Welkom op het DC seminar

Welkom op het DC seminar

Wouter de Ridder, Robeco Investment Solutions SS Rotterdam 25 juni 2015

Voor professionele beleggers

Programma 14.00

> > > >

Welkomstwoord door Roderick Munsters (Robeco) Theo Nijman (Netspar): de toekomst van het pensioenstelsel Tom Steenkamp (Robeco): vertaalslag naar oplossingen voor werkgevers en pensioenfondsen Q&A met Theo Nijman, Raimond Schikhof en Tom Steenkamp o.l.v. Jaap Hoek (Robeco)

15.30

> >

Start

Break

Verwachte pensioenresultaat en rendementen door Lukas Daalder (Robeco) Raimond Schikhof (directeur pensioenfonds Randstad en voorzitter pensioenfond Flexsecurity) over Pensioencommunicatie vanuit het perspectief van deelnemers

17.00 Afsluiting en borrel 2

Roderick Munsters CEO Robeco

3

Pensioen haalt bijna elke dag de krant Eerste Kamer stemt in met snellere verhoging AOW-leeftijd 2 juni 2015

Innovatieprijs voor Pensioen 1-2-3 Pensioenfederatie, 19 juni 2015

Staatssecretaris gaat 'pensioenknip' tijdelijk opnieuw invoeren. RTL Nieuws, 16 juni 2015

Kamervragen over institutionele beleggingen in wapens FD Pensioen Pro, 22 juni 2015

Wetsvoorstel pensioensparen zelfstandigen FD Pensioen Pro, 17 juni 2015

Tweede Kamer akkoord met komst APF (inclusief vermogensscheiding “Ringfencing” bij BPF-en) 19 juni 2015

4

Mede veroorzaakt door externe ontwikkelingen …

>

Economische situatie

– – >

Aanhoudend lage rentestand, lage economische groei … En daardoor stijgende pensioenlasten

Veranderingen in behoefte

– –

Nieuwe generaties kennen andere behoeften (ZZP-ers, generatie Y) Meer transparante en duidelijke pensioencommunicatie

… gaat pensioen veranderen.

> > > >

Nederlandse fondsen zoeken samenwerking of liquideren Nieuwe uitvoeringsvormen in de pensioenmarkt (PPI en APF) Verschuiving van DB naar DC versnelt Nieuw toekomststelsel met individuele rechten (en collectieve risicodeling) 5

In de strategie Robeco 2014-2018 … “Groei is ons centrale thema voor de komende jaren, zowel organisch als door overname” Onze focus ligt op vier doelgroepen:

> > > >

Pension plan sponsors (zoals pensioenfondsen en corporates) Verzekeringsmaatschappijen (pensioen gerelateerd) Sovereign wealth fondsen Grote private wealth managers

… spelen pensioenoplossingen een belangrijke rol.

> > >

Integraal vermogensbeheer en Flexioen Premie Pensioen Instelling Robeco Life 6

Wat betekent dit voor u en hoe kan Robeco helpen?

>

Pensioenontwikkeling is nodig!

Darwin: “It is not the strongest of the species that survives, nor the most intelligent. It is the one that is the most adaptable to change“

… en welke bruggen gaan we vandaag slaan?

> > >

Welke ingrediënten zijn nodig voor de verandering van het pensioenstelsel Vertalen naar oplossingen voor werkgevers en pensioenfondsen Hoe brengen we dit over naar de mensen waarvoor we het doen

7

Theo Nijman Tilburg University 8

Persoonlijk Pensioen met Risicodeling en het actuele pensioendebat

Theo Nijman Tilburg University 25 juni 2015

Actuele discussie pensioenstelsel van toekomst • December 2014: Hoofdlijnennotitie premieovereenkomsten • Januari 2015: Uitkomsten pensioendialoog • SER rapport februari 2015: “PPR interessant maar onbekend” • Zeer binnenkort HLN SZW: • Uitwerking optimalisering wettelijk kader premieovereenkomsten • Vervolg pensioendialoog / aanpassingen pensioenstelsel

