Reisverslag wijngebieden Marokko van 18 t/m 20 juni 2004. Door Paul Op ten Berg. Op uitnodiging van wijnproducent Les Celliers de Meknès reisde Paul Op ten Berg naar Marokko, samen met Wladek Barczuk en Janine van der Klift van Elto Wijnimport te Waalwijk. Aanleiding was de feestelijke opening van de in 3 jaar tijd volledig gerenoveerde en uitgebreide kelders en vinificatieruimten van het vlaggenschip van Les Celliers de Meknès, Château Roslane. In het project werd maar liefst bijna 10 miljoen euro geïnvesteerd, voldoende reden om een groep journalisten uit verschillende landen voor de inauguratie uit te nodigen. Château Roslane is nu de meest geavanceerde winery van Noord-Afrika. Geschiedenis De wijnbouw van Marokko gaat terug tot de tijd voor de Phoeniciërs. In de eerste eeuw na Chr. kwamen de Romeinen en namen hun druivensoorten mee. Toen de Arabieren circa 700 na Chr. Marokko veroverden, verboden ze wijn en wijnbouw en beperkten ze zich tot tafeldruiven. In 1912 vestigden de Fransen er hun protectoraat en brachten de wijnbouw terug met een aanplant van 80.000 ha. Wellicht onvoldoende bekend is het feit dat in de jaren vijftig Noord-Afrika, vooral door het aandeel van Algerije, tweederde van de wereldhandel aan wijn voor zijn rekening nam. De meeste Marokkaanse wijn werd in Europa versneden, iets wat nu binnen de EG verboden is. In 1956 werd Marokko onafhankelijk en het nationale wijninstituut SOVEDI voerde een Appellation systeem in naar voorbeeld van het Franse. De meeste Fransen vertrokken en in 1973 werden hun bezittingen onteigend en tot staatseigendom verklaard. Vanaf 1973 is het buitenlanders niet meer toegestaan om land in Marokko te bezitten. De wijnsector viel in een diep dal en de wijngaarden slonken van 55.000 ha in 1956 naar 13.000 ha in 1990. Wijnstreken en appellaties Momenteel telt het land 55.000 ha wijngaarden (inclusief tafeldruiven), die goed zijn voor een jaarlijkse productie van circa een miljoen hl wijn, waarvan tweederde wordt geëxporteerd. Ondanks het Islamitische geloof wordt de helft van de productie in eigen land en door de toeristen opgedronken. Marokko kent naar Frans voorbeeld sinds 1977 het predikaat AOG (Appellation d’Origine Garantie, 14 verschillende) en sinds 1998 het predikaat AOC (Appellation d’Origine Contrôlée). Van de laatste bestaat tot nu toe slechts één, Les Coteaux de l’Atlas, bestaande uit de gemeentes Sidi-Slimane, Mjat en Boufekrane. We onderscheiden een aantal hoofdgebieden: Meknès-Fes. Dit is het meest gereputeerde wijngebied, aan de noordkant van de Midden-Atlas, rond de plaatsen Fes en Meknès. Hier zijn de grootste spelers gevestigd. AOC is Les Coteaux de l’Atlas (de beste percelen hebben de toevoeging Premier Cru) en AOG’s zijn Saïs, Beni Sadden, Zerhoun, Beni M’Tir en Gerrouane. In de laatste twee AOG’s staat vooral veel cinsault, carignan en grenache noir, waarvan voor de Nederlandse markt de krachtige, soepele wijn ‘Les Trois Domaines’ wordt gemaakt (in andere landen bekend als ‘Tarik’ of ‘Chante Bled’). De streek maakt 85 % rode wijnen, goede rosés en recentelijk ook een aantal uitstekende witte wijnen. Rharb. AOG’s Rharb en Zemmour. Rabat. In de Atlantische kuststreek rond de hoofdstad Rabat wordt in de AOG’s Chellah en Zaër een aantal volle, zachte rode wijnen geproduceerd. Casablanca. Wijngaarden aan de kust met de AOG’s Zenatta, Sahel en Doukkala. Ten zuiden van Casablanca wordt door Castel van rode druiven Gris de Boulaouane gemaakt, een frisse droge Blanc de Noir. Oujda en omgeving, vlakbij de Algerijnse grens. Hier worden o.a. een goede lichte droge rosé gemaakt en rode wijnen. Vrij kleine productie met de AOG’s Berkane en Angad. Omgeving Marrakech en Bou Assida. De meest zuidelijke wijnstreek van het land. Geen AOG’s.
