Verslag van een 2-daagse persreis naar het Wijngebied Franken, georganiseerd door het DWI. Door Paul Op ten Berg

Terug in Franken Verslag van een 2-daagse persreis naar het Wijngebied Franken, georganiseerd door het DWI. Door Paul Op ten Berg. Een rondreis door de wijnstreek Franken is altijd een plezierige bezigheid. Zeker als de reis als thema heeft: ‘Modern Wine Country Germany’, met bezoeken aan vijf zeer verschillende en niet minder interessante wijnbedrijven, in verschillende deelgebieden van Franken. En temeer daar het NGS op 16 april 2012 een uitgebreide proeverij organiseerde van wijnen uit Franken. Voor mijn inleiding over het wijngebied – volgens de bekende wijnjournalist Stuart Pigott de meest dynamische wijnstreek van Duitsland verwijs ik dan ook naar het verslag van de Franken proeverij op de NGS website.

Der edlen Frankenreben saft gibt guten Muet und neue Kraft Drumb willstu dem Gesundheit meren sollstu die Frankenreben eren Nymalen andern Wein begeren Spruch aus dem Jahre 1994

De drie voornaamste bodemsoorten van Franken

Weingut Max Müller I Dit gereputeerde wijngoed te Volkach aan de Main heeft een lange geschiedenis achter de rug. Het werd in 1692 gesticht door de bisschoppen van Würzburg en de familie Müller is sinds 4 generaties eigenaar. Weingut Max Müller I is lid van de VDP. Rainer Müller en zijn oudste zoon en wijnmaker Christian (25) verzorgen de rondleiding en een proeverij. Christian studeerde in Geisenheim en werkte o.a. bij Wittmann en Wagner-Stempel (Rheinhessen). Zijn 21-jarige broer Toni werkte bij Schäfer-Fröhlich (Nahe) en Philipp Kuhn (Pfalz).

Christian Müller en zijn vader Rainer Typische naam Max Müller, de overgrootvader van Christian Müller, kocht het bedrijf van de bisschoppen. Iets later werd een ander wijngoed gesticht met dezelfde naam, maar de eigenaar was geen familie. Om onderscheid te maken met het concurrerende – en nog steeds bestaande - Weingut Max Müller werd de naam veranderd in Max Müller I.

Schelpenkalk van de wijngaard Volkacher Ratsherr Wijngaarden Vijf jaar geleden bezat Weingut Max Müller I nog 12 hectare aan wijngaarden, maar nu zijn dat er 18,5. Er worden druiven bijgekocht van 5 à 6 ha. Silvaner is met 38% van de aanplant het belangrijkste druivenras, dan volgen riesling, müller thurgau, weissburgunder, scheurebe, rieslaner, kerner en bacchus. 15% van de productie bestaat uit rode wijn van spätburgunder, domina, portugieser en schwarzriesling, maar de bodem – van kalksteen, klei, zand en 2 andere bodemsoorten - is meer geschikt voor wit. De wijngaarden liggen in 4 dorpen, Volkach, Sommerach, Eschendorf en Obereisenheim. De beste percelen: Volkacher Ratsherr, Volkacher Karthäuser, Sommeracher Katzenkopf en Eschendorfer Lump. Het rendement varieert van 40 tot 85 hl/ha.

Oogst en vinificatie Christian plukt vrij vroeg en handmatig, in 2 tot 3 plukgangen binnen 2 à 3 weken, met een tweede selectie bij aankomst van de druiven. Er wordt niet ontsteeld, maar wel gekneusd. Na een langdurige koude inweking worden de witte wijnen langzaam vergist op rvs tank met temperatuurcontrole, waarbij aroma’s en frisheid zoveel mogelijk intact blijven. De basiswijnen worden gedurende 2-4 weken vergist met een gistcultuur. Enkele witte wijnen gisten op hout. De vergisting van de hogere wijnen gebeurt met autochtone gisten en kan enkele maanden duren. Opvoeding Tijdens de langdurige rijping op de fijne lie wordt de wijn zo veel mogelijk met rust gelaten. De rode wijnen rijpen gedurende 6 tot 10 maanden op eiken vaten, waarvan de beste op barrique. De vaten liggen in de oude kelder uit 1930. Af en toe worden de grote foeders van 1.200 tot 2.400 liter vervangen door nieuwe. De wijnen worden voor 65% op bocksbeutel gebotteld, voor 30% op een langwerpige slanke fles en voor 5% op een bourgognefles (de wijnen met houtopvoeding). Stijl Elke wijn moet het eigen karakter van de desbetreffende wijngaard weergeven. Christian wil dat zijn wijnen vragen opwerpen. Productie en verkoop De productie bedraagt gemiddeld 200.000 flessen per jaar. Daarvan wordt 65% direct gekocht door consumenten. 30% gaat naar de gastronomie en wijnspeciaalzaken, en slechts 5-6% wordt geëxporteerd. Traditioneel en modern Zoals in zo veel oude bedrijven wordt de traditie hier in ere gehouden, maar in 2010 is ook een en ander gemoderniseerd. De familie wil de streek en het dorp Volkach aantrekkelijk maken voor wijntoeristen, waarbij de wijngaarden ook als recreatiegebied fungeren. Restaurants, vinotheken en hotels doen mee en men organiseert gezamenlijk wijnfeesten, muziekuitvoeringen en kunstexposities, waarbij de hele streek profiteert en meer kwaliteit krijgt.

