse wijken en buurten. Dit na overleg met de stuurgroep. In 2011 hebben we van het Ministerie van BZK 25.000 euro voor het onderzoek gekregen. In drie veldwerken, uitgevoerd najaar 2011, hebben we vragen over polarisatie meegenomen: de Stadspeiling, de Veiligheidsmonitor en in ons kwalitatief onderzoek onder werkers in de wijken. De voornaamste conclusie van het onderzoek is dat er weliswaar verschillende irritaties, ergenissen, conflicten en spanningen tussen bevolkingsgroepen zijn, maar dat deze niet gerelateerd kunnen worden aan polarisatie. De bevindingen zijn verwerkt in de Stads- en Wijkmonitor 2012, die in april openbaar is geworden. Tevens is eind juni een specifiek onderzoeksrapport over polarisatie opgeleverd (zie bijlage 2). O&S heeft de hoofdbevindingen opgenomen in de nieuwe editie van de integrale veiligheidsmonitor.

www.nijmegen.nl

Brief aan de raad stavaza discriminatie.doc

1

Gemeente Nijmegen Veiligheid

Vervolgvel

1

Conclusie * Het overzicht van de huidige stand van zaken t.a.v. discriminatie laat zien dat er op het moment rondom discriminatie geen sprake is van een toename of stijgende lijn. Het aantal meldingen blijft vrijwel gelijk. Er lijkt op dit moment dan ook geen reden om op dit punt extra maatregelen te treffen. Voor dit jaar zijn de beschikbare middelen ter bestrijding van discriminatie ingezet voor het project Horeca-deurenbeleid dat inmiddels van start gegaan. * De voornaamste conclusie van het onderzoek ten aanzien van polarisatie is dat er weliswaar verschillende irritaties, ergenissen, conflicten en spanningen tussen bevolkingsgroepen zijn, maar dat deze niet gerelateerd kunnen worden aan polarisatie Een afschrift van deze brief inclusief bijlagen is tegelijkertijd ter informatie verzonden naar de adviescommissie Homo-/Lesbisch Beleid en de adviescommissie Allochtonen.

Hoogachtend, College van Burgemeester en Wethouders, De Burgemeester,

De Gemeentesecretaris,

drs. H.M.F. Bruls

drs. B. van der Ploeg

www.nijmegen.nl

Brief aan de raad stavaza discriminatie.doc

Stand van zaken discriminatie in  Nijmegen     

 

Stand van zaken discriminatie in  Nijmegen     

  Datum: augustus 2012      Colofon  Gemeente Nijmegen  Afdeling Onderzoek en Statistiek  contactpersoon: Ad Manders  tel.: (024) 329 98 89  e‐mailadres: [email protected]  website: www.nijmegen.nl/gemeente/onderzoekencijfers   

 

 

Inhoudsopgave  Samenvatting 

1 

1 

Inleiding 

3 

1.1  1.2 

Aanleiding voor deze notitie  Bronnen 

3  3 

2 

Discriminatie op grond van seksuele gerichtheid 

5 

3 

Discriminatie op grond van herkomst/huidskleur/ras 

9 

4 

Mate waarin discriminatie als probleem wordt gezien 

11 

5 

Bijlage: toelichting bij bronnen 

13 

   

 

 

Samenvatting    De  beschikbare  gegevens  over  discriminatie  in  Nijmegen  duiden  erop  dat  ernstige  vormen  van  discriminatie in beperkte mate voorkomen.   Een zeer kleine groep Nijmegenaren (0,1%) ziet discriminatie als één van de belangrijkste problemen in de  stad of de woonbuurt. Daarin is de afgelopen jaren geen verandering opgetreden.     Discriminatie op grond van seksuele gerichtheid   Het aantal meldingen van discriminatie op grond van seksuele gerichtheid is vrij stabiel (tussen de  10  en  20  per  jaar).  De  homo‐acceptatie  in  Nijmegen  is  in  vergelijking  met  het  landelijk  beeld  relatief groot. Bij een aantal deelgroepen is deze lager 1 , maar wel aan het toenemen.     Discriminatie op grond van herkomst/huidskleur/ras  Ook  het  aantal  meldingen  van  discriminatie  op  grond  van  herkomst/huidskleur/ras  is  vrij  stabiel  (circa  60  per  jaar).  Over  het  samenleven  in  de  buurt  tussen  autochtonen  en  Nijmegenaren  van  niet‐westerse herkomst zijn veel meer burgers positief dan negatief.       

                                                         1

  Nijmegenaren  van  niet‐westerse  herkomst,  jongens,  65‐plussers,  vmbo‐leerlingen  en  volwassenen  die  laag  of  middelbaar  opgeleid zijn. 

Samenvatting ‐ 1 

 

1

Inleiding 

 

1.1

Aanleiding voor deze notitie 

In het Beleidskader Integrale Veiligheid (IV) 2012‐2014 is de aanpak van discriminatie als één van  de  prioriteiten  opgenomen.  De  gemeente  werkt  samen  met  partners  aan  een  aanpak  voor  discriminatie  op  grond  van  seksuele  gerichtheid  en  herkomst/huidskleur/ras  (onder  meer  in  samenwerking met horecagelegenheden).   D66 heeft gevraagd om een stand van zaken m.b.t. de betreffende vormen van discriminatie. De  afdeling  Veiligheid  heeft  deze  vraag  doorgespeeld  aan  de  afdeling  Onderzoek  en  Statistiek  (O&S).    

1.2

Bronnen 

O&S  is  in  mei  en  juni  2012  aan  de  slag  gegaan  met  de  beantwoording  van  de  vraag.  Daarbij  hebben we gebruik gemaakt van de volgende bestaande bronnen:  • een onderzoek naar het discriminatieklimaat in Nijmegen onder leden van het Nijmeegse  digitale  stadspanel  (begin  2012  uitgevoerd  door  I&O  Research,  in  opdracht  van  ieder1gelijk);   • E‐MOVO: een monitoronderzoek van de GGD onder middelbare scholieren in klas 2 en  klas 4, waarin onder meer vragen gesteld worden over homo‐acceptatie (metingen in  2003, 2007 en 2011);  • de tweejaarlijkse Stadspeiling: een monitoronderzoek van de gemeente onder volwassen  Nijmegenaren,  waarin  sinds  2009  vragen  opgenomen  zijn  over  homo‐acceptatie  (laatste meting najaar 2011);  • rapportages  voor  2010  en  2011  over  de  meldingen  van  discriminatieklachten  bij  ieder1gelijk (Bureau Gelijke Behandeling Gelderland‐Zuid);  • politiecijfers  over  geregistreerde  gevallen  van  discriminatie  in  2010,  2011  en  2012  (tot  begin juni).     

Samenvatting ‐ 3 

 

2

Discriminatie op grond van  seksuele gerichtheid 

  Het  aantal  meldingen  van  discriminatie  op  grond  van  seksuele  gerichtheid  door  Nijmegenaren  bij ieder1gelijk (Bureau Gelijke Behandeling Gelderland Zuid) nam toe van 11 in 2010 naar 16 in  2011.  Volgens  ieder1gelijk  komt  dit  waarschijnlijk  door  de  nauwe  samenwerking  met  LHBT‐ organisaties  (Lesbisch/  Homoseksueel/Biseksueel/  Transgender‐organisaties)  en  niet  door  een  toename van de problematiek in de stad.  In  2010  hadden  14  van  alle  gemelde  discriminatieklachten  in  de  regio  te  maken  met  geweld  of  bedreiging, in 2011 waren dat er 3. Deze cijfers zijn op basis van de overzichten in de rapportages  van ieder1gelijk niet uit te splitsen naar discriminatiegrond en gemeente.      Uit  de  Stadspeiling  2009  bleek  dat  de  acceptatie  van  homoseksualiteit  in  Nijmegen  in  vergelijking met het landelijke beeld hoog is. De uitkomsten van de Stadspeiling 2011 laten een  licht toegenomen acceptatie zien:   ‐ Een  ruime  meerderheid  (96%)  is  van  mening  is  dat  homo’s  en  lesbiennes  hun  eigen  leven  moeten kunnen leiden (eveneens 96% in 2009).   ‐ Verder  vindt  93%  het  goed  dat  homo’s  en  lesbiennes  met  elkaar  kunnen  trouwen  (89%  in  2009);  ‐ Wel vindt 20% het storend wanneer homo’s en lesbiennes elkaar in het openbaar zoenen (24%  in  2011).  Bij  die  laatste  uitkomst  hoort  de  opmerking  dat  een  deel  van  de  mensen  het  ook  storend vindt als een man en vrouw elkaar in het openbaar zoenen 2 .   De homo‐acceptatie is relatief laag bij Nijmegenaren van niet‐westerse herkomst. Van hen vindt  79% dat homo’s en lesbiennes hun eigen leven moeten kunnen leiden en vindt 67% het goed dat  ze kunnen trouwen. Ook zijn er verschillen in homo‐acceptatie naar opleidingsniveau (wat lagere  acceptatie bij volwassenen die laag of middelbaar opgeleid zijn en bij 65‐plussers). De verschillen  in homo‐acceptatie naar geslacht zijn bij volwassenen klein.   In  vergelijking  met  2009  is  de  homo‐acceptatie  onder  de  Nijmegenaren  van  niet‐westerse  herkomst, laag‐/middelbaar opgeleiden en 65‐plussers wel toegenomen.       Het E‐MOVO‐onderzoek van de GGD naar de gezondheid en leefstijl van middelbare scholieren  laat zien dat de homo‐acceptatie bij deze groep in de afgelopen acht jaar wat is toegenomen:  ‐ Het  aandeel  dat  het  erg  raar  of  verkeerd  vindt  als  twee  meisjes/vrouwen  of  twee  jongens/mannen op elkaar verliefd zijn, is afgenomen van 18% in 2003 naar 11% in 2011.  ‐ Het aandeel dat denkt dat je eerlijk aan iedereen kunt vertellen dat je homoseksueel bent, is  gestegen  van  10%  in  2003  naar  12%  in  2011.  Het  aandeel  dat  denkt  dat  je  eerlijk  aan  je  vrienden iedereen kunt vertellen dat je homoseksueel bent, is gestegen van 32% in 2003 naar  40% in 2011.                                                            2

 ‐ Dat blijkt bijvoorbeeld uit de uitkomsten van het E‐MOVO onderzoek van de GGD onder middelbare scholieren: 4% van hen  vindt het verkeerd als een jongen en meisje op het schoolplein of op straat met elkaar zoenen. 

Discriminatie op grond van seksuele gerichtheid ‐ 5 

  ‐

Het percentage waarbij er sprake is van veel sociale afstand t.o.v. homoseksuelen is gedaald  van 49% in 2007 naar 35% in 2011. Sociale afstand is gemeten aan de hand van stellingen over  vriendschap  willen  sluiten  met  een  iemand  die  homoseksueel  is,  er  in  de  pauze  niet  naast  willen gaan zitten en laten merken dat je niet door hem/haar aangeraakt wil worden.  

Van  de  middelbare  scholieren  ziet  40%  een  lage  acceptatie  van  homoseksualiteit  bij  hun  klasgenoten, tegenover 28% bij hun vrienden en 19% bij hun ouders.  Van de middelbare scholieren vindt 30% het verkeerd als twee jongens op het schoolplein of op  straat met elkaar zoenen, tegenover 16% als twee meisjes daar met elkaar zoenen en 4% als een  jongen en een meisje daar met elkaar zoenen.    Bij de middelbare scholieren van niet‐westerse herkomst is de homo‐acceptatie relatief laag:  ‐ Van de middelbare scholieren van niet‐westerse herkomst vindt 26% het erg raar of verkeerd  als twee meisjes/vrouwen of twee jongens/mannen op elkaar verliefd zijn, tegenover 17% van  de  middelbare  scholieren  van  westerse  herkomst  en  6%  van  de  autochtone  middelbare  scholieren. Bij de scholieren van Marokkaanse en Turkse herkomst ligt het percentage dat dit  erg raar of verkeerd vindt het hoogst (36 respectievelijk 32%).  ‐ Bij  48%  van  de  middelbare  scholieren  van  niet‐westerse  herkomst  is  er  sprake  van  veel  sociale afstand t.o.v. homoseksuelen. Bij de middelbare scholieren van westerse herkomst ligt  dat aandeel op 43% en bij de autochtone middelbare scholieren op 31%. Bij de scholieren van  Turkse  herkomst  is  het  aandeel  met  veel  sociale  afstand  t.o.v.  homoseksuelen  het  hoogst  (57%).  ‐ Middelbare  scholieren  van  niet‐westerse  herkomst  geven  relatief  veel  aan  dat  de  homo‐ acceptatie bij hun vrienden (45%) en ouders (48%) laag is. Een lage homo‐acceptatie bij hun  vrienden zien we het sterkst bij de scholieren van Turkse en Marokkaanse herkomst (57 resp.  53%)  en  ook  een  lage  homo‐acceptatie  bij  hun  ouders  zien  we  het  sterkst  bij  scholieren  van  Turkse en Marokkaanse (64 resp. 65%) herkomst.  Ook zijn er bij de middelbare scholieren duidelijke verschillen in homo‐acceptatie naar geslacht  en opleidingsniveau. Zo vindt 16% van de jongens en ook 16% van de vmbo‐leerlingen het erg  raar  of  verkeerd  als  twee  meisjes/vrouwen  of  twee  jongens/mannen  op  elkaar  verliefd  zijn,  tegenover 6% van de meisjes en 8% van de havo/vwo‐leerlingen. Voor al deze groepen ‐ vmbo‐ leerlingen,  havo/vwo‐leerlingen,  jongens  en  meisjes  ‐  geldt  wel  dat  de  homo‐acceptatie  aan  het  toenemen is.     Een  nadere  analyse  van  de  samenhang  van  homo‐acceptatie  met  de  genoemde  achtergrondkenmerken laat zien dat ze alle drie van invloed zijn. Zo geldt bijvoorbeeld zowel op  het  vmbo  als  op  de  havo/vwo  dat  de  homo‐acceptatie  bij  de  leerlingen  van  niet‐westerse  herkomst en bij de jongens relatief laag is.      Het onderzoek van I&O Research naar het discriminatieklimaat in Nijmegen laat zien dat een  deel  van  de  Nijmegenaren,  die  aangeven  homoseksueel  te  zijn,  wel  eens  te  maken  heeft  met  uitingen van discriminatie. Een beperkte groep heeft daar veel last van. 