10

Agenda deze presentatie • Wat zijn de redenen om regelgeving premieovereenkomsten aan te passen ? • Wat wordt bedoeld met Persoonlijk Pensioen met Risicodeling ? • Transparantie, maatwerk, flexibiliteit • Risico nemen ook in uitkeringsfase DC • Keuzemenu’s voor individu • Wat zijn de redenen om regelgeving uitkeringsovereenkomsten aan te passen ? • Hoe hier PPR ? • Angel uit de rekenrente discussie • Keuzeruimte voor fondsbestuur; waaronder keuze reëel contract • Keuzemenu’s voor individu

11

Waarom aanpassen premieregeling ?

Belang aanpassen premieregelingen • In Nederland DC kapitaal nu om te zetten in levenslange nominaal zekere uitkering • Geen beleggingsrendement bij 15-20 jaar beleggingshorizon • Actuele lage rente leidt tot magere pensioenuitkomsten • Pensioenknip, Radar, …. • Nominale zekerheid leidt al in opbouwfase tot beperkt beleggingsrisico om conversierisico te beheersen • Doel vormgeving van levenslange uitkering met • Beleggingsrisico ook in uitkeringsfase • Kunnen inbouwen van (macro)langlevenrisico voor deelnemer 13

Vervlechting risico keuzes • Op pensioendatum wordt nu in premieregelingen • Aandelenrisico dicht gezet • Nominaal renterisico dicht gezet • Inflatierisico open gezet • Micro (individueel) langlevenrisico dicht gezet • Macro langlevenrisico (levensverwachting verandert) dicht gezet • Eerste uitkering genoten • Waarom dit allemaal op het zelfde moment in deze vorm ? • PPR = ontvlechten; geen vaste conversie datum; geen pensioenknip

14

Het ontvlechten van risico’s

In opbouwfase premieovereenkomsten (“DC”) kunnen functies door collectief of individu apart worden ingesteld. In PPR ook in uitkeringsfase

15

Nieuwe combinaties: pensioeninnovatie Working

Education Education

Working

Retired Retired

16

Persoonlijk Pensioen met Risicodeling

Persoonlijk Pensioen met Risicodeling (PPR) Financieel rendement

Biometrisch rendement

Individueel vermogen uit vorige periode

Individueel vermogen voor volgende periode

Inleg

Uitbetaling als levenslange uitkering 18

Beleggingsfunctie: Persoonlijk • Objectieve waardering uit financiële markten • Maatwerk in risicomanagement mogelijk • B.v. life cycle beleggen zakelijke waarden • B.v. nominaal renterisico voor ouderen dichtzettten, voor jongeren open

19

Verzekeringsfunctie: Risicodeling • Verzekeren van micro langlevenrisico • Door toekennen biometrisch rendement • Negatief bij overlijden (kapitaal niet naar nabestaanden maar naar collectief) • Positief bij overleven (“overlevingswinst”) •

Levenslange uitkering maar meer flexibiliteit • Wie draagt risico stijging levensverwachting ouderen ? • Wie draagt risico stijging levensverwachting jongeren ?

20

Toelichting overlevingsrendement. Situatie voor overlijden Voor overlijden

5 * 4 muntjes;

21

Toelichting overlevingsrendement. Situatie na overlijden Voor overlijden Na overlijden

5 * 4 muntjes; 4 * 5 muntjes;

22

Uitkeringsfunctie: projectierendement • Overheid wil veilig stellen dat uitkering duurzaam is: maximaal verondersteld toekomstig rendement (“rekenrente”) • Rekenrente in uitkeringsregelingen heeft twee rollen • Waardering van aanspraken • Snelheid waarmee uitgekeerd wordt • Aanpassing rekenrente verschuift nu waarde tussen generaties • Private pensioenen gepolitiseerd • PPR ontvlecht: projectierente alleen tweede rol • Ander projectierendement (“rekenrente”) verschuift waarde van individu in tijd maar verschuift geen waarde tussen generaties • Uitsmeren van schokken in vermogen belangrijk om voldoende beleggingsrisico te verzoenen met stabiele uitkeringen 23