Druivenrassen Voor de AOG’s Berkane, Angrad, Beni-Sadden, Saïs, Zerhoun, Gerrouane, Beni-M’Tir, Rharb, Chellah, Zaër, Zemmour, Zenata en Sahel zijn de volgende druivenrassen wettelijk toegestaan voor rood en rosé: cabernet franc, cabernet sauvignon, gamay, grenache noir, pinot noir en syrah. Klimaat Door de ligging op een hoogte van 500-700 meter is de temperatuur in de wijngaarden van Fes en Meknès, aan de voet van de Atlas gematigd, in vergelijking tot die van de laagvlaktes. ’s Winters kan het in de nacht tot 4 graden vriezen. Maar in de zomer kan het overdag oplopen tot meer dan 40 graden (’s nachts 30 graden, waardoor de rijping doorgaat), met een gemiddelde temperatuur in juli van 25,3º C. Jaarlijks valt gemiddeld 570 mm regen, waarvan 15 mm in de oogstmaand september. Groot probleem is de Cherguy, een hete, harde woestijnwind, waardoor de druiven uitdrogen. De wijnen die hier worden geproduceerd zijn donker gekleurd, stevig en vaak peperig van smaak. In laagvlaktes zoals bij Rabat heeft de wijnstreek een lichte zanderige bodem waar de temperatuur zeer hoog oploopt, wat resulteert in zware wijnen met veel body en te weinig zuren en tannine, die jong gedronken – voordat ze oxideren op hun best zijn. De wijnbouw uit veel wijngaarden in warmere streken wordt dan ook steeds meer verplaatst naar hoog gelegen gebieden. Wederopbouw Het merendeel van de huidige wijngaarden werd na de tweede wereldoorlog aangelegd. De Marokkaanse staat speelt een belangrijke rol in de wijnproductie. Koning Hassan II zag in andere niet-Europese landen de wijnbouw een grote vlucht nemen. Hij besefte de waarde van eeuwenlange wijnbouwtraditie, klimaat en terroir en gaf zelf het signaal tot wederopbouw. Kapitaal en kennis van zaken waren met de Fransen het land uitgezet. Maar van de drie Noord-Afrikaanse wijnlanden heeft Marokko toch duidelijk de meeste kwaliteit, de beste organisatie en de hoogste standaard. Koning Hassan II wist tenslotte Pierre Castel, voorzitter van de Franse Castel Groep, over te halen om partner en adviseur te worden. Van 1992 tot 1994 werden door deskundigen in de traditionele AOG gebieden de beste percelen voor moderne wijnbouw in kaart gebracht. Pachtverdragen werden gesloten en met enorme investeringen werd - volgens de modernste inzichten voor wijnbouw in warme landen - circa 1200 ha beplant met cabernet sauvignon, syrah en merlot. Huidige situatie Nog de nodige wijnbedrijven bezitten een sterk verouderde outillage uit de dertiger jaren en hebben een dringende behoefte aan complete renovatie. Met de grond gelijkmaken en volledige nieuwbouw is eigenlijk de beste oplossing. Naast Les Celliers de Meknès, het belangrijkste wijnbedrijf in Marokkaanse privé-handen, en de Franse Groupe Castel au Maroc, die de merken heeft overgenomen van de – eveneens Franse - William Pitters groep van Bernard Magrez, zijn onder meer ook de Franse Groupe Taillan met de Domaines Delorme actief, de laatste in partnerschap met het staatsinstituut SODEA (Société de Développement Agricole) en haar maatschappij SODEVI (Société de Développement Viticole), die productie en distributie van bulkwijnen verzorgt. Het staatsbedrijf SODEA en de innovatieve particuliere onderneming Les Celliers de Meknès controleren samen circa 80 % van de wijnmarkt. Moderne wijnproductie De overheid verricht strenge kwaliteitscontroles en blijft zo veel mogelijk investeren. In de bestaande wijngaarden zijn de meest aangeplante druivenrassen Carignan, Cinsault en Grenache, vaak met zeer oude stokken, waarop men terecht trots is. Het leiden van