6 ‐ Discriminatie op grond van seksuele gerichtheid 

  We  noemen  hier  geen  percentages,  omdat  de  uitspraken  gebaseerd  zijn  op  de  antwoorden  van  een  groep  van  88  respondenten,  die  aangeven  dat  ze  homoseksueel  zijn 3 .  We  weten  niet  in  hoeverre deze groep representatief is voor alle homoseksuele Nijmegenaren.  ‐ 22 van de 88 respondenten, die aangeven dat ze homoseksueel zijn, heeft in de afgelopen 12  maanden  te  maken  gehad  met  uitingen  van  discriminatie.  De  discriminerende  behandeling  deed zich relatief vaak voor in de buurt/op straat (15) en bij uitgaansgelegenheden (8).  ‐ De  discriminerende  behandeling  bestond  veelal  uit  discriminerende  opmerkingen/schelden  (19).  ‐ Bij een beperkt deel kwam de discriminerende behandeling gemiddeld minimaal 1 keer per  maand voor (1). Bij een groter deel kwam de discriminerende behandeling in de afgelopen 12  maanden 1 of 2 keer voor (14).  ‐ Een beperkt deel heeft veel last van de discriminerende behandeling (1 “in hoge mate” en 6  “in enige mate”).   ‐ Een beperkt deel heeft de discriminerende behandeling gemeld (3 van de 22, van wie 1 bij de  politie en 1 bij ieder1gelijk). De meldingsbereidheid voor discriminatie op grond van seksuele  gerichtheid  lijkt  in  vergelijking  met  die  bij  andere  vormen  van  discriminatie  tamelijk  gemiddeld.   

                                                         3

 Het absoluut aantal respondenten, dat aangeeft biseksueel of transgender te zijn, is te klein om daar zinvolle uitspraken over  te kunnen doen. 

Discriminatie op grond van seksuele gerichtheid ‐ 7 

 

3

Discriminatie op grond van  herkomst/huidskleur/ras 

  Het  aantal  meldingen  van  discriminatie  op  grond  van  herkomst/huidskleur/ras  door  Nijmegenaren bij ieder1gelijk (Bureau Gelijke Behandeling Gelderland Zuid) is vrij stabiel: circa  60 per jaar.   Discriminatie  op  grond  van  herkomst/huidskleur/ras  is  de  meest  gemelde  vorm  van  discriminatie  (circa  40%  van  de  meldingen),  gevolgd  door  discriminatie  op  grond  van  leeftijd  (circa  20%),  geslacht  (circa  10%),  seksuele  gerichtheid  (iets  minder  dan  10%)  en  handicap/chronische ziekte (iets minder dan 10%).   In  2010  hadden  14  van  alle  gemelde  discriminatieklachten  in  de  regio  te  maken  met  geweld  of  bedreiging, in 2011 waren dat er 3. Deze cijfers zijn op basis van de overzichten in de rapportages  van ieder1gelijk niet uit te splitsen naar discriminatiegrond en gemeente.      Uit  de  Stadspeiling  2011  blijkt  het  volgende:  veel  meer  Nijmegenaren  zijn  positief  (51%)  dan  negatief  (7%)  over  het  samenleven  tussen  Nijmegenaren  van  niet‐westerse  herkomst  en  de  overige Nijmegenaren in de stad. Dat geldt ook voor de aandachtsgebieden: 44% positief en 9%  negatief. In de aandachtsgebieden wonen relatief veel mensen van niet‐westerse herkomst.   Verder  zien  meer  Nijmegenaren  positieve  kanten  aan  de  verscheidenheid  van  etnische  achtergronden in hun woonbuurt (54%; 47% in aandachtsgebieden) dan negatieve (32%; 38% in  aandachtsgebieden).  Bij  de  perceptie  van  negatieve  kanten  gaat  het  vooral  om  de  ervaren  beslotenheid van “allochtone” gemeenschappen en de overlast van jongeren.   Soortgelijke  uitkomsten  zagen  we  ook  bij  eerdere  Stadspeilingmetingen  (de  Stadspeiling  wordt  iedere twee jaar uitgevoerd).  Positief is de volgende verandering. In 2009 gaf ruim een derde van de Nijmegenaren aan dat ze  negatiever waren gaan denken over het samenleven in de buurt tussen Nijmegenaren van niet‐ Nederlandse herkomst en de andere Nijmegenaren. In 2011 is deze groep veel kleiner (13%), nog  net iets groter dan de groep die een positiever beeld over het samenleven gekregen heeft (10%).    Voor zover Nijmegenaren in hun woonbuurten spanningen tot uitbarsting zien komen, zijn dat  in  de  eerste  plaats  spanningen  bij/tussen  buren,  gevolgd  door  spanningen  waarbij  jongeren  betrokken zijn en spanningen waarbij één of meer groepen van niet‐westerse herkomst betrokken  zijn  (spanningen  tussen  Nijmegenaren  van  niet‐westerse  herkomst  en  andere  Nijmegenaren,  maar ook om spanningen tussen twee groepen of binnen één groep van niet‐westerse herkomst).  Overlast  blijkt  de  belangrijkste  reden  te  zijn  voor  spanningen  tussen  burgers  (geluidsoverlast,  vervelend/ascociaal gedrag, rommel op straat, e.d.). Burgers ‐ en ook werkers in de wijken 4  ‐ zien  geen  spanningen  in  de  buurten  in  verband  met  religieuze  of  ideologische  tegenstellingen.  Werkers in de wijken geven aan dat er in bepaalde wijken vooral onderhuidse spanningen leven.  Er is echter volgens hen nauwelijks sprake van gepolariseerde verhoudingen binnen wijken.                                                              4

 Met werkers in de wijken bedoelen we mensen die vanwege hun (vrijwilligers)werk veel van de Nijmeegse wijken afweten,  zoals  mensen  werkzaam  binnen  zorginstellingen,  politie,  scholen  en  bewonersgroepen.  Ieder  twee  jaar  benaderen  we  een  groep werkers in de wijken voor onze Wijkmonitor. 

Discriminatie op grond van herkomst/huidskleur/ras ‐ 9 

    Het onderzoek van I&O Research naar het discriminatieklimaat in Nijmegen laat zien dat een  deel van de Nijmegenaren van niet‐westerse herkomst wel eens te maken heeft met uitingen van  discriminatie.  Een  beperkte  groep  heeft  daar  veel  last  van.  We  noemen  hier  geen  percentages,  omdat de uitspraken gebaseerd zijn op de antwoorden van een groep van 74 respondenten van  niet‐westerse  herkomst,  die  niet  volledig  representatief  is  voor  alle  Nijmegenaren  van  niet‐ westerse herkomst.  ‐ 26 van de 74 respondenten van niet‐westerse herkomst 5  heeft in de afgelopen 12 maanden te  maken  gehad  met  uitingen  van  discriminatie.  De  discriminerende  behandeling  deed  zich  relatief vaak voor in de buurt/op straat (12), tijdens het winkelen (10) en op het werk (9). Bij 6  personen vond de discriminerende behandeling plaats bij uitgaansgelegenheden.  ‐ De  discriminerende  behandeling  bestond  relatief  vaak  uit  discriminerende  opmerkingen/schelden (18), niet als gelijkwaardig behandelen (18) en contact vermijden (9).  ‐ Bij een beperkt deel kwam de discriminerende behandeling gemiddeld minimaal 1 keer per  maand voor (3 van de 21 die antwoord op deze vraag hebben gegeven). Bij een groter deel  kwam de discriminerende behandeling in de afgelopen 12 maanden 1 of 2 keer voor (9 van  de 21 die antwoord op deze vraag hebben gegeven).  ‐ Een beperkt deel heeft veel last van de discriminerende behandeling (2 “in hoge mate” en 7  “in enige mate”).   ‐ Een  beperkt  deel  heeft  de  discriminerende  behandeling  gemeld  (4  van  de  26,  van  wie  1  bij  politie  en  1  bij  ieder1gelijk).  De  meldingsbereidheid  voor  discriminatie  op  grond  van  huidskleur/ras lijkt relatief (iets) groter te zijn dan bij andere vormen van discriminatie.    

                                                         5

  Ook  is  gekeken  hoeveel  respondenten  van  westerse  herkomst  met  discriminatie  op  grond  van  herkomst/huidskleur/ras  te  maken hebben gehad. Het blijkt om een kleiner aandeel te gaan (7 van de 164).  

10 ‐ Discriminatie op grond van herkomst/huidskleur/ras 

 

4

Mate waarin discriminatie als  probleem wordt gezien 

In  ons  tweejaarlijkse  grootschalige  bevolkingsonderzoek  (Stadspeiling  en  landelijke  Veiligheidsmonitor met lokale vragen) vragen we aan burgers wat ze de belangrijkste buurt‐ en  stadsproblemen vinden.   Bij de vraag naar de belangrijkste problemen in de stad, waarbij men maximaal drie problemen  mocht noemen, heeft in 2011 minder dan 1% van de respondenten discriminatie genoemd (0,1%).  Dat was ook bij de Stadspeiling 2009 het geval (0,2%).  Bij  de  vraag  in  de  Stadspeiling  naar  de  belangrijkste  problemen  in  de  woonbuurt,  waarbij  men  ook  maximaal  drie  problemen  mocht  noemen,  heeft  in  2011  geen  van  de  respondenten  discriminatie  genoemd.  Bij  de  Stadspeiling  2009  werd  het  nauwelijks  als  belangrijk  buurtprobleem genoemd (0,1%). 

Mate waarin discriminatie als probleem wordt gezien ‐ 11 

 

5

Bijlage: toelichting bij bronnen 

  Registratie ieder1gelijk  Ieder1gelijk (Bureau Gelijke Behandeling Gelderland‐Zuid) geeft ieder jaar een overzicht van de  discriminatieklachten in de politieregio Gelderland‐Zuid. De cijfers voor 2011 kunnen vergeleken  worden  met  die  voor  2010.  Om  enkele  redenen  is  een  vergelijking  met  de  cijfers  voor  de  jaren  daarvoor niet goed mogelijk.  In deze notitie staan cijfers over het aantal meldingen van discriminatie door Nijmegenaren.  Daarbij moet bedacht worden dat circa 20% van de alle discriminatieklachten door Nijmegenaren  (inclusief  de  meldingen  op  andere  gronden  dan  herkomst/huidskleur/ras  en  seksuele  gerichtheid) betrekking heeft op voorvallen buiten de gemeente. Verder komen er per jaar tussen  de 20 en 30 discriminatieklachten n.a.v. voorvallen in Nijmegen binnen van mensen woonachtig  buiten de stad. Op grond van de overzichten van ieder1gelijk kunnen we de betreffende klachten  niet verdelen naar discriminatiegrond en gemeente.    Registratie politie  In 2010 heeft de politie 6 gevallen van discriminatie in Nijmegen geregistreerd, waarvan 5 door  team Nijmegen‐Centrum. In 2011 zijn er 14 gevallen van discriminatie geregistreerd, waarvan 7  door  team  Nijmegen‐Centrum.  En  in  de  eerste  vijf  maanden  van  2012  zijn  er  8  gevallen  van  discriminatie  geregistreerd,  waarvan  4  door  team  Nijmegen‐Centrum.  We  kunnen  deze  cijfers  niet  nader  uitsplitsen  naar  discriminatiegrond.  Het  aantal  bij  de  politie  geregistreerde  gevallen  van  discriminatie  lijkt  dus  wat  toe  te  nemen,  maar  we  kunnen  daar  geen  sterke  conclusies  aan  verbinden. De reikwijdte van de registratie van ieder1gelijk is breder: er worden daar duidelijk  meer gevallen van discriminatie geregistreerd dan bij de politie. Daarmee lijkt de registratie van  ieder1gelijk een beter beeld te geven van ontwikkelingen m.b.t. discriminatie dan de politiecijfers.    Stadspeiling  De  Stadspeiling  is  een  monitoronderzoek  onder  volwassen  Nijmegenaren  over  diverse  onderwerpen, dat de gemeente iedere twee jaar uitvoert. Het onderzoek is een belangrijke bron  voor de tweejaarlijkse Stads‐ en Wijkmonitor. Sinds 2009 zijn in het onderzoek enkele stellingen  over  homo‐acceptatie  opgenomen.  En  al  langer  stellen  we  in  de  Stadspeiling  vragen  over  het  samenleven in de woonbuurt tussen groepen van verschillende herkomst.  Sinds 2011 bestaat ons tweejaarlijkse bevolkingsonderzoek uit twee onderzoeken: de Stadspeiling  nieuwe stijl en de landelijke Veiligheidsmonitor, waaraan we lokale vragen toevoegen.    E‐MOVO (GGD)  E‐MOVO  is  een  monitoronderzoek  van  de  GGD  onder  middelbare  scholieren  (klas  2  en  klas  4)  over gezondheid en leefstijl. Bijna alle Nijmeegse scholen doen mee aan het onderzoek, waardoor  er sprake is van een hoge betrouwbaarheid en nauwkeurigheid van de onderzoeksresultaten. In  2011  vond  de  derde  meting  plaats,  na  eerdere  metingen  in  2003  en  2007.  In  het  onderzoek  zijn  vragen over homo‐acceptatie opgenomen. Enkele vragen daarover zijn bij alle drie de metingen  gevraagd, enkele andere vragen alleen bij de twee laatste twee metingen en enkele vragen alleen  bij de meting in 2011.   