Uitsmeren schokken

Schok -5%; usp = uitsmeerperiode Garanties uitkeringsniveau eenvoudig in te bouwen; bekende uitruil kosten, ambitie en risico

24

Keuzemenu individu • PPR maakt potentieel veel nieuwe pensioenkeuzes mogelijk, zonder neveneffecten voor anderen • Minder inleg als men hypotheek aflost • Minder inleg als al veel opgebouwd • Meer opnemen om thuis te kunnen blijven wonen • Meer opnemen zorgkosten • Beleggingsbeleid: life cycle ? Welk risicoprofiel ? Renterisico ? • Blijf mensen beschermen tegen ongewenste keuzes

• Collectief / werkgever belangrijke taak in aanbieden van adequaat keuze menu…

25

Waarom aanpassen uitkeringsregeling ?

Problemen uitkeringsregelingen (zie SER(2015)) • Gebrek aan vertrouwen, mede door complexiteit, onduidelijke relatie inleg en uitkering en steeds weer ad hoc aanpassen regelgeving • Ingebouwd conflict jongeren en ouderen: • Beleggingsspagaat: tegenstelling ouderen en jongeren • Overheid schrijft in FTK contract voor uit angst voor intergenerationele strijd over indexatie en korting (over “rekenrente”). • Nauwelijks keuzeruimte fondsbestuur: gebrek maatwerk. • Grote gevoeligheid nominale rente • Weinig individuele keuzemogelijkheden, waar dynamische economie steeds meer om vraagt, ook vanwege doorwerking keuzes naar anderen 27

PPR combineert kracht van collectief en individueel • Collectief beleggen en risico’s delen • Keuzeruimte voor collectief, b.v. om reële contract te kiezen waarin ouderen niet langer renterisico jongeren dragen • Keuzeruimte voor collectief om te kiezen welke keuzeruimte geboden wordt aan deelnemers • Levenslang inkomen koesteren (sterkmaker NL stelsel) • Meer transparantie • over individueel pensioenvermogen • over link inleg-uitkering • over resultaten beleggingsbeleid • over solidariteit • Maatwerk en flexibiliteit mogelijk, voorkomt belangentegenstellingen en generatieconflicten • Individuele keuzes mogelijk waar gewenst 28

Persoonlijk Pensioen met uitgebreide Risicodeling (PPR) Financieel rendement

Biometrisch rendement

Individueel vermogen uit vorige periode

Resultaat onderlinge solidariteitsafspraken

Individueel vermogen voor volgende periode

Inleg

Uitbetaling als levenslange uitkering 29

Individueel vermogen • Bevordert vertrouwen • Er is pensioenkapitaal als ik met pensioen ga • Aanpassingen aan regelgeving veranderen mijn kapitaal niet • Maakt maatwerk mogelijk • B.v. jongeren meer zakelijke waarden dan ouderen • Niet langer renterisico nemen in belang jongeren ten laste van ouderen • Ouderen beschermd tegen (macro)langleven schokken • Maakt flexibiliteit mogelijk • B.v. andere visie op relatie nominale rente en inflatie na QE • Maakt mogelijk keuzemogelijkheden te introduceren zonder consequenties voor anderen • B.v. keuze inleg (in hypotheek, minder…) en inzetten andere doelen • Solidariteit met toekomstige opbouw kan via additionele buffer