Geproefd ***(*)Silvaner Kabinett 2011 Gutswein. Bocksbeutel met schroefdop. Flinke kalkachtige aroma’s. Zilte smaak met prima zuren. Levendige zuren, speeksel opwekkende wijn. Prima basiswijn met fenolische structuur. **** Silvaner Eigenart 2011 Een gezamenlijk project van Rainer Müller en zijn zoon Christian. Van silvaner druiven van oude stokken met een zeer laag rendement en Spätlese niveau uit de Eschendorfer Lump wijngaard. De bodem bestaat uit muschelkalk met iets klei bevattende leem. Lichte persing, 20 uur rust, vergisting met autochtone gisten. Gerijpt in een nieuw ‚halbstück‘ vat van 600 liter, van eikenhout uit Franken. Deze nieuwe vaten worden niet vooraf enkele weken met water gevuld, want silvaner kan houttannines goed aan. Wordt op bourgognefles gebotteld. Alc. 13,5%, restsuiker 5,5 gr/l, zuren 6 gr/l. Fenolisch en kruidig, met elegante zuren en veel extract. Het hout is prima geabsorbeerd. Romige complexiteit door Spontanvergärung en hout. Zeer lange finale, bijzonder geslaagd. ***(*)Katzenkopf Sommerach Weissburgunder trocken 2011 Van de gelijknamige wijngaard in Sommerach met een zandbodem. Opgevoed voor 85% op rvs tank en voor 15% op halbstück. Alc. 13%, restsuiker 3,9 gr/l, zuren 6 gr/l. Bocksbeutel. Stuivende geur met veel aroma van wit fruit. Aangenaam slank en elegant van smaak. Mooie lengte met goede vulling. Karaktervolle wijn met veel typiciteit en een delicate balans.

****(*)Ratsherr Volkach Silvaner 2011 Tijdens de opvoeding wekelijkse batonnage gedurende 2 maanden. Alc. 13,5%, restsuiker 6,1 gr/l, zuren 6 gr/l. Gedecanteerd, en dat is nodig. Kalkachtige geur van tropisch fruit. De smaak vertoont veel bodemkarakter, fruit van ananas en specerijen. Fenolische structuur met krachtige zuren. Zeer lange, elegante finale. Prachtige complexe wijn, nog veel te jong.

***(*)Berg Riesling 2011 Van een steile wijngaard. Gevinifieerd door Tony, de 21-jarige broer van Christian, die stage liep in Zuid-Afrika, Oregon, etc. Alc. 13,5%, restsuiker 5,8 gr/l, zuren 7,2 gr/l. Schroefdop. Fonkelend geelgroen. Edele geur van o.a. patisserie: marsepein en amandelen. Sappige inzet met veel fruit van appel en perzik. Speels mineraal en iets fenolisch van de schillen. Krachtige wijn, maar niet vet, eerder knisperend. Prima lengte, keurig in evenwicht. Nu al heerlijk op dronk. ***(*)Lump Eschendorf Riesling 2011 Van een rijke bodem. Alc. 13,5%, restsuiker 5,4 gr/l, zuren 7,4 gr/l. Bleek geelgroen. Mooie elegante geur met fraaie riesling kenmerken. Tamelijk gesloten in de smaak met compact citrusfruit en specerijen. Flinke zuren geven een heerlijke frisheid. Voorname lengte. Serieuze stijl, bewaarwijn. De hoofdstraat in Volkach

Importeurs: Q Vignes Wijnimport [email protected] en Wijnkopers Streuselberg & Co. [email protected]

Weingut am Stein Dit familiebedrijf dateert van 1819, en was toen nog beneden in de stad Würzburg gevestigd. Het bedrijf verhuisde naar de voet van de Würzburger Stein wijngaard, met uitzicht op de stad. Sandra en Ludwig Knoll, de sympathieke eigenaars (5e generatie), waren niet aanwezig. Keldermeester Tom Glass en bedrijfsleider/wijngaardmanager Christian Lau namen de honneurs waar. Christian kwam in 1997 van Hamburg. Tom is afkomstig van het Australische Adelaide en versterkte het team in 2005.

Wijngaarden Het wijngaardbezit omvat 28 hectare. De aanplant is als volgt verdeeld: 25% silvaner, 25% uit pinot soorten, 20% riesling en verder rieslaner, müller thurgau, bacchus en scheurebe. De snoeiwijze is voornamelijk VPS (vertical shoot positioning). De belangrijkste wijngaarden zijn:

Stettener Stein Deze 50-80% steile wijngaard ligt 20 km stroomafwaarts van Würzburg en is 2 miljoen jaar geleden ontstaan door erosie van de rivier Main. De wijngaard ligt op 80 meter hoogte boven de rivier, in een halfronde bocht van kalkrotsen aan de oever. Door de beschutte ligging is sprake van een microklimaat, waarbij de rotsen de warmte opslaan en de lucht verwarmen. De bovenlaag van de bodem bevat veel stenen, die eveneens voor warmteopslag zorgen. De wortels dringen diep in de rotsen door om hun voeding te vinden en geven de wijn een krachtig en elegant karakter van schelpenkalk. Van oude silvaner en scheurebe stokken uit de beste delen van deze wijngaard worden de 2 wijnen van de serie Vinz gemaakt. Hiervoor worden zeer rijpe druiven geselecteerd. Voor de wijnen van de serie Montonia wordt gebruik gemaakt van de beste weissburgunder, frühburgunder en spätburgunder druiven uit de Stettener Stein.

Würzburger Stein Steile wijngaard (30-80%) op het zuiden, tegenover het centrum van Würzburg, op een hoogte van 170-250 m. Zeer dunne bovenlaag van verweerde schelpenkalk, die de warmte goed vasthoudt. Af en toe ook leem en klei. Van de Würzburger Stein heeft Weingut am Stein helaas niet het beste stuk ( lees: het hart van de wijngaard), en deze wijnen hebben dan ook niet het predikaat Grosses Gewächs. Juliusspital, Bürgerspital en de Staatlicher Hofkeller Würzburg hebben in de Stein wel percelen met de Grosses Gewächs kwalificatie.

Würzburger Innere Leiste Steile wijngaard in een soort kom op de linkeroever van de Main in Würzburg. Daardoor hebben de wijnstokken beschutting tegen de wind en rijpen de druiven optimaal. Het microklimaat heeft een grote invloed op het terroir. Enerzijds is er de warmte van de zon uit het dal van Würzburg, anderzijds is er de beschutting tegen de koude wind uit het noorden. De bodem bestaat voornamelijk uit kleihoudende middelste schelpenkalk, een laag van afzettingen uit kalkalgen en schelpen. Deze bodem houdt de warmte goed vast. Hier worden sinds 2001 Grosses Gewächs wijnen geproduceerd van riesling en silvaner.