Bijlage: toelichting bij bronnen ‐ 13 

  Onderzoek naar discriminatieklimaat in Nijmegen (I&O Research)  In  januari  en  februari  2012  heeft  I&O  Research  in  opdracht  van  ieder1gelijk  (Bureau  Gelijke  Behandeling  Gelderland  Zuid)  onderzoek  verricht  naar  het  discriminatieklimaat  in  Nijmegen.  Voor dat onderzoek zijn, na overleg met de afdeling Onderzoek & Statistiek (O&S), de leden van  het  Nijmeegse  digitale  stadspanel  benaderd.  Dit  stadspanel  bestaat  uit  betrokken  burgers,  die  bereid  zijn  om  een  aantal  keer  per  jaar  een  korte  internetenquête  in  te  vullen  over  actuele  onderwerpen  die  van  belang  zijn  voor  de  stad.  Aan  het  onderzoek  hebben  1.957  Nijmegenaren  vanaf 15 jaar deelgenomen.   Het onderzoek naar het discriminatieklimaat maakt deel uit van een overkoepelend onderzoek in  de provincies Gelderland en Overijssel, samen de toekomstige politieregio Nederland‐Oost.    Een vergelijking van de uitkomsten met die van een eerdere meting in 2009 is niet goed mogelijk,  omdat voor dit onderzoek in 2012 voor het eerst de leden van het Nijmeegse digitaal stadspanel  benaderd  zijn.  Dit  panel  is  niet  in  alle  opzichten  volledig  representatief  voor  de  Nijmeegse  bevolking vanaf 15 jaar.   Ook  een  vergelijking  van  de  uitkomsten  voor  Nijmegen  met  die  voor  de  regio  is  lastig,  bijvoorbeeld omdat in Nijmegen meer mensen van niet‐westerse herkomst wonen, en misschien  ook meer mensen die niet heteroseksueel zijn.     Voorwaarde voor het mogen benaderen van het digitaal stadspanel was dat O&S na afloop van  het veldwerk het databestand met de Nijmeegse respondenten van I&O Research zou ontvangen.  De in de voorgaande hoofdstukken opgenomen cijfers zijn gebaseerd op eigen analyses op basis  van dat bestand.   Uit  het  onderzoek  naar  het  discriminatieklimaat  blijkt  dat  bijna  één  op  de  zes  inwoners  van  Nijmegen  (16%)  zich  in  de  voorgaande  12  maanden  gediscrimineerd  voelde.  Discriminatie  op  grond van leeftijd is de meeste genoemde vorm van discriminatie, waar men in die periode zelf  mee  geconfronteerd  werd,  gevolgd  door  discriminatie  op  grond  van  huidskleur/ras,  kleding/uiterlijk,  geslacht,  handicap/chronische  ziekte,  seksuele  gerichtheid,  herkomst,  geloof/godsdienst  en  levensovertuiging/politieke  overtuiging.  Echter  voor  de  ene  vorm  van  discriminatie is de groep, die daarmee te maken kan krijgen, groter dan voor de andere. Zo blijkt  leeftijdsdiscriminatie in alle leeftijdsklassen voor te komen, maar zijn de groepen die bijvoorbeeld  met  discriminatie  op  grond  van  huidskleur/ras  en  seksuele  gerichtheid  geconfronteerd  kunnen  worden  veel  kleiner.  Daarom  hebben  we  gekeken  naar  welk  deel  van  specifieke  groepen  te  maken  heeft  gehad  met  discriminerende  uitingen:  discriminatie  van  Nijmegenaren  van  niet‐ westerse  herkomst  op  grond  van  herkomst/huidskleur/ras  en  discriminatie  van  homoseksuelen  op  grond  van  seksuele  gerichtheid.  De  andere  vormen  van  discriminatie  zijn  verder  buiten  beschouwing gelaten, omdat in het kader van het veiligheidsbeleid specifiek gevraagd is naar een  stand  van  zaken  met  betrekking  tot  discriminatie  op  grond  van  herkomst/huidskleur/ras  en  seksuele gerichtheid.     

14 ‐ Bijlage: toelichting bij bronnen 

Mogelijke spanningen in de wijk  Onderzoeksverslag, versie 19 juni 2012

 

Mogelijke spanningen in de wijk   

  Datum: juni 2012      Colofon  Gemeente Nijmegen  Afdeling Onderzoek en Statistiek  contactpersoon: Hans Voutz  tel.: (024) 329 98 89  e‐mailadres: [email protected]  www.nijmegen.nl/gemeente/onderzoekencijfers     

 

 

Inhoudsopgave  Samenvatting en conclusies 

1 

1 

Inleiding 

3 

2 

Toelichting 

5 

2.1  2.2  2.3 

Waarom een onderzoek en naar wat precies?  Waarom doet Nijmegen mee met het onderzoek?  Onderzoeksresultaten uit Amsterdam 

5  7  8 

3 

Probleemstelling 

11 

4 

Onderzoeksbevindingen 

12 

4.1  4.2  4.3  4.4  4.5  4.6  4.7  4.8  4.9  4.10  4.11  4.12 

Inleiding  Ergernissen en mogelijke spanningen  De verhouding tussen jong en oud  Acceptatie van de multiculturele samenleving  Beoordeling van rommel op straat en veiligheid  Tussenbalans  Bevindingen van professionals  Sociaal vertrouwen en cohesie  Politiek vertrouwen  Eigen inzet en verantwoordelijkheid  Tussenbalans opnieuw  Voorlopige conclusies 

12  12  13  14  16  16  17  19  19  20  21  21 

5 

Conclusie: is er in Nijmeegse wijken sprake van polarisatie? 

23 

   

 

 

Samenvatting en conclusies  De  voor  u  liggende  rapportage  betreft  een  verkennend  onderzoek  naar  het  voorkomen  van  irritaties,  ergernissen,  conflicten  en  spanningen  tussen  bevolkingsgroepen  in  Nijmeegse  wijken.  Dat  onderzoek  sluit  aan  bij  een  landelijke  studie  naar  de  ontwikkeling  van  polarisatie  in  Nederland.  In  de  loop  van  het  laatste  decennium  is  er  in  ons  land  een  hard  integratiedebat  gevoerd en zijn er soms conflicten tussen ‘autochtonen’ en ‘allochtonen’ tot uitbarsting gekomen.  Mogen  we  van  daaruit  de  conclusie  trekken  dat  er  sprake  is  van  een  trend  in  de  richting  van  meer gepolariseerde verhoudingen tussen groepen burgers?    Het onderzoek zelf betreft eigenlijk een spanningsveld. Want vooraf waren er geen of nauwelijks  aanwijzingen  dat  in  Nijmegen  groepen  burgers  polair  tegenover  elkaar  staan.  Maar  waren  er  soms  wel  signalen  –  uit  bevolkingsonderzoek  en  bevindingen  van  professionals  –  dat  er  onderhuidse,  niet  echt  aan  de  oppervlakte  komende  spanningen  in  enkele  wijken  bestaan.  Vertrekkend  vanuit  deze  paradox  is  een  verkenend  onderzoek  dus  bedoeld  om  de  geschetste  problematiek  te  verduidelijken.  Het  onderzoek  zelf  betreft  vragen  en  stellingen  die  in  twee  recente  bevolkingspeilingen  (Stadspeiling  en  Veiligheidsmonitor)  aan  de  orde  zijn  gekomen.  Daarnaast zijn er bevindingen van professionals in het kader van de laatste Wijkmonitor.    De  voornaamste  conclusie  van  het  onderzoek  is  dat  er  weliswaar  verschillende  irritaties,  ergernissen,  conflicten  en  spanningen  tussen  bevolkingsgroepen  zijn,  maar  dat  deze  niet  gerelateerd  kunnen  worden  aan  polarisatie.  Om  deze  conclusie  toe  te  lichten  wijzen  we  op  de  volgende onderzoeksresultaten:    Het voorkomen van irritaties, ergernissen, conflicten en spanningen  Van alle Nijmeegse burgers zegt 31% dat men zich wel eens ergert aan bepaalde groepen in de  buurt. Of men ook daadwerkelijk spanningen heeft ervaren, daar zegt 12% ja op. Wat blijkt is dat  in  zes  onderscheiden  clusters  van  aandachtsgebieden 1 .  meer  burgers  wijzen  op  ergernissen  en  spanningen, maar de verschillen ten opzichte van de rest van de stad zijn niet zo heel erg groot.  Om  welke  groepen  gaat  het,  wanneer  burgers  op  spanningen  wijzen?  In  de  meeste  gevallen  (40%)  om  (asociale)  medebewoners, daarnaast om  allochtonen  (25%)  en  jongeren  (22%).  Binnen  de  clusters  van  aandachtsgebieden  scoren  Hatert,  Dukenburg  en  Lindenholt  slechter  dan  Centrum, oude stadswijken en Nieuw West.    Irritaties, ergernissen, conflicten en spanningen zijn in het onderzoek bekeken aan de hand van  de thema’s jongerenoverlast, multiculturele samenleving en openbare ruimte.    Geen polarisatie  Polarisatie als negatief fenomeen zou zich voordoen wanneer de genoemde irritaties, ergernissen,  conflicten  en  spanningen  daadwerkelijk  uitgroeien  tot  situaties  waarin  groepen  burgers  diametraal  tegenover  elkaar  staan.  Maar  die  ontwikkeling  is  uit  het  verrichte  onderzoek  niet  gebleken. Daartoe de volgende conclusies:                                                           1

 Concreet onderscheiden we de volgende clusters: Centrum (de wijken Stadscentrum en Benedenstad), oude stadswijken (de  wijken  Biezen,  Wolfskuil,  Willemskwartier  en  Kolping),  Nieuw  West  (de  wijken  Heseveld  en  Neerbosch  Oost),  Hatert,  Dukenburg  (Zwanenveld,  Malvert,  Meijhorst,  Aldenhof  en  Tolhuis  52e‐78e  straat)  en  Lindenholt  (Zellersacker,  Voorstenkamp, Gildekamp en Leuvensbroek). 

Samenvatting en conclusies ‐ 1 

   Eerder  dan  naar  polarisatie  wijzend,  zijn  de  gesignaleerde  spanningen  te  relateren  aan  objectieve  gegevens.  Bijvoorbeeld:  in  bepaalde  wijken  wonen  relatief  veel  jongeren  van  niet‐westerse herkomst, terwijl in die wijken ook veel ouderen van autochtone herkomst  wonen.  De  kans  op  bepaalde  spanningen  is  dan  groter  dan  in  wijken  met  een  meer  evenwichtige bevolkingssamenstelling. Of het gegeven dat in sommige delen van de stad  relatief  veel  probleemgezinnen  zijn  gehuisvest  en  dit  dan  leidt  tot  irritaties  bij  andere  bewoners in de buurt.    De  mogelijkheid  van  spanningen  is  gekoppeld  aan  de  mate  van  sociaal  en  politiek  vertrouwen.  Daarbij  is  de  gedachte  dat  polarisatie  vooral  het  geval  is  wanneer  de  perceptie  van  spanningen  gelijk  op  gaat  met  een  gebrek  aan  sociaal  en  politiek  vertrouwen. Uit ons onderzoek blijkt inderdaad dat in die gebieden waar meer irritaties,  ergernissen,  conflicten  en  spanningen  gesignaleerd  zijn  het  gemeten  vertrouwen  iets  lager is dan gemiddeld in de stad. Alleen is dat lagere vertrouwen niet schrikbarend veel  lager.  Bovendien  is  er  binnen  de  clusters  van  aandachtsgebieden  geen  lineair  verband  tussen de twee invalshoeken. Met andere woorden: de gebieden die het slechtst scoren  qua gemeten spanningen zijn niet per definitie dezelfde gebieden die het slechtst scoren  qua vertrouwen. Een ander opvallend punt is dat van de drie gebieden waarbinnen we  de  meeste  ergernissen  gemeten  hebben  er  slechts  een  is  (Dukenburg)  waarin  de  bewoners  ook  daadwerkelijk  melding  maken  van  spanningen.  Cruciaal  verder  is  dat  nergens  gewezen  is  op  ideologische  of  religieuze  tegenstellingen  in  verband  met  mogelijke of daadwerkelijke spanningen.    In  het  algemeen  geldt  dat  door  het  hele  onderzoek  een  onderliggende  vraag  loopt,  namelijk  de  vraag:  wat  meten  we  nu  eigenlijk?  Ergernissen,  irritaties,  conflicten  en  spanningen...ja, zij het in beperkte mate. Maar wijzen die fenomenen ook op polarisatie?  Nee.  We  hebben  al  gesteld  dat  er  geen  meldingen  zijn  in  verband  met  religieuze  of  idelogische  tegenstellingen.  In  dezelfde  lijn  zijn  we  ook  geen  duidelijk  verband  tegengekomen  met  meldingen  die  betrekking  hebben  op  discriminatie.  En,  niet  onbelangrijk  is  de  conclusie  dat  professionals  in  de  wijk  niet  of  nauwelijks  gepercipieerde overlast koppelen aan polarisatie.   Een  laatste  conclusie  betreft  de  constatering  dat  de  meeste  potentiële  spanningen  in  principe  door  middel  van  beleid  aangepakt  kunnen  worden.  Zo  kan  bijvoorbeeld  de  conclusie  dat  in  de  oude  stadswijken  minder  overlast  van  groepen  bewoners  is  gesignaleerd gekoppeld worden aan de constatering dat juist in die gebieden de laatste  tijd  veel  stedelijk  vernieuwingsbeleid  is  gevoerd.  Of  kunnen  we  in  de  wijk  Meijhorst  wijzen  op  een  succesvolle  aanpak  van  de  jongerenoverlast,  onder  andere  door  middel  van activiteiten in een jongerencentrum en de inzet van straatcoaches.      

2 ‐ Samenvatting en conclusies 

 

1

Inleiding 

In  2011  kreeg  de  gemeente  Nijmegen  subsidie  van  het  ministerie  van  Binnenlandse  Zaken  en  Koninkrijksrelaties – vanuit het programma ‘Polarisatie en Radicalisering’ – voor het verrichten  van  een  verkennend  onderzoek  naar  mogelijke  irritaties  en  spanningen  (tussen  bevolkingsgroepen)  in  de  wijk.  De  bedoeling  is  om  na  te  gaan  of  er  sprake  is  van  bedoelde  irritaties en spanningen, of deze aanleiding kunnen vormen tot polarisatie en als dat inderdaad  het geval is, wat dan de oorzaken hiervan zijn. 2    De afdeling Onderzoek & Statistiek heeft de uitvoering van het onderzoek op zich genomen. Er is  geen apart veldwerk of aparte studie opgezet. Besloten is om vragen en stellingen, die mogelijke  irritaties en spanningen (tussen bevolkingsgroepen) in de wijk kunnen traceren, te laten meeliften  met  bestaand  onderzoek.  Dat  onderzoek  betreft  in  de  eerste  plaats  twee  periodieke  bevolkingspeilingen  –  ‘Stadpeiling’  en  ‘Veiligheidsmonitor’  –  die  in  de  loop  van  2011  onder  Nijmeegse  burgers  zijn  gehouden.  Op  de  tweede  plaats  gaat  het  om  gesprekken  met  professionals, in het kader van de ‘Wijkmonitor’. Ook deze zijn in de loop van 2011 gevoerd.    Deze rapportage bevat een verslag van de onderzoeksbevindingen. Achtereenvolgens komen aan  de orde:     

Een toelichting op het onderzoek.  De probleemstelling.  De belangrijkste onderzoeksbevindingen.  Conclusies. 