30

Hoe welke risico’s delen ? • Deel verhandelbare risico’s via risicomanagement i.p.v. pensioencontract • Levert meer flexibiliteit en discipline (‘vertrouwen’) • Voorkom zo FTK ‘dwangbuis’ rentegevoeligheid en ‘invaardiscussies’ bij elke aanpassing • Shell toch weer risicovrije discontering …. • Niet-verhandelbare risico’s delen via pensioencontract • Biometrische risico’s (IV-A): onderlinge verzekeringssolidariteit • Redelijk objectieve parameters voor waardering • Niet-biometrische niet-verhandelbare risico’s (IV-B) • Objectieve indicatoren en waardering problematischer • Delen risico’s met toekomstige generaties (IV-C) • Afruil welvaartswinst met discontinuïteitrisico en politiek risico 31

Samenvatting

Samenvatting • Nieuw per 1 juli 2016 in premieregelingen (denk ik): • Beleggingsrisico ook in uitkeringsfase • Geen gedwongen conversie tegen lage rente; geen pensioenknip • Macro langlevenrisico kan bij deelnemer liggen • Uitsmeren schokken • Fiscale regels uitkeringsfase ? • Ontwikkeling uitkeringsovereenkomsten • Meer tijd nodig, ook vanwege transitie (o.a. doorsneesystematiek) • PPR ook daar volop in belangstelling (“IMO”) • Voegt solidariteit met toekomstige opbouw toe (IV-C ipv IV-A) • Afruil welvaartswinst en discontinuïteits- en politiek risico • Gaat hoofdlijnennotitie volgende week al meer richting geven ? 33

Mission Netspar contributes to the ongoing improvement of financing opportunities for the ‘old age’ of Dutch and European citizens through network development, formulating and executing scientific research and knowledge transfer programs.

Tom Steenkamp Robeco 35

(Collective) Defined Contribution: Kan het ook binnen de PPI?

Tom Steenkamp


bestuursvoorzitter Robeco PPI

36

Wat hebben we nu? > Premie wordt bepaald in pensioenregeling > Premie-maximum bepaalt belastingdienst, oplopende leeftijdsstaffel > Beleggingsbeleid is doorgaans een “life-cycle” glijpad > Op pensioendatum conversie in levenslange (gegarandeerde) uitkering > Uitkering nominaal vast of oplopend met vast percentage bedrag > Aankoop bij verzekeraar en onder strikte voorwaarden bij pensioenfonds

37

Hoe pakt het uit? Veronderstellingen Premie, loon en beleggingsmix Leeftijd

Premie Inleg (3% staffel)

Loon (Carrière ontwikkeling)

% in Returnportefeuille (gemiddeld)

27-29

9,3%

3%

100%

30-34

10,8%

3%

100%

35-39

12,5%

2%

100%

40-44

14,6%

2%

100%

45-49

17%

1%

100%

50-54

19,8%

1%

65%

55-59

23,3%

0%

30%

60-64

27,7%

0%

15%

65-67

31,5%

0%

10%

38

Hoe pakt het uit? Veronderstellingen Robeco steady state Rendementsaannames Verwacht rendement

Risico (Standaard deviatie)

Samenhang (Correlatie)

8%

20%

0%

Matchingportefeuille

4,25%

8%

0%

Prijsinflatie

3,00%

-

Looninflatie

3,50%

-

Returnportefeuille

Bron: Robeco

39

Hoe pakt het uit? Meetinstrumenten Meest gebruikte maatstaf:

Replacement Ratio op pensioenleeftijd =

Uitkering Laatst verdiende salaris

Nadelen: 1. De maatstaf is nominaal 2. Neemt maar één jaar van de pensioenperiode

> Wij gebruiken de replacement ratio’s van alle jaren in de pensioenperiode, corrigeren voor inflatie en wegen deze met de overlevingskans

> Wij kijken verder naar de kans op het korten van de uitkering en de hoeveelheid korting.

40

Hoe pakt het uit? Resultaten huidige situatie 120%

120%

100%

100%

80%

80%

73% 61%

60%

40%

60%

45% 40%

40%

Bron: Robeco

Totaal pensioen

Op pensioendatum

Minimum

Gemiddeld

< 95%

< 75%

< 50%

0% < 25%

0% < 5%

20%

< 1%

20%

DC pensioen

41

Ontwikkelingen Drie veranderingen voorgesteld door de staatssecretaris:

1. Ook beleggingsrisico lopen in afbouwfase 2. Aanbieder in de afbouwfase niet alleen verzekeraar 3. Collectieve risicodeling onder voorwaarden (“uitsmeren”)

42

Doorbeleggen We veronderstellen dat in de afbouwfase een uitkering op basis van: > 80% vanuit een nominale annuïteit

> 20% vanuit vermogen dat wordt doorbelegd > De uitkering wordt berekend op basis van een (verwachte) opbrengst. > De feitelijke uitkering hangt af van de verschillen tussen deze verwachte opbrengst en de feitelijke opbrengst.

> De uitkering kan dus variëren (variabele annuïteit) en is niet langer 100% zeker. Er kan sprake zijn van een korting.

> De jaarlijkse korting is gedefinieerd als het verschil tussen de huidige uitkering en die van 1 jaar geleden.

43

Hoe pakt het uit? Resultaten doorbeleggen 140%

120%

100%

80%

72%

60%

40%

39%

20%

Bron: Robeco

Totaal pensioen

Minimum

Gemiddeld

< 95%

< 75%

< 50%

< 25%

< 5%

< 1%

0%

DC pensioen

44

Hoe pakt het uit? Resultaten doorbeleggen

Korting Kans op korten

Gemiddelde korting

Maximale korting

Exclusief AOW

50.0%

1.8%

37.5%

Inclusief AOW

26.4%

0.9%

3.0%

Bron: Robeco

45

Resultaten doorbeleggen vergeleken

> Verbetering lange termijn uitkomst (“ reële vervangingsratio”) zonder dat het lange termijn risico veel toeneemt

> Mediane vervangingsratio neemt toe met 11% > Lange termijn risico (1% downside risk) nagenoeg hetzelfde > Free lunch? Introductie van korte termijn schommeling in de uitkering > Gemiddelde korting is (excl. AOW) -1.8%, en incl. AOW -0.9% > NB: korting is op hogere uitkomst dan bij nominale annuïteit

46



47

Andere aanbieders

> Verzekeraars nu belangrijkste aanbieder en risicodrager > Risico’s zijn micro langleven en macro langleven. > Micro langleven kan worden “verzekerd” via een pool van individuen (dus ook de PPI). Risico’s zijn te overzien.

> Macro langleven treft iedereen. Belangrijke vraag: wat is het verschil om het risico door het individu te laten dragen of bij een verzekeraar onder te brengen?

> Risico’s worden door verzekeraar in de aankoopprijs van de uitkering (de annuïteit) meegenomen.

> Eigen onderzoek toont aan dat forse prijs wordt betaald voor verzekering langleven risico. 48



49

Uitsmeren Het “ uitsmeren” van schokken in het rendement, zoals door de staatssecretaris is voorgesteld, kan ook binnen een individuele rekening.

> Wij veronderstellen een uitsmeerperiode van 10 jaar. > Wij berekenen de resultaten t.o.v. die van doorbeleggen zonder uitsmeren Wat is het effect hiervan op het eerdere voorbeeld?

50

Hoe pakt het uit? Resultaten uitsmeren

Korting Kans op korten

Gemiddelde korting

Exclusief AOW

45.7%

-0.7%

Inclusief AOW

11.7%

-0.2%

In vergelijking met de situatie zonder uitsmeren valt op dat

> De kans op korten neemt af > De gemiddelde korting neemt tevens af

51

Belangrijke informatie

Robeco Institutional Asset Management B.V., hierna Robeco, heeft een vergunning als beheerder van ICBE’s en ABI’s van de Autoriteit Financiële Markten te Amsterdam. Zonder nadere toelichting kan deze presentatie niet als volledig worden beschouwd. Het is bedoeld om de professionele belegger te voorzien van informatie over Robeco’s specifieke vaardigheden, maar is geen aanbeveling om financiële instrumenten te kopen of verkopen. Alle rechten van Robeco met betrekking tot deze presentatie blijven voorbehouden aan Robeco. Niets uit deze presentatie mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand en/of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op enige andere manier zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Robeco.

52

Lukas Daalder Robeco 53

Verwachte pensioenresultaat en rendementen Rotterdam | 25 juni Robeco | Lukas Daalder


54

Rendementen behaald uit het verleden…

Verwacht lange termijn rendement aandelen: modelmatige aanpak

Rendement op aandelen

Dividend

Winstgroei

Inflatie



Dividend

Winstgroei

Inflatie

Earnings yield

Dividend uitkeringspercentage

Hoeveel ‘winst’ koop je voor je geld?

7.3%

Bron: Shiller database

Welk deel van de winst wordt uitgekeerd als dividend?

50%

Bron: Shiller database



3½% Dividend

Winstgroei

Inflatie

7% Earnings yield

50% Dividend uitkeringspercentage



3½% Dividend

Winstgroei

Earnings yield

Groei van de economie

Arbeidsproductiviteit Inflatie

Groei factor arbeid


Verwateringseffect

Productiviteitsgroei redelijk stabiel op de lange termijn

1.5% - 2.0%

Groei BBP per hoofd van de bevolking

Groei beroepsbevolking loopt door, ondanks vergrijzing

0.5%



3½% Dividend

Earnings yield

+1 ½% Winstgroei


2¼% Groei van de economie

Arbeidsproductiviteit

Verwateringseffect

2%

Inflatie

¼% Groei factor arbeid

¾%



3½% Dividend

Earnings yield


+1 ½% Winstgroei

Groei van de economie

Arbeidsproductiviteit Inflatie

Groei factor arbeid

Verwateringseffect

Lange termijn gemiddelde inflatie ligt boven de 2%

Verwacht lange termijn rendement aandelen: modelmatige aanpak +8% Rendement op aandelen

3½% Dividend

Earnings yield


+1 ½% Groei van de economie

Winstgroei

+3%


Inflatie

Groei factor arbeid

Verwateringseffect

Alternatief scenario: aanhoudende misère 3¾% +8% Rendement op aandelen

3½%

3%

Dividend

7% Earnings yield

-¼%


¾% 2¼%

+1 ½% Groei van de economie

Winstgroei

1% +3%

50% 50%

6%


Verwateringseffect

2% 1%

Inflatie

¼% Groei factor arbeid

1% ¾%

-¼%

Welke rendementsaannames dienen we te gebruiken?

Wat is het effect van de aannames? Replacement rate uitgaande van sombere rendementsveronderstellingen 90% 80% 70% 60%

50%

50% 40% 30% 20% 10%

Totaal pensioen

Minimum

Gemiddeld

< 95%

< 75%

< 50%

< 25%

< 5%

< 1%

0%

DC pensioen

Het figuur laat het voorbeeld zien uit Tom zijn presentatie, maar nu onder sombere rendementsaannames. We zien dat de mediane replacement rate daalt van 72% naar 50%

Belangrijke informatie Robeco Institutional Asset Management B.V., hierna Robeco, heeft een vergunning als beheerder van ICBE’s en ABI’s van de Autoriteit Financiële Markten te Amsterdam. Zonder nadere toelichting kan deze presentatie niet als volledig worden beschouwd. Het is bedoeld om de professionele belegger te voorzien van informatie over Robeco’s specifieke vaardigheden, maar is geen aanbeveling om financiële instrumenten te kopen of verkopen. Alle rechten van Robeco met betrekking tot deze presentatie blijven voorbehouden aan Robeco. Niets uit deze presentatie mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand en/of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op enige andere manier zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Robeco.

71

Raimond Schikhof Pensioenfonds Randstad en pensioenfonds Flexsecurity 72

Hoe onzeker wilt u het hebben? Communicatie rond onzeker pensioen

25 juni 2015

Raimond Schikhof

Verschuivingen in pensioenland Eindloon

Middelloon

Onvoorwaardelijke indexatie Voorwaardelijke indexatie Voorwaardelijke indexatie

(Mogelijke) kortingen

Defined Benefit

Collectief DC

Collectief DC

Individueel DC

Vermeend zeker

Gegarandeerd onzeker?

74

25 juni 2015

Robeco seminar Communicatie rond onzeker pensioen

En de toezichthouder helpt ook niet mee…

Speech Frank Elderson (DNB) op symposium KNVG 22 juni:

“Als eerste aandachtspunt noem ik de kloof tussen de hoge verwachtingen van deelnemers en wat pensioenfondsen realistisch gezien waar kunnen maken. Die is ontstaan omdat onvoldoende aan deelnemers is gecommuniceerd dat pensioenuitkeringen niet volledig zeker zijn.”

75

25 juni 2015


Probleem 1: Niemand houdt van onzekerheid Pensioen moet zeker zijn Gemiddelde Nederlander wil helemaal niet nadenken over pensioen En al helemaal niet over risico’s Liever ‘zeker minder’ dan ‘onzeker meer’

76

25 juni 2015


Probleem 2: Onzekerheid is lastig beet te pakken Kansen zijn een te ingewikkeld begrip Termijnen zijn te lang om te kunnen overzien Waarde van geld in de tijd is moeilijk te bevatten Goede uitleg is te complex (afhaken) Slechte uitleg leidt tot misvattingen

77

25 juni 2015


Probleem 3: Onzekerheid zet niet aan tot actie Mogelijkheden voor individuele actie zijn beperkt Advieskosten vormen rem op onderzoek Afnemend vertrouwen in uitvoerders Afhaakgedrag van deelnemers

78

25 juni 2015


Probleem 4: Juridisering verhindert efficiënte communicatie Uitvoerders zijn benauwd voor aansprakelijkheid Niet alleen de formele bepalingen zijn van belang Gewekte verwachtingen en gerechtvaardigd vertrouwen beperken handelingsvrijheid Advisering in tweede pijler uit den boze

79

25 juni 2015


Probleem 5: We gaan het allemaal nog onzekerder maken Pensioenknip (daar is ‘ie weer…) Doorbeleggen in uitkeringsfase Collectieve premieovereenkomst Wijzigende aannames (projectierendement) Collectieve risicobereidheid

80

25 juni 2015


Praktijkcasus: Van CDC naar individueel DC Stichting Pensioenfonds Randstad per 1 juli 2015 verder als gesloten fonds Uitvoering nieuwe pensioenregeling ondergebracht bij premiepensioeninstelling Van CDC naar individuele premieregeling Vragen: Wie communiceert wat? Hoe maak je de verschillen inzichtelijk? Welke aannames kies je? Hoe activeer je de deelnemers? Hoe voorkom je onrust? 81

25 juni 2015


Communicatietraject vanuit werkgever Eerste aankondigingen half jaar tevoren Specifieke ‘actiewebsite’ Boomerang cards E-mails Persoonlijke brochure met vergelijking oud vs nieuw Chatsessie via internet

82

25 juni 2015


De brochure

83

25 juni 2015


De vertrekpositie

84

25 juni 2015


De vergelijking

85

25 juni 2015


De gewetensvragen… Welke veronderstelde rendementen? Welke inflatieverwachting? Wat voor scenario’s? Wat te doen met keuzegedrag van deelnemers? Welke standdaarddeviatie in uitkomsten? Welke verantwoordelijkheid heeft de werkgever? Hoe ver reikt de zorgplicht?

86

25 juni 2015


Conclusies Gegarandeerde onzekerheid is bad news Onzekerheid zonder perspectief leidt tot afhaakgedrag Keuzes vereisen begeleiding De werkgever heeft altijd een verantwoordelijkheid Eerlijk duurt het langst

87

25 juni 2015


Bedankt voor uw aandacht

Welkom op het DC seminar

Recommend Documents