de wijnranken langs gespannen draden in kaarsrechte lange rijen is pas van de laatste jaren. Trefwoorden zijn o.a. hoge plantdichtheid, druppelirrigatie, streng snoeien, canopy management, groen oogst en selectieve, handmatige pluk. Dit alle resulteert in een beheerst rendement van 45 tot 60 hl/ha. Bij Les Celliers de Meknès en het bedrijf van de Groupe Castel au Maroc met de verwarring wekkende naam Les Cépages de Meknès hebben ervaren oenologen de modernste apparatuur en geklimatiseerde kelders ter beschikking voor de productie van Marokkaanse wijnen ‘nieuwe stijl’ met internationale kwaliteiten. Les Celliers de Meknès Les Celliers de Meknès, het bedrijf van de Marokkaanse familie Zniber, heeft 1.300 ha wijngaarden in eigendom. Ze bevinden zich in de gebieden met AOG Guerrouane, AOG Beni M’Tir en AOC Les Coteaux de l’Atlas. In de wijngaarden op de hoogvlakte van Meknès valt de laatste paar jaren circa 550 mm regen, maar het kan er ook veel droger zijn. 60 % van de wijngaarden van Les Celliers de Meknès is dan ook voorzien van installaties voor druppelirrigatie, met weerstations in de wijngaarden. De vochtigheid van de bodem wordt enkele malen per week gemeten tijdens een rondgang door de wijngaarden. Op wat kunstmest na kan rustig worden gesteld dat hier sprake is van biologische wijnbouw. De bodem van de wijngaarden bestaat vaak uit rode klei met kalk, maar ook kiezelzandbodems zijn te vinden. Celliers de Meknès heeft de laatste 10 jaar vrijwel al haar wijngaarden nieuw aangeplant. Naast druiven van eigen wijngaarden verwerkt Les Celliers de Meknès op contractbasis ook druiven van andere wijnboeren, van wie 600 ha wijngaarden onder hun voortdurend toezicht staan. Bij het staatsbedrijf SODEA, dat 1.700 ha wijngaarden beheert, wordt voorts de gehele jaarlijkse opbrengst aan druiven gekocht. Les Celliers de Meknès brengt jaarlijks 27 miljoen flessen op de markt. Er werken 850 mensen bij deze onderneming, waar in de oogsttijd nog eens 1150 bijkomen. De export naar Frankrijk bedraagt 650.000 flessen per jaar. Experimenten en onderzoek De familie Zniber schuwt de experimenten niet. In een wijngaard van 84 ha worden proeven genomen met allerlei druivenrassen, zoals voor rode wijnen malbec, petit verdot, tannat, mourvèdre, sangiovese en pinot noir en voor witte wijnen viognier, gewürztraminer en macabeo. In de komende jaren staat een witte wijn van de viognier druif op het programma, een Vin Doux Naturel van de muscat à petits grains (vroeger werd bij Oujda de toen befaamde Muscat de Berkane gemaakt) en een mousserende wijn gemaakt volgens de Méthode Traditionnelle. Verder neemt Les Celliers de Meknès actief deel aan kwaliteitsonderzoek en aan de ontwikkeling van Appellations. Familie Zniber De 83 jaar oude eigenaar-directeur Brahim Zniber is actief als wijnboer sinds 1956 en richtte in 1964 Les Celliers de Meknès op. Hij is een echte grootgrondbezitter (4.300 ha) en staat in hoog aanzien als de op vier na rijkste man van Marokko en als persoonlijke vriend van de koning. De wijnbouw vormt slechts 30 % van zijn landbouwactiviteiten; daarnaast verbouwt hij allerlei soorten fruit, amandelen en olijven. Hij wil 30 ha met olijfbomen aanplanten en de beste olijfolie van Marokko gaan produceren. Zoon Réda Zniber vervult de functie van administrateur en exportdirecteur. Hij studeerde marketing en volgt momenteel een wijncursus in Suze-la-Rousse. Ons gezelschap met journalisten werd voor de lunch uitermate gastvrij ontvangen door Brahim Zniber op zijn private landgoed. Proeverij Op vrijdagavond vond in de Koninklijke Suite - hier logeerde ooit de Franse president van het vijfsterrenhotel Palais Jamai (Sofitel Groep) een overzichtsproeverij plaats van een selectie uit het wijnassortiment van Les Celliers de Meknès, gepresenteerd door Réda