Biodynamische wijnbouw In 2008 werd begonnen met biologische wijnbouw en in 2011 werden de wijngaarden gecertificeerd. Vanwege de zorg voor natuur en milieu en de wens om wijnen met nog meer spanning, karakter en uitdrukking te produceren, wordt momenteel op biodynamische wijze gewerkt. De kwaliteit van de druiven wordt immers beter door zorg voor de wijnstokken in samenwerking met de natuur. Uitgangspunt is het biologische evenwicht in de wijngaard. Als begroeiing tussen de rijen wijnstokken wordt om-en-om de zogenaamde Wolf-Mischung www.freudenberger.net/Produktdetails.asp?lang=de&mode=vproduct&prodid=3 10 gebruikt. Tom Glass laat een kist zien met compostpreparaten Deze moeten altijd op een vaste plek in de kist liggen en worden regelmatig begoten met water. Ze worden wegens tijdgebrek kant-en-klaar gekocht. De compost, die ruikt naar frisse tuinaarde, wordt vervolgens in koeienhoorns gestopt, die in de wijngaard worden begraven. Vinificatie Sinds de invoering van de biodynamie wordt er vergist met autochtone gisten (Spontanvergärung). 2010 was een jaar met enorm veel zuren. Daarom werden gistculturen gebruikt en geen wilde gisten. De wijnen van 2010 hebben een elegant stijl en moeten nog verder rijpen. Hout en beton-ei Van origine zijn de Knolls vatenmakers, en hout speelt hier dan ook een voorname rol. De pinotwijnen van de Montonia serie rijpen op foeders van 3.000 liter of op barriques, die 2 of 3 jaar worden gebruikt. Sinds 2008 rijpt de Vinz wijn deels op beton-ei. Zie www.dai.org/oeffentlichkeitsarbeit/baukultur/beitraege/408wein-aus-dem-betonei .

Klimaatverandering De regen komt de laatste jaren steeds later in het seizoen. Dit is een probleem voor laat rijpende rassen als riesling en silvaner. Productie Silvaner maakt 35% uit van de totale productie. Franken heeft 3 verschillende bodemsoorten:  bondzandsteen (Buntsandstein), Klingenberg;  schelpenkalk (Muschelkalk), Main-Dreieck;  keuper (een soort leem, bovenste trias-laag), Steigerwald. Weingut am Stein produceert silvaner van Muschelkalk, in de wijngaarden Stettener Stein, Würzburger Stein en Randersacker Sonnenstuhl. Van de geproduceerde wijnen wordt 5 à 10% geëxporteerd. Men wil niet groeien qua totale productie, maar als er een goede wijngaard te koop is, wordt deze verworven en wordt een mindere wijngaard verkocht.

Geproefd De vermelde prijzen zijn horecaprijzen ex BTW bij importeur De Wijntherapeut. ***

Grauer Burgunder Brut 2009 Zeer rijp geoogst. Méthode traditionnelle. Weinig zwavel, snelle vergisting met malo. Alc. 13%. Verrassende kleur, diep goud met oranje reflex. Geur van kruidig geel fruit. Fenolische aspecten in de smaak, niet al te hoge zuurgraad. Gemakkelijk drinkbaar.

***

Silvaner Brut 2009 € 15,50. Donker ambergoud van kleur. Krachtige minerale neus met o.a. droogbloemen. Aangename, volle smaak met veel fruit en kruidigheid. Apart glas.

***+ Stettener Stein Grauer Burgunder trocken 2010 € 10,10 (2011). Vrij stevig. Volle smaak met flink wat mineralen. Deze goede maaltijdwijn mist wat complexiteit, maar drinkt lekker door. **** Randersacker Sonnenstuhl Silvaner trocken 2011 De bodem bevat schelpenkalk en vuursteen. Licht groengeel. Volle, rokerige geur van rijp geel fruit met iets banaan en een fenolische toon. Brede zuren kenmerken

de rijke en brede smaak, waarin dezelfde aroma’s terugkomen. Zeer lange finale. Stevige, machtige wijn met spanning. **** Würzburger Stein Silvaner trocken 2011 € 10,20 (nu nog 2010). Licht groengeel. Strakke neus met finesse, citrus en peer, niet zo wulps en aromatisch als van de vorige wijn, maar meer gesloten. Slanke, minerale smaak met groene appel en rijpe peer, maar zonder opulentie. Eerder verfijnd en strak, met een fraaie balans, puur en schoon fruit, iets munt. Met beluchting komt complexiteit tevoorschijn. ****- Weisser Burgunder trocken Montonia 2009 Gerijpt op nieuw hout. € 17,50. Tamelijk diepe kleur. Krachtige geur van nieuw hout, vanille en ananas. De smaak is beter in balans dan de geur, waarbij een goede zuurgraad voor spanning zorgt. Dit is een duidelijk product van biodynamische wijnbouw en spontane vergisting, met functionele fenolische tonen en elegantie. Een wijn met smoel. ****- Stettener Stein Silvaner Alte Reben ‚Vinz‘ 2010 Vernoemd naar de nu 11-jarige zoon Vinzenz Knoll, roepnaam Vinz. Uit de beste percelen van de Stettener Stein wijngaard, van ruim 40 jaar oude stokken met tot 10 meter diepe wortels, die 1,5 meter van elkaar staan op een steile helling van muschelkalk. Hier staan ook stokken van de oude kloon 71, die weinig druiven leveren. Al het werk in de wijngaard gebeurt met de hand. Selectieve handmatige pluk. 75% van de oogst werd koel vergist (waarvan een derde met autochtone gisten) en 7 maanden opgevoed op de fijne lie in rvs tanks, 25% in beton-ei. Alc. 13 %, restsuiker 2 gr/l, zuren 6 gr/l. € 15,90. Bleek geelgroen. De geur is in het begin benauwd en rokerig, daarna stenig, met fruit van mandarijn. Florale smaak met witte perzik. De stevige zuurgraad geeft elegantie maar staat nog wat apart. Zilte, brede finale met vrij veel lengte en sterke bitters. Het typische fruit van silvaner is wat verborgen achter metalige mineralen. Krachtige wijn. ****(*)Würzburger Innere Leiste Silvaner Grosses Gewächs 2010 Selectieve, handmatige oogst. Rendement maximaal 50 hl/ha. € 20,50. Bleek geelgroen. Superbe geur met veel finesse en complexiteit. Ragfijn fruit van citrus en appel. Subtiele smaak. Overtuigt direct door grote verfijning en eminente balans. Zonder meer Grosses Gewächs niveau. Klasse, met sappige verteerbaarheid.