                                                         2

 Het was ook mogelijk subsidie te ontvangen voor specifieke projecten gericht op het voorkomen en aanpakken van polarisatie  en  radicalisering.  Maar  de  gemeente  Nijmegen  heeft  ervoor  gekozen  om  vooralsnog  alleen  een  verkennend  onderzoek  te  doen. Mocht uit dat onderzoek blijken dat de aangeduide problematiek in Nijmegen speelt, kan alsnog later ingezet worden  op projecten. 

Inleiding ‐ 3 

 

2

Toelichting 

2.1

Waarom een onderzoek en naar wat precies? 

Het  onderzoek  is  opgezet  vanuit  een  landelijk  programma  onder  de  naam  ‘Polarisatie  en  Radicalisering’.  Die  titel  wekt  de  suggestie  van  een  mogelijke  ernstige  problematiek.  Daartoe  worden  in  toelichtende  teksten  twee  argumenten  aangevoerd.  Op  de  eerste  plaats  de  verharde  toon in het integratiedebat. Op de tweede plaats veronderstelde irritaties en spanningen op buurt‐  of  wijkniveau  (vooral  in  de  grote  steden).  De  suggestie  is  dat  het  wel  eens  uit  de  hand  zou  kunnen  lopen,  wanneer  de  overheid  niet  op  tijd  signaleert  en  ingrijpt.  En  dan  zou  er  sprake  kunnen zijn van polarisatie of zelfs radicalisering. 

Wat kunnen we onder polarisatie verstaan?  Oorspronkelijk  is  polarisatie  een  begrip  uit  de  natuurwetenschappen.  De  term  duidt  op  een  beweging van entiteiten in de richting van extremen of uitersten. Van Dale definieert polarisatie  als het ontstaan, toenemen of accentueren van tegenstellingen. In de volksmond heeft het woord  een negatieve connotatie, omdat het op gespannen voet staat met idealen als sociale samenhang  en  maatschappelijke  vrede.  Maar  niet  alleen,  want  het  uitvergroten  van  tegenstellingen  kan  op  sommige  momenten  ook  zin  hebben,  bijvoorbeeld  om  op  achterstand  te  wijzen  of  om  op  te  komen  voor als  rechtvaardig  geachte wensen.  Binnen  het  landelijke  onderzoeksproject  fungeert  de volgende omschrijving: “Polarisatie is de verscherping van tegenstellingen tussen groepen in  de  samenleving,  die  kan  resulteren  in  spanningen  tussen  deze  groepen  en  toename  van  segregatie langs etnische en religieuze lijnen.” 3    Twee gevaren liggen op de loer. Op de eerste plaats dat polarisatie een containerbegrip is, waar  van  alles  en  nog  wat  onder  verstaan  kan  worden.  Op  de  tweede  plaats  dat  niet  zonder  meer  duidelijk  is  wanneer  het  problematisch  is  en  wanneer  niet.  Mede  daarom  is  het  belangrijk  om  polarisatie vooral als proces op te vatten. Dat proces kan als volgt ander aangeduid worden:   In ieder geval is er sprake van verschillende maatschappelijke groepen. Qua omschrijving  van die groepen kan men al prille vormen van mogelijke irritaties of spanningen zien.  Bijvoorbeeld:  autochtonen  versus  allochtonen,  gevestigden  versus  nieuwkomers,  ouderen versus jongeren, etc.   Het  is  altijd  mogelijk  dat  die  verschillen  uitmonden  in  tegenstellingen.  Gevestigde  wijkbewoners vinden bijvoorbeeld dat er te snel te veel nieuwe mensen zijn bijgekomen  in de woonomgeving. Of autochtone Nederlanders irriteren zich aan migranten die niet  verstaanbaar zijn of er andere normen en waarden op na houden. Volwassen storen zich  vaak aan jongeren die voor overlast zorgen. Etc.   Maar het bestaan van tegenstellingen op zich hoeft nog geen groot probleem te zijn. Pas  wanneer  deze  verscherpen,  tot  werkelijke  conflicten  uitgroeien  en  er  dus  spanningen  zijn,  pas  dan  is  er  een  maatschappelijke  problematiek.  In  de  omschrijving  geeft  de  zinsnede ‘toename van segregatie langs etnische en religieuze lijnen’ twee zaken aan: op  de eerste plaats dat mensen elkaar gaan mijden en uit elkaar groeien; op de tweede plaats  dat deze segregatie een diepe impact heeft, immers wanneer herkomst en geloof in het                                                           3

 Zie Spanningen in buurten, aangrijpingspunten voor beleid vanuit de WMO van Ron van Wonderen (november 2011). 

Toelichting ‐ 5 

  geding  zijn,  is  er  meer  aan  de  hand  dan  alleen  een  conflict  over  een  bepaalde  sociale  kwestie. 

Wat is radicalisering?  “Radicalisering is het actief nastreven en/of ondersteunen van diep ingrijpende veranderingen in  de samenleving, die een gevaar kunnen opleveren voor het voortbestaan van de democratische  rechtsorde,  eventueel  met  het  hanteren  van  ondemocratische  methoden,  die  afbreuk  kunnen  doen aan het functioneren van die democratische rechtsorde.” 4  Mogelijk is er een relatie tussen  polarisatie en radicalisering, maar als die er is, gaat het om een complexe materie. Radicalisering  heeft  primair  te  maken  met  (psychologische)  processen  op  individueel  niveau.  In  belangrijke  mate zijn dat processen die in het kader van ons onderzoek niet of nauwelijks bestudeerd kunnen  worden. 

Daarom...  ...richt het verkennend onderzoek in Nijmegen zich uitsluitend op polarisatie. Maar misschien is  de aanduiding polarisatie te suggestief, immers we willen eigenlijk vooral weten of er irritaties en  spanningen  in  de  wijk  zijn,  waar  die  aan  te  wijten  zijn  en  of  ze  mogelijkerwijs  tot  polarisatie  kunnen  leiden.  Daarom  ligt  de  focus  in  het  onderzoek  vooral  op  die  mogelijke  irritaties  en  spanningen  in  de  wijk.  Landelijk 5   heeft  men  (mogelijke)  polarisatie  vooral  gerelateerd  aan  een  afname  van  sociaal  en  politiek  vertrouwen.  Concreet  zijn  in  dat  landelijke  onderzoeksvoorstel  twee items met betrekking tot (mogelijke) polarisatie opgenomen en vijf items met betrekking tot  vertrouwen.  In  het  eerste  geval  gaat  het  om  de  volgende  stellingen:  ‘In  deze  buurt  wonen  bevolkingsgroepen  waar  ik  niet  zo  positief  over  denk’  en  ‘Ik  voel  wel  eens  spanningen  met  buurtgenoten die uit een andere cultuur dan ikzelf afkomstig zijn’. Uit een Amsterdamse meting  in  2008  bleek  dat  iets  meer  dan  een  vijfde  van  de  ondervraagden  met  ja  op  deze  stellingen  antwoordt.  Met  een  duidelijke  koppeling  aan  vertrouwen;  met  andere  woorden:  hoe  meer  vertrouwen, hoe minder polarisatie, en omgekeerd natuurlijk.     De  ontwikkelde  onderzoeksopzet  laat  zien  dat  rond  (mogelijke)  spanningen  in  de  wijk  zes  potentiële risico‐ en preventieve factoren in het geding zijn. Het betreft de volgende zaken:       

Hoe  groter  de  etnische  diversiteit  van  een  bepaald  gebied,  hoe  groter  de  kans  op  spanningen.  Hoe hoger de perceptie van overlast en criminaliteit, hoe groter de kans op spanningen.  Hoe lager de sociaaleconomische status van een buurt, hoe groter de kans op spanningen.  Hoe  hoger  de  zogeheten  residentiële  mobiliteit  –  vooral  in  het  geval  van  een  snelle  ‘verkleurring’ van de woonbuurt – hoe groter de kans op spanningen.  Hoe meer er sprake is van botsende leefstijlen, hoe groter de kans op spanningen.  Hoe  zichtbaarder  politie  en  toezicht  in  de  woonbuurt  is,  hoe  kleiner  de  kans  op  spanningen.  

                                                           Zie  Burgerschap  in  ongedeeld  Nijmegen,  aandachtspunten  tegen  polarisatie  en  radicalisering,  initiatiefvoorstel  van  Groen  Links  (februari 2009). De weergegeven definitie is afkomstig van de AIVD.  5 Zie Samenleven met verschillen, over de ontwikkeling van een instrument om polarisatie en vertrouwen in buurten te meten van Dienst  Onderzoek & Statistiek Amsterdam, Leerstoel Veiligheid & Burgerschap VU Amsterdam en Verwey‐Jonker Instituut (2010).  4

6 ‐ Toelichting 

 

2.2

Waarom doet Nijmegen mee met het onderzoek? 

In  2009  kwam  de  raadsfractie  van  Groen  Links  met  een  notitie  (zie  voetnoot  2)  waarmee  polarisatie  en  radicalisering  op  de  lokale  agenda  wordt  gezet.  Uitgangspunt  is  echter  de  mededeling  dat  er  in  Nijmegen  eigenlijk  helemaal  geen  sprake  is  van  de  aangeduide  problematiek. Weliswaar zijn er zo hier en daar een paar incidenten aan het licht gekomen 6 , maar  voor  de  rest  wordt  Nijmegen  omschreven  als  een  tolerante  stad  waar  verschillende  groepen  burgers vreedzaam met elkaar samenleven. Waarom dan toch de notitie? Uit preventief oogpunt,  om  ervoor  te  zorgen  dat  het  goed  blijft  gaan  in  de  stad  en  er  geen  conflicten  tussen  groepen  mensen tot uitbarsting komen.    De  notitie  van  Groen  Links  werd  in  maart  2009  door  het  college  van  B&W 7   beantwoord.  Met  daarin het voorstel om geen apart beleid te gaan ontwikkelen. Immers, zoals ook al de notitie zelf  constateerde: er is in Nijmegen geen sprake van de genoemde problematiek. En: Nijmegen heeft  een lange traditie van beleid in het teken van sociale cohesie. Maar ook: voorkomen moet worden  om onnodig te problematiseren, jongerenwerkers zijn opgeleid om met bepaalde signalen (in de  richting  van  polarisatie  of  radicalisering)  om  te  gaan  en  er  is  specifieke  aandacht  voor  probleemjongeren van Antilliaanse en Marokkaanse herkomst. Het Nijmeegse beleid gaat dus uit  van een integraal kader. Dat wil zeggen dat mogelijke spanningen tussen bevolkingsgroepen (of  zelfs polarisatie) geen apart beleidsveld vormen, maar behandeld worden binnen regulier beleid.     Toch  vraagt  een  ambtelijke  stuurgroep 8   om  uitvoering  van  lokaal  onderzoek  naar  polarisatie.  Daarbij  is,  zoals  al  aangegeven,  het  perspectief  vooral  verkenning.  Men  wijst  op  de  volgende  ‘kwesties’ waaromheen mogelijke irritaties en spanningen kunnen groeien:  





Al jaren wijzen professionals in de wijk erop dat autochtonen en allochtonen langs elkaar  leven en dat daarbij soms sprake is van onderhuidse spanningen. Objectief is het zo dat er  in  de  stad  een  zekere  mate  van  ruimtelijke  segregatie  is.  Het  grootste  deel  van  de  niet‐ westerse migranten woont in de wijken met de laagste sociaaleconomische status.  Ook  al  jaren  is  er  sprake  van  hardnekkige  overlast  van  jongeren,  althans  in  bepaalde  delen van de stad. Grotendeels zijn dat dezelfde gebieden als waar ook veel niet‐westerse  migranten  wonen.  Als  gevolg  van  de  economische  crisis  zijn  veel  jongeren  bovendien  werkloos geraakt. Relatief veel niet‐westerse jongeren zijn vertegenwoordigd in de groep  risicojongeren  of  zijn  crimineel  actief.  Welke  sociale  spanningen  kunnen  hieruit  resulteren?  In  de  wijken  met  een  lage  sociaaleconomische  status  is  vrijwel  altijd  ook  sprake  van  overlast als gevolg van zogenaamde multi‐probleem huishoudens. De aanwezigheid van  deze huishoudens, meestal geconcentreerd in bepaald gebiedjes van de bedoelde wijken,  kan tot irritaties bij andere bewoners leiden, met onderhuidse spanningen tot gevolg. 

Zoals aangegeven doet Nijmegen geen apart onderzoek, maar laat Onderzoek & Statistiek vragen  en stellingen meeliften binnen bestaand onderzoek. Voor een toelichting hierop zie hoofdstuk 3. 

                                                           Zoals  het  optreden  van  een  paar  rechtsextremistische  jongeren  op  een  middelbare  school  en  de  weerstand  van  een  paar  islamitische jongeren op het ROC tegen een bepaalde cartoon.  7 Zie Brief aan de Raad (maart 2009).  8 Gericht op afstemming tussen veiligheidsbeleid, wijkontwikkeling, projecten gericht op risico‐ en probleemjongeren en sociaal  beleid in het algemeen.  6

Toelichting ‐ 7 

 

2.3

Onderzoeksresultaten uit Amsterdam 

Begin dit jaar zijn onderzoeksresultaten uit Amsterdam gepubliceerd. 9  In en rond de hoofdstad  zijn door Onderzoek & Statistiek, VU Amsterdam en Verwey‐Jonker Instituut in 15 verschillende  buurten  4.500  enquêtes  afgenomen  en  zijn  er  aanvullend  daarop  gesprekken  gevoerd  met  professionals. 10  Wat blijkt?  