Zniber. Van de wijnen die in Nederland verkrijgbaar zijn, is de consumentenprijs incl. BTW vermeld. WITTE WIJNEN ** Les Trois Domaines Blanc 2003, AOG Gerrouane Van sauvignon blanc, ugni blanc en clairette. Bodem van zand en verpulverde leisteen. 12 % alc. Bleek groengeel. Geur van voorjaarsbloemen en appel. Levendige, fruitige smaak met voldoende zuren, rond en vriendelijk. Aantrekkelijk glas wijn, zuiver en met een korte finale. € 4,75 ** Ksar Bahia Blanc Cuvée Prestige 2003, AOG Beni M’Tir Van 100 % sauvignon blanc uit wijngaarden op 700 m hoogte. Klei-kalk bodem. Geoogst tweede helft augustus. Traditionele gisting bij 12-15º C. 12 % alc. Bleek geel. Neus van wit fruit met goede concentratie. Rijp fruit in de smaak en een bittertje in de finale. Eenvoudig, correct glas met balans en een voor dit klimaat prima zuurgraad. Wat mollig in vergelijking met frisse Sauvignons uit koele streken. € 4,75 (2002) ***+ Le Muscat de Meknès 2003, AOC Les Coteaux de l’Atlas Van 100 % muscat à petits grains. 70 % werd traditioneel vergist in stalen tanks met gecontroleerde temperatuur (15-16 C) en 30 % werd vergist en heeft 8 maanden gerijpt op nieuwe barriques met bâtonnage van de lie. Het is de eerste keer dat deze droge Muscat wordt gemaakt. Bleek geelgroen en troebel (tankmonster, nog niet geklaard). Zeer krachtige, stuivende geur van Muskaatdruiven en bloesem, ondersteund door nieuw hout. Speelse smaak, bomvol fruit, met een prima lengte. In Marokko worden nog weinig goede witte wijnen gemaakt, maar deze innovatieve wijn is verrassend geslaagd. Komt september 2004 op de markt. **(*) Chardonnay 2002, Domaine Riad Jamil, AOG Beni M’Tir Van 100 % chardonnay uit wijngaarden op 700 m hoogte met klei-kalk bodem. Begin augustus geoogst. Traditionele vergisting op cuve met temperatuurcontrole, gevolgd door 3 maanden rijping op nieuwe Franse barriques. 12 % alc. Licht goudgeel. De ingetogen geur heeft zuiveltonen, bloemen (anjers) en bergamot. De smaak is krachtiger met citrus, vanille, duidelijke mineralen, goede zuurgraad en ondergeschikt hout. Prima balans. Finale met wat rauwe champignons en specerijen. € 11,60 *** Chardonnay Barrique 2003, AOC Les Coteaux de l’Atlas, Ier Cru Deze wijn werd voor het eerst uitgebracht in 2002. Klei-kalk bodem met onderlagen van kiezel. Rendement 30 hl/ha. Geoogst begin augustus. 70 % werd vergist met bâtonnage sur lie op 100 % nieuwe Allier barriques en 30 % op cuve met temperatuurcontrole. Daarna 4 maanden rijping op 10 % nieuwe Allier barriques. 11,5 % alc. Licht goudgeel. Geur van hyacinten. Het nieuwe hout is redelijk in evenwicht met het zeer rijpe citrusfruit, maar overheerst een tikje. Krachtig van concentraat met fijne bitters in de nasmaak en een flinke houtimpressie. Stevige, elegante wijn. € 27,95 (2002) ROSÉ ** Les Trois Domaines Rosé 2003, AOG Gerrouane Dit is een van de instapwijnen – uit een serie van rood, rosé, gris en wit - van Les Celliers de Meknès. Gemaakt van cinsault van een zanderige bodem met leisteen. Geoogst tussen half augustus en eind september. 12 % alc. Bleek roze. Wat snoepjesgeur en banaan (koude vergisting). Lichte, eenvoudige maar zuivere