****- Würzburger Innere Leiste Riesling Grosses Gewächs 2008 Uit een vrij koel jaar, met harde zuren en minder rijp fruit. De gisting duurde maar liefst 6 maanden. Bleek tot gemiddeld geelgroen. In de vrij diepe en rijke, minerale en typerende geur heeft zich al wat firne ontwikkeld, samen met geconcentreerd perzikfruit. De smaak valt iets tegen qua balans door harde zuren en

gebrek aan romigheid. Goede tot zeer goede lengte met weer iets firne. Nu nog wat teleurstellend voor Grosses Gewächs, de geur is het beste. Heeft nog een paar jaar rijping nodig. ****+Würzburger Innere Leiste Riesling Grosses Gewächs 2011 De gisting van deze wijn nam 4 weken in beslag. Geproefd uit tank, wordt in augustus 2012 gebotteld. € 20,50. Bleek geelgroen. De zeer elegante neus heeft nog een kleine gisttoon en iets banaan. De smaak is erg gesloten, schoon en elegant, met fris fruit. Prima lengte. Balans en finesse. ****+Würzburger Stein Silvaner Auslese 2006 Restsuiker 104 gr/l. Goudgeel met gemiddelde concentratie. Weelderige geur met veel fruit van perzik, ananas en mango. Taart van marsepein met gekonfijt fruit, tarte tatin. In de smaak veel tropisch fruit en frambozen met een sappige zuurgraad. Ook darjeeling thee. Complexe wijn.

****(*)Randersacker Pfülben Riesling Auslese 2010 Single vineyard wijn, de druiven werden geoogst met gezonde botrytis. Zuren 18,5 gr/l. Op halve fles. Machtige, geconcentreerde geur van perzik en abrikoos, diep en complex. Geen firne in de smaak, maar een heerlijke frisheid door hoge zuren. Granny smith, perzik, limoen, meloen. Bijzonder goed, diep en complex. 5 tot 10 jaar te jong nog. ****+Stettener Stein Riesling Beerenauslese 2004 Zuren circa 13 gr/l. Goudgeel met amber. Diepe geur met firne, abrikozen, honing, kruiden en room. In de geur iets karamel, old English marmelade, room, boter en abrikozen. Fraaie Beerenauslese met donkere tonen. **** Spätburgunder trocken Montonia 2002 Laag rendement. Opvoeding op barrique of foeder. Vitale kleur met goede concentratie, zonder evolutie. Veel typiciteit in de zuivere geur: kersen van een fraaie rijpheid, iets neigend naar kersen op eau-de-vie. De smaak is prachtig gerijpt, erg fris en niet jammy.

Uitstekende balans en vrij veel lengte, met zachte tannines. Heerlijk. ****(*)Spätburgunder trocken Montonia 2011 Geproefd uit barrique. € 23,50. Zeer aromatische geur. Zeer krachtige smaak met fris fruit. Het hout is volledig geïntegreerd. Deze wijn is nu al superieur!

Keldermeester Tom Glass

Bedrijfsleider/wijngaardmanager Christian Lau

Agent: Jacob Molendijk van RieslingPartners&Co. Importeurs:        

AMSTERDAM - Wijnhandel Pasteuning BREDA - Wijnhuis Oktober ERMELO - De Wijntherapeut HARDERWIJK – Ovino LAREN - Wijnhandel van Huystee MAARTENSDIJK - Wijnhandel "Op de Terp" ROTTERDAM - Jan van Breda Wijnhandel ZEIST – Rieslinghuis

Weingut Bickel-Stumpf Dit wijngoed in het dorpje Frickenhausen ontstond in 1976 door het huwelijk van Carmen Bickel en Reimund Stumpf, die elk hun wijngoed - in Thüngersheim en het op 40 km afstand gelegen Frickenhausen - inbrachten. Zoon Matthias heeft zijn opleiding tot wijnmaker afgerond en liep in 2003 stage in Nieuw Zeeland en daarna in Zuid-Afrika. Dochter Melanie studeerde journalistiek en is nu in het bedrijf verantwoordelijk voor administratie, externe contacten en marketing.

Links de Kapellenberg wijngaard, rechts de Valentinus kapel Wijngaarden Tot het 12,5 hectare grote bezit – 6 ha in Frickenhausen en 6,5 ha in Thüngersheim behoren de Erste Lagen Thüngersheimer Johannisberg (riesling, spätburgunder, portugieser, domina) en de Frickenhäuser Kapellenberg met een bodem van schelpenkalk (riesling, rieslaner, silvaner). De meeste wijngaarden liggen op steile hellingen. Irrigatie is niet nodig, er valt voldoende neerslag. Tussen de rijen wijnstokken staat begroeiing van gras, kruiden, koolzaad of tarwe.

Kapellenberg De Kapellenberg ligt aan de punt van de Main-Dreieck. Deze oude wijngaard – uit de 10e

eeuw en daarmee een van de oudste van Franken - ligt ten oosten van het dorp Frickenhausen, vlak langs de Main, die hier vrij smal is. De hellingsgraad is 60%, de ligging is op het zuiden en de hoogte boven de zeespiegel is 210 meter. De bodem bestaat uit verweerde bovenste schelpenkalk uit het Trias. Bickel-Stumpf bezit het beste en steilste gedeelte van de Kapellenberg, het dichtst bij de rivier en direct onder de kapel, dat de naam Mönchshof draagt. Het is een VDP Grosse Lage. Aan de Valentinus kapel dankt de wijngaard zijn naam. De kapel werd in 1699 midden in de wijngaarden gebouwd in opdracht van de burgemeester, uit dank voor een ‘wonderbaarlijke genezing’ van een langdurige ziekte. De wijnstokken werden door de familie geplant tussen 1980 en 1986, na de Flurbereinigung (herstructurering).