 



Spanningen  tussen  bevolkingsgroepen  doen  zich  eerder  binnen  de  stad  dan  erbuiten  voor. Buiten de stad onderschrijft 5% van de inwoners stellingen die mogelijke polarisatie  tussen  bevolkingsgroepen  beklemtonen.  In  de  stad  betreft  dat  20%.  Op  zichzelf  is  dit  natuurlijk volstrekt logisch, aangezien het eigen aan een binnenstedelijke context is dat er  nu  eenmaal  veel  verschillen  aan  de  orde  zijn.  Daardoor  is  de  kans  op  spanningen  er  groter dan elders.  Binnen  de  stad  blijkt  de  kans  op  spanningen  groter  te  zijn  naarmate  de  sociaaleconomische status van de betreffende omgeving lager is.  Als er spanningen gemeten worden, blijken die steeds samen te gaan met het gegeven dat  de bewoners (die de spanningen signaleren) zich in meer of mindere mate niet echt thuis  voelen in hun buurt of wijk. Alleen, zo laat het onderzoek ook zien, zijn deze spanningen  ten opzichte van een eerdere meting in 2008 afgenomen.  Waar gaat het nu precies om? Welke irritaties en spanningen zijn door de respondenten  in Amsterdam genoemd?  ‐Allereerst  hebben  die  te  maken  met  de  perceptie  van  verloedering  in  de  openbare  ruimte. Anders gezegd: de buurt wordt als niet schoon bevonden.  ‐Vervolgens is er vooral sprake van jongerenoverlast. Deze kan zich op drie verschillende  niveaus voordoen. Op de eerste plaats de aanwezigheid van groepen hangjongeren. Op de  tweede  plaats  het  gegeven  dat  sommige  jongeren  zich  intimiderend  of  dreigend  ten  opzichte  van  andere  bewoners  gedragen.  Op  de  derde  plaats  wanneer  er  sprake  is  van  criminele  netwerken  van  jongeren.  Aanvullend  op  de  perceptie  van  jongerenoverlast  noemen  de  respondenten  dat  de  jongeren  waar  men  last  van  ondervindt  vaak  met  een  psychiatrische beperking kampen. 11  Bovendien blijken die jongeren steeds jonger te zijn  en zijn het vaak 8‐14 jarigen waar overlast van uitgaat.  ‐Zowel  met  betrekking  tot  verloedering  in  de  openbare  ruimte  als  ervaren  jongerenoverlast  is  sprake  van  een  botsing  van  opvattingen.  De  respondenten  zijn  van  mening dat degenen, waar men zich aan irriteert, anders aankijken, in dit geval: tegen het  schoonhouden van de buurt en de opvoeding van kinderen en/of jongeren.  ‐Een  opvallende  conclusie  is  dat  religie  geen  enkele  rol  speelt  in  de  ervaren  overlast,  evenals bij de mogelijke irritaties en spanningen die daarvan het gevolg zijn. Met andere  woorden:  als  autochtone  wijkbewoners  zich  storen  aan  het  gedrag  van  niet‐westerse  buren  of  niet‐westerse  buren,  doen  ze  dat  niet  met  een  verwijzing  naar  bijvoorbeeld  de  islam,  maar  doen  ze  dat  door  concreet  gedrag  (en  daaraan  direct  gerelateerde  opvattingen) te noemen. 

                                                          Zie Samenleven met verschillen; signaleren van spanningen en versterken van vertrouwen in Amsterdamse buurten (februari 2012).   Feitelijk is dit onderzoek (in de loop van 2011 verricht) een vervolg op een eerder onderzoek dat in 2008 verscheen.  11 De verwijzing naar mogelijke psychiatrische problemen is trouwens breder van aard. Ook bij ervaren overlast van   volwassenen orden deze problemen vaak genoemd.  9

10

8 ‐ Toelichting 

  Het onderzoek eindigt met een aantal bevindingen rond risico‐ en beschermende factoren. Onder  welke  (objectieve)  omstandigheden  is  de  kans  op  spanningen  in  de  buurt/wijk  groter  dan  gemiddeld? Dat zijn de volgende zaken:  ‐Een (te) heterogene bevolkingssamenstelling van de buurt/wijk.  ‐Onvoldoende publieke familiariteit.  ‐Specifieke  problemen  als  gevolg  van  sociaaleconomische  achterstand.  Denk  bijvoorbeeld  aan  werkloosheid, te kleine woningen e.d.  Onder welke omstandigheden neemt de kans op spanningen in de woonomgeving juist af? Dat  zijn de volgende:  ‐Wanneer de lokale overheid stedelijk vernieuwingsbeleid voert en continueert.  ‐Als resultaten geboekt worden bij het terugdringen van jongerenoverlast en jeugdcriminaliteit.  ‐Wanneer politie en toezicht zichtbaar in de openbare ruimte aanwezig zijn.  ‐Als bewoners zelf door middel van bijeenkomsten en activiteiten dichter tot elkaar komen. 

Toelichting ‐ 9 

 

3

Probleemstelling 

In  de  voorafgaande  pagina’s  is  gebleken  dat  we in  Nijmegen  geen  scherp beeld  hebben  van de  mate waarin zich polarisatie (in de wijk) voordoet. Rapportages van de tweejaarlijkse Stads‐ en  Wijkmonitor  spreken  steeds  van  een  tolerant  klimaat  in  de  stad.  Ook  professionals,  die  in  de  verschillende  wijken  actief  zijn,  geven  aan  dat  Nijmegen  een  leefbare  stad  is  waar  soms  wel  sprake is van onderhuidse spanningen, maar waar deze niet of nauwelijks tot serieuze conflicten  leiden.  Hoe  zit  dat  nu  precies?  Zijn  er  inderdaad  dergelijke  onderhuidse  spanningen?  En  zo  ja,  waar bevinden die zich dan? En als ze er zijn, waar komen ze vandaan?    Vanuit  dit  soort  vragen  heeft  de  afdeling  Onderzoek  &  Statistiek  besloten  om  in  2011  in  de  context  van  bestaand  onderzoek  –  ‘Stads‐  en  Wijkmonitor’  evenals  ‘Veiligheidsmonitor’  –  extra  aandacht te schenken aan het voorkomen van spanningen en mogelijk polarisatie in de wijk. In  feite gaat het daarbij om twee expliciete vragen in de stadspeiling (die ten grondslag ligt aan de  stads‐  en  wijkmonitor)  en  aan  een  hele  serie  vragen  en  stellingen,  die  al  sowieso  in  de  stadspeiling en het verrichte burgeronderzoek voor de veiligheidsmonitor aan de orde komen en  die betrekking hebben of kunnen hebben op irritaties, spanningen, conflicten en/of polarisatie. 12 13   Tevens betreft het extra aandacht in een aanvullend kwalitatief onderzoek, waarin professionals  in de wijk aan het woord komen.    De twee expliciete verwijzingen betreft op de eerste plaats de vraag Zijn er groepen mensen in de  buurt aan wie u zich ergert? en op de tweede plaats de vraag Is het in het afgelopen jaar wel eens  voorgekomen dat spanningen tussen groepen bewoners in uw buurt tot uitbarsting kwamen? De  serie  vragen  van  minder  expliciete  toonzetting  betreft  in  totaal  44  verschillende  items  die  iets  zeggen  over  irritaties,  spanningen,  conflicten,  sociaal  vertrouwen,  politiek  vertrouwen  en  eigen  inzet voor de samenleving.     Aldus luiden de onderzoeksvragen als volgt:     

Is is er in Nijmeegse wijken sprake van irritaties, spanningen en conflicten tussen groepen  bewoners?  Zo  ja,  tussen  welke  groepen  bewoners  doen  die  irritaties,  spanningen  en  conflicten zich  voor? Zijn er gebieden die daar meer dan gemiddeld last van hebben?  Is er een relatie tussen het voorkomen van irritaties, spanningen en conflicten enerzijds en  vertrouwen / eigen inzet voor de samenleving anderzijds?  Is  er  (daadwerkelijk)  sprake  van  polarisatie,  daarbij  vooral  lettend  op  een  mogelijke  toename van segregatie en op scheidslijnen langs etnische en/of religieuze verschillen? 

                                                         12 13

 Zoals al eerder aangegeven is radicalisering geen thema geweest binnen het vigerende onderzoek.    In  het  kader  van  de  stadpeiling  zijn  in  totaal  857  Nijmeegse  burgers  ondervraagd,  in  het  kader  van  de  Veiligheidsmonitor  3.821 burgers.  

Probleemstelling ‐ 11 

 

4

Onderzoeksbevindingen 

4.1

Inleiding 

In  dit  hoofdstuk  laten  we  zien  of  en  zo  ja  in  welke  mate  in  Nijmegen  sprake  is  van  irritaties,  spanningen, conflicten of polarisatie tussen groepen bewoners in de wijk. We doen dat op basis  van onderzoeksbevindingen. Daarbij gaat het om antwoorden in de stadspeiling op een tweetal  vragen,  om  scores  van  respondenten  op  in  totaal  44  items  en  om  bevindingen  zoals  die  in  het  kader van de wijkmonitor door professionals zijn geopperd. Steeds zal ingezoomd worden op de  scores  per  cluster  van  aandachtsgebieden.  Aandachtsgebieden  zijn  geografische  eenheden  die  vooral binnen de wijkaanpak extra aandacht krijgen, omdat er veel maatschappelijke problemen  tegelijk spelen. 14    Achtereenvolgens komen aan de orde:  ‐De mate waarin burgers zich ergeren aan medeburgers en er mogelijk spanningen zijn.  ‐De verhouding tussen jong en oud.  ‐Acceptatie van de multiculturele samenleving.  ‐Beoordeling van rommel op straat en veiligheid.  ‐Bevindingen professionals.  ‐Sociaal vertrouwen en cohesie.  ‐Politiek vertrouwen.  ‐Eigen inzet en verantwoordelijkheid.  ‐Voorlopige conclusies.    De  redenering  hierbij  is  als  volgt:  Na  een  inleidend  verhaal  over  ergernissen  en  mogelijke  spanningen volgt een drietal uitvergrotingen van de wijze waarop burgers mogelijke spanningen  ervaren.  Deze  hebben  betrekking  op  jongeren,  de  multiculturele  samenleving  en  burgers/openbare ruimte in het algemeen. We gaan ook na in welke mate professionals mogelijke  spanningen in de wijk noemen. Vervolgens kijken we naar een drietal thema’s dat te maken heeft  met vertrouwen en maatschappelijke verantwoordelijkheid. We kijken naar de verkiezingsuitslag  2010,  om  aan  de  hand  van  de  verdeling  van  opkomstpercentages  en  stemmen  op  de  PVV  te  kijken naar politiek wantrouwen in combinatie met het afgeven van een radicale stem. Om aan  het eind van dit hoofdstuk de vraag te stellen in welke voorlopige conclusies uitgaande van de  onderzoeksbevindingen getrokken kunnen worden. 

4.2

Ergernissen en mogelijke spanningen 

Op de vraag ‘zijn er groepen mensen in de buurt aan wie u zich ergert?’ antwoordt 31% van de  Nijmegenaren met ja. In de aandachtsgebieden ligt dit percentage hoger. Het allerhoogst in het  Centrum.  Daar  blijkt  meer  dan  de  helft  van  de  burgers  ergernissen  te  ervaren.  Maar dat  is  niet  onbegrijpelijk, vanwege overlast die typisch is voor het centrale deel van de stad. Voor de oude  stadswijken,  Nieuw  West  en  Dukenburg  geldt  dat  de  gepercipieerde  ergernissen  niet  of                                                           14

 Concreet onderscheiden we de volgende clusters: Centrum (de wijken Stadscentrum en Benedenstad), oude stadswijken (de  wijken  Biezen,  Wolfskuil,  Willemskwartier  en  Kolping),  Nieuw  West  (de  wijken  Heseveld  en  Neerbosch  Oost),  Hatert,  Dukenburg  (Zwanenveld,  Malvert,  Meijhorst,  Aldenhof  en  Tolhuis  52e‐78e  straat)  en  Lindenholt  (Zellersacker,  Voorstenkamp, Gildekamp en Leuvensbroek). 

12 ‐ Onderzoeksbevindingen 

  nauwelijks afwijken van het stedelijke gemiddelde. Terwijl Hatert en Lindenholt met ruim 40%  wél negatiever scoren.    Op de vraag ‘is het in het afgelopen jaar wel eens voorgekomen dat spanningen tussen groepen  bewoners  in  uw  buurt  tot  uitbarsting  kwamen?’  antwoordt  12%  van  de  Nijmegenaren  met  ja.  Ook hier geldt dat dit percentage in de aandachtsgebieden hoger is. Het allerhoogst (bijna 30%)  in Dukenburg. De oude stadswijken scoren zelfs iets lager dan het stedelijke gemiddelde. Terwijl  in de overige aandachtsgebieden het voorkomen van spanningen door circa 15% is genoemd.    Afgaande op een verdere differentiatie van de spanningen – wat betreft de groepen bewoners die  genoemd worden – zien we het volgende:   

 

In  40%  van  de  gevallen  betreft  het  gepercipieerde  overlast  van  buren  en  omwonenden.  Concreet wijzen mensen hierbij naar asociaal gedrag in de openbare ruimte.  In  25%  van  de  gevallen  vermelden  respondenten  expliciet  de  aanwezigheid  van  allochtonen.  Het  gaat  dan  om  spanningen  tussen  autochtonen  en  allochtonen  of  om  spanningen  tussen  allochtone  groepen  onderling,  bijvoorbeeld  tussen  Marokkanen  en  Molukkers in Hatert.  In 22% van de gevallen gaat het om jongerenoverlast.  De  resterende  13%  bevat  overlast  als  gevolg  van  horecagelegenheden  in  de  buurt,  studenten, dealers e.d. 

De perceptie van ergernissen of spanningen blijkt niet of nauwelijks te verschillen wanneer we de  respondenten  differentiëren  qua  geslacht,  leeftijd  en  het  wel  of  niet  hebben  van  betaald  werk.  Alleen qua opleiding zijn die verschillen er wel. Van de lager opgeleiden blijkt circa 35% zich te  ergeren aan groepen mensen in de buurt, terwijl dat van de hoger opgeleiden ‘slechts’ 25 à 30%  betreft.  Met  betrekking  tot  de  gepercipieerde  spanningen  is  de  verdeling  overeenkomstig:  10  à  15% versus 5 à 10%. 

4.3

De verhouding tussen jong en oud 

We  hebben  gezien  dat  mogelijke  spanningen  in  22%  van  de  gevallen  gekoppeld  zijn  aan  de  overlast van jongeren. We kunnen hier verder op inzoomen door aan de hand van scores op een  zestal  items  –  met  betrekking  tot  de  verhouding  tussen  jong  en  oud,  gevraagd  in  de  burgerpeilingen – na te gaan hoe de overlast van jongeren precies ervaren wordt.    We laten nu die zes items zien en geven per item het percentage Nijmegenaren dat instemt met  de betreffende stelling:    Als buurtprobleem het vaak voorkomen van overlast groepen jongeren  13%  Als buurtprobleem vaak vernielingen van telefooncellen, bushokjes e.d. 

8% 

Als buurtprobleem vaak voorkomen van jeugdcriminaliteit 

5% 

Niet mee eens zijn dat jongeren in de buurt kameraadschappelijk met elkaar  omgaan 

10% 

Onderzoeksbevindingen ‐ 13 

  Niet mee eens zijn dat jong en oud in de buurt goed met elkaar omgaan 

9% 

In mijn buurt zijn er zeer veel vernielingen 

1% 

  Gemiddeld blijkt in de aandachtsgebieden dat de scores zo’n 5% afwijken – althans wat de items  1  t/m  5  betreft  –  in  de  zin  van  een  slechtere  verhouding  tussen  jong  en  oud.  Maar  binnen  de  aandachtsgebieden  zijn  de  verschillen  vrij  groot.  Hatert  en  (in  iets  mindere  mate)  Lindenholt  scoren  beduidend  slechter  dan  het  gemiddelde.  Met  andere  woorden:  in  deze  gebieden  vinden  we de grootste groep bewoners die aangeeft overlast te ondervinden als gevolg van het gedrag  van  jongeren.  In  Centrum,  Nieuw  West  en  Dukenburg  wordt  jongerenoverlast  meer  dan  gemiddeld  in  de  stad  als  probleem  genoemd,  maar  in  minder  ernstige  mate  dan  in  Hatert  of  Lindenholt.  Opvallend  is  dat  de  oude  stadswijken  qua  gepercipieerde  jongerenoverlast  niet  of  nauwelijks slechter scoren dan het gemiddeld in de stad.    Men kan de perceptie van jongerenoverlast in de verschillende delen van de stad relateren aan de  bevolkingsopbouw in die delen en daarbij specifiek letten op de leeftijdsverdeling. We zien dan  dat  in  de  wijken  waar veel  jongerenoverlast  wordt  gepercipieerd  relatief  veel  mensen van  niet‐ westerse  herkomst  wonen.  Opvallend  is  vervolgens  dat  in  die  wijken  van  het  autochtone  bevolkingsdeel minder dan een kwart jonger dan 25 jaar is, maar meer dan een kwart ouder dan  65. Binnen de groepen met een niet‐westerse herkomst is die verdeling totaal anders: ruim 40% is  jonger dan 25 jaar, terwijl maar 5% ouder is dan 65. 15 

4.4

Acceptatie van de multiculturele samenleving 

We doelen hier op het gegeven dat de Nijmeegse samenleving divers is qua herkomst. Een kwart  van de bevolking is allochtoon. Daarvan bestaat de ene helft uit zogeheten westerse allochtonen  en  de  andere  uit  zogeheten  niet‐westerse  allochtonen.  Al  jaren  vragen  we  in  de  periodieke  stadspeiling naar de wijze hoe burgers de multiculturele samenleving ervaren. Daaruit blijkt dat  die ervaring vrij neutraal is. Steeds zijn er mensen die wijzen op positieve kanten, als gevolg van  de  aanwezigheid  van  verschillende  mensen  en  verschillende  culturen.  Maar  steeds  zijn  er  ook  mensen  die  juist  op  negatieve  kanten  van  die  diversiteit  wijzen.  Echter  het  aantal  mensen  dat  positieve kanten noemt is hoger dan het aantal mensen dat negatieve kanten noemt. 16    Nu  volgen  9  items  waarmee  de  acceptatie  van  de  multiculturele  samenleving  gemeten  kan  worden.  Per  item  ziet  men  tevens  het  percentage  Nijmegenaren  dat  de  betreffende  stelling  onderschrijft.    Ik ben niet tevreden met de bevolkingssamenstelling van mijn buurt  14%  In mijn buurt zijn er grote aantallen verschillende etnische groepen 

19% 

Er zijn positieve kanten aan de aanwezigheid van allochtone groepen in mijn  buurt 

54% 

                                                          Deze leeftijdsverdeling zien we in alle aandachtsgebieden, behalve in Lindenholt. Lindenholt is een relatief nieuw stadsdeel,  waar juist meer dan gemiddeld jonge gezinnen wonen.  16 Een uitzondering op dit patroon was de periode na de moord op Theo Van Gogh. Toen was het aantal mensen dat negatief  oordeelt over de multiculturele samenleving opvallend hoog.  15

14 ‐ Onderzoeksbevindingen 

  Nee, er zijn geen positieve kanten aan die aanwezigheid 

23% 

Er  zijn  negatieve  kanten  aan  de  aanwezigheid  van  allochtone  groepen  in  mijn buurt 

32% 

Nee, er zijn geen negatieve kanten aan die aanwezigheid 

49% 

Samenleven van autochtonen en allochtonen in de buurt gaat slechter 

7% 

Ik ben positiever gaan denken over dat samenleven 

10% 

Ik ben negatieve gaan denken over dat samenleven 

13% 

  De  verschillen  tussen  de  aandachtsgebieden  en  de  rest  van  de  stad  zijn  niet  zo  heel  erg  groot.  Gemiddeld  bevinden  die  verschillen  zich  binnen  een  marge  van  vijf  procentpunten.  Opvallend  zijn wel de volgende scores:  



Als het gaat om niet tevreden zijn met de bevolkingssamenstelling van de woonbuurt, is  het percentage van de bevolking dat dit vindt in de aandachtsgebieden bijna 10% hoger  dan  gemiddeld  in  de  stad.  Verder  wijst  in  deze  aandachtsgebieden  een  derde  van  de  bevolking  op  de  ervaring  dat  er  grote  aantallen  verschillende  etnische  groepen  in  de  buurt wonen. Terwijl dat gemiddeld in de stad door een vijfde van de burgers genoemd  wordt.   Als het gaat om de verhouding tussen de perceptie van positieve of negatieve kanten, die  verbonden zijn aan de aanwezigheid van allochtone groepen in de wijk, zien we dat het  aandeel  mensen  dat  positieve  kanten  noemt  hoger  is  dan  het  aandeel  dat  negatieve  kanten  noem.  Maar  in  de  aandachtsgebieden  is  dat  minder  het  geval.  In  Hatert  zijn  die  twee percentages aan elkaar gelijk, terwijl in Nieuw West en Dukenburg meer mensen op  negatieve dan op positieve kanten wijzen. 

Binnen de aandachtsgebieden zijn er duidelijke verschillen. In Nieuw West, Hatert en Dukenburg  is het oordeel over de multiculturele samenleving het meest negatief. Zoals gezegd ligt hier het  percentage  bewoners  dat  positieve  kanten  noemt,  in  verband  met  de  aanwezigheid  van  allochtone  groepen,  iets  lager  dan  het  percentage  dat  negatieve  kanten  noemt.  Maar  in  deze  gebieden  geven  ook  meer  dan  in  gemiddelde  mate  burgers  aan  dat  ze  negatiever  zijn  gaan  denken  over  het  samenleven  van  autochtonen  en  allochtonen.  Aan  de  andere  kant  van  het  spectrum  is  opvallend  dat  de  acceptatie  van  de  multiculturele  samenleving  in  Centrum  en  de  oude stadswijken vrijwel gelijk is aan die gemiddeld in de stad.     Overigens corresponderen de genoemde verschillen (in het algemeen, tussen aandachtsgebieden  en  de  rest  van  de  stad)  vrij  duidelijk  met  de  aantallen  allochtone  burgers  in  de  betreffende  wijken.  De  hoogste  aantallen  (westers  en  niet‐westers  bij  elkaar  opgeteld)  zien  we  in  Meijhorst  (Dukenburg),  Neerbosch  Oost  (Nieuw  West),  Aldenhof  (Dukenburg),  Hatert  en  Malvert  (Dukenburg).    Ook al zijn er soms vrij hoge percentages bewoners die minder positief of zelfs negatief over de  multiculturele samenleving (in de woonbuurt) denken, hoeft dat niet zonder meer verontrustend  te  zijn.  Op  de  eerste  plaats  omdat  deze  percentages  door  de  jaren  heen  vrij  stabiel  zijn.  Op  de 

Onderzoeksbevindingen ‐ 15 

  tweede  plaats  omdat  voor  zover  er  negatieve  kanten  van  allochtone  medebewoners  genoemd  worden, deze vooral betrekking hebben op drie herkenbare constateringen die niet direct duiden  op  gepolariseerde  verhoudingen:  een  gebrek  aan aanpassing, dat  er  teveel  (in  de  buurt)  zijn  en  dat er sprake is van jongerenoverlast. Als negatieve kanten worden niet of nauwelijks religieuze  of  ideologische  verschillen  genoemd.  Op  de  derde  plaats  omdat  er  op  buurt‐  en  wijkniveau  nauwelijks sprake is van meldingen in verband met discriminatie. 17 

4.5

Beoordeling van rommel op straat en veiligheid 

We  hebben  eerder  gezien  dat  naast  jongeren  en  allochtonen  ‘gewoon’  buurtbewoners  vaak  genoemd worden als een groep waar spanningen vanuit gaan. Op dit gebied hebben we 7 items  geselecteerd. Ze gaan niet allemaal rechtstreeks over hinder van omwonenden, maar ze omvatten  wel een breder gebied waarbinnen men die hinder kan plaatsen.    15%  Oneens met de stelling dat Nijmegen een veilige stad is  Als buurtprobleem vaak last van bedreigingen 

2% 

Als buurtprobleem vaak rommel op straat 

26% 

Als buurtprobleem vaak geweldsdelicten 

2% 

Als buurtprobleem vaak overlast van omwonenden 

6% 

Ik voel mij wel eens onveilig in de eigen buurt 

26% 

Ik voel mij vaak onveilig in de eigen buurt 

3% 

  Aan  de  hand  van  deze  items  blijkt  dat  vooral  Centrum  en  Hatert    beneden  het  gemiddelde  (zowel  dat  van  de  stad  als  geheel  als  dat  van  de  hele  cluster  aandachtsgebieden)  scoren.  Voor  Centrum is dat begrijpelijk (zie ook eerder), in verband met de centrumfunctie zelf. 

4.6

Tussenbalans 

In de vorige drie paragrafen is aan de hand van gegevens uit de burgerpeilingen nagegaan welke  aanvullende  informatie  gegeven  kan  worden  op  de  drie  voornaamste  explicaties  van  mogelijke  spanningen. Jongeren, multiculturele samenleving en omwonenden in het algemeen. Gebleken is  –  en  dat  is  in  de  lijn  van  landelijke  onderzoeksgegevens  –  dat  die  mogelijke  of  ervaren  spanningen  meer  dan  gemiddeld  aanwezig  zijn  in  de  aandachtsgebieden.  Alleen  is  het  heel  opvallend dat die gebieden onderling verschillen qua intensiteit van de problematiek. Als we van  elke problematiek – jongeren (I), multiculturele samenleving (II) en overlast omwonenden (III) –  een  rangorde  maken  per  aandachtsgebied,  kunnen  we  het  volgende  schematische  overzicht  presenteren,  waarbij  de  kleur  rood  aangeeft  dat  er  sprake  is  van  een  score  die  substantieel  negatief afwijkt ten opzichte van het gemiddelde voor het hele cluster aandachtsgebieden, terwijl                                                           17

 Althans wat betreft meldingen daarvan. Uit het jaarverslag van ‘ieder1gelijk’’ blijkt dat er in Nijmegen (en omgeving) in 2011  105  discriminatiemeldingen  zijn  geweest,  in  verband  met  herkomst  of  kleur.  Maar  het  overgrote  deel  daarvan  heeft  betrekking  op  de  arbeidsmarkt,  commerciële  dienstverlening  en  horeca.  Slechts  12  keer  werd  melding  gemaakt  van  discriminatie in de buurt of wijk. 

16 ‐ Onderzoeksbevindingen 

  de kleur groen laat zien dat het betreffende gebied juist in positieve zin afwijkt ten opzichte van  dat gemiddelde:      I  II  III  Centrum  Oude stadswijken  Nieuw West 

  @@@@@@@@@@@ 

@@@@@@@@@@@ 

@@@@@@@@@@@ 

@@@@@@@@@@@   

 

@@@@@@@@@@@ 

 

@@@@@@@@@@@ 

@@@@@@@@@@@ 

@@@@@@@@@@@ 

Dukenburg 

 

@@@@@@@@@@@ 

 

Lindenholt 

@@@@@@@@@@@ 

 

 

Hatert 

  We zien dat Hatert de slechtste score laat zien. Dat wil zeggen dat in dit deel van de stad, althans  op  basis  van  burgerpeilingen,  bewoners  het  meest  negatief  oordelen  over  de  drie  aangegeven  onderwerpen.  Daarna  volgen  Nieuw  West,  Dukenburg  en Lindenholt.    In  Centrum  en  de oude  stadswijken  blijken  burgers  gemiddeld  het  minst  negatief  te  oordelen  over  de  drie  mogelijke  spanningsvelden  en  blijkt  hun  perceptie  niet  substantieel  te  verschillen  van  de  gemiddelde  perceptie in de stad.  We zien dus dat Hatert over de hele linie scores laat zien die negatief afwijken ten opzichte van  het  gemiddelde.  Dat  wil  zeggen:  meer  dan  gemiddeld  de  perceptie  van  jongerenoverlast,  meer  dan  gemiddeld  negatief  over  de  multiculturele  samenleving  en  meer  dan  gemiddeld  last  van  rommel  in  de  openbare  ruimte,  last  van  omwonenden  e.d.  We  zien  ook  dat  de  meest  gunstige  scores te vinden zijn in Centrum en de oude stadswijken.  

4.7

Bevindingen van professionals 

De  periodieke  stads‐  en  wijkmonitor  bevat  ook  elke  keer  een  informatieronde  waarin  professionals 18   reflecteren  op  de  situatie  in  het  stadsdeel  waarin  ze  werkzaam  zijn  en  aldus  kunnen aangeven in welke mate zij het beeld dat uit statistieken verrijst herkennen. Welnu, uit de  bevindingen van professionals blijkt op geen enkele wijze dat in Nijmeegse wijken sprake is van  grote  spanningen.  Het  beeld  zoals  we  dat  tot  nu  toe  aan  de  hand  van  statistieken  hebben  laten  zien wordt grotendeels bevestigd, slechts sporadisch worden spanningen boven het niveau van  onderhuidse  spanningen  benoemd.  Toch  lettend  op  die  spanningen  in  de  aandachtsgebieden,  welk beeld komt dan te voorschijn uit de verhalen van de professionals? 

Centrum  Als er spanningen zijn gaat het vooral om de gevolgen van ergernissen die resulteren uit typische  centrumfuncties.  Denk  aan  straathandel,  verslaafden,  dronken  mensen,  overlast  van  horecagelegenheden e.d. In een enkel geval – te weten het Joris Ivensplein – wordt gewezen op                                                           18

 Denk aan wijkagenten, welzijnswerkers, functionarissen van corporaties e.d. 

Onderzoeksbevindingen ‐ 17 

  een  ruimtelijke  concentratie  van  dergelijke  problemen.  In  dat  geval  is  er  dan  sprake  van  een  latente spanning tussen omwonenden en personen die voor overlast zorgen. 

Oude stadswijken  Alle drie potentiële spanningshaarden komen aan bod  





Als  het  gaat  om  jongeren  wordt  gewezen  op  hangjongeren.  Op  straat,  maar  ook  rond  voetbalveldjes.  In  een  enkel  geval  is  genoemd  de  aanwezigheid  van  grofgebekte  (allochtone) kinderen laat op straat.  Met  betrekking  tot  de  aanwezigheid  van  migranten  in  de  buurt,  wijzen  professionals  relatief  vaak  op  het  isolement  van  Turkse  bewoners.  Deze  hebben  eigen  centra  en  een  eigen  koffiehuis,  maar  bemoeien  zich  weinig  met  autochtone  wijkbewoners.  Een  professional geeft aan dat in Nije Veld ongeveer een vijfde van de autochtone bewoners  tegen ‘buitenlanders’ is.   De ruimtelijke concentratie van probleemgezinnen. Er zijn straten in de wijk waar alleen  maar  of  hoofzakelijk  probleemgezinnen  zijn  gehuisvest  en  dat  leidt  tot  irritaties  bij  mensen in de buurt. 

Veel professionals wijzen echter ook op positieve signalen en/of verbeteringen in de wijk. Denk  aan de renovatie in Wolfskuil, de inzet van de wijkraad, de aanpak van probleemgezinnen (via  het zogeheten wijkteam) en de bouw van multifunctioneel centrum Het Hert in Nije Veld. Iemand  zegt: “Een levendige volkswijk met veel spelende kinderen wordt bijvoorbeeld al snel als overlast  gevend gezien.” 

Nieuw West  In verschillende gradaties komt vooral de jongerenoverlast als belangrijkste spanningshaard naar  voren.  Samenscholingen,  Cruyff  Court,  tegenstellingen  tussen  oudere  wijkbewoners  en  allochtone jongeren, allochtone kinderen laat op straat, etc. Iemand zegt: “Het kan zo escaleren,  als gevolg van de jongerenoverlast.”    In  tweede  instanties  wordt  ook  gewezen  op  de  concentratie  van  allochtone  gezinnen  in  de  maisonnettes en de woningtoewijzing aan (te) grote gezinnen in bepaalde straten. 

Hatert  We  zagen  in  de  vorige  paragraaf  dat Hatert  op alle  drie  mogelijke  spanningsgebieden  beneden  gemiddeld  scoort.  Opvallend  is  echter  dat  professionals  eigenlijk  in  het  geheel  niet  wijzen  op  spanningen  in  de  wijk.  Wél  is  gewezen  op  een  conflict  tussen  Molukse  en  Marokkaanse  wijkbewoners, naar aanleiding van strubbelingen in en rond een project voor toezichthouders in  de wijk. 

Dukenburg en Lindenholt  Twee zaken keren steeds terug in de verhalen van professionals:  



Hangjongeren,  bijvoorbeeld  in  Meijhorst  rond  de  ingang  van  het  winkelcentrum.  Gesproken  wordt  over  concentraties  jongeren  van  Antilliaanse,  Marokkaanse  en  Somalische herkomst.   Ruimtelijke concentratie van probleemgezinnen. 

18 ‐ Onderzoeksbevindingen 

  Maar net als in de oude stadswijken komen ook hier positieve geluiden naar boven. Op de eerste  plaats de constatering dat de jongerenoverlast in Dukenburg flink is afgenomen, als gevolg van  de vernieuwing van het jongerencentrum, met daarbij vooral een duidelijke eigen inbreng van de  Marokkaanse  jongeren.  Op  de  tweede  plaats  de  bevinding  dat  diverse  organisaties  beter  met  elkaar samenwerken, waardoor de sociale samenhang in de buurt verbetert.  

4.8

Sociaal vertrouwen en cohesie 

We gaan nu over naar een drietal gebieden rond vertrouwen, wantrouwen, eigen inzet en eigen  verantwoordelijkheid. We willen nagaan of de mogelijke spanningen corresponderen met lagere  scores op items die vertrouwen e.d. meten. We beginnen nu met 8 items rond sociaal vertrouwen  en cohesie.    32%  In mijn buurt kennen de mensen elkaar nauwelijks  Nee, in deze buurt is de omgang met elkaar niet prettig 

8% 

Nee, dit is geen gezellige buurt met veel saamhorigheid 

23% 

Nee, ik voel me niet thuis in deze buurt 

13% 

Nee, ik heb niet veel contacten met andere buurtbewoners 

35% 

De buurt gaat erop vooruit 

16% 

De buurt gaat erop achteruit 

16% 

Het is vervelend om in deze buurt te leven 

4% 

  Weliswaar  scoren  de  aandachtsgebieden  op  alle  items  slechter  dan  het  stedelijke  gemiddelde,  maar  de  verschillen  zijn  meestal  niet  zo  heel  erg  groot.  Het  grootst  zijn  ze  bij  ‘nee,  dit  is  geen  gezellige  buurt  met  veel  saamhorigheid’  en  ‘nee,  ik  heb  niet  veel  contacten  met  andere   buurtbewoners’.    Maar tussen de aandachtsgebieden afzonderlijk zijn er wel substantiële verschillen. Het blijkt dat  in Lindenholt sprake is van het minste sociaal vertrouwen en de minste sociale cohesie. Terwijl  Centrum, oude stadswijken en Nieuw West het dichtst in de buurt van het gemiddelde in de stad  komen. Hatert en Dukenburg scoren qua sociaal vertrouwen en cohesie tussen beide uitersten in. 

4.9

Politiek vertrouwen 

Dit  thema  kan  verduidelijkt  worden  aan  de  hand  van  10  items.  Deze  hebben  betrekking  op  stellingen over het college van Burgemeester & Wethouders en de gemeenteraad.      B&W doen veel moeite om de problemen in de stad aan te pakken (oneens)  10%  B&W bekommeren zich om de problemen in de wijken (oneens) 

9% 

Onderzoeksbevindingen ‐ 19 

  B&W maken hun beloften waar (oneens) 

18% 

B&W maken werk van wat er leeft onder de mensen (oneens) 

18% 

Ik heb vertrouwen in B&W (oneens) 

13% 

Ik voel mij vertegenwoordigd door de Nijmeegse gemeenteraad (oneens) 

25% 

De gemeenteraad is goed op de hoogte van wat er speelt (oneens) 

13% 

De gemeenteraad doet haar best zich te informeren (oneens) 

10% 

Raadsleden bekommeren zich om mensen zoals ik (oneens) 

21% 

Ik heb vertrouwen in de Nijmeegse gemeenteraad (oneens) 

11% 

  Het valt op dat de aandachtsgebieden gemiddeld gezien niet zo heel anders scoren dan in de rest  van de stad. Met andere woorden: het politiek vertrouwen in die gebieden is op zich niet lager  dan gemiddeld in de stad en zelfs bij een aantal items hoger. Behalve in Dukenburg (vooral) en  Nieuw West (in iets mindere mate). In deze aandachtsgebieden bevindt het politiek vertrouwen  zich  ver  beneden  het  gemiddelde.  In  Centrum  en  opvallend  ook  in  Hatert  is  het  politiek  vertrouwen, althans gemeten door middel van bovenstaande items, het hoogst.      We zouden politiek vertrouwen ook kunnen benaderen door middel van opkomst en stemgedrag  bij verkiezingen. Als we dat doen voor de laatste gemeenteraadsverkiezingen (maart 2010) en de  laatste  verkiezingen  voor  de  Tweede  Kamer  (juni  2010),  zien  we  de  opkomst  in  de  aandachtsgebieden gemiddeld een stuk lager is dan in de rest van de stad. Het verschil is ruim 10  procentpunten.  Op  zich  duidt  dit  op  een  lager  politiek  vertrouwen  in  de  aandachtsgebieden.  Voor  wat  betreft  de  Tweede  Kamerverkiezingen  zouden  we  een  stem  op  de  PVV  kunnen  opvatten  als  een  indicatie  van  politieke  onvrede  of  politiek  wantrouwen.  Welnu,  in  drie  aandachtsgebieden heeft de PVV 20% of meer van de stemmen gehaald: in Hatert, Dukenburg en  Lindenholt.   

4.10 Eigen inzet en verantwoordelijkheid  In welke mate voelen burgers zich verantwoordelijk voor verbetering van het leefklimaat in hun  woonbuurt?  In  welke  mate  zijn  ze  zelf  actief  om  aan  die  gepercipieerde  verantwoordelijkheid  concreet en praktisch gestalte te geven? Aan de hand van vier items kunnen we dit nagaan.    17%  Ik voel mij niet mede verantwoordelijk voor de leefbaarheid in mijn buurt  In het laatste jaar ben ik actief geweest om de buurt te verbeteren 

17% 

In het laatste jaar heb ik aan buurtactiviteiten meegedaan 

37% 

In het laatste jaar ben ik als vrijwilliger actief geweest 

39% 

 

20 ‐ Onderzoeksbevindingen 

  Gemiddeld is in de aandachtsgebieden sprake van inzet en verantwoordelijkheid die minder zijn  dan in de rest van de stad. Vooral het aandeel mensen dat zegt aan buurtactiviteiten te hebben  meegedaan en het percentage vrijwilligers zijn er beduidend minder. Duidelijk het meest positief  scoren Nieuw West en Dukenburg.  

4.11 Tussenbalans opnieuw  Net als eerder met betrekking tot de mogelijke spanningshaarden, kijken we nu met betrekking  tot  het  thema  vertrouwen  hoe  de  verschillende aandachtsgebieden scoren. Daarbij letten we op  sociaal vertrouwen (IV), politiek vertrouwen (V) en eigen inzet en verantwoordelijkheid (VI). De  kleur groen geeft aan dat het betreffende gebied een positie heeft die het gemiddelde in de stad  het dichtst benadert. De kleur rood geeft aan dat het gaat om een positie die het verst af staat – in  negatieve zin – van dat gemiddelde.      IV  V  VI  Centrum 

@@@@@@@@@@@ 

@@@@@@@@@@@ 

 

Oude stadswijken 

@@@@@@@@@@@ 

 

Nieuw West 

@@@@@@@@@@@ 

@@@@@@@@@@@ 

@@@@@@@@@@@ 

Hatert 

 

@@@@@@@@@@@ 

 

Dukenburg 

 

@@@@@@@@@@@ 

@@@@@@@@@@@ 

Lindenholt 

@@@@@@@@@@@ 

 

 

 

  Het blijkt dat nu Lindenholt (vooral) en Dukenburg (in iets mindere mate)  het slechtste scoren,  op  beperkte  afstand  gevolgd  door  de  andere  aandachtsgebieden.  Maar  in  het  algemeen  valt  op  dat met betrekking tot sociaal en politiek vertrouwen de verschillen tussen de aandachtsgebieden  en  de  rest  van  de  stad  minder  groot  zijn  dan  de  eerdere  verschillen  met  betrekking  tot  de  perceptie van overlast en als gevolg daarvan het voorkomen van irritaties en spanningen (tussen  bevolkingsgroepen).  