smaak van aardbeien, kersen en groene amandelen, met in de korte finale een dropje. Correcte terraswijn. € 4,85 **(*) Amazigh Rosé 2003, AOG Beni M’Tir Gemaakt van cinsault en grenache noir van een klei-kalk bodem. Geoogst tussen half augustus en eind september. 12 % alc. Net even wat meer kleur dan de vorige. Decente kersen neus, ditmaal geen snoepjesgeur. Droger van smaak dan de vorige, niet te zwaar, met kersen en wat kruidigs. Ook wat meer lengte. Goed glas, meer een maaltijdrosé. € 4,15 (2002) **(*) Ksar Bahia Rosé Cuvée Prestige 2003 Van syrah uit wijngaarden op 700 m hoogte met klei-kalk bodem. Geoogst tussen half augustus en eind september. 12 % alc. Licht roze. Bloesem, levendig rood fruit van aardbeien met heel iets witte peper. Zuiver, fris en opwekkend. € 4,85 *** Domaine Riad Jamil Rosé 2002, AOG Beni M’Tir Van 100 % syrah. 12 % alc. Qua kleur de donkerste van de vier. Geur van zwoel rood fruit, jamachtig en zondoorstoofd, met aroma’s van banaan en gist. Vrij volle smaak met lichte zoetimpressie, maar ook met voldoende zuren. Tamelijk stevige maaltijdrosé. € 11,60 RODE WIJNEN ** Les Trois Domaines Rouge 2003, AOG Gerrouane Dit is een van de instapwijnen – uit een serie van rood, rosé, gris en wit - van Les Celliers de Meknès. Gemaakt van cinsault, grenache noir en carignan van een zanderige bodem. Geoogst tussen half augustus en eind september. Grenache en cinsault werden traditioneel gevinifieerd en carignan met macération carbonique, bij 25-28º C. 12 % alc. Robijnrood met gemiddelde concentratie. Bescheiden geur van wat kruidige rijpe kersen. Dit herhaalt zich in de smaak, die soepelheid paart aan een laag tanninegehalte. Redelijke afdronk en een correcte balans. Ongecompliceerd glas wijn, levendig en klaar om te drinken. € 4,95 (2001) **+ Amazigh Rouge 2002, AOG Beni M’Tir Van cinsault, grenache noir en carignan uit wijngaarden op 700 m hoogte met klei-kalk bodem. Geoogst tussen half augustus en eind september. Grenache en cinsault werden traditioneel gevinifieerd en carignan met macération carbonique, bij 25-28º C. 12 % alc. Robijnrood met gemiddelde concentratie. Levendige geur van rode bessen, amandelen en citrusschil. Meer tannine in de smaak met een impressie van inkt, licht kruidige romigheid, kersen en bessen. Rijpe wijn met prima structuur en lengte. € 4,25 (2001) *** Ksar Bahia Rouge Cuvée Prestige 2003 Van cabernet sauvignon en syrah uit wijngaarden op 700 m hoogte met klei-kalk bodem. Geoogst tussen half augustus en eind september. Traditionele gisting bij gecontroleerde temperatuur van 25-28º C. 12 % alc. Robijnrood met gemiddelde tot goede concentratie. Levendige geur van kersen en bessen met romige en rokerige aspecten. In de vlezige smaak komen bessen en kersen terug met heerlijk kruidig spel, een animale, metalige toets en een goede zuurgraad. Prima wijn met karakter. € 4,95 (2001) *** Ayïs 2003, AOG Berkane Van 40 % syrah, 40 % cabernet sauvignon en 20 % merlot uit wijngaarden in Noordoost Marokko. Geoogst tussen half augustus en eind september. De druiven werden traditioneel gevinifieerd op stalen tanks met temperatuurcontrole. Geen houtopvoeding. 12 % alc. Goede kleurconcentratie. Volle geur van rijpe bessen met animale toets. Frisse smaakinzet met zwarte en rode bessen en weer licht
animaal. Prima lengte met een bittertje. Deze karaktervolle wijn biedt een heerlijke druivenimpressie en heeft inderdaad geen houtopvoeding nodig. € 4,95 (2001) ***(*)Domaine Riad Jamil 2002, AOG Beni M’Tir Van 100 % carignan, 30 tot 60 jaar oude stokken uit wijngaarden op 700 m hoogte met klei-kalk bodem. De Znibers zijn erg trots op deze wijn. 100 % Macération Carbonique bij 25-28º C, gevolgd door 8 maanden rijping op Allier en Tronçais barriques, 1/3 nieuw, 1/3 een jaar oud, 1/3 twee jaar oud. 12 % alc. Zeer vitale