Johannisberg De Johannisberg ligt ten oosten van Thüngersheim. De wijngaard bestaat uit verschillende kleine zijdalen op het zuiden en zuidoosten, tot aan de westelijke hellingen aan de Main. Boven de wijngaarden ligt een bosrand, die beschutting biedt tegen de koude oostenwind. De wijngaard ligt op 200 tot 330 m hoogte en heeft een hellingsgraad van 60%. De geologische samenstelling in Thüngersheim wordt gekenmerkt door de overgang van bovenste bontzandsteen naar onderste schelpenkalk. Deze bijzondere bodem, ook wel Thüngersheimer Sattel genoemd, werd ca. 235 miljoen jaar geleden in het Trias gevormd uit golfkalk en is op sommige plekken doorsneden met bondzandsteen. Deze onderbodem is sterk gespleten en droog, waardoor hij snel opwarmt. Het klimaat is hier koeler en er valt meer regen dan in Frickenhausen. De beste en steilste gedeeltes van de Johannisberg zijn de VDP Grosse Lagen Freiberg en Rothlauf, met ligging op het zuiden.

Matthias Stumpf Wijnbouw Deze is milieuvriendelijk, de kwaliteit moet uit de wijngaard komen. Vanaf het snoeien is alles gericht op een laag rendement – 30 tot 70 hl/ha afhankelijk van het type wijn - en een hoge kwaliteit. In de zomer vindt een groene oogst plaats. De pluk is in principe handmatig en vindt soms plaats in 2 of 3 plukgangen, steeds met selectie op rijpheid en kwaliteit.

Wily de hond wil altijd de kurk hebben en steelt de show

Raimund Stumpf Vinificatie De druiven van beide gebieden worden zo snel mogelijk geperst in de winery te Frickenhausen. Dan volgt een natuurlijke bezinking van de most. Reimund Stumpf vinifieert de meeste witte wijnen op stalen tanks met temperatuurcontrole en de rode wijnen sinds 1994 op barrique. De wijnen rijpen langdurig op de fijne lie.

Matthias en Melanie Stumpf Productie Van de geproduceerde wijnen – 90.000 flessen per jaar - is silvaner de nummer een, gevolgd door müller thurgau en riesling. Een vijfde van de productie betreft rode wijnen. Geproefd Vermeld zijn de consumentenprijzen op het wijngoed. ****- Silvaner trocken Buntsandstein 2011 Ortswein van rode bontzandsteen bodem in Thüngersheim. Zuren 6,5 gr/l. Flinke zuurgraad. Schoon en zuiver, zeer levendig. Fraaie expressie. Zeer mooie, stijlvolle wijn.

***(*)Silvaner trocken Muschelkalk 2011 Ortswein van schelpenkalkbodem in Frickenhausen, van de eerste plukgang. Zuren 6,5 gr/l. De zuren zijn hier verpakt in de balans. Mooi geel fruit, romig mondgevoel. Klassieke stijl. **** Silvaner trocken Muschelkalk 2007 Ortswein van schelpenkalkbodem in Frickenhausen, van de eerste plukgang. Om te laten proeven hoe de wijn zich na 4 jaar heeft ontwikkeld. Geelgroen. Geur van reine claude, perzik, kweepeer en veel bloemen. Prachtig ontwikkelde smaak, slank en mineraal. Zilte, ietwat medicinale finale met rijpe appel en groene pruimen. Eetwijn met een rijke smaak. **** Silvaner trocken Kapellenberg 2011 VDP Erste Lage. Van de tweede plukgang. Vergist met deels wilde gisten en opgevoed op 10 jaar oude vaten van 500 liter. Veel expressie en wat aroma van groente. Vrij complex en nog erg jong: zal zich over 5-6 jaar optimaal laten proeven. *** Gemischter Satz 2011 Gemaakt volgens de oude methode, zoals de vader van Reimund Stumpf het ook deed. Hij kende de juiste verhoudingen, die in een oud document werden beschreven. Van silvaner, riesling, gelber muskateller, roter muskateller, traminer en elbling. Alles werd tegelijk geplukt en samen vergist. Er wordt geplukt zodra de silvaner en de riesling rijp zijn. De andere druivenrassen zijn dan ook rijp, behalve de elbling, want die wordt hier nooit helemaal rijp. Zuren 8 gr/l. Geur en smaak hebben al wat muskaattonen ontwikkeld, maar dat wordt over 6 maanden nog sterker. Interessante wijn. ***- Spätburgunder trocken Buntsandstein 2009 Deze wijn werd geschonken uit een aangebroken fles, die iets te lang open stond. Vitale kleur met weinig evolutie. Open geur van kruidige kersen. Zachte smaak met voldoende zuren, maar ook iets groen. Door te lang openstaan iets oxidatie. Correcte lengte. Aardig glas. ***+ “vom rot” Hügl’ trocken 2009 Rode gemischter satz van pinot noir, domina, blaufränkisch (lemberger) en cabernet sauvignon. De wijnstokken stammen uit 1986. Vrij diep geconcentreerd paarsrood. Levendige en zuivere geur. Stevige, robuuste en vlezige smaak met soepele tannines. Redelijke lengte. Goede blend, prima wijn.

Weingut Bickel-Stumpf is lid van de VDP en is op zoek naar een importeur.

Weingut Hans Wirsching Dit 382 jaar oude VDP wijngoed te Iphofen, op 30 km ten oosten van Würzburg, is een van de grootste familiewijngoederen van Duitsland en behoort bij de 100 beste producenten van het land. Andrea Wirsching, 14e generatie, ontving ons. Haar vader Dr. Heinrich Wirsching liet zich heel even zien, maar is nog steeds bij het bedrijf betrokken. Andrea en haar zuster Lena zijn met de dagelijkse leiding belast. De keldermeester, die al 30 jaar in dienst is, gaat in 2013 met pensioen. Het oude pand werd gemoderniseerd met een eigentijdse aanbouw.