4.12 Voorlopige conclusies  Wanneer  we  de  twee  tussenbalansen  met  elkaar  vergelijken  –  en  dan  gaat  het  om  in  totaal  44  items,  waarmee  mogelijke  spanningen  enerzijds  en  vertrouwen  anderzijds  is  gemeten  –  tekent  zich het volgende patroon af:  

Uitgaande  van  de  gepercipieerde  overlast  –  met  betrekking  tot  jongeren,  multiculturele  samenleving en medebewoners in het algemeen – blijkt dat deze in de aandachtsgebieden  hoger  is  dan  elders  in  de  stad.  Alleen  is  dat  verschil  gemiddeld  gezien  niet  zo  heel  erg  groot.  Wel  tekent  zich  binnen  de  aandachtsgebieden  een  driedeling  af.  In  Hatert  is  duidelijk  sprake  van  de  grootste  groep  burgers  die  zegt  overlast  te  ervaren  of  aangeeft  negatieve  kanten  te  zien  bij  de  multiculturele  samenleving.  In  Centrum  en  de  oude  stadswijken zijn de scores het meest gunstig, dat wil zeggen in de buurt van het stedelijke 

Onderzoeksbevindingen ‐ 21 

 







gemiddelde.  De  overige  aandachtsgebieden  (Nieuw  West,  Dukenburg  en  Lindenholt)  nemen een tussenpositie in.  Uitgaande  van  het  gemeten  sociale  en  politieke  vertrouwen  blijkt  dat  de  scores  in  de  aandachtsgebieden  gemiddeld  ongunstiger  zijn  dan  in  de  rest  van  de  stad,  maar  het  verschil  ten  opzichte  van  het  stedelijke  gemiddelde  –  vooral  als  het  gaat  om  politiek  vertrouwen  –  is  niet  heel  erg  groot.  In  plaats  van  een  driedeling  zien  we  nu  een  tweedeling  binnen  de  aandachtsgebieden.  In  Dukenburg  en  Lindenholt  hebben  burgers  kennelijk het minst vertrouwen, althans gemeten aan de hand van stellingen over sociale  cohesie  (in  de  buurt)  en  het  functioneren  van  B&W  en  gemeenteraad.  De  overige  aandachtsgebieden verschillen niet of nauwelijks van elkaar.   In  het  algemeen  is  het  zo  dat  de  aandachtsgebieden  zowel  wat  betreft  gepercipieerde  overlast  alsook  met  betrekking  tot  vertrouwen  slechter  scoren  dan  de  rest  van  de  stad.  Maar binnen de aandachtsgebieden is er niet altijd een één op één‐relatie tussen de twee  invalshoeken.  Zo  scoort  Hatert  bijvoorbeeld  het  slechtst  als  het  gaat  om  de  ervaren  overlast, maar niet met betrekking tot vertrouwen. Wel is het zo dat bij elkaar opgeteld de  scores van de twee invalshoeken een duidelijke tweedeling laten zien. De drie het verst  van het stadscentrum afliggende aandachtsgebieden (Hatert, Dukenburg en Lindenholt)  zijn  qua  overlastperceptie  in  combinatie  met  sociaal/politiek  vertrouwen  het  verst  verwijderd  ten  opzichte  van  het  stedelijke  gemiddelde.  De  drie  overige  aandachtsgebieden (Centrum, oude stadswijken en Nieuw West) komen het dichtst in de  buurt van dat gemiddelde.   Slechts  in  een  van  de  drie  gebieden  –  waar  burgers  meer  overlast  ervaren  en/of  minder  uiting  geven  aan  sociaal/politiek  vertrouwen  –  is  in  het  bijzonder  ook  gewezen  op  mogelijke spanningen. Het betreft dan Dukenburg. Dat betekent dat er over de hele linie  niet  gesproken  kan  worden  van  een  duidelijk  en  lineair  verband  tussen  situaties  waar  burgers zich aan irriteren enerzijds en daadwerkelijke spanningen anderzijds.    

22 ‐ Onderzoeksbevindingen 

 

5

Conclusie: is er in Nijmeegse  wijken sprake van polarisatie? 

In  h  hoofdstuk  zijn  vier  onderzoeksvragen  gesteld.  De  beantwoording  van  die  vragen  moet  duidelijkheid verschaffen over mogelijke spanningen (en mogelijke polarisatie) in de wijk. 

Is er in Nijmeegse wijken sprake van irritaties, spanningen en conflicten tussen  groepen bewoners?  Ja.  We  hebben  aan  respondenten  gevraagd  of  zij  zich  in  de  afgelopen  tijd  aan  groepen  burgers  geërgerd  hebben.  Daarop  heeft  31%  met  ja  geantwoord.  Maar  ergernissen  zijn  nog  geen  spanningen  of  conflicten.  De  vraag  of  respondenten  daadwerkelijk  spanningen  tussen  groepen  burgers hebben gepercipieerd is door 12% met ja beantwoord.  

Als er spanningen zijn gesignaleerd, hebben die dan vooral op bepaalde groepen  betrekking? Zijn er gebieden aan te wijzen waar ze meer dan gemiddeld  voorkomen?  Om met de gebieden te beginnen. De perceptie van ergernissen en spanningen is in de zogeheten  aandachtsgebieden hoger dan gemiddeld in de stad. Bij ergernissen gaat het om circa 40% versus  31% en bij spanningen om circa 15% versus 11%. Op zichzelf is dat natuurlijk volstrekt logisch en  niet alarmerend, omdat aandachtsgebieden als zodanig gebieden zijn waar qua sociale structuur  en  bevolkingssamenstelling  nu  eenmaal  een  groter  risico  bestaat  op  irritaties,  spanningen  en  conflicten  tussen  bewoners.  Wat  dat  betreft  zijn  de  gemeten  verschillen  niet  eens  zo  heel  erg  groot.    Binnen  de  aandachtsgebieden  zijn  er  wel  verschillen.  Wat  de  ergernissen  betreft;  deze  zijn  verreweg het vaakst genoemd in Centrum. Van de andere gebieden blijken de oude stadswijken  en  Dukenburg  nauwelijks  te  verschillen  van  het  stedelijke  gemiddelde.  Wat  de  spanningen  betreft;  deze  zijn  verreweg  het  vaakst  genoemd  in  Dukenburg.  Het  minst  vaak  zijn  deze  aangeduid door de bewoners van de oude stadswijken.    Gesignaleerde  spanningen  blijken  in  overwegende  mate  op  drie  groepen  mensen  betrekking  te  hebben.  Dat  zijn  medebewoners  (40%),  allochtonen  (25%)  en  jongeren  (22%).  Als  het  gaat  om  jongeren  gaat  het  vooral  om  overlast  gevend  gedrag,  intimidatie  en  criminaliteit.  In  sommige  gevallen wijzen respondenten expliciet op Antilliaanse of Marokkaanse jongeren. Als het gaat om  medebewoners  noemen  respondenten  vooral  asociaal  gedrag,  rommel  op  straat  e.d.  Bij  allochtonen  wordt  aan  de  ene  kant  gewezen  op  hun  vermeende  afgeslotenheid,  terwijl  aan  de  andere  kant  soms  aan  de  orde  komt  dat  twee  of  meer  allochtone  gemeenschappen  met  elkaar  overhoop liggen.    Jongeren  In  de  aandachtsgebieden  hebben  bewoners  meer  dan  gemiddeld  last  van  vernielde  bushokjes,  vernielde  telefooncellen  e.d.  Verder  wordt  er  meer  dan  gemiddeld  jeugdcriminaliteit  gesignaleerd en vinden respondenten minder dan gemiddeld dat volwassenen en jongeren, maar 

Conclusie: is er in Nijmeegse wijken sprake van polarisatie? ‐ 23 

  ook  jongeren  onderling  goed  met  elkaar  omgaan.  Het  meest  is  jongerenoverlast  in  Hatert  en  Lindenholt tot uiting gekomen.    Multiculturele samenleving  In  de  aandachtsgebieden  zijn  bewoners  meer  dan  gemiddeld  ontevreden  over  de  bevolkingssamenstelling  in  hun  wijk  en  zijn  van  mening  dat  er  te  veel  allochtonen    in  die  wijk  wonen.  Verder  is  in  die  gebieden  een  relatief  groot  deel  van  mening  dat  de  aanwezigheid  van  diverse  culturen  in  de  wijk  vooral  negatieve  kanten  heft.  Het  meest  negatief  over  de  multiculturele samenleving is geoordeeld in Nieuw West, Hatert en Dukenburg.    Overlast, rommel e.d.  In  de  aandachtsgebieden  is  er  meer  dan  gemiddeld  sprake  van  bedreigingen  en  intimidatie.  Verder vindt men er meer dan gemiddeld rommel op straat en voelen burgers zich er meer dan  gemiddeld onveilig. Het meest worden deze problemen gepercipieerd in Centrum en Hatert    Wanneer we het voorafgaande samenvatten zien we dat vooral in Hatert sprake is van een hoge  mate  waarin  burgers  overlast  ervaren.  In  Centrum  en  de  oude  stadswijken  blijkt  die  ervaring  nauwelijks af te wijken ten opzichte van het stedelijke gemiddelde.  

Kunnen de gesignaleerde spanningen gerelateerd worden aan een gebrekkig  vertrouwen?  Uit landelijk onderzoek is gebleken dat de perceptie van spanningen tussen bevolkingsgroepen  in  de  wijk  zich  vaker  voordoet  in  gebieden  waar  het  vertrouwen  laag  is.  Daarom  hebben  we  aanvullend  op  de  mogelijke  spanningen  ook  gekeken  naar  sociaal  vertrouwen,  politiek  vertrouwen en eigen inzet/verantwoordelijkheid. En wat blijkt? Inderdaad zijn de gebieden waar  in  meer  dan  gemiddelde  mate  gewezen  wordt  op  ergernissen  en  spanningen  ook  de  gebieden  waar  het  vertrouwen  juist  minder  dan  gemiddeld  is.  Alleen  gaat  het  hierbij  niet  om  een  groot  verschil.    Sociaal vertrouwen  In  de  aandachtsgebieden  vinden  minder  bewoners  dan  gemiddeld  in  de  stad  dat  hun  buurt  gezellig  is  met  veel  saamhorigheid.  Bovendien  hebben  die  bewoners  er  minder  dan  gemiddeld  contacten  met  medebewoners.  Vooral    Lindenholt  scoort  wat  dit  betreft  negatief,  op  beperkte  afstand gevolgd door Hatert en Dukenburg.     Politiek vertrouwen  Gemiddeld is dit vertrouwen in de aandachtsgebieden niet veel lager dan gemiddeld in de stad.  Op  één  uitzondering  na,  namelijk  Dukenburg.  Wanneer  we  echter  naar  de  laatste  verkiezingen  kijken  (opkomstpercentage  en  stem  op  de  PVV),  dan  blijkt  dat  in  de  aandachtsgebieden  de  opkomst  veel  lager  is  dan  in  de  rest  van  de  stad,  terwijl  vooral  in  de  zuidelijk  gelegen  aandachtsgebieden  (Hatert,  Dukenburg  en  Lindenholt)  relatief  vaak  (door  20%  of  meer)  op  de  PVV is gestemd, althans bij de verkiezingen voor de Tweede Kamer in 2010.    Eigen inzet en verantwoordelijkheid  Als het gaat om het verrichten van vrijwilligerswerk, actief zijn in de woonbuurt e.d. blijkt dat de  bewoners  in  Nieuw  West  en  Dukenburg  het  meest  actief  zijn,  althans  binnen  het  cluster  aandachtsgebieden.   

24 ‐ Conclusie: is er in Nijmeegse wijken sprake van polarisatie? 

  Samenvattend  blijken  de  drie  meest  zuidelijk  gelegen  aandachtsgebieden,  uitgaande  van  de  scores  op  beide  onderscheiden  gebieden,  het  meest  negatief  te  scoren  ten  opzichte  van  het  stedelijke gemiddelde.  

Maar...is er ook daadwerkelijk sprake van polarisatie?  Nee.  Beter  gezegd:  uit  onze  gegevens  kunnen  we  niet  (zonder  meer)  concluderen  dat  de  ergernissen  en  spanningen,  waar  naar  verwezen  is,  wijzen  op  polarisatie  tussen  bevolkingsgroepen.  Die  ergernissen  en  spanningen  zijn  als  zodanig  altijd  al  in  bevolkingspeilingen  naar  voren  gekomen.  Eigenlijk  zijn  ze  steeds  opgevat  als  een  uitdrukking  van aanwezige sociale problemen en/of verschillen, zonder ze evenwel te duiden als wijzend op  polarisatie. Er is veel voor te zeggen om dat ook nu niet te doen, die verwijzing naar polarisatie.  

Op  de  eerste  plaats,  zo  hebben  we  gezien,  zijn  er  in  Nijmegen  drie  groepen  die  eruit  springen,  als  mensen  mogelijke  spanningen  noemen.  Dat  zijn:  jongeren,  medebewoners  en  allochtonen.  Maar  eerder  dan  naar  polarisatie  verwijzen  deze  gesignaleerde  probleemgroepen  naar  een  oververtegenwoordiging  van  een  bepaalde  groep  mensen  in  een  bepaald  gebied.  Waar  bewoners  meer  dan  gemiddeld  klagen  over  jongerenoverlast  gaat  het  om  wijken  waar  bijvoorbeeld  veel  allochtone  kinderen  en  jongeren  wonen,  terwijl van de autochtone bevolking veel mensen 65‐plus zijn. Waar meer dan gemiddeld  mensen  negatief  oordelen  over  de  multiculturele  samenleving,  blijkt  het  te  gaan  om  wijken waar meer dan gemiddeld allochtone burgers wonen. Waar geklaagd wordt over  de overlast van medebewoners zou dit vooral betrekking kunnen hebben op het gegeven  dat in bepaalde delen van de stad (en van de wijk) overlastgezinnen zijn gehuisvest.  Op de tweede plaats, zo hebben we ook gezien, concentreren ergernissen en spanningen  zich weliswaar vooral in de meest zuidelijke gelegen aandachtsgebieden, maar wijzen de  geraadpleegde professionals aldaar niet op polarisatie. Ook zij zijn geneigd om vooral de  reële verschillen zelf te noemen of concrete overlast gevende situaties, maar vrijwel nooit  is  melding  gemaakt  van  gepolariseerde  verhoudingen.  Sterker:  ergernissen  en  spanningen  worden  meestal  voorgesteld  als  op  te  lossen  problemen.  Goed  voorbeeld  is  de gepercipieerde jongerenoverlast in de wijk Meijhorst (in Dukenburg). Vooral na 2008  was er in de wijk sprake van een groot probleem hieromtrent. Maar nu is dat veel minder  het  geval,  omdat  zich  concrete  verbeteringen  in  het  lokale  jongerenwerk  hebben  voorgedaan.  Op de derde plaats blijken de gesignaleerde ergernissen en spanningen niet of nauwelijks  in het teken te staan van ideologische of religieuze conflicten en is er geen toename van  scheidslijnen  langs  etnische  of  religieuze  lijnen.  Wanneer  we  ons  in  dit  verband  richten  op  de  multiculturele  samenleving,  dan  blijkt  de  mate  waarin  hierover  negatief  door  burgers  wordt  geoordeeld  niet  toe‐  maar  af  te  nemen.  Verder  blijkt  ook  de  ruimtelijke  segregatie  eerder  af‐  dan  toe  te  nemen.  En  zijn  de  onderwerpen  waarmee  negatief  over  allochtone  medebewoners  wordt  geoordeeld  redelijk  beheersbaar  en  ongevaarlijk.  ‘Zij’  moeten zich aanpassen, ‘zij’ moeten beter Nederlands spreken, etc.   





 

Conclusie: is er in Nijmeegse wijken sprake van polarisatie? ‐ 25