CHINA. Een informatiepakket voor een werkstuk of spreekbeurt

CHINA

Een informatiepakket voor een werkstuk of spreekbeurt

COLOFON Tekst: Arthur Bruls, Met bijdragen van: Herman Bosman en Harry de Ridder Illustraties: CMO en zijn licentiegevers, FlickR, Big Foto, Yangtzeriver.org, Veteranen Online. De inhoud is met zorg samengesteld. Mocht u van mening zijn dat inbreuk is gedaan op uw auteursrechten of beeldrechten, dan verzoeken wij u vriendelijk contact met ons op te nemen via [email protected].

Centrum voor Mondiaal Onderwijs

Postbus 9108 6500 HK Nijmegen tel. 024-3613074 e-mail: [email protected] http://www.cmo.nl

De Scriptieservice Nieuwe Stijl is mede mogelijk gemaakt door een bijdrage van Kerk en Wereld en door een solidariteitsbijdrage van de gezamenlijke religieuzen in Nederland via de commissie PIN.

© Centrum voor Mondiaal Onderwijs, Nijmegen, 2013

II

INHOUD China, een land van uitersten Klimaat en landschap Om over na te denken

pag. 1 pag. 1 pag. 2

Geschiedenis China en de buitenwereld China en het Westen Revolutie De Volksrepubliek China Grote Sprong Voorwaarts Culturele Revolutie China na Mao

pag. 3 pag. 4 pag. 4 pag. 5 pag. 6 pag. 6 pag. 7 pag. 8

Politiek Mensenrechten Eén-kindpolitiek

pag. 9 pag. 9 pag. 10

Chinezen die geen Chinezen zijn Minderheden Bij de Naxi’s Tibet Hongkong

pag. 11 pag. 11 pag. 11 pag. 12 pag. 12

China nu Het platteland Naar de stad Stadsbewoners

pag. 13 pag. 13 pag. 13 pag. 14

China en het milieu Luchtverontreiniging Watervervuiling Een dam in de Blauwe Rivier Ongelukken Voedsel Er verandert weinig

pag. 15 pag. 15 pag. 15 pag. 16 pag. 18 pag. 18 pag. 19

Chinese geneeskunde

pag. 20

Chinese taal Het Chinees Symboolschrift

pag. 21 pag. 21 pag. 21

Vrije tijd Theehuizen Koning Aap Feestdagen

pag. 22 pag. 22 pag. 23 pag. 23

Chinezen in Nederland

pag. 24

Aantekeningen Meer op internet

pag. 25 pag. 27 III

IV

CHINA, EEN LAND VAN UITERSTEN China ligt in het oosten van Azië en is een van de grootste landen van de wereld (Rusland is het grootste). In het noordoosten ligt Beijing, de hoofdstad van China. Eén op de vijf mensen op de wereld woont in China. In China wonen namelijk 1,3 miljard mensen. In geen enkel land van de wereld wonen meer mensen. Omdat China zo'n groot en uitgestrekt land is grenst het maar liefst aan veertien landen: Vietnam, Laos, Birma, India, Bhutan en Nepal, Pakistan, Afghanistan, Tadzjikistan, Kirgizië en Kazachstan, Mongolië en Rusland en ook nog aan Noord-Korea. In het oosten en zuiden grenst het aan de Gele Zee, de Oost-Chinese Zee en de Zuid-Chinese Zee.

Klimaat en landschap China is zo groot dat je er bijna alle klimaten van de wereld vindt. In het noorden kan de temperatuur dalen tot -30 oC (hooggebergteklimaat). In het westelijke deel van China, Xinjiang en Tibet, is het bijna altijd droog. Overdag is het warm (30 oC) terwijl de temperatuur in de nacht onder nul kan dalen (woestijn- en steppeklimaat). Ten zuiden van de lijn XianShangai heerst een (sub)tropisch klimaat. Het is er het hele jaar door warm en vochtig. In het midden van het land vind je een landklimaat met hete zomers en koude winters. 1

Extreme koude in China

Meer dan de helft van het grondgebied van China bestaat uit bergen, woestijnen, grote rivieren en meren. In het noordwesten ligt de dunbevolkte Gobiwoestijn. Je ziet er alleen wat rondtrekkende nomaden met hun kamelen en schapen. In het zuidwesten ligt het hoogste gebergte van de wereld, de Himalaya. Langs de grote rivieren in het oosten vind je de laagvlaktes. Hier wonen de meeste boeren omdat de grond er vruchtbaar is. Het grootste gedeelte van alle graan, gierst, katoen, rijst en thee in dit land komt hier vandaan.

Gobi-woestijn

Eén van de grote rivieren is de Jangtsekiang (of ‘Blauwe Rivier’). Na de Amazone en de Nijl is het de langste rivier ter wereld. De Chinese regering heeft een enorme stuwdam in de rivier gebouwd. Om over na te denken In China wonen meer dan tweemaal zoveel mensen als in alle landen van de Europese Unie samen. Tussen de verschillende provincies van China bestaan grote verschillen. Stel je eens voor dat je een spreekbeurt over alle landen van de Europese Unie moet houden. Je zou al snel merken dat er grote verschillen zijn tussen de landen van de Europese Unie. Je zou jezelf misschien afvragen: Kun je eigenlijk wel een spreekbeurt over de Europese Unie houden? Voor China geldt eigenlijk hetzelfde. Het is niet mogelijk om in een korte spreekbeurt over China alles uit te leggen. Maar omdat China zo groot is, is het ook een belangrijk land.

Deze geïrrigeerde rijstvelden lijken van boven af een kleurig schilderij

2

GESCHIEDENIS In 221 v. Chr. roept de koning van het land Chin (de naam China is hiervan afgeleid) zichzelf uit tot keizer van China. Dat doet hij nadat hij andere koninkrijken heeft veroverd. Onder deze eerste keizer van China wordt het Chinese schrift ingevoerd. In heel China worden dezelfde maten, gewichten en munten ingevoerd. Door het hele rijk worden wegen aangelegd. Er wordt een postdienst opgericht, die brieven door heel China bezorgt. In het noorden begint men met de bouw van de Chinese Muur, om China te beschermen tegen aanvallen van ruiterlegers uit Siberië.

De Chinese muur

Al die nieuwe plannen worden betaald door de boeren veel belasting te laten betalen. Die boeren komen na de dood van de eerste keizer in opstand. De opstandige boeren brengen de eerste keizer van de Han-dynastie aan de macht. Met een dynastie bedoelt men een serie heersers uit één familie. De Han-dynastie zorgt er voor dat de boeren het beter krijgen. De belastingen worden verlaagd. Grond die eerst van de keizer was, wordt onder de boeren verdeeld. Omdat het hof van de keizer wil dat de boeren niet opnieuw in opstand komen, verplicht de keizer alle ambtenaren om de ideeën van Confucius te bestuderen. Confucius (551 tot 479 voor Christus) dacht er over na hoe mensen in harmonie met elkaar kunnen leven. Hij vond dat iedereen zijn plaats in de wereld moet hebben en dat je respect moet hebben voor iemand die boven je staat. Een zoon moet zijn vader gehoorzamen, een vrouw haar man, een schoondochter haar schoonmoeder en elke Chinees de keizer. De keizer is de directe vertegenwoordiging van de hemel (Zoon van de Hemel) en verantwoordelijk voor de rust en orde in het Chinese rijk. 3

China en de buitenwereld De Chinezen zien China als het centrum van de wereld. De Chinese Muur beschermt ze tegen de buitenwereld. Papier, buskruit, porselein, waterrad en kompas zijn allemaal in China uitgevonden. In Europa is het bestaan van China reeds in de Romeinse tijd bekend. Via Centraal-Azië ruilen handelaren Europees goud voor Chinese zijde. Het Romeinse Rijk stuurt al gezanten naar de Chinese keizer. Eén van de handelaren in Chinese zijde is Marco Polo, die in 1271 aan een lange reis naar China begint. Zijn verhalen over China worden bekend in heel middeleeuws Europa. Als in de zestiende eeuw Portugese zeelieden via Kaap de Goede Hoop naar China zeilen, komt er meer contact tussen Europa en China.