Klimaat en terroir Iphofen heeft een landklimaat met droge zomers en koude winters. Door de schaarse neerslag heeft de bodem een hoog gehalte aan mineralen. Boven op de heuvel van

Iphofen ligt een bos, dat bescherming biedt tegen koude lucht. De bodem werd gevormd in het Trias en bestaat uit gips en rode mergel met lagen rode zandsteen. Wijnbouw De voornaamste druivenrassen zijn hier silvaner (40%), riesling (20%), scheurebe (7%) en pinot noir (7%). Silvaner is de grote passie. Hans Wirsching, de grootvader van Andrea, kwam als militair terug uit de Eerste Wereldoorlog en trof al zijn wijnstokken dood aan als gevolg voor de phylloxera. De toenmalige 7 hectare moesten opnieuw worden aangeplant met nieuwe wijnstokken, waarschijnlijk uit de Pfalz. Hij plantte in 1952 als eerste silvaner en scheurebe in Franken. De wijnbouw is milieuvriendelijk, de rendementen worden laag gehouden en de oogst gebeurt handmatig.

Wijngaarden Het wijngaardbezit omvat 85 hectare. De beste wijngaarden zijn Iphöfer Kalb, Iphöfer Kronsberg en vooral Iphöfer Julius-Echter-Berg. Deze laatste ligt teruggetrokken als een schelp in de heuvel, op een steile helling van de Schwanberg en is zonder twijfel een van de beste wijngaarden van Franken. Door deze ligging kan de temperatuur ’s zomers erg oplopen, er is hier 70 Celsius gemeten! De bodem bevat keuper en schilfsandstein.

Vinificatie Wirsching maakt bij het sorteren van de druiven op het wijngoed gebruikt van zeer kostbare optische, computergestuurde apparatuur. Zie www.clemensonline.com/index.EN.php?cnt=p20 10&nav=m201&dash=traubensort ieranlage en www.buchervaslin.com/doc/Vistal ysR1_juil2011_GB.pdf . De meeste witte wijnen gisten op rvs tank, en alle rode wijnen op oude en/of nieuwe vaten. Voor pinot noir, pinot blanc en pinot gris worden steeds meer barriques gebruikt, die zich bevinden in de nieuwe vatenkelder, die 4 jaar geleden in moderne stijl werd geconstrueerd. Er liggen barriques van de Franse tonneliers Radoux en Nadalie en van de Duitse vatenmaker Andress Assmann te Bubenheim. Het meeste eiken is Allier en Tronçais. De vergisting van de Grosse Gewächse verloopt deels spontaan, met wilde gisten. Maar voor de andere wijnen gebeurt dit nog niet automatisch. Droge wijnen hebben in Franken minder restsuiker dan in andere Duitse wijnstreken, maximaal 4 gr/l in plaats van 9 gr/l.

Productie De jaarlijkse productie ligt tussen 480.000 en 600.00 flessen. Geproefd De vermelde prijzen zijn horecaprijzen ex BTW bij importeur Résidence Wijnimport / Wijnkoperij De Gouden Ton. ***(*)Iphöfer Julius-Echter-Berg Scheurebe Spätlese 2011 Prachtige wijn, met zeer mooi gezond fruit, sap en spanning. Deze Spätlese komt niet te zoet over. 2010 tegen 2011 Om het verschil te laten proeven tussen deze 2 oogstjaren werd uit beide jaren dezelfde wijn geschonken.  2010 was een extreem jaar, met late vorst in maart, veel hitte in juni en juli, veel regen in augustus en een zonnige herfst die alles weer goed maakte. Gedurende het groeiseizoen was veel werk nodig. De oogst vergde inzet van meer mensen om een strenge selectie toe te passen. Het gemiddelde rendement was slechts 38 hl/ha. De laat rijpende Silvaner is het meest geslaagd. Topwijnen zijn de BA’s en TBA’s.  2011 kende een late vorst begin mei, een vroege bloei begin juni en een vroege oogst begin september. De nieuwe optische selectiemachine werd voor het eerst ingezet. Het resultaat is rijpe en elegante wijnen met gemiddeld 95 Öchsle, een flink extract en een lagere zuurgraad dan in 2010. Ook 2011 is een silvaner jaar. ***(*)Iphöfer Kronsberg Silvaner Kabinett trocken 2010 Dit is met 80% de meest verkochte wijn. Restsuiker minder dan 1 gr/l. Meer kleur dan die van 2011, gemiddeld geconcentreerd goudgeel. De geur is wat gesloten, elegant geel fruit komt aarzelend los. Elegante, sappige smaak met aroma’s van perzik. In de finale ontwikkelt de wijn een krachtig extract. Oplegwijn. ***(*)Iphöfer Kronsberg Silvaner Kabinett trocken 2011 € 9,95. Duidelijk lichter van kleur dan de vorige. Geur en smaak zijn wulps en meer open, met veel rijp fruit. Minder strak, eerder opulent, en in al zijn jeugdigheid nu al overtuigend. In de vrij lange finale komen de zuren tevoorschijn, samen met een bittertje. Deze jaargang is eerder toegankelijk. ****(*)Iphöfer Julius-Echter-Berg Riesling Kabinett trocken 2011 De wijnstokken werden geplant in 1968 en 1969. Bleek geelgroen. Elegante geur, puur en zuiver, van perzik en citrus. In de smaak proef je eerst citrus en mooie zuren. Daarna komen de mineralen en vervolgens geel fruit. Lange finale, waarin alles speels en sappig blijft. Complexe klasse!

****(*)Iphöfer Julius-EchterBerg Riesling Kabinett trocken 2008 2008 was een groot jaar. Bleek geel. Fijn ontwikkelde neus waarbij met beluchting langzaam wat komt, en verder abrikozen en grapefruit. De zeer sappige inzet van de smaak geeft speekselvorming. Super elegant. Iets van pijnboompitten en sesamzaad. Fijn en subtiel. Zeer lange, minerale finale. Ook hier grote klasse.

*****-Iphöfer Julius-Echter-Berg Silvaner Grosses Gewächs trocken 2010 Alc. 13,5%, restsuiker 3,7 gr/l, zuren 6,6 gr/l. Geoogst op 14 oktober 2010 met een mostgewicht van 104° Öchsle. € 25,95. Nogal geconcentreerd geelgroen. In de geur rijk fruit van rijpe perzik, peer, citrus en abrikoos met kruidigheid. De smaak heeft veel rijp fruit, ook iets tropisch (ananas), en kruidige tonen. Volle en zeer lange finale met minerale bitters. Stevig en zeer complex, met spanning en klasse. *****Iphöfer Julius-Echter-Berg Silvaner Grosses Gewächs trocken 2004 Fonkelend donker goudgeel. De diepe geur is uitgesproken tropisch, met o.a. mango, papaya en lychee, maar ook boter, room en honing. Brede, enorm complexe smaak met volop sappigheid en immense finesse. Buitengewoon mooi fruit. De lengte is geweldig. De beste wijn van deze persreis, inclusief Rheinhessen.

**** Iphöfer Kronsberg Scheurebe Alte Reben (SL) trocken 2011 Scheurebe wordt in de USA vaak joyrebe genoemd. Het is een wijn die jonge mensen aanspreekt en ze een kick geeft. Bleek geelgroen. Zeer aromatisch van geur, meloen, perzik en peer, rokerig, doet denken aan sauvignon blanc. Weelderige smaak met zoetimpressie. Super rijpe meloen, peer en mango. Lange, zilte finale met aangename bitters. Deze wijn overtuigt al heel goed.

****+Iphöfer Kronsberg Scheurebe Spätlese (SL) trocken 2006 € 16,95. De elegantie van riesling met aromatische kracht. Gemiddeld geconcentreerd geelgroen. Neus van tropisch fruit, peer, citrus, cassis en lychee: sauvignon blanc eigenschappen. De smaak is erg sappig en fruitig, met een immense rijpheid van cassis en mango. Dit is moeilijk om uit te spuwen. Lange tot zeer lange finale met honing en meloen. Bijzondere wijn, waarvan de prachtige zuurgraad de wijn fris houdt. *****Iphöfer Kronsberg Silvaner Trockenbeerenauslese 2006 De consument in Franken heeft weinig of geen belangstelling voor zoete wijnen. Van deze topwijn, die slechts 3 tot 4 keer per decennium wordt geproduceerd, is maar heel weinig gemaakt. Diep goudkleurig en zeer viscoos. Complexe, krachtige en zeer diepe geur van honing, citrus en tropische vruchten. In de smaak honing, abrikoos, excellente botritis, superbe zuren en romigheid. Grootse lengte en complextiteit, zonder plakkerigheid en met voorname elegantie. Deze TBA van grote klasse staat voor mij op hetzelfde kwaliteitsniveau als de beste Hongaarse Tokaji.

Andrea Wirsching Importeurs: Résidence Wijnimport / Wijnkoperij De Gouden Ton en Ruud De Geus Wijnimport.

Winzerkeller Sommerach Tot slot van deze persreis een bezoek aan de coöperatie in de plaats Sommerach. Deze plaats is al sinds de 11e eeuw bekend om haar wijnbouw. In het dorp is een wijnfeest gaande, met muziek, veel mensen op straat en blije gezichten. Sommerach ligt, inclusief de Katzenkopf wijngaard, op een eiland tussen de Main en het Mainkanaal.

Harmonie van de kracht De Winzerkeller – de oudste van Franken - werd opgericht in 1901 door 15 families, die vonden dat ze te weinig betaald kregen voor hun druiven. De coöperatie omvat nu 190 hectare aan wijngaarden, 90 families en 120 leden. Hiervan zijn er 10 commercieel actief (dat zijn de bestuursleden), voor de andere leden is wijnbouw een hobby. Het idee om kleine zelfstandige wijnproducenten te verenigen met een centrale productie-unit en marketing had al snel succes. De harmonie van de kracht is hier het motto. Het symboliseert de gezamenlijke ambitie richting hoogst bereikbare kwaliteit. Met de leden is een contract afgesloten met strenge regels voor wijnbouw, waaronder intensief werk in de wijngaard, een laag rendement en handmatige oogst. In Sommerach zijn verder 23 zelfstandige producenten actief, die geen lid zijn van de Winzerkeller.

Wijngaarden De meeste wijngaarden van de Winzerkeller liggen in Sommerach. Deze liggen op het zuiden en hebben alluviale bodems van uit schelpenkalk ontstane, zandachtige leem, afgezet door de Main. Deze bodems warmen snel op en houden de zonnewarmte goed vast. De rivier zorgt voor een gunstig microklimaat binnen het heersende landklimaat. Fruitige druivenrassen als traminer en scheurebe doen het hier goed. In 2013 zal sauvignon blanc worden aangeplant. Maar droge, stijlvolle, extractrijke en minerale silvaner wijnen vormen de grote traditie van de Winzerkeller Sommerach. Klimaat en kalkbodem zijn ook erg geschikt voor rode druivenrassen als pinot noir en sommige lokale domina variëteiten. De leden bezitten ook wijngaarden in het gebied Steigerwald en in Escherndorf, met stenige bodems. De beste wijngaarden van de leden percelen zijn: Sommeracher Katzenkopf, Escherndorfer Lump, Volkacher Ratsherr, Obereisenheimer Höll en Wiebelsberger Dachs.

Nieuw gebouw In 2006 werden in het gebouw uit de jaren 80 nieuwe proeflokalen en een grote barrique kelder geconstrueerd. Daarbij werd moderne architectuur gecombineerd met de traditionele. Het geheel kreeg de naam Weinreich en is zonder meer interessant om te bezoeken. Behalve wijnpresentaties worden hier ook kooklessen voor groepen van 16 personen gegeven, waarbij wijn-spijs een grote rol speelt.

Vinificatie De leden zijn verplicht om al hun druiven hier af te leveren voor vinificatie en opvoeding. Zorg hiervoor dragen de keldermeester en zijn 7 assistenten.

Productie De jaarlijkse productie bedraagt circa 1.400.000 flessen, verdeeld over circa 66 verschillende wijnen plus een lijn voor supermarkten. 80% ervan bestaat uit witte wijnen en 20% uit rode. De meeste wijnen worden in Duitsland verkocht, maar er is ook export naar landen als China, de USA, Zweden en Nederland. Sinds 2008 heeft 95% van de wijnen, ook die op bocksbeutel, een schroefdop. Van de Vino-lok sluiting is men afgestapt, omdat deze niet betrouwbaar genoeg bleek te zijn bij temperatuurswisselingen. Geproefd De vermelde prijzen zijn horecaprijzen ex BTW bij importeur deConinckwines

Daniella Köberle **(*) Frizzante Valentin rosa Licht mousserende rosé van pinot meunier, pinot noir en domina, met een touwtje om de kurk. De productie van mousserende wijnen wordt uitbesteed in Würzburg. € 5,95. Oranjeroze van kleur. Zoetige geur. In de smaak staan zoet en zuur naast

elkaar. Klein rood fruit. Eenvoudig en lekker. Buiten geschonken als aperitief in de Sommerbar tegenover het hoofdgebouw, in gezelschap van feestvierende wijnliefhebbers.

In het grote proeflokaal ‘Weinschule’ op de eerste verdieping staat heel toepasselijk een opstelling van schoolbanken, en tafels met ingebouwde spuugbakken. Een echte wijnschool, waar regelmatig proeverijen en cursussen plaats vinden. Medewerkster Daniella Köberle liet een en ander proeven. ***

Grauburgunder trocken Edition St. Valentin 2011 Gebotteld op een Bordeauxfles. St. Valentin is de patroon van de wijnboeren hier. Fonkelend licht goudgeel. Rokerige geur van geel fruit. De smaak biedt voldoende zuren en redelijk veel materie, zodat de balans in orde is. Vrij goede lengte, keurig glas wijn. ***+ Sommeracher Katzenkopf Silvaner Kabinett trocken 2011 Alc. 11,6%, restsuiker 5,1 gr/l, zuren 6,7 gr/l. Bocksbeutel. € 5,75. Licht groengeel, fonkelend. Tamelijk goede geurexpressie, lichte kruidigheid, herkenbaar als silvaner. Volle inzet van de smaak, met rijp geel fruit en voldoende minerale vulling, rechtlijnig. Prima lengte, goed glas.

****- Escherndorfer Lump Riesling Spätlese trocken 2010 Zeer steile wijngaard met een stenige bodem. Alc. 13,5%, restsuiker 7,6 gr/l, zuren 8,4 gr/l. Nog steeds groen. De filigrane neus is gesloten en toont veel mineraal extract, perzik en citrus. Prachtige frisse zuren kenmerken de opwekkende smaak, die vrij elegant is en eveneens gesloten. In de lange finale blijven de zuren aangenaam. Nog niet ontwikkelde, stijlvolle wijn met enige complexe tonen. ***(*)Weissburgunder trocken ‘Weinreich E1NS’ 2011 De serie Weinreich E1NS bestaat uit witte en rode monocepagewijnen van geselecteerde percelen met oude wijnstokken en een laag rendement, die op hout zijn opgevoed. Deze wijn komt van 15 jaar oude stokken. Opgevoed op deels oude, deels nieuwe vaten. Alc. 13,5%. € 9,95. Geelgroen. Geur van perzik en peer, met weinig vanille. In de smaak iets banaan, peer, boter en wat vanille. Goede houtverwerking. Prima lengte, vrij volle en stevige wijn. ***(*)Experiment W 2009 Van het druivenras kerner (kruising van riesling met trollinger, een rode druif). Spontane vergisting met gedeeltelijke malo. 9 maanden opvoeding op hout. Een experiment van de medewerkers, staat niet in de prijscourant. Prijs in de shop € 12,00. Gemiddeld geconcentreerd groengeel, geen roodzweem. Minerale geur met veel tropisch fruit. De smaak opent met vanille, boter en fruit van ananas, appel en perzik. Vrij lange, brede finale. Volle wijn met een wat lage zuurgraad, maar al met al goed van bouw.

Geur- en smaaktest In de schoolbanken onderwierp Daniella Köberle de wijnjournalisten aan een geur- en smaaktest. Ieder kreeg een klem op de neus en ontving een plastic doosje met een poeder, waarvan met een natte vinger moest worden geproefd. Raden wat het is, luidde de opdracht. Het bleek een mengsel te zijn van kaneel en suiker. De truc is dat suiker ook met een afgesloten neus kan worden geproefd, net zoals zout, zuur, bitter en umami), maar kaneel niet. Deze test werd herhaald met de volgende wijn. Eerst met een klem op de neus geproefd en daarna zonder.

***(*)Traminer trocken ‘Weinreich E1NS’ 2011 € 10,55. Met de klem proef je zuren, zoute en bittere mineralen, en zoet. Zonder de klem ruik je de kenmerkende lychee en rozen rozengeur. Ook in de smaak zijn deze aroma’s nu waar te nemen, terwijl de zuurgraad nu veel lager lijkt. De bitters worden echter sterker. Goed glas wijn, waarbij de aromatische kracht voor een zoetimpressie zorgt. ***+ Sommeracher Katzenkopf Spätburgunder trocken 2011 Opgevoed op grote vaten. Goed geconcentreerd robijnrood. De kersengeur is een tikje jammy, maar niet groen. In de zachte smaak een zoetimpressie, weinig tannine en voldoende frisheid. De lengte is correct. Aangenaam glas met redelijke balans.

***

Cuvée Cabernet trocken 2009 Blend van cabernet mitos en cabernet dorsa. Opgevoed op barriques van eikenhout uit Frankrijk, de USA en Duitsland, waarvan 1/3 nieuw, 1/3 een jaar oud en 1/3 twee jaar oud. Alc. 14%, restsuiker 1,6 gr/l, zuren 5,6 gr/l. Zeer diep paarsrood. In de minerale geur domineren leer en specerijen. Stevige smaak met goede zuren, flinke maar afgeronde tannines en behoorlijk wat hout. In de finale zoete vanille van het Amerikaanse eiken en kruidnagel. Kortom, teveel hout, nu al drogend.

Importeurs: deConinckwines, Turkenburg Tradition www.max-mueller.de www.weingut-am-stein.de www.bickel-stumpf.de www.wirsching.de www.winzer-sommerach.de www.frankenwein-aktuell.de