ZUID-AFRIKA. Een informatiepakket voor een werkstuk of spreekbeurt

ZUID-AFRIKA

Een informatiepakket voor een werkstuk of spreekbeurt

COLOFON Tekst: Harry de Ridder, Olav Jansen Illustraties: CMO en zijn licentiegevers, Flickr, NiZA, ANC, MinBuZa, verkeersbureau Zuid-Afrika

De inhoud is met zorg samengesteld. Mocht u van mening zijn dat inbreuk is gedaan op uw auteursrechten of beeldrechten, dan verzoeken wij u vriendelijk contact met ons op te nemen via [email protected].

Centrum voor Mondiaal Onderwijs

Postbus 9108 6500 HK Nijmegen tel. 024-3613074 e-mail: [email protected] http://www.cmo.nl

U kunt op de website http://www.cmo.nl terecht voor aanvullende informatie bij dit scriptiepakket. U vindt daar ondermeer voor gebruik in de klas: een onderzoeksopdracht gebaseerd op de inhoud van het scriptiepakket met een overzicht van de competenties die daarbij worden aangesproken. De gebruikersnaam is: zuid-afrika Het wachtwoord is: project048

De Scriptieservice Nieuwe Stijl is mede mogelijk gemaakt door een bijdrage van Kerk en Wereld en door een solidariteitsbijdrage van de gezamenlijke religieuzen in Nederland via de commissie PIN.

© Centrum voor Mondiaal Onderwijs, Nijmegen, 2009

II

INHOUD Zuid-Afrika

pag. 1

Het einde van apartheid Nelson Mandela

pag. 4 pag. 5

Na president Mandela Verdere geschiedenis

pag. 6 pag. 7

De waarheidscommissie

pag. 9

Het dagelijks leven in Zuid-Afrika ‘De verloren generatie’ Onderwijs Vrouwen Huisvesting Subsidie Huurboycot Landhervormingen De media De krant Televisie Radio Vrouwen in de ether Ontwikkeling via de radio

pag. 11 pag. 11 pag. 12 pag. 13 pag. 14 pag. 14 pag. 15 pag. 15 pag. 16 pag. 16 pag. 17 pag. 17 pag. 18 pag. 19

Verdere ontwikkelingen Een nieuwe grondwet Nieuwe verkiezingen Criminaliteit Aids WK-2010

pag. 20 pag. 20 pag. 20 pag. 21 pag. 23 pag. 24

Aantekeningen

pag. 25

Meer op internet

pag. 27

III

IV

ZUID-AFRIKA Zuid-Afrika ligt in het uiterste zuiden van het werelddeel Afrika, met aan de westzijde de Zuidelijke Atlantische Oceaan en aan de oostzijde de Indische Oceaan. Toen er in vroegere tijden gevaren werd met grote zeilschepen naar Zuid– en Oost-Azië moest men om Afrika heen. Zo werd de Kaap De Goede Hoop gesticht, in het uiterste zuiden van Afrika. Het moest een plaats worden waar vers water en voedsel ingeslagen kon worden; een verversingsstation voor de scheepvaart. In opdracht van de Verenigde Oost-Indische Compagnie heeft Jan van Riebeeck dit gedaan.

Aankomst van Jan van Riebeeck in Zuid-Afrika

Heel anders moet het zijn geweest voor de inheemse bevolking. Toen de Nederlanders in 1652 naar de Kaap kwamen, werd er nog veel ruilhandel gepleegd. Maar al snel pikten de blanken het land in; dit ging niet zonder geweld. De zwarten verloren al hun vee en land aan de blanken en werden gedwongen te werken als slaven. Rond 1800 kwamen de Engelsen naar Zuid-Afrika en de ‘Boeren’, afstammelingen van de Nederlanders, trokken verder het land in. Zij wilden niet onder heerschappij van de Engelsen leven. Na de ontdekking van goud en diamanten in het binnenland trokken de Engelsen achter hen aan. In 1880-1881 was er een oorlog tussen Boeren en Engelsen die gewonnen werd door de Boeren. In 1899 was er wéér een Boerenoorlog die door de Boeren werd verloren. Hiermee kwam een einde aan twee onafhankelijke Boerenrepublieken: Transvaal en Oranje Vrijstaat. De Boeren moesten zich onder het Britse Koningshuis schikken.

1

Na de Boerenoorlog (1899-1902) sluiten de blanke AfrikanerBoeren en de Engelsen vrede. In 1910 maken zij samen van Zuid-Afrika een apart land: De Unie van Zuid-Afrika. Geen enkele zwarte Zuid-Afrikaan wordt naar zijn mening daarover gevraagd. Één van de eerste wetten van de Unie, de Mijn- & Industriewet, reserveert de betere banen voor blanken; arbeid van zwarten moet vooral ‘goedkope arbeid’ zijn. Dat merkt ook Pixley Seme, een advocaat die in New York en Londen heeft gestudeerd. Bij terugkeer in zijn geboorteland moet hij als zwarte allerlei vernederingen ondergaan. Hij richt daarom op acht januari 1912 in Bloemfontein het (South) African (Native) National Congress op, het (Zuid-) Afrikaans (Inheems) Nationaal Congres, meestal aangeduid als ANC. Bij de oprichtingsvergadering wordt geopend met gebed en het lied Nkosi Sikelel’ i Afrika dat tot vandaag toe geldt als het volkslied van de zwarte bevolking.

Pixley Seme

Vanaf 1913 voerde de blanke regering van Zuid-Afrika diverse landwetten in. 87% Van het land werd gereserveerd voor de blanken en slechts 13% voor de zwarte bevolking. Alleen zwarten die werkten voor blanken mochten in ‘blanke’ gebieden blijven. Duizenden anderen werden gedwongen te verhuizen naar de zwarte gebieden, door blanken ‘thuislanden’ genoemd. Deze zwarte gebieden met slechte gronden waar weinig wilde groeien, werden door de komst van al die duizenden mensen overbevolkt. Nieuwkomers hadden vaak een stukje grond dat net groot genoeg was voor een huis en een kleine tuin. Werk was er vaak niet. Vele zwarten moesten wel gaan werken in goud– en diamantmijnen van de blanken. In haar beginjaren houdt het ANC congressen en stuurt het verzoekschriften naar de regering om onrechtvaardige wetten in te trekken. Geen enkele poging heeft succes. De invloed van het ANC onder de zwarte bevolking neemt af. In 1944 richt het ANC een Jeugdliga op. Het ANC gaat ertoe over om de regering op vreedzame wijze uit te dagen. Bedoeling hiervan is om de onrechtvaardige wetten aan de kaak te stellen.

Mijnschacht

Goud

2

Vanwege het geringe loon en slechte werkomstandigheden kwamen de zwarte arbeiders vaak in opstand. Maar al die opstanden werden met geweld onderdrukt. In 1946 deden meer dan 50.000 zwarte arbeiders mee aan een staking. Door politiegeweld werden velen gewond en gedood. In 1948 kwam de blanke Nasionale Party aan de macht. ‘Apartheid’ werd officieel ingevoerd; een systeem waarbij zwart en blank ‘apart’ van elkaar leefden. Door allerlei apartheidswetten, zoals pasjeswetten, werd de zwarte bevolking steeds meer onderdrukt. Van tijd tot tijd kwam de zwarte bevolking wel in opstand, maar elke keer opnieuw werd het verzet met harde hand onderdrukt. Op 26 juni 1950 gaan 25 zwarte Zuidafrikanen op het station in Port Elizabeth door de ingang waar ‘Slegs vir blankes’ opstaat. Ze worden meteen gearresteerd. Deze protesten monden uit op een ware campagne in 1952: de Ongehoorzaamheidscampagne. Onder het zingen van teksten als ’Zet de gevangenisdeur open, wij willen erin, wij vrijwilligers…’ overtreden duizenden zwarten de apartheidswetten. De regering verbiedt de acties en gebruikt daarbij geweld.

Het tegenwoordige ANC-logo

Umkhonto we Sizwe

De aanhang van het ANC stijgt van 7.000 naar 100.000 mensen! De roep om vrijheid wordt steeds groter. In 1955 komt het ANC met een verklaring waarin ze vrijheid voor alle mensen, blank en zwart, eist: het Handvest van de Vrijheid. In 1960 gaat het mis. Op 21 maart protesteren mensen in Sharpeville tegen het dragen van pasjes. De politie opent het vuur. 76 Mensen worden gedood. Het ANC en andere organisaties worden verboden. Alle pogingen tot vreedzaam verzet zijn mislukt. Het ANC gaat over tot gewapend verzet. In 1961 wordt de gewapende tak van het ANC opgericht: Umkhonto we Sizwe, de Speer van de Natie. Het ANC pleegt allerlei sabotagedaden, net als het verzet in Nederland tijdens de Tweede Wereldoorlog. Op 12 juli 1963 doet de politie een inval in een boerderij bij Rivonia, een buitenwijk van Johannesburg. De aanwezige leiders van de Speer van de Natie worden gearresteerd en krijgen lange gevangenisstraffen. 3

HET EINDE VAN DE APARTHEID Als in 1947 India als Britse kolonie onafhankelijk wordt wil Zuid-Afrika dit ook. Dit leidt tot veel kritiek en vooral India en Canada zijn fel tegen de apartheid. Uiteindelijk wordt Zuid-Afrika onafhankelijk zonder dat het lid blijft van het Gemenebest (= het overlegorgaan van alle Britse ex-koloniën). De apartheid is nog niet voorbij, maar bestaat verder buiten de verantwoording van Groot-Brittannië. Onder druk van binnen– en buitenland begint de regering van Zuid-Afrika pas in 1985 heel voorzichtig met hervormingen. In september 1989 wordt Frederik Willem de Klerk president van Zuid-Afrika. Op 2 februari 1990 wordt het verbod op het ANC opgeheven. Op 11 februari wordt Nelson Mandela vrijgelaten, onder het oog van tientallen camera’s, overal ter wereld op televisie uitgezonden. Vier jaar later, in 1994, wint het ANC met meer dan 60% van de stemmen de eerste democratische verkiezingen in Zuid-Afrika en wordt de grootste partij. Nelson Mandela wordt de eerste zwarte president van Zuid-Afrika. Mandela en de Klerk ontvangen in 1993 samen de Nobelprijs voor de Vrede, voor het werk dat ze gedaan hebben om het apartheidsregime af te schaffen en de basis te leggen voor een nieuw en democratisch Zuid-Afrika.

Nelson Mandela

4

Frederik Willem de Klerk

Nelson Mandela Op 18 juli 1918 wordt Nelson Rolihlahla Mandela geboren als lid van de Koninklijke familie van de Tembo. Hij wordt op traditionele wijze opgevoed en voorbereid op zijn toekomstige positie als stamhoofd. Nelson Mandela wil echter zijn eigen leven leiden en loopt in 1940 van huis weg. In Johannesburg wordt hij na een schriftelijke cursus rechten advocaat. In 1942 wordt Mandela lid van het ANC. Al snel klimt hij op tot een van de leiders. Zijn vriend Oliver Tambo daarover: ‘We zijn nooit echt jong geweest. We gingen niet uit dansen, zelden naar de bioscoop of naar de kroeg. We hadden alleen maar bijeenkomsten en discussies. Elke avond, elk weekend en elk vrij uurtje besteedde Mandela aan het ANC.’ Als vooraanstaand lid en leider van diverse acties wordt Mandela vaak opgepakt en gestraft. Na het bloedbad van Sharpeville in 1960 wordt het ANC verboden. Mandela moet onderduiken. Hij gaat echter gewoon door met zijn werk voor het ANC. Hij wordt de hoogste leider van de Speer van de Natie. Mandela weet telkens aan de politie te ontsnappen door zich te vermommen als taxichauffeur, pompbediende of fabrieksarbeider. Hij reist op een vals paspoort, zelfs naar het buitenland. In 1962 wordt hij echter toch gearresteerd. Zijn naam komt voor op papieren die de politie bij de inval in Rivonia vindt. Hij krijgt in 1964 levenslange gevangenisstraf. Buiten de gevangenis zet zijn (tweede) vrouw Winnie de strijd voort en wordt bijna net zo beroemd als haar man. De regering biedt Mandela diverse malen aan om hem vrij te laten onder voorwaarde dat hij het geweld afzweert. Hij weigert steeds, omdat er aan de apartheid zelf niets verandert. Een internationale campagne voor vrijlating van Nelson in het begin van de jaren tachtig van de vorige eeuw heeft geen resultaat. Dan wordt in februari 1990 eerst de apartheid afgeschaft en daarna Mandela vrijgelaten. Nelson en Winnie gaan in 1992 scheiden. In 1993 ontvangen Mandela en de Klerk samen de Nobelprijs voor de vrede. 10 Mei 1994: Nelson Mandela wordt president van Zuid-Afrika. In 1996 presenteert de 78-jarige Mandela zijn vriendin Graça Machel, weduwe van Samora Machel, de in 1986 bij een vliegtuigongeluk omgekomen president van Mozambique en een oude vriend van Mandela. Zij trouwen op 11 juli 1998. De bruidsschat bestaat uit zestig zwangere koeien. Op 16 juni 1999 gaat hij met pensioen.

Nelson Mandela wil zijn pasje gaan verbranden

5

NA PRESIDENT MANDELA Nelson Mandela wordt opgevolgd door Thabo Mbeki. Ze zijn beiden van adel, komen uit dezelfde streek en behoren tot hetzelfde volk: de Xhosa’s. Thabo Mvuyelwa (= hij voor wie de mensen zingen) Mbeki houdt zijn privé-leven angstvallig geheim. ‘Ik wil de Zuid-Afrikanen best vertellen welke schoenmaat ik heb, welke maat shirts ik draag en hoeveel koppen koffie ik drink, maar ze willen liever weten wat de regering voor hen doet’, aldus Mbeki. Het enige wat hij over zijn privé-leven kwijt wil, is dat hij als ‘een gewone man op zaterdagavond thuis televisiefilms kijkt.’ Of hij voor films kijken de tijd heeft is de vraag, want Mbeki is een workaholic, iemand die dag en nacht bezeten aan het werk is. Op 16 juni 1999 volgt hij Nelson Mandela op als president van Zuid-Afrika. Hij was al sinds 1994 vice-president van ZuidAfrika. Toen trad hij, buiten het zicht van de camera’s, eigenlijk ook al als president op. Het zware werk begon Mandela, een oude man van in de tachtig, steeds meer op te breken. Een rondreis door Noord-Amerika moest hij in 1998 wegens oververmoeidheid al inkorten. Meer en meer werden er taken overgelaten aan de rechterhand van Mandela: Mbeki. Anders dan Mandela heeft Mbeki nooit gevangen gezeten. Zijn vader wel, een communistisch schrijver, die zat twintig jaar lang gevangen op Robbeneiland samen met Mandela. Thabo Mbeki

6

Verdere geschiedenis Thabo Mbeki wordt op 18 juni 1942 geboren in Idutywa, in voormalig thuisland Transkei. Hij is zoon van een winkelierster en een communistisch schrijver. Op de middelbare school wordt hij in 1956 lid van de ANC Jeugdliga. In 1961 wordt Mbeki secretaris van de verboden Afrikaanse Studenten Associatie (ASA). Vervolgens moet hij in opdracht van het ANC, in 1962, vluchten naar GrootBrittannië om daar zijn studie economie af te maken. Hij ziet zijn ouders gedurende 28 jaar niet meer terug. Na zijn afstuderen werkt hij voor het ANC te Londen. In 1970 krijgt Mbeki een militaire training in Rusland. Later dat jaar wordt hij assistent-secretaris van de Revolutionaire Raad van het ANC in Lusaka, de hoofdstad van Zambia. Van 1975 tot 1990 vervult Mbeki diverse posities voor het ANC in verschillende landen. Wat dan volgt is bekend.

De Tafelberg bij Kaapstad

Mandela riep steeds op tot verzoening. Mbeki zegt dat van verzoening geen sprake kan zijn zolang de bestaande tweedeling tussen rijke blanken en arme zwarten nog bestaat (tot grote schrik van de blanken). Maar Mbeki is meer een politicus dan een verzetsstrijder. Als een van de eersten in het ANC pleitte hij voor onderhandelingen, op een moment dat iedereen nog in gewapende strijd gelooft. Anders dan Mandela zal Mbeki niet aarzelen om onbekwame of corrupte mensen te ontslaan (Mandela vond dat hij dat zijn oude verzetskameraden niet kon aandoen). Mbeki heeft ook zijn slechte kanten. Hij probeert (tevergeefs) het rapport van de Waarheidscommissie (zie pag. 9) te verbieden, omdat er ook over geweld van ANC-zijde wordt geschreven. Ook heeft Mbeki rond de eeuwwisseling beweerd dat aids eerder veroorzaakt wordt door armoede dan door hiv. Thabo Mbeki is echter afgezet als president door het ANC en maakte dit bekend op 20 september 2008. Zijn opvolger is Kgalema Motlanthe. Op 25 september 2008 wordt Motlanthe president, zijn presidentschap zal duren tot april 2009.

Een leeuwin met haar welp in de bek

7

Dan zijn er weer verkiezingen om het presidentsschap. Jacob Zuma is favoriet. Zuma is momenteel voorzitter van het ANC. In 1997 wordt Jacob Zuma vicepresident van het ANC en in 1999 wordt hij gevraagd als vicepresident van ZuidAfrika. Mbeki heeft Zuma aangehouden als vicepresident van Zuid-Afrika tot juni 2005, dan wordt Zuma afgezet wegens corruptie. In december 2007 wordt Zuma voorzitter van het ANC.

Jacob Zuma

Het afzetten van Zuma door Mbeki wegens corruptie heeft er jaren later toe geleid dat Mbeki moest aftreden van het ANC. Tegen Zuma zijn geen uitspraken gedaan in de zaak rond het corruptieschandaal, de zaak is ongeldig verklaard wegens vormfouten. Kgalema Motlanthe is interim-president van 25 september 2008 tot aan april 2009. Dan zal er een nieuwe democratisch gekozen president zijn. In de jaren zeventig van de vorige eeuw wordt Motlanthe lid van Umkhonto we Sizwe, de militante bewapende vleugel van het ANC. Al snel wordt hij gearresteerd en schuldig bevonden aan terrorisme en veroordeeld tot tien jaar gevangenisstraf op Robbeneiland. In 1987 wordt hij vrijgelaten. Na zijn vrijlating wordt hij actief in de vakbond voor mijnwerkers, hij schopt het tot leider in 1992. Van het ANC blijft hij lid en wordt in 1997 secretaris-generaal van de partij. Het ANC heeft besloten Thabo Mbeki af te zetten en een interim-president te installeren tot aan de nieuwe verkiezingen. Kgalema Motlanthe

Jacob Zuma behoort tot de grootste zwarte bevolkingsgroep van Zuid-Afrika: de Zulu’s. Hij is sinds 1959 lid van het ANC en zijn beginjaren zijn bij Umkhonto we Sizwe tot hij in 1963 wordt gearresteerd en tot tien jaren op Robbeneiland wordt veroordeeld. Na zijn vrijlating is hij weer ondergronds actief voor het ANC, daarna, in 1975, verlaat hij Zuid-Afrika en gaat in ballingschap. Eerst naar Swaziland en Mozambique, daarna naar Zambia. Na het einde van de apartheid en het einde van het verbod op het ANC komt hij weer naar ZuidAfrika terug. Hij neemt deel aan de onderhandelingen tussen het ANC en de blanke regering de Klerk, en maakt snel carrière bij het ANC. Jacob Zuma is polygamist, dat wil zeggen dat hij meerdere vrouwen heeft, iets wat bij Zulu’s heel normaal is. 8

DE WAARHEIDSCOMMISSIE Mandela wilde niet dat het apartheidsgeweld zomaar vergeten wordt. In samenspraak met het oude blanke regime kwam zijn regering tot een afspraak. Wie in aanmerking wil komen voor het kwijtschelden van straf, zal moeten vertellen wat voor misdaden hij begaan heeft.

Desmond Tutu

Het onderzoek naar politieke misdaden vindt plaats door de Commissie voor de Waarheid en Verzoening. Leiding hieraan geeft de vroegere aartsbisschop Desmond Tutu, een internationaal bekend kerkelijk leider, die zich altijd geweldloos tegen apartheid heeft verzet. Hij ontvangt in 1984 de Nobelprijs voor de Vrede. De Commissie voor de Waarheid en Verzoening is verdeeld in drie subcommissies: het Comité voor Mensenrechtenschendingen, het Comité voor Amnestie (= kwijtschelden van straf), en het Comité voor Schadeloosstelling en Eerherstel. Het Comité voor Mensenrechtenschendingen onderzoekt moorden, martelingen, verdwijningen en ontvoeringen door het vroegere apartheidsbewind. De commissieleden horen het ene droevige en gruwelijke verhaal na het andere. Al op de tweede dag wordt het voorzitter Tutu te veel. Hij barst in tranen uit als Singqukwana Malgas vertelt over dertig jaar kwellingen en martelingen door het apartheidsregime. 9

En als een jonge weduwe vertelt over haar man wiens lijk verkoold in een auto wordt teruggevonden, begint Tutu zachtjes een bekend Zulu-lied te zingen, dat altijd op begrafenissen gezongen wordt: Senzeni, na, Senzeni na, Sihlushwanje (Wat hebben we gedaan, wat hebben we gedaan, waaraan hebben we deze pijn verdiend). Door iedereen wordt Tutu geprezen om zijn medemenselijkheid. Hij weet met zijn oprechte meelevendheid de slachtoffers te kalmeren en te troosten. Het Comité voor Mensenrechtenschendingen onderzoekt niet alleen geweldsdaden door het apartheidsregime. Ook ANC-geweld, zoals bomaanslagen waar onschuldige burgers het slachtoffer van zijn geweest, zijn onderzocht. Aanvankelijk worden vooral de slachtoffers gehoord. Na een aarzelend begin melden ook steeds vaker daders van het geweld zich, in totaal zo’n 4.500. Wie als dader zijn of haar verhaal verteld heeft en daarbij niet gelogen heeft (een team van deskundigen onderzoekt dat) krijgt vrijspraak, verleend door het Comité voor Amnestie. Het Comité voor Schadeloosstelling en Eerherstel geeft een financiële vergoeding aan slachtoffers en hun familieleden. Geld maakt de dood van een familielid niet goed. Maar als een kostwinner vermoord wordt, loopt de familie het salaris mis en vervalt ze vaak tot armoede. Veel mensen vinden eerherstel ook belangrijk. Familieleden vinden het belangrijk dat de wereld weet dat hun geliefde die in een vuurgevecht met de politie om het leven kwam, geen misdadiger was, maar slachtoffer van het apartheidsgeweld. De Waarheidscommissie ondervindt ook veel kritiek. Veel slachtoffers en hun familieleden zijn van mening dat daders van apartheidsgeweld gewoon voor de rechter moeten komen en een gevangenisstraf moeten krijgen. Toch is het werk van de Waarheidscommissie zeker niet zinloos geweest. De voorzitter Tutu is van mening dat amnestie een onmisbaar onderdeel is van de vreedzame overgang van het apartheidsbewind naar een democratisch gekozen regering. 10

Baobab

HET DAGELIJKS LEVEN IN ZUID-AFRIKA Als de bevolkingsgroei in hetzelfde tempo door blijft gaan kun je verwachten dat in het jaar 2010 81% van de Zuid-Afrikanen zwart zal zijn, 10% blank, 7% kleurling (iemand met een blanke en een zwarte (voor)ouder), en dat de overige 2% oorspronkelijk zijn of haar wortels in India heeft liggen. De kleur van de huid bepaalt voor veel mensen nog steeds hun dagelijks leven, ondanks de afschaffing van apartheid. Voor de meeste blanken komt de levensstandaard overeen met die uit het rijke westen. Voor de meeste zwarten en kleurlingen komt de levensstandaard overeen met die van een derdewereldland.

De dode Hector Peterson wordt weggedragen

‘De verloren generatie’ Op de Morris Isaacson School in Soweto breekt in 1976 een opstand uit. Andere scholen volgen snel. Op 16 juni lopen duizenden zwarte scholieren mee in protestdemonstraties. Ze dragen spandoeken met teksten als ‘Naar de hel met het Afrikaans’. De politie opent het vuur op de vreedzame demonstranten. De dertienjarige Hector Peterson wordt door de politie als eerste neergeschoten. Aan het eind van de dag zijn meer kinderen gedood of gewond. De opstand in Soweto duurt nog maandenlang. Het ANC riep de jongeren op tot verzet tegen het apartheidsregime, onder meer door middel van scholierenopstanden. Zo komt er van scholing weinig terecht, en zijn er miljoenen zwarte kinderen in Zuid-Afrika die de school tussen 1976 en het einde van apartheid in 1994 niet hebben afgemaakt. ‘De verloren generatie’ worden zij genoemd. Zonder een goede schoolopleiding hebben ze weinig kans op goed betaald werk. Gebrek aan een goede schoolopleiding komt ook door zwangerschappen op jonge leeftijd. De belangrijkste reden voor schoolverzuim is echter de armoede. Ouders hebben geen geld voor een langdurige schoolopleiding. Veel kinderen moeten al op jonge leeftijd gaan werken voor aanvulling van het gezinsinkomen. Vele voortijdige schoolverlaters willen nog steeds graag leren als de overheid ze daartoe mogelijkheden biedt, bijvoorbeeld door hen beurzen aan te bieden.

Bedelende zwerfkinderen

11

Onderwijs Voor 1953 kunnen zwarten alleen onderwijs volgen op missiescholen. In 1953 krijgen zwarten hun eigen scholen. Het onderscheid tussen zwarte en blanke scholen is tegenwoordig opgeheven. Geen enkele school mag een leerling vanwege zijn of haar huidkleur weigeren. Blanke ouders die het niet eens zijn met de nieuwe, gekleurde samenstelling van de school halen massaal hun kinderen van school en sturen ze naar privéscholen. Ook deze scholen, die geen financiële steun krijgen van de regering, mogen geen leerlingen vanwege hun huidkleur weigeren. Alleen vragen ze zulke hoge schoolgelden dat slechts de rijke blanke ouders dat kunnen betalen.

Een klas op een school in Zuid-Afrika

Ten tijde van de apartheid was er op zwarte scholen één leraar per tachtig leerlingen. Op blanke scholen waren de klassen vaak niet groter dan vijfentwintig leerlingen. De regering heeft beloofd meer leerkrachten aan te stellen in zwarte woongebieden. Het aantal leerlingen per leraar in voormalige blanke scholen stijgt. Wat velen zorgen baart, is het geringe opleidingsniveau van veel zwarte leerkrachten. Sommigen hebben alleen maar enkele klassen middelbare school gehad. Anderen hebben wel een onderwijzersopleiding gevolgd, maar hebben deze uit geldgebrek vaak niet afgemaakt. Hoe kan je nou fatsoenlijk leren lezen en schrijven als de leraar voor de klas dat zelf amper kan? Rose Kubayi, lerares op een school in Soweto: ’Veel leraren moeten bijstuderen en doen dat gewoon overdag, onder de lessen. Er worden vaak zo maar cijfers gegeven. Kinderen gaan over zonder dat dat gebaseerd is op resultaten. Soms krijgen leerlingen een cijfer voor een vak dat een heel jaar lang niet gegeven is. En dan komt zo’n leerling in de eindexamenklas en valt door de mand. Want de eindexamens worden niet beoordeeld door de leraren van de school maar door het ministerie.’ In Zuid-Afrika slaagt minder dan de helft van de leerlingen voor het eindexamen. 12

Vrouwen Tijdens de apartheid waren vrouwen bezig met de strijd voor gelijke rechten van blank en zwart. Nu gaat het om gelijke rechten van man en vrouw. ‘Er kan pas sprake zijn van vrijheid, als vrouwen worden bevrijd van alle vormen van onderdrukking. Wij moeten beseffen dat de wederopbouw niet kan slagen zonder dat de situatie voor vrouwen in dit land radicaal verbetert. We moeten vrouwen als gelijken behandelen, als volwaardig lid van deze samenleving’, aldus president Mandela in 1995. Er zijn in Zuid-Afrika tal van vrouwenorganisaties, maar die krijgen nog maar weinig gedaan, vinden ze zelf. En de eerste tekenen leken zo hoopvol. De algemene verkiezingen van 1994 maakten vrouwen voor politieke partijen interessant omdat ze miljoenen stemmen vertegenwoordigen. Het ANC speelde daar handig op in door eenderde van alle kandidaatszetels te reserveren voor vrouwen. Het resultaat was ernaar. Zuid-Afrika steeg op de wereldranglijst van vrouwenvertegenwoordiging in de politiek in één klap van de 142e naar de 7e paats. De vrouwen vinden echter dat ze niet serieus worden genomen. Zodra ze beginnen te praten over vrouwen, haken de andere parlementariërs af. ‘Het bereiken van gelijkheid duurt zo lang, omdat het gezien wordt als een vrouwenzaak’, zegt Ruth Mompati van het ANC. ‘Als we de mannen er niet bij betrekken, krijgen we dit nooit gedaan.’ De regering heeft weliswaar 9 augustus tot Nationale Vrouwendag uitgeroepen om volgens Mandela: ‘de strijd van vrouwen in de afgelopen tientallen jaren te herdenken’, maar zolang dit politieke gebaar niet gevolgd wordt door politieke daden zullen de vrouwen van Zuid-Afrika nog lang strijd moeten voeren voor een gelijkwaardige positie. In Zuid-Afrika komt huiselijk geweld nog steeds veel voor. Vrouwen die mishandeld worden, lopen niet snel weg. Een vrouw die wegloopt, pleegt verraad aan de familie. In zwarte gemeenschappen wordt gezegd dat het bestaan van een vrouw bestaat uit het lijden aan de zijde van haar man. Een vrouw die wegloopt wordt verstoten. Geweld tegen vrouwen is tegenwoordig bespreekbaar geworden. Steeds meer vrouwen durven met hun verhaal naar buiten te komen. De politie van Johannesburg heeft zelfs een speciale Rape Unit (verkrachtingseenheid) in het leven geroepen. Steeds meer organisaties zorgen voor opvang van mishandelde en verkrachte vrouwen.

13

Huisvesting Apartheid is altijd het meest zichtbaar geweest in de huisvesting. Blanken woonden in de steden in eigen (villa)wijken of op grote boerderijen op het platteland. Als kleine minderheid bezaten ze bijna alle grond in Zuid-Afrika. Zwarten moesten gaan wonen in reservaten, die later thuislanden werden genoemd. Zwarten die voor een blanke boer werkten, mochten op het erf van de boer wonen. Zwarten die voor blanken in de steden werkten, woonden in aparte woonoorden, in het Engels townships geheten. De meest bekende is de miljoenenstad Soweto (South Western Township) bij Johannesburg. Het apartheidsregime had maar weinig aandacht voor de townships. Ze waren toch maar voor de zwarten en tijdelijk, want wie zijn baan verloor zou eigenlijk naar een thuisland moeten verhuizen. Maar de helft van de huishoudens in de townships heeft elektriciteit en sanitair. Een kwart heeft geen toegang tot schoon drinkwater. Na de afschaffing van de apartheid is een klein deel van de zwarten verhuisd naar de voormalige blanke woonwijken. Het merendeel heeft geen andere keus dan te blijven wonen in de townships, veelal in krotten gemaakt van zinken platen. Ze hebben geen geld voor een ander huis. Subsidie Een van de eerste beloften van de regering Mandela was het bouwen van stenen woningen voor de armen. De regering beloofde in vijf jaar tijd een miljoen woningen te bouwen. Iedereen die minder dan 3500 Rand (=€ 260,-) per maand verdient, kan een eenmalige subsidie krijgen tot maximaal 15.000 Rand (=€ 1125,-). Daarvan kan een gezin een stukje land kopen met water, riolering en een éénkamerwoning van vier bij vier meter en een toilet. In een later stadium zou het gezin zelf met eigen middelen er kamers bij kunnen bouwen. Zo was de theorie. De praktijk is anders. De beloofde één miljoen woningen is bij lange na niet gehaald. De subsidie is (door stijgende prijzen) vaak niet toereikend. Intussen zijn er natuurlijk wel veel huizen gebouwd en is er een begin gemaakt met het opbouwen van een sociale huursector.

14

Bouwvakker aan het werk

Huurboycot In het midden van de jaren tachtig van de vorige eeuw riep het ANC de inwoners van de townships op geen huur, water en elektriciteit meer te betalen. Het doel hiervan was de townships onbestuurbaar te maken. Dit is gelukt, maar het gevolg is wel dat de leefomstandigheden in de townships er op achteruit gaan. Onderhoud wordt niet meer gepleegd, huisvuil wordt niet meer opgehaald. Na de apartheid roept de regering op om weer de rekeningen te gaan betalen: Operatie Masakhane (laten we samen bouwen). De townshipbewoners hebben weinig zin in betalen, ze willen eerst verbetering zien. De overheid kan op haar beurt eigenlijk pas investeren in verbetering als er geld binnen is. Landhervormingen Ten tijde van apartheid was het overgrote deel van het land in handen van een kleine minderheid: de blanken. Vaak was het land in blanke handen gekomen nadat de zwarte eigenaars van hun land verjaagd waren. Na de apartheid heeft de regering deze voormalige zwarte eigenaars beloofd hen hun land terug te geven. In praktijk ondervindt de regering daarbij grote moeilijkheden. In totaal zijn er zo’n tienduizend aanspraken door zwarten gemaakt op de teruggave van land. Het zal nog vele jaren duren voordat er over al die claims duidelijkheid is. Enkele procenten van alle claims is inmiddels toegekend. Veel zwarte families die van vruchtbare grond verdreven zijn naar onvruchtbare plekken, willen daar niet op wachten. Ze hebben land dat ze claimen alvast in bezit genomen. Ook veel landloze boeren –aan wie de regering eveneens grond heeft beloofd– hebben grond die ze jarenlang voor blanke bazen bewerkt hebben, zelf alvast ingenomen. Deze krakers van land worden squatters genoemd. 15

De media Als jongste reporter van de Cape Times schrijft Zubeida Jaffer een reportage over de slachtoffers van politiegeweld in de zwarte wijken van Kaapstad. Na het verschijnen van het artikel wordt ze opgepakt. ‘Leugens, leugens, leugens!’, schreeuwt een ondervrager in haar gezicht. Een andere politieofficier neemt haar mee naar een raam op de zesde verdieping en dreigt haar naar beneden te gooien als ze niet bekent dat ze haar artikel geschreven heeft in opdracht van het ANC. Dit voorval vindt plaats in 1980. Tegenwoordig heeft Zuid-Afrika een Bill of Rights, een wet op vrijheid van informatie. Deze wet garandeert dat een ieder mag schrijven wat hij wil. Politici, onder wie ook voormalig president Mbeki, hebben echter al vaker opgemerkt dat de pers wel wat minder kritiek zou mogen hebben op de nieuwe regering. Journalisten op hun beurt denken dat ze alles maar mogen zeggen en schrijven. Zo zei een journalist in een radiointerview over de voormalige president Mandela dat zijn gedrag was terug te voeren op een groeiende seniliteit (een seniel persoon is een ouder iemand die niet meer goed bij zijn of haar hoofd is). Politici noemden een dergelijk optreden een uiting van ‘riooljournalistiek’. Daar kwam de vakbond van journalisten weer tegen in opstand met de opmerking: ‘Niet zo lang geleden hadden we een regering die journalisten terroriseerde die de bestaande situatie (=de apartheid) ter discussie stelden.’ Of met andere woorden: we dreigen weer zo’n regering te krijgen. De conclusie is duidelijk: politici en journalisten moeten nog duidelijk wennen aan de nieuwe situatie en aan elkaar. De krant De kranten zijn nog steeds een bolwerk van de blanken. 50% Van de blanke mannen en 40% van de blanke vrouwen lezen een krant tegenover minder dan 20% van de zwarte mannen en minder dan 10% van de zwarte vrouwen. De belangrijkste oorzaak daarvoor is natuurlijk dat bijna alle blanken kunnen lezen en schrijven, terwijl veel zwarte ouderen dat niet kunnen. Ook zijn veel journalisten blank. Zij hebben goede scholing gehad, jarenlang ervaring kunnen opdoen en carrière kunnen maken. Voor zwarten was dat niet weggelegd. Weliswaar komen er steeds meer zwarte journalisten, maar ze moeten nog veel leren en staan onderaan de ladder in het krantenbedrijf.

Reclame voor kranten

Krantenverkoper op de hoek van de straat

16

Ook is het zo dat er vier kranten zijn in ZuidAfrika die in het Afrikaans publiceren: Beeld, Die Burger, Die Son en Volksblad, die alle vier eigendom zijn van uitgeverij Naspers. Zo valt de pers in het Afrikaans onder een monopolie.

Zendmast Johannesburg

Kantorencomplex SABC

Televisie Pas in 1976 werd televisie in Zuid-Afrika toegelaten. De streng gereformeerde leden van de Nasionale Partij vreesden voorheen een vloedgolf van ‘goddeloze beelden’. De apartheidsregering bepaalde wat er op televisie te zien was. Van de scholierenopstanden in Soweto bijvoorbeeld zagen de Zuid-Afrikanen niets op de buis. De staatsomroep, de Suidafrikaanse Uitsaai Korporasie (beter bekend onder de Engelse afkorting SABC), zond de meeste programma’s in het Afrikaans uit. Nu is het bestuur van SABC voor het merendeel zwart en ook is het bestuur overwegend vrouwelijk. Het Engels is de algemene taal geworden. Het Afrikaans wordt net zo behandeld als de negen ‘zwarte’ Afrikaanse talen. Dit tot grote woede van de blanke Afrikaners. Zij vinden dat Afrikaans een voorkeursbehandeling moet krijgen omdat de blanke Afrikaners de helft van het aantal televisiebezitters vormen. Radio Belangrijker dan de krant en televisie is voor de zwarte bevolking de radio. Voor een schappelijke prijs kun je tegenwoordig eenvoudig mobiele zendapparatuur aanschaffen en in een beperkte straal uitzendingen verzorgen. Deze manier van uitzenden wordt community radio (gemeenschapsradio) genoemd. ZuidAfrika telt honderden van dergelijke radiostations, beluisterd op miljoenen radiotoestellen. Een van de grotere is SCR (Soweto Community Radio). SCR heeft meer dan twintig mensen in dienst. Ze zendt twaalf uur per dag uit. Het radiostation probeert nieuws te brengen in combinatie met kleine, ‘menselijke’ berichtjes uit Soweto: ‘Ik vroeg me af waarom mannen hier tegen elke willekeurige paal staan te plassen of waarom zoveel vrouwen het aanleggen met een getrouwde man’, aldus verslaggever Mpho Mlongo. Ze gaan geen enkel onderwerp uit de weg: aids, drugs, medische zaken, seksueel misbruik, misdaad onder jongeren. SCR heeft rond een miljoen luisteraars.

17

Vrouwen in de ether Moutse in Mpumalanga bestaat uit 49 dorpen, verspreid over een groot gebied. De bevolking bestaat voor het grootste gedeelte uit vrouwen, omdat de mannen vaak ver weg in de steden werken en soms maar twee keer per jaar thuiskomen. De meeste vrouwen hebben nooit onderwijs gehad en zijn analfabeet (=mensen die niet kunnen lezen en schrijven). Door de nog aanwezige mannen worden ze onderdrukt. Nog steeds is het de vrouwen van Moutse niet toegestaan plaats te nemen onder de kgotla, de boom waaronder traditioneel de belangrijke beslissingen worden genomen. Verder is het bezit van land voor vrouwen niet toegestaan, terwijl zij degenen zijn die het bewerken. Zij hebben ook de dagelijkse zorg voor voedsel en kinderen.

Radiopresentatrice in Zuid-Afrika

De vrouwen van Moutse hadden een sterke behoefte om op de hoogte te blijven van nieuwe ontwikkelingen van zaken die met de eerste levensbehoeften te maken hebben, zoals water en gezondheid. Een van de manieren om informatie over deze onderwerpen te verspreiden is voorlichting via de radio. Met radio-uitzendingen worden veel meer vrouwen bereikt dan op andere manieren, ook de vrouwen die geen toestemming van hun man hebben om naar een bijeenkomst te komen. In 1994 vond de eerste proefuitzending van het Moutse Community Radio Station plaats. In de eerste uitzending van vier uur werd onder meer gepraat over ontwikkelingen binnen het kleinbedrijf, onderwijs en gezondheid. De proef was een groot succes. Tweederde van alle inwoners van Moutse luisterde naar de uitzending. Het grootste probleem waar de vrouwen mee te kampen hebben gehad, is gebrek aan kennis van techniek, management en presentatie van de uitzendingen. Twee vrouwen, Martha Matlala en Maria Nkoana, hebben daarom stage gelopen bij de lokale omroepen van Assen en Emmen. Hun kennis en ervaringen hebben ze daarna thuis in Moutse aan de andere vrouwen overgedragen. Nu wordt het radiostation volledig en met succes gerund door vrouwen. 18

Ontwikkeling via de radio Voor de Zuid-Afrikaanse regering is ontwikkeling van vrouwen via gemeenschapsradio een speerpunt van het beleid. Veel van deze community radio’s krijgen financiele steun uit de RDP-gelden van de overheid. RDP is de afkorting van Research and Development Programme en staat voor Programma voor Onderzoek en Ontwikkeling. Het RDP is bedoeld om apartheidsmisstanden weg te werken.

Radio ontvangst via een zonnepaneel

Ook voor het NiZA, het Nederlands instituut voor Zuidelijk Afrika, zijn de media een belangrijk terrein. Zij doet aan ondersteuning via: -

training versterking van de positie van vrouwen in de media initiatieven gericht op het verkleinen van de kloof tussen geletterden en analfabeten samenwerking en afstemming tussen organisaties financiële steun

Het NiZA steunt verschillende stations voor community radio’s en mediaprojecten gericht op vrouwen en kinderen, bijvoorbeeld het maken van een dramaproductie over seksueel geweld tegen schoolmeisjes.

19

VERDERE ONTWIKKELINGEN Op 26, 27 en 28 april 1994 waren in Zuid-Afrika voor het eerst verkiezingen waar ook de zwarte bevolking aan deel mocht nemen. Een mijlpaal in de Zuid-Afrikaanse geschiedenis dus! Zwart en blank hebben gezamenlijk een volksvertegenwoordiging gekozen die tevens de nieuwe democratische grondwet heeft opgesteld. Het ANC haalde 62,65% van de stemmen, goed voor 252 van de 400 zetels. Een nieuwe grondwet Vanaf 1990 onderhandelen zwart en blank over de vraag hoe Zuid-Afrika een democratisch land kan worden. Naast verkiezingen werd ook een nieuwe grondwet noodzakelijk geacht. Een grondwet die de rechten van alle inwoners van het land waarborgt. De thuislanden komen in de nieuwe grondwet niet meer voor; de thuislandbewoners mogen zich weer Zuid-Afrikaan noemen. Het nieuwe Zuid-Afrika heeft negen provincies die gekozen vertegenwoordigers in het parlement hebben. De provincies mogen zelf een grondwet opstellen, als die maar niet in strijd is met de Zuid-Afrikaanse grondwet en de afspraken die binnen de regering worden gemaakt. Hoe zelfstandig de provincies zijn als het gaat om basisvoorzieningen is nog onduidelijk. Het ANC vindt dat het zorgen voor bijvoorbeeld goed onderwijs een taak is van de centrale overheid. Alleen op die manier kan de enorme achterstand die zwarten hebben in scholing, huisvesting, gezondheidszorg en werkgelegenheid worden ingehaald, zegt de partij van Mandela. Vast staat dat de nationale grondwet de individuele rechten van burgers waarborgt, zoals vrijheid van godsdienst en vrijheid van taal. Zo zijn elf talen erkend als officiële taal van Zuid-Afrika: Engels, Afrikaans, Ndebele, Pedi, Sotho, Swazi, Tsonga, Tswana, Venda, Xhosa en Zulu. Nieuwe verkiezingen Op 2 juni 1999 zijn er nieuwe verkiezingen. Het ANC haalt 66,35% van de stemmen, goed voor 266 van de 400 zetels. Dat is één zetel te weinig voor een tweederde meerderheid. Een tweederde meerderheid is nodig om wetsvoorstellen door de Nationale Vergadering te krijgen. Een tweederde meerderheid wordt wel behaald bij de verkiezingen van 14 april 2004. Het ANC behaalt 69,7% van de stemmen, dat zijn 279 van de 400 zetels. De volgende verkiezingen zullen binnen 90 dagen na het verlopen van de regeerperiode van vijf jaar, 13 april 2009, gehouden moeten worden. 20

De vlag van Zuid-Afrika

Satellietfoto van Zuid-Afrika

Criminaliteit Automobilisten in Johannesburg mogen voortaan ‘s avonds door rood licht rijden. Het hoofd van de verkeersdienst van de stad heeft daar alle begrip voor. Wie niet door rood licht rijdt, loopt kans dat zijn of haar auto gekaapt wordt. Dagelijks overkomt het een paar automobilisten, vooral in Johannesburg en omgeving. Bij een stoplicht krijgen ze een pistool tegen het raam. Als het meezit, mogen ze uitstappen en de sleutels inleveren bij de autorovers. Als het tegenzit, worden ze neergeschoten. Bij dergelijke autokapingen zijn al veel gewonden en enkele doden gevallen. Het aantal inbraken, diefstallen en bankovervallen zijn de afgelopen jaren flink toegenomen. Het aantal moorden hoort eerder bij een burgeroorlog dan bij een vreedzame samenleving.

Politieauto in Johannesburg

Veel blanken maken zich ontzettend kwaad op de nieuwe regering. Zij vinden dat de nieuwe regering de blanken in de steek laat. Er werd ook onder het apartheidsregime in huizen van blanken ingebroken, maar het vele geweld is voor hen een nieuw verschijnsel. Voor de zwarte bevolking is geweld al veel langer een alledaags verschijnsel. Tijdens het apartheidsbewind werden hun huizen in de townships platgewalst door politie en leger. Ze werden met harde hand verwijderd als ze in een winkel of op het strand kwamen die Slegs vir Blankes waren. Inbraak bij en diefstal van de blanken in hun dure huizen waren ten tijde van de apartheid gerechtvaardigd in de ogen van veel zwarten. Ze zien niet in waarom ze daar nu mee zouden ophouden. Misdaad is voor veel zwarten de enige manier om aan de kost te komen. De meeste criminelen opereren niet alleen, maar in bendes. Het meeste geld verdienen deze bendes met de verkoop van drugs, voornamelijk marihuana en cocaïne. Het geld is snel verdiend, maar het bendeleven is wel gevaarlijk. 21

Rivaliserende bendes deinzen er niet voor terug om elkaars leden om zeep te helpen. Veel bendeleden gebruiken zelf ook drugs. Opgefokt door de drugs hebben ze hun vinger vaak losjes aan de trekker van hun pistool of automatische geweer. Bij het minste teken van verzet knallen ze er op los. De slag om de criminaliteit lijkt de politie al lang van de zwarte bendes te hebben verloren. Daarbij lijken vele politieagenten zelf ook niet brandschoon te zijn. Zo is hoofd van politie Jackie Selebi, tevens hoofd van de internationale politieorgansatie Interpol, begin 2008 vervolgd wegens corruptie. Alom bestaat het gevoel dat de regering niet tegen de misdaad is opgewassen. De mensen nemen het recht in eigen hand. ‘Volksrechtbanken’ die in zwarte townships en dorpen doodvonnissen uitspreken, steken de kop op. ‘Vigilantes’, waakzaamheidscomite’s worden dergelijke wijk– of dorpsgroepen genoemd. Een verhaal apart zijn de moslimgroepen. In verschillende Zuid-Afrikaanse steden zijn moslims antimisdaadcampagnes begonnen. Pagad (People Against Gangsterism And Drugs; Mensen Tegen Misdaad En Drugs) spreekt zelfs van een ‘heilige oorlog’ tegen drughandelaren en bendeleiders. Het ANC beseft wel degelijk dat criminaliteit een groot gevaar is. Als het crimineel geweld niet stopt, worden investeerders afgeschrikt. Als zakenmensen niet investeren, is er geen geld voor wederopbouwplannen. Ook van armoedebestrijding komt dan niets terecht. De regering is verschillende antimisdaadcampagnes gestart, maar de beste manier om de misdaad tegen te gaan, is het verbeteren van leefomstandigheden van de zwarte bevolking.

22

Aids Zuid-Afrika ondervindt momenteel één van de grootste aids-epidemieën van de wereld. Één op de vijf volwassenen is besmet met hiv, het virus dat de ziekte aids veroorzaakt. Zuid-Afrika heeft meer mensen met hiv/aids dan welk land dan ook. Het virus is overdraagbaar van moeder op kind. De ouders sterven jong aan de gevolgen van de ziekte en de kinderen blijven alleen achter. Deze ‘aidswezen’ moeten opgevangen worden door de overheid. De kosten die dit met zich meebrengt zouden beter gebruikt kunnen worden voor het voorkomen van de ziekte. Aids-remmende medicijnen zijn ontwikkeld, maar zijn erg duur. Er zijn door Zuid-Afrika wel processen gewonnen van de medische industrie, en zo is het mogelijk geworden aids-remmers te produceren die goedkoper zijn. Thabo Mbeki heeft in 2000 openlijk beweerd dat niet hiv maar armoede de voornaamste oorzaak is van het ontstaan van de ziekte aids.

Begraafplaats in Zuid-Afrika

Anders is het verhaal over Jacob Zuma, hij werd aangeklaagd wegens verkrachting van een hiv-positieve vrouw, Fezeka Kuzwayo. Deze vrouw is de dochter van een overleden vriend van Zuma. Bij de rechtszaak verklaarde Zuma dat hij wel gemeenschap met haar heeft gehad, maar dat dit met wederzijds goedvinden heeft plaatsgevonden. Hij werd vrijgesproken, maar de rechtbank merkte wel op dat het gemeenschap hebben zonder condoom met een hiv-positieve vrouw onverantwoordelijk is. Fezeka Kuzwayo werd na de rechtszaak zodanig bedreigd door Zuma-aanhangers dat zij politiek asiel aanvroeg in Nederland en kreeg.

23

WK-2010 In mei 2004 heeft de wereldvoetbalorganisatie FIFA het besluit genomen om het Wereldkampioenschap Voetbal in 2010 aan Zuid-Afrika toe te wijzen. Iets wat in de tijden van de apartheid niet voor mogelijk werd geacht. Het WK geeft niet alleen een stimulans; de Zuid-Afrikaanse overheid en de publieke opinie zien het WK ook als een mogelijkheid om de economische groei en de werkgelegenheid aan te jagen. In opdracht van het organisatiecomité is onderzoek gedaan door het bureau Grant & Thornton en zij stellen dat de Zuid-Afrikaanse overheid twintig miljard rand (=2,5 miljard euro) extra tegemoet kan zien. Daarbij komt dat er nog eens 160.000 banen zullen worden gecreëerd, allemaal dankzij de wereldkampioenschappen. De winst kan nog groter worden als een succesvolle organisatie een beeld van Zuid-Afrika schept dat leidt tot meer toerisme en een gunstig investeringsklimaat.

Nelson Mandela met de trofee van het WK in zijn handen

Het blijft een leuk vooruitzicht, een Wereldkampioenschap Voetbal in Zuid-Afrika. De voorbereidingen zijn in volle gang; de stadions worden gebouwd en er is een mascotte: Zakumi, een groene luipaard. Zuid-Afrika heeft zich voor het toernooi, automatisch geplaatst als organiserend land. Andere landen moeten, om zich te plaatsen voor het eindtoernooi, eerst door een aantal voorrondes. 24

AANTEKENINGEN

25

26

MEER OP INTERNET Op de website van het Centrum voor Mondiaal Onderwijs vind je nog meer informatie die je kan helpen bij je werkstuk of spreekbeurt. Je vindt daar tips over hoe je het beste een werkstuk kunt opzetten of hoe je het beste je spreekbeurt kunt inkleden. Ook vind je daar een website met nuttige links die horen bij dit scriptiepakket. Ga naar www.cmo.nl of www.maak-een-werkstuk.nl.

27

SCRIPTIESERVICE De Scriptieservice Mondiaal Onderwijs richt zich op leerlingen vanaf 10 jaar. In de reeks zijn meer dan 85 onderwerpen opgenomen over Derde Wereld, Vrede, Milieu en Mensenrechten. Elk pakket bestaat uit 24 pagina's tekst, foto's, tekeningen, strips en/of cartoons. Op de website van het CMO staat een handleiding voor het maken van een scriptie/ werkstuk en bij dit pakket is er een website met aanvullende informatie, nuttige links en voor de leerkrachten een (groeps-)opdracht voor in de klas.

De uitgave op papier is te bestellen bij: Centrum voor Mondiaal Onderwijs Postbus 9108 6500 HK Nijmegen tel. 024-3613074 e-mail: [email protected] http://www.cmo.nl

Schoolmediatheken, (jeugd)bibliotheken en documentatiecentra die een abonnement op de scriptieservice hebben ontvangen jaarlijks vijf nieuwe titels.