Marco Polo

China en het Westen Europese handelaren willen in die tijd in China graag thee, zijde en porselein kopen. Maar ze hebben nauwelijks spullen die de Chinezen willen kopen. De Nederlanders en later ook de Engelsen verkopen daarom in China de drug opium. Steeds meer Chinezen raken verslaafd aan opium. In het begin van de negentiende eeuw wil de Chinese regering de handel in opium verbieden. De Engelse regering echter wil dat Engelse handelaren geld kunnen blijven verdienen aan de handel in opium.

Een vrouw schildert Chinees porselein. Dit porselein is nog steeds over de hele wereld geliefd.

In 1840 verklaart Engeland daarom de oorlog aan China. De Chinezen hadden altijd het idee gehad dat zij het modernste land van de wereld waren. Maar de Engelsen hebben een moderner leger dan de Chinezen. Ze winnen de oorlog. China moet de stad Hongkong aan Engeland geven en schadevergoeding betalen aan de Engelsen. De keizer kan daarom geen geld meer uitgeven aan graan en rijst. Daardoor ontstaan er in de negentiende eeuw grote hongersnoden in China. De keizer heeft ook geen geld meer om de dijken te onderhouden. Daarom doen zich ook grote overstromingen in China voor. Omdat het slecht gaat op het platteland trekken veel mensen naar de steden of naar het buitenland. Ze moeten er hard werken en verdienen maar weinig geld. Een kleine groep Chinezen in de stad wordt wel heel rijk. 4

Revolutie Door onvrede onder steeds meer mensen wordt in 1911 de keizer ten val gebracht en wordt China een republiek. De nieuwe regering is niet in heel China de baas. Veel provincies hebben een eigen bestuur dat zich weinig aantrekt van de regering van de republiek. In de jaren twintig strijden twee politieke partijen om de macht, de Kwomintang en de Communistische Partij. De Kwomintang is de partij van de moderne zakenmensen. De communisten richten zich vooral op de boeren en willen alle bedrijven tot staatsbedrijven maken. De Kwomintang wil niet dat de communisten van hun bedrijven staatsbedrijven maken. Na bloedige vervolgingen en slachtpartijen door de Kwomintang, lopen de leden van de communistische partij duizenden kilometers van Zuid-China naar het noorden. Daar heeft de Kwomintang-regering geen macht. Deze barre tocht staat bekend als 'de Lange Mars'.

Op het Tian'anmen-plein in Beijing zie je deze fantastische beeldengroep, door Liu Zheng, van 'de Lange Mars'

Japan verovert in de jaren dertig grote stukken van China. In 1937 besluiten de leider van de communisten, Mao Zedong, en de leider van de Kwomintang, Chiang Kai-shek, daarom te gaan samenwerken. Ze vechten tegen de Japanners. Deze oorlog loopt over in de Tweede Wereldoorlog. Als de Tweede Wereldoorlog afgelopen is en de Japanners verslagen zijn, begint de strijd tussen de communisten en de Kwomintang opnieuw. Omdat de communisten de grond onder de boeren verdelen, zijn ze populair. Ze worden steeds sterker. In 1949 wordt de Kwomintang verslagen. De leider van de communisten, Mao Zedong, roept de Volksrepubliek China uit. 5

Wat er over is van het Kwomintang-leger vlucht naar het eiland Taiwan. De Kwomintang-regering in Taiwan vindt vervolgens dat ze de enige echte regering van China is. (Taiwan noemt zich daarom nog steeds Republiek China.) Het enige stukje van het vasteland van China waar de communisten niets te zeggen hebben, is Hongkong. Die stad blijft een Engelse kolonie. Pas in 1997 geven de Engelsen Hongkong terug aan China. De Volksrepubliek China In de Volksrepubliek China wordt de grond onder Communistische soldaten trekken de boeren verdeeld. De boeren zijn tevreden in 1949 Beijing binnen. Zij hebben omdat ze grond hebben. De mensen in de steden een foto van hun leider Mao bij zich. krijgen het ook iets beter. In de Volksrepubliek China worden de meeste huizen, alle scholen en alle fabrieken eigendom van de staat. Maar bovenal, de Communistische Partij is de baas. De communisten proberen ervoor te zorgen dat het verschil tussen arm en rijk kleiner wordt. Mannen en vrouwen worden gelijk behandeld. Er wordt voor gezorgd dat steeds meer jongens en meisjes naar school kunnen. De boeren worden aangespoord samen te werken, waarbij de grond, de dieren en het landbouwgereedschap gemeenschappelijk bezit worden. Maar het gaat maar heel langzaam vooruit in China. Grote Sprong Voorwaarts Mao vindt dat China veel sneller een modern en rijk land moet worden. En de Chinezen zelf willen dat natuurlijk ook. In 1958 start Mao de Grote Sprong Voorwaarts, een campagne voor snelle economische groei. Er ontstaan grote collectieve boerderijen van 5.000 of meer families, de volkscommunes. Deze volkscommunes zijn ministaten met gratis voedsel, onderdak, garantie voor werk en verzorging van de wieg tot het graf. De Grote Sprong Voorwaarts mislukt. De veranderingen gaan veel te snel en er ontstaat een chaos op het platteland. De voedselproductie gaat achteruit en er komt hongersnood. In 1960 en 1961 sterven meer dan 20 miljoen mensen van de honger. De regering heeft pas heel laat in de gaten hoe slecht het eigenlijk met China gaat. De regering houdt verborgen hoeveel mensen er zijn gestorven. Het buitenland en de bewoners van de steden weten eigenlijk van niets.

Op deze communistische poster uit de tijd van de 'Grote Sprong Voorwaarts' marcheren mensen samen naar een betere toekomst

6

De Communistische Partij is ontevreden over Mao. Hij heeft de Grote Sprong Voorwaarts bedacht. Hij luistert niet als het duidelijk wordt dat het plan mislukt. Mao wordt daarom afgezet als president van China. Hij mag alleen nog maar voorzitter van de Communistische Partij blijven. Hij heeft veel minder macht dan vroeger. Er komt een nieuwe regering waarin andere leden van de Communistische Partij zitten. De boeren mogen van die regering weer zelf beslissen wat er op de boerderijen moet gebeuren. De hoogste leden van de partij werken bij voorbeeld als minister, burgemeester van een grote stad, generaal of fabrieksdirecteur. Zij verdienen veel meer dan andere Chinezen. Zij willen de staat wat minder invloed op de economie geven. Culturele Revolutie Mao wil weer net zo machtig worden als hij ooit was. In 1966 begint hij de Culturele Revolutie. Volgens Mao verdienen veel hoge leden van de Communistische Partij veel te veel. Volgens Mao moeten communistische jongeren die hoge partijleden bestrijden. Jongeren, meestal scholieren en studenten, vormen daarom de Rode Gardisten. Met duizenden trekken ze van stad naar stad. Ze nemen de hoge communisten hun macht af. Ze willen ook de invloed van het Westen op China bestrijden. Maar ze willen ook de oude Chinese cultuur bestrijden. krijgen.

Rode Gardisten met het Rode Boekje. De eenvoudige katoenen uniformen met een platte pet, die de Rode Gardisten dragen, worden vaak Mao-pakken genoemd.

Er was ook vooruitgang onder Mao. Veel Chinezen kochten onder Mao hun eerste fiets. Fietsen zijn nog steeds een belangrijk vervoermiddel in China.

Ze bestormen universiteiten, verbranden boeken en vernietigen oude bouwwerken en kloosters. De Rode Gardisten hebben hun eigen 'bijbel': het Rode Boekje, een boekje waarin allerlei uitspraken van Mao staan. Professoren en leraren zijn niet meer nodig, vinden ze. Die moeten terug naar het platteland, om 'van de boeren te leren'. Tegenstanders van Mao worden in elkaar geslagen, hun werk wordt hen afgenomen en soms worden ze ook naar de gevangenis gestuurd. Sommige mensen worden ervan beschuldigd te veel van de westerse cultuur te houden. Anderen krijgen te horen dat ze te veel aan de oude Chinese cultuur vasthouden. Omdat niemand meer weet wat hij dan wel moet doen, durven mensen geen eigen initiatief meer te nemen. De Rode Gardisten worden steeds fanatieker. In het land ontstaat chaos. Mao begint voor zijn eigen macht te vrezen. Het leger grijpt in en de Rode Gardisten worden nu zelf naar het platteland gestuurd. 7

China na Mao In 1976 sterft Mao. Deng Xiaoping wordt dan de machtigste man van China. Hij zal China tot 1997 regeren. Deng gelooft dat als je de mensen meer vrijheid geeft en beloont voor hun werk, ze de Communistische Partij zullen steunen. Daarom geeft hij de boerengezinnen weer een stukje privégrond. Een deel van de oogst moeten de boeren afstaan aan de staat; wat ze meer produceren mogen ze zelf houden. Bedrijven mogen een gedeelte van de winst houden en de arbeiders krijgen een hoger loon Deng Xiaoping wanneer ze harder werken. En omdat de staat niet aan iedereen een baan kan geven, besluit Deng Xiaoping dat de Chinezen kleine bedrijfjes mogen starten. Omdat er harder wordt gewerkt en er steeds meer machines komen, zijn er op het platteland minder boeren nodig. Deze mensen trekken naar de steden, hoewel daar geen werk voor ze is. De staat heeft te weinig geld om bedrijven voor hen op te richten. Buitenlanders met geld mogen daarom in China bedrijven gaan oprichten. Zo doen de communisten onder Deng bijna precies wat de Kwomintang altijd al wilde doen. Namelijk van China een modern land maken door te vertrouwen op het moderne zakenleven. Dat maakt China soms verwarrend. De regerende partij heet nog steeds de Communistische Partij van China. De vlag is nog steeds rood en er hangen op sommige plaatsen nog steeds grote portretten van Mao. Maar ondertussen is China steeds meer een kapitalistisch land geworden. Toen China in 2003 zijn eerste ruimtevaarder naar de ruimte stuurde, kon iedereen opeens goed zien hoe belangrijk China is geworden.

China is, na Rusland en de Verenigde Staten, het derde land dat mensen naar de ruimte heeft gestuurd

In de jaren negentig groeit de economie van China heel snel. De hele wereld koopt goedkope Chinese producten. Sommige Chinezen zeggen dat het helemaal niet vreemd is dat China tegenwoordig weer zo'n belangrijk land is. Dat is China vroeger lange tijd ook al geweest. Ze zeggen dat het eerder raar was dat China in de negentiende en twintigste eeuw zo'n arm en achtergebleven land was. 8

POLITIEK Sinds de oprichting van de Volksrepubliek China bestuurt de Communistische Partij het land. De president en alle ministers zijn lid van de partij, net als zeventig miljoen andere Chinezen. Een kleine groep mensen is de baas binnen de partij. Toen de economische hervormingen werden doorgevoerd, hebben veel partijleden er voor gezorgd dat ze ook in het bedrijfsleven goede banen kregen. De Communistische Partij is een merkwaardige organisatie. Ze is opgericht met het doel alle grond, alle huizen, alle bedrijven eerlijk onder alle mensen in China te verdelen. Maar de verschillen tussen arme en rijke mensen zijn alleen maar groter geworden. En steeds meer bedrijven zijn het bezit van een kleine groep rijke mensen. Omdat China rijker is geworden, zijn er ook meer mogelijkheden om steekpenningen aan te nemen. Af en toe arresteert de regering partijleden die steekpenningen aannemen, maar het probleem van corruptie blijft bestaan. Mensenrechten Wie in China opkomt voor zijn eigen of andermans rechten wordt door de regering soms in de gevangenis gezet. Dat gebeurde met Hou Wenzhuo, een vrouw die opkwam voor boeren van wie de grond afgepakt werd. Ze werd door de politie uit haar huis en kantoor in Beijing meegenomen en daarna in het zuiden van China in de gevangenis opgesloten. Uiteindelijk moest ze uit China vluchten. Journalisten die schrijven dat de regering iets niet goed doet, worden soms ook naar de gevangenis gestuurd.

De ingang van het hoofdkwartier van de Communistische Partij in Beijing

De politie valt een internetcafé binnen

Als mensen op internet schrijven dat de regering iets verkeerd doet, wordt die bijdrage vaak binnen een paar minuten verwijderd. Veel buitenlandse internetsites kunnen in China niet bekeken worden. In China bestaat de doodstraf, ook voor zaken waarvoor je in andere landen alleen Gevangenen vlak voor hun executie maar een boete of een korte gevangenisstraf krijgt. De rechtbanken doen bovendien soms hun werk niet goed. Er worden dus ook onschuldige mensen ter dood veroordeeld. Negentig procent van alle doodstraffen ter wereld wordt in China uitgesproken. Amnesty International heeft het over minstens 2.100 doodstraffen per jaar, maar volgens anderen ligt dat meer in de buurt van 8.000! 9

Eén-kindpolitiek In China woont meer dan een miljard mensen. Als zoveel mensen ook nog allemaal veel kinderen krijgen, groeit de bevolking veel te hard. Daarom heeft de regering al in 1979 de één-kindpolitiek ingevoerd. In de stad mogen een man en een vrouw samen maar één kind krijgen. Op het platteland mogen mensen vaak meer kinderen krijgen als het eerste kind een meisje is. Mensen op het platteland hebben liever jongens omdat jongens meer tellen dan meisjes en omdat jongens sommige werkzaamheden op de boerderij beter zouden kunnen doen dan meisjes. Mensen mogen ook een tweede kind krijgen als hun eerste kind gehandicapt is en dus niet goed kan meewerken op de boerderij. Vrouwen worden soms gedwongen om abortus te laten plegen, om zo het aantal kinderen te beperken. Nationale minderheden waren bang dat de één-kindpolitiek er toe leiden dat zij uit zouden sterven. Daarom mogen de gezinnen van nationale minderheden eveneens meer dan één kind krijgen. De één-kindpolitiek is streng, maar ze zorgt er ook voor dat de kinderen die wel geboren worden, ook genoeg welvaart hebben. In China krijgen vrouwen gemiddeld 1,8 kinderen. Wereldwijd krijgen vrouwen in 2006 gemiddeld 2,6 kinderen, in Nederland 1,7. Als alle vrouwen in een land gemiddeld 2,1 kind krijgen, blijft de bevolking op de lange duur gelijk. De Chinese bevolking gaat op de lange duur dus, net als in veel andere landen, dalen. Dat Chinese vrouwen minder kinderen krijgen komt zeker niet alleen door de één-kindpolitiek, maar ook door de toegenomen welvaart en scholing. Al voor 1979 begon het aantal kinderen per vrouw te dalen. Dit kleine jongetje laat zich

Twee ouders en meestal ook vier grootouders kunnen al hun aandacht aan één kind geven. Je kunt zeggen dat de kinderen verwend worden. Een ander gevolg van de één-kindpolitiek is dat sommige aanstaande ouders een echo laten maken om te kijken of het kind dat ze krijgen een jongen of een meisje is. Als het een meisje is, laten ze een abortus plegen. Daarom worden er in China veel meer jongens geboren dan meisjes. Als die jongens later zelf groot zijn, zal het daarom voor sommigen moeilijk zijn om een vrouw te vinden.

Deze jongens lijken niet gebukt te gaan onder het gebrek aan meisjes

10

CHINEZEN DIE GEEN CHINEZEN ZIJN De meeste mensen in China zijn Han-Chinezen. Ze vormen 90,5% van de bevolking van heel China. Maar als je denkt dat er in China alleen Chinezen wonen heb je het mis. Er wonen ook leden van andere volken, zoals bijvoorbeeld de Thai, de Tibetanen en de Manchu's. Van de totale bevolking van China is 9,5% geen Han-Chinees. Zij behoren tot 55 andere volken die van oudsher in China wonen. De Chinese regering noemt deze volken minderheden. In totaal gaat het om 107 miljoen mensen. Minderheden De minderheden leven voornamelijk in de grensgebieden van China. 'Grensgebieden' die samen dan wel meer dan de helft van China beslaan. Ze hebben ieder een eigen geschiedenis, taal, geloof en traditie. Kinderen uit Binnen-Mongolie zijn dol op paardrijden. Dat leren ze al jong, want hun ouders zijn nomaden die met hun tent en paarden over de grasvlakten van Noord-China trekken. Als er feest is worden er altijd paardenraces gehouden.

Mongools kind

In de jaren vijftig heeft de regering de minderhedenpolitiek ingevoerd. De gebieden waarin de minderheden leven, zijn namelijk erg belangrijk. Ze liggen aan de grens met het buitenland en er zijn veel grondstoffen. Daarom wil de Chinese regering het de minderheden naar de zin maken. Ze hoeven zich niet aan te passen aan de Chinese cultuur. Voorwaarde is wel dat ze luisteren naar wat de regering zegt. Bij de Naxi's Yunnan is een Chinese provincie die aan Vietnam en Birma grenst. Hier wonen de Naxi's, een minderheid die veel van haar oude tradities heeft behouden. Als je door het oude Lijiang loopt, zie je vooral vrouwen. Ze zijn te herkennen aan hun traditionele kleren. Ze hebben blauwe jurken met witte schorten aan. De vrouwen zijn de baas in de winkels en eethuisjes. Ze regelen alle geldzaken en verkopen paarden op de paardenmarkt. De mannen mogen in de tuin werken en muziek maken. Maar ze moeten wel hun mond houden. Ze weten -net als vrouwen bij volken waar mannen de baas zijn- waarschijnlijk ook niet beter. 11

Naxi-vrouwen

Tibet In 1950 trokken Chinese troepen Tibet binnen en werd het een onderdeel van China. In Tibet was veel land het eigendom van de kloosters. Net als in de rest van China verdeelden de communisten de grond onder de boeren. Sommige monniken en andere Tibetanen kwamen daarom in opstand. Die opstand werd neergeslagen. In 1959 vluchtte de Dalai Lama, de godsdienstige en politieke leider van Tibet, naar India. Hij werd de leider van de Tibetanen in het buitenland, die een onafhankelijk Tibet willen.

Vanuit dit paleis regeerde de Dalai Lama als een vorst over Tibet

Om de zaak onder controle te houden stuurt de Chinese regering zoveel mogelijk Han-Chinezen naar Tibet. De Han-Chinezen die door de regering gestuurd zijn, vinden dat zelf niet altijd prettig. Ze komen in een onherbergzame streek terecht tussen mensen die ze niet begrijpen. Tibetanen en Chinezen maken dan ook vaak ruzie. In 1989 demonstreren de Tibetanen opnieuw voor onafhankelijkheid, maar de Chinese regering onderdrukt deze demonstratie met grof geweld. De wetten voor minderheden en tegen discriminatie gelden dus niet overal in China. Hongkong In Hongkong wonen vooral Han-Chinezen. Maar omdat Hongkong tot 1997 een Engelse kolonie was, spreken veel mensen er Engels. Hongkong heeft zijn eigen bestuur dat ondergeschikt is aan de regering in Beijing. Hongkong is in veel opzichten anders dan de rest van China. Het is veel welvarender en de mensen zijn uit de tijd van de Britten meer democratie en vrijheid gewend. Dat botst nogal eens met de nieuwe regels die de Chinezen in Hongkong hebben ingevoerd. 12

CHINA NU De Chinese regering wilde tijdens de Olympische Spelen in 2008 laten zien dat China een modern en welvarend land is. Toch zijn er in China ook allerlei problemen. Omstreeks 1980 zijn bijna alle bedrijven nog eigendom van de staat. Tegenwoordig worden de meeste producten in bedrijven gemaakt die particulier eigendom zijn. Omdat de lonen en de belastingen in China laag zijn, hebben veel buitenlandse bedrijven fabrieken in China gebouwd. Het platteland Meer dan de helft van alle Chinezen woont op het platteland. Een groot gedeelte van die mensen werkt op kleine boerenbedrijven. Eén vijfde van alle voedsel op de hele wereld wordt in China geproduceerd. Een gedeelte van dat voedsel gebruiken de Chinezen zelf, het andere deel gaat naar het buitenland. Steeds meer van de beschikbare landbouwgrond is volgebouwd met wegen, huizen, kantoren en fabrieken.

Straatje op het Chinese platteland

Van de belasting die de Chinese staat ontvangt, komt het grootste deel van de fabrieken. De buitenlandse bedrijven betalen helemaal geen belasting. De boeren hebben weinig voordeel van wat de staat met dat belastinggeld doet. De gezondheidszorg en het onderwijs op het platteland zijn van slechte kwaliteit. Onder Mao waren deze gratis, maar sinds het aantreden van Deng moeten mensen betalen voor onderwijs en gezondheidszorg. Onder Mao was in China alle grond van de staat; tegenwoordig kunnen mensen en bedrijven grond kopen. Ambtenaren verkopen grond waarop boeren wonen aan bedrijven. Die bedrijven willen er dan huizen of fabrieken op bouwen. Chinese boeren hebben nooit eigendomsbewijzen gehad waarop staat dat de grond van hen is. Ze kunnen daarom zomaar van hun grond verwijderd worden. Naar de stad Veel boeren waarvan het bedrijf niet goed loopt en jongeren voor wie geen werk meer is op de boerderij van hun ouders gaan naar de stad. Boeren mogen in China niet zomaar vaak naar de stad trekken. Ze moeten daar een vergunning voor hebben. Mensen die zonder vergunning naar de stad trekken, hebben geen recht op gezondheidszorg, onderwijs en huisvesting. Ze werken vaak voor zeer lage lonen in fabrieken. Soms slapen ze in slaapzalen in die fabrieken, soms ook in kleine huisjes die ze zelf gebouwd hebben. Bij de steden ontstaan zo hele wijken vol nieuwe stedelingen.

Chinese sociale woningbouw in de stad

13

Eén keer per jaar, tijdens het Chinese Nieuwjaar, gaan veel mensen terug naar het platteland. Ze nemen cadeautjes en geld mee voor hun familieleden die daar nog wonen. Als ze naar huis gaan, worden ze soms lastiggevallen door corrupte ambtenaren en politieagenten die hen extra belasting of boetes laten betalen.

Een straat in een buitenwijk van een van de grote steden

De Chinezen die pas van het platteland naar de stad zijn getrokken zijn een interessante groep. Ze zijn opgegroeid op het platteland. Maar ze komen ook in aanraking met de moderne consumptiemaatschappij (de pracht en praal in de winkels). Veel van deze nieuwe stadsbewoners hopen door hard te werken snel rijk te worden. Maar hun lonen zijn meestal te laag om die mooie spullen te kunnen kopen. Ze hebben dan ook reden om ontevreden te zijn. Ze komen niet al te snel in opstand, maar soms wel. Een enkele keer lost de regering het probleem op dat de aanleiding was voor de staking. Maar vaak komt de regering de stakers niet tegemoet en wordt zo'n staking met harde hand onderdrukt. Stadsbewoners Omdat er veel mensen van het platteland naar de steden komen, is het vaak moeilijk om ander werk te vinden. Als je werk vindt, merk je dat de lonen laag zijn en de werktijden lang. In China worden de lonen vaak veel te laat uitbetaald. De goedkope huisjes waar de Chinese stedelingen in wonen, worden vaak afgebroken om plaats te maken voor dure appartementen. De bewoners van de oude huisjes moeten dan maar zien hoe ze een ander voor hen betaalbaar huis vinden.

14

CHINA EN HET MILIEU De economie groeit hard in China. In de stad Sjanghai lijkt het wel alsof er elke week een nieuwe wolkenkrabber bijgebouwd wordt. Veel Chinezen hebben het nog nooit zo goed gehad als nu. De winkels liggen tegenwoordig in bijna alle landen van de wereld vol met Chinese producten. Er staan steeds meer fabrieken in China. Die zorgen voor grote milieuproblemen in China. Luchtverontreiniging Er staan in China steeds meer fabrieken, steeds meer Chinezen hebben geld om een auto te kopen of om op reis te gaan met het vliegtuig. Daardoor komt er meer luchtverontreiniging. Vooral in de steden is de lucht erg vuil. Mensen gaan zelfs dood aan de luchtverontreiniging. Ze krijgen er ziektes aan de luchtwegen of aan het hart van. Doordat de economie groeit, wordt er meer elektriciteit verbruikt. Die elektriciteit wordt China vaak opgewekt in kolencentrales. Zo komt er nog meer luchtverontreiniging. Door het stoken van kolen ontstaat ook zure regen. Hierdoor sterven bomen af en wordt het water in meren vervuild, waardoor veel vissen sterven.

Soms kun je door het weer goed zien hoe vies de lucht in Beijing is

Watervervuiling Het drinkwater in grote delen van China is afkomstig uit rivieren. Die rivieren raken vervuild doordat fabrieken er afval op lozen. In 2007 heeft maar de helft van alle Chinezen toegang tot zuiver drinkwater. Rivieren raken ook vervuild door ongelukken in fabrieken. Een explosie in een chemische fabriek in 2005 leidde ertoe dat er chemische stoffen in de rivier de Songhua terechtkwamen. Het water van de Songhua werd zo vies dat de waterleiding van de stad Harbin, die water uit de Songhua haalde, vijf dagen afgesloten moest worden. Veel mensen moesten de stad verlaten. Heel merkwaardig was wel dat het gemeentebestuur van Harbin overigens bleef ontkennen dat er een ongeluk was gebeurd. Soldaten delen water uit in Harbin 15

Een dam in de Blauwe Rivier De Blauwe Rivier (Jangtsekiang) is een van de twee grote rivieren in China, twee of drie keer zo breed als de Rijn. Het water stroomt er snel en met veel kracht doorheen. Elk jaar treedt de Blauwe Rivier wel een keer buiten zijn oevers en overspoelt grote stukken land. En dat doet hij al eeuwen. De regering wilde daar een eind aan maken. In 1992 heeft ze besloten een grote dam te bouwen, de Drieklovendam. De dam heet zo omdat hij is gebouwd in een landstreek waar de Blauwe Rivier door drie opeenvolgende rotskloven stroomt. Zo'n grote stuwdam kan een grote hoeveelheid elektriciteit opwekken. Na de voltooiing in 2006 is de Drieklovendam tegenwoordig de grootste stuwdam en de grootste waterkrachtcentrale ter wereld.

Een boottocht van Chongqing naar Yichang duurde drie dagen. Het was een prachtige tocht tussen de honderden meters hoge kliffen. Zelfs de Chinezen die meevoeren, en die meestal heel druk en luidruchtig zijn, werden er stil van. Je voelt je klein op zo'n bootje tussen de grote en indrukwekkende bergen. Maar nu de dam klaar is, is er bijna niets meer over van dit bijzondere landschap. 16

Op de boot zit meneer Li sip voor zich uit te kijken. Hij is een van de vele Chinezen die hun geboorteplaats hebben verlaten. Alleen een foto met zijn huis heeft hij nog. "Voor het huis stonden sinaasappelbomen. Onze streek is beroemd om deze sinaasappels. Er zitten namelijk geen pitten in. Naast de varkensstal stond een hoge kastanjeboom. 's Zomers zaten we altijd op het bankje onder deze boom. Vanuit het raam in de keuken kon ik de brede, snelstromende rivier zien", vertelt meneer Li. "Ik mis mijn huis. Soms ga ik op zondag even kijken. De politie kent me en laat me het bouwterrein op. Maar ik heb steeds meer moeite om de plaats te vinden waar mijn huis stond." De regering heeft de inwoners van het dal van de Blauwe Rivier veel beloofd. Ze zouden meer gaan verdienen en zich geen zorgen hoeven te maken over het vinden van werk en nieuwe huizen. De regering in Beijing heeft daar drie miljoen euro voor opzij gezet. Men wil nieuwe steden met fabrieken, scholen, wegen en huizen bouwen. En de mensen krijgen een schadevergoeding omdat ze alles moesten achterlaten. De inwoners van de stad Fengdu, die inmiddels verhuisd zijn, vertrouwden de regering. Een nieuwe stad biedt meer ruimte en is goed voor de handel. Maar niet iedereen heeft zoveel vertrouwen in de regering. Meneer Chang bij voorbeeld niet. Hij is 60 jaar oud en verkoopt traditionele medicijnen. Hij is bang dat de regering niet zal betalen (drie miljoen euro voor de hele streek is natuurlijk veel te weinig!) en dan zitten de boeren met de gebakken peren. Fruitmarkt in Fengdu

Er zijn veel nadelen aan de bouw van de dam. Doordat het water is gaan stijgen wordt de grond naast de rivier ook natter. Daardoor ontstaan naast de rivier grote aardverschuivingen. Eén van die aardverschuivingen was zelfs zo groot dat de hele rivier geblokkeerd raakte. Sinds de bouw van het stuwmeer zijn er rondom het stuwmeer meer aardbevingen geweest. Niemand weet of dat komt door de bouw van de dam. Mensen die bij de stuwdam wonen maken zich daar zorgen om. In de zomer staat het water in het stuwmeer 30 meter lager dan in de winter. Daardoor ontstaat er 's zomers een modderig gebied langs het stuwmeer. Volgens sommige mensen zou dat een broedplaats voor besmettelijke ziekten kunnen worden. Door de bouw van de dam stroomt er minder zoet water in de Oost-Chinese en de Gele Zee. De hoeveelheid vis in deze zeeën neemt daardoor af. Door de bouw van de Drieklovendam is een groot gedeelte van het land achter de dam onder water gekomen. Meer dan een miljoen mensen zijn daardoor gedwongen om te verhuizen. Het zijn voornamelijk boeren die van oudsher aan de oevers van de Blauwe Rivier leven. Ze vinden dat niet leuk. Ze moeten naar gebieden die dichtbevolkt en minder vruchtbaar zijn. 17

Ongelukken Er is in China weinig controle op wat fabrieken met hun chemisch afval doen. Als het zomaar ergens wordt gestort, levert het gevaar op voor de gewassen die op die plek verbouwd worden en voor de dieren die er leven of voor de mensen die daar later hun huis bouwen. Dat er geen controle is op de fabrieken is ook gevaarlijk voor de mensen die er werken. Veel mensen werken maar korte tijd bij een bepaalde fabriek, daarna werken ze weer bij een andere. Als ze ziek worden kunnen ze moeilijk nagaan bij welke fabriek ze ziek zijn geworden. CO2 uitstoot in een aantal landen: Land

Uitstoot per Totale uitstoot hoofd van de bevolking

VS

19,4

5.762.050.000

Canada

15,8

521.404.000

Singapore

13,8

61.139.300

Finland

10,8

56.618.700

Nederland

10,6

174.809.000

Turkije

3,2

223.862.000

China

2,6

3.473.600.000

India

0,9

1.007.980.000

Mali

0,04

568,3

Uitstoot van CO2 Uitstoot van CO2 verandert het klimaat op aarde. Dat heet het broeikaseffect. Om het broeikasaffect tegen te gaan, moeten er minder CO2 en andere broeikasgassen in de atmosfeer terechtkomen. CO2 komt vooral in de atmosfeer door de verbranding van brandstoffen als olie en steenkool. Per hoofd van de bevolking stoot China nog steeds minder CO2 uit dan gemiddeld op de wereld gebeurt. Dat komt bijvoorbeeld doordat maar weinig Chinezen een auto hebben. Maar omdat er zoveel Chinezen zijn, is hun invloed op de totale uitstoot van CO2 wel groot. En de Chinezen gaan meer CO2 uitstoten. Ze verbruiken immers steeds meer elektriciteit en hebben steeds vaker een auto.

Andere regeringen proberen de Chinese regering er van te overtuigen dat ze de uitstoot van CO2 moet beperken. Maar de Chinese regering zegt dat per hoofd van de bevolking China juist weinig CO2 uitstoot. In de tabel hierboven kun je zien of deze bewering juist is. De Chinese regering vindt dus dat andere landen eerst maar hun eigen uitstoot moeten beperken.

Voedsel Nu de Chinezen rijker worden, eten zij meer vlees en eieren. Chinezen gaan ook wat meer melk drinken, iets wat de meeste mensen er vroeger maar een vieze, kinderachtige gewoonte vonden. Daardoor heeft China steeds meer graan nodig om aan kippen, varkens en koeien te voeren. Per persoon gebruiken de Chinezen nog steeds veel minder graan dan de bevolking van veel andere landen. Maar er zijn heel veel Chinezen. Als ze allemaal een beetje meer gaan gebruiken, groeit de totale vraag naar graan enorm.

18

Er verandert weinig De regering kan natuurlijk maatregelen nemen, waardoor de industrie minder vervuilend zou moeten werken. In de 21e eeuw zal het openbaar vervoer steeds belangrijker moeten worden in vergelijking met de auto, om de luchtvervuiling terug te dringen. Toch wordt er nog heel veel geïnvesteerd in wegen en autofabrieken en veel minder in openbaar vervoer. Ook de consumptie van vlees en zuivel stijgt in China nog steeds, net als in rijke landen als Singapore en Nederland.

De manier van consumeren in China lijkt steeds meer op die van mensen in de VS en Europa. Hier een Chinese Kentucky Fried Chicken.

De mensen in de regering en ook veel hoge ambtenaren denken dat ze de gewone mensen het gemakkelijkst tevreden kunnen houden als de economische groei hoog is. Ze hebben dus weinig belang bij een goed milieubeleid, dat tot minder economische groei zou leiden. Uitgaven die milieuvervuiling tegengaan, zoals een roetfilter op een schoorsteen, kosten eigenaren van de fabrieken geld zonder dat ze er zelf wat van terugzien. Natuurlijk kost het ziek zijn van mensen door vieze lucht ook geld. Maar voor die kosten hoeft de fabrikant niet op te draaien. Dus besluit de eigenaar van zo'n fabriek vaak om maar geen roetfilter te installeren of andere milieumaatregelen te nemen. De arbeiders in de fabrieken weten niet altijd of wat er in die fabrieken gebeurt wel zo goed is voor het milieu en hun gezondheid. En als ze het wel weten, interesseert het ze vaak te weinig. Ze hebben al moeite genoeg om te overleven. De mensen die het wel interesseert, hebben vaak weer helemaal niets te zeggen in fabrieken. Sommige mensen weten ook wel dat wat ze doen slecht is voor het milieu, maar ze weten niet hoe ze het anders kunnen doen. Veel bomen in de bergen worden gekapt door arme boeren. Doordat de bomen gekapt worden, houden de wortels de grond niet langer vast en wordt de grond sneller door de regen van de bergen gespoeld (= bodemerosie). Maar de boeren weten ook niet hoe ze anders hun geld moeten verdienen.

In deze fabriek worden onderdelen van oude computers gerecycled. Een goede zaak! Maar hoe gezond zou het zijn om op deze manier te werken?

In China bestaat een kleine milieubeweging. Maar die mag geen kritiek op de regering hebben, anders wordt ze verboden.

China verschilt dus wat betreft milieuproblemen niet veel van de rest van de wereld. Het probleem van China is dat het land zo groot is en er zoveel mensen wonen. De nadelige gevolgen van wat er in China gebeurt, merkt de rest van de wereld eerder dan bij andere landen. 19

CHINESE GENEESKUNDE De Chinese geneeskunde gaat uit van yin en yang. Alles in de wereld, het heelal, het lichaam, medische behandelingen, het eten, kan in yin en yang verdeeld worden. Yin is bijvoorbeeld: vrouwelijk, zacht, donker, nacht, maan, winter, vriendelijk, planten, Noord- en Zuidpool, doffe pijn, blauw, botten, dikker worden, bleek, vloeibaar en koud. Yang is: mannelijk, hard, licht, dag, zon, zomer, agressief, dieren, evenaar en tropen, scherpe pijn, rood, huid, vermageren, vast en warm. Wie hoge koorts heeft, is warm en verliest veel vocht door zweten. Het is dan belangrijk veel water te drinken. Chinese dokters zeggen: yin en yang moeten weer in evenwicht komen. Te warm betekent te veel yang. Er is yin nodig om weer op de goede temperatuur te komen. De dokters genezen op oud-Chinese wijze. Maar ze gebruiken ook moderne zaken, zoals injectienaalden, operatietafels, en bloeddrukmeters. Op het platteland heb je dorpsdokters, zoals mevrouw Chen. In de jaren zestig heeft ze EHBO-lessen gehad in het ziekenhuis in de stad. Ze was boerin en werkte op blote voeten in de rijstvelden. Als iemand eerste hulp nodig had, pakte ze een koffertje en ging erheen. Boeren zoals mevrouw Chen werden blotevoetendokters genoemd. De laatste jaren heeft ze veel nieuwe lessen gehad in het ziekenhuis in de stad. Daarom heet ze nu dorpsdokter. In het ziekenhuis Vandaag gaat Ling naar het ziekenhuis. Erg vind ze dat niet, maar zij hoeft ook niet te worden behandeld. Haar broertje Chunwang moet naar de dokter. Haar broertje is pas vijf, maar toch is hij vaak ziek geweest. Vaak heeft hij het erg benauwd en dan weet de hele familie eigenlijk niet wat ze met hem aan moeten. In het ziekenhuis wijst de dokter waar ze mogen gaan zitten. In de ruimte waar ze nu zijn, zijn nog meer mensen. Ling kijkt haar ogen uit. Er is een oude man met allemaal naalden in zijn rug. Een verpleegster ziet de verbazing op Ling's gezicht. Ze legt uit: "Hier werken wij met acupunctuur, een geneeswijze die al een paar duizend jaar in China wordt gebruikt. We kunnen daarmee iets doen aan ziektes zoals reuma, maagzweren en astma, de ziekte waar je broertje aan lijdt. De naalden plaatsen we op bepaalde plaatsen in het lichaam, met name op die plaatsen die het orgaan beinvloeden waar de ziekte in huist. AcuDoor de prikkeling van de naald kan punctuur het evenwicht in het lichaam zich herstellen. Soms wordt er een beetje elektrische stroom op de naalden gezet of worden de naalden met de hand heen en weer bewogen voor een beter resultaat." Ling kijkt om zich heen. Iedereen zit rustig met naalden in het lichaam. Het lijkt geen pijn te doen, de mensen zien er ontspannen uit. Ondertussen wordt Chunwang door de dokter onderzocht. Hij kijkt haar angstig aan. Ze geeft een tikje tegen zijn kin. "Dat komt best in orde met jou, hoor", zegt ze. "Af en toe mag je hier terugkomen en dan gaan wij jouw ook een acupunctuurbehandeling geven. Je zult zien dat je je over drie maanden al heel wat lekkerder gaat voelen." Ze praat zo rustig tegen Chunwang dat hij niet meer bang is. 20

CHINESE TAAL Het Chinees Net zoals er in Nederland verschillende dialecten -Gronings en Limburgs bijvoorbeeldgesproken worden, worden er ook in China verschillende dialecten gesproken. De verschillen tussen de dialecten zijn in China veel groter dan in Nederland. Het noordelijke dialect wordt door ongeveer 850 miljoen mensen gesproken. Het gebied van het noordelijke dialect is zo groot dat de uitspraak in verschillende delen van dit gebied weer anders is. Maar ook een kleiner dialect als het Wu wordt rondom Sjanghai nog door 77 miljoen mensen gesproken. Er zijn veel meer dialecten die 'maar' enkele miljoenen mensen beheersen.

Vind maar eens 's avonds de weg als je geen Chinees kunt lezen

Omdat sprekers van het ene dialect de sprekers van het andere dialect niet kunnen verstaan, zijn er ook mensen die vinden dat de Chinese dialecten aparte talen zijn. Maar veel Chinezen spreken of verstaan ook Mandarijn-Chinees. Dat is de taal die op school wordt geleerd. Ook op de televisie wordt het gesproken. Mandarijn-Chinees lijkt het meest op het noordelijke dialect dat in Beijing wordt gesproken. Als een meisje uit de stad Chongqing haar neefje in Sjanghai opbelt, kunnen ze elkaar niet verstaan als ze dialect spreken. Als ze Mandarijn spreken kunnen ze elkaar wel verstaan. Symboolschrift Chinees wordt geschreven met een symboolschrift. Je hebt voor elk woord een apart symbool. Zo'n symbool heet een karakter. In totaal zijn er meer dan 45.000 karakters, maar slechts 4.500 daarvan worden dagelijks gebruikt in kranten en tijdschriften. Om de krant te kunnen lezen moet je ongeveer drieduizend karakters kennen. De Chinezen hebben ook een manier ontwikkeld waarmee ze karakters op de computer kunnen gebruiken. Het grote voordeel van het Chinese symboolschrift is dat mensen in heel China kunnen lezen wat iemand schrijft. Maar ook als ze elkaar in het dialect een brief schrijven, kunnen ze elkaar goed begrijpen. De symbolen voor de woorden zijn in alle dialecten hetzelfde. Het geschreven Chinees zorgt er daarom voor dat Chinezen uit alle provincies het gevoel krijgen dat ze één volk zijn. 21

VRIJE TIJD Wie in China vroeg opstaat, kijkt in het park zijn ogen uit. Daar ben je dan meestal niet de eerste. Het lijkt alsof je een film binnenstapt die te langzaam draait en waarvan het geluid uit staat. Overal waar je kijkt maken de mensen heel langzame bewegingen. Die mensen doen aan taiji, dat is een soort Chinese gymnastiek. Door het doen van deze bewegingen leer je je te concentreren, waardoor je je rustiger voelt. De bewegingen verlopen volgens een vast patroon. De taiji-oefeningen houden je lenig en gezond.

Een man doet zijn taji-oefeningen

Het is rustig geworden in het park. De kinderen zijn naar school en de ouders aan het werk. De oude mannen komen nu met hun vogeltjes naar het park. Ze hangen de vogelkooien in de boom en lezen rustig de krant. Soms houden ze ook vogelzangwedstrijden. Dan is het niet meer zo rustig in het park. Theehuizen De Chinezen zijn echte theedrinkers. Op straat verkopen oude vrouwen glaasjes met thee. De buschauffeur heeft altijd een jampotje met thee op zijn dashboard staan. En in de trein zorgt de treinconducteur ervoor dat er altijd gekookt water klaar staat, waar je je beker mee kunt vullen.

Chinees theehuis in een park in Chengdu

In het theehuis in het park staan tafels met bamboestoelen. Mensen praten, roken, lezen en drinken er thee. Voor een paar centen koop je een kop met losse theeblaadjes. De theehuisbaas komt met een grote ketel gekookt water langs en vult steeds je kop bij. Tijdens het theedrinken praten de mannen met elkaar en spelen kaart, majong of Chinees schaak. Er lopen mannetjes rond met watten en gereedschap. Ze vragen je of ze je oren mogen schoonmaken. 22

Koning Aap Voor een avondje uit gaan de Chinezen graag naar de opera. Niet naar de opera zoals wij die kennen, maar een Chinese opera. In een Chinese opera wordt toneelgespeeld en gezongen, maar er doen ook dansers en acrobaten aan mee. Koning Aap is een volksheld. Hij heeft doorzettingsvermogen, is vindingrijk en bekijkt alles van de zonnige kant. De opera is al driehonderd keer in deze zaal uitgevoerd en telkens was de zaal uitverkocht. Jonge mensen zie je maar weinig in de zaal. Die gaan liever naar de film of naar de disco. Maar er zijn veel ouderen. Zij kennen het verhaal precies. Ze weten wanneer het extra leuk wordt. Als Aap een dubbele salto maakt, wordt er hard geklapt. Aan de zijkant van het toneel zit het orkest. Vandaar kunnen de muzikanten de spelers in de gaten houden. Want als een acteur speelt dat hij kwaad is, moeten de houten kleppers, de gong en de trommels flink tekeergaan. Op het toneel staat een tafel met twee stoelen. Dat is het decor voor vanavond. De tafel is niet alleen tafel. Straks spelen de acteurs dat het een reusachtige berg is, die met moeite te beklimmen is. De tafel is ook hoge uitkijkpost, bed en weefgetouw. Feestdagen Net als in Nederland kennen de Chinezen enkele feestdagen waarbij iedereen vrij heeft. Een van de belangrijkste jaarlijkse feestdagen is Xin Nian, Nieuwjaar. Op de oudejaarsavond wordt het hele huis grondig van onder tot boven schoongemaakt. Vlak voordat het nieuwe jaar begint maken de Chinezen een wandeling om het huis. Op die manier nemen ze afscheid van het ongeluk van het afgelopen jaar. Daarna komen famiXin Nian lieleden bij elkaar en praten en feesten tot diep in de nacht. Overal wordt vuurwerk afgestoken. De volgende ochtend worden er speciale nieuwjaarslekkernijen gegeten en gaan vrienden en kennissen bij elkaar op bezoek. Veel mensen schilderen nieuwjaarswensen op grote rode stroken papier. Die hangen ze aan hun deurposten. De kinderen maken lantaarns, versierd met bloemen. Die worden overal opgehangen. Op straat zijn grote feesten met dansers, steltlopers, toneelspelers en muzikanten. Er zijn vliegerwedstrijden, bootraces, voorstellingen en optochten. Een andere belangrijke feestdag is 1 mei, de Dag van de Arbeid. Omdat de Volksrepubliek China officieel een socialistisch land is, is het de belangrijkste feestdag van China. De mensen hebben zeven dagen vrij. Het is dé gelegenheid voor Chinezen om op reis te gaan. In Beijing wordt op 1 mei een grote militaire parade gehouden, waarop het Chinese leger zijn nieuwste wapens laat zien. Allerlei mensen die dat jaar iets bijzonders hebben gedaan, worden ook uitgenodigd om mee te lopen in die parade. Veel Chinezen vinden dat een grote eer. 23

Jongeren wachten tot ze aan de beurt zijn voor de 1 Mei-parade

CHINEZEN IN NEDERLAND Als je in Nederland over de Chinees spreekt, dan bedoel je meestal een Chinees restaurant. In Nederland zijn wel 2500 Chinese restaurants. Die restaurants bestaan al heel lang. Hoe komt het eigenlijk dat er in Nederland zoveel Chinese restaurants zijn? In de negentiende eeuw was China erg arm. Veel Chinezen probeerden daarom in het buitenland een baan te vinden. Sommige Chinezen vonden in de havens buiten China werk op schepen, ook in Rotterdam. In 1929 brak een grote economische crisis uit en er was veel minder werk in de havens. De meeste Chinese zeelui keerden terug naar China en anderen werden door de Nederlandse regering het land uitgezet. Een aantal Chinezen bleef echter. Ze vonden werk in Chinese restaurants, maar die waren voor de Tweede Wereldoorlog niet populair. Toen Nederlands-Indië in 1949 onafhankelijk was geworden, kwamen er veel Nederlanders die daar gewoond hadden naar Nederland. Het eten van Indonesisch eten werd daarom steeds populairder in Nederland. De Chinese restaurants begonnen daarom ook Indisch eten te maken. Daarom staat er op veel van deze Chinese restaurants tegenwoordig nog Chinees-Indisch restaurant. Ze pasten dat Indische eten aan de Nederlandse smaak aan. Ze maakten het minder heet door er minder kruiden in te stoppen. En de porties werden ook groter. De Chinese restaurants waren een groot succes. En bijna alle klanten dachten dat ze echt Chinees eten aten! Uit allerlei delen van de wereld werd Chinees personeel naar Nederland gehaald om in de restaurants te komen werken. In de jaren tachtig werd Chinees-Indisch eten in Nederland minder populair. Er werden toen ook meer Chinese restaurants geopend waar je wel echt Chinees eten kunt eten. Andere Chinezen in Nederland Chinezen zijn niet alleen naar Nederland gekomen om in restaurants te werken. In de voormalige Nederlandse kolonies NederlandsIndië en Suriname woonden ook Chinese migranten. Sommige van die Chinezen zijn in Nederland komen wonen. En er zijn Chinezen rechtstreeks vanuit China naar Nederland gekomen. Omdat veel Chinezen graag in een land willen wonen waar de lonen hoger zijn dan in China, komen ze soms illegaal naar Nederland. En er komen steeds meer Chinese studenten aan Nederlandse universiteiten studeren. Er studeren steeds meer Chinezen in Nederland. Deze jongen verblijft bij een gastgezin.

24

25

26

MEER OP INTERNET Op de website van het Centrum voor Mondiaal Onderwijs vind je nog meer informatie die je kan helpen bij je werkstuk of spreekbeurt. Je vindt daar tips over hoe je het beste een werkstuk kunt opzetten of hoe je het beste je spreekbeurt kunt inkleden. Ga naar www.cmo.nl of www.maak-een-werkstuk.nl.

27

SCRIPTIESERVICE De Scriptieservice Mondiaal Onderwijs richt zich op leerlingen vanaf 10 jaar. In de reeks zijn meer dan 85 onderwerpen opgenomen over Derde Wereld, Vrede, Milieu en Mensenrechten. Elk pakket bestaat uit 24 pagina's tekst, foto's, tekeningen, strips en/of cartoons. Op de website van het CMO staat een handleiding voor het maken van een scriptie/ werkstuk.

De versie op papier is te bestellen bij: Centrum voor Mondiaal Onderwijs Postbus 9108 6500 HK Nijmegen tel. 024-3613074 e-mail: [email protected] http://www.cmo.nl Schoolmediatheken, (jeugd)bibliotheken en documentatiecentra kunnen een abonnement op de scriptieservice nemen en ontvangen dan per jaar vijf nieuwe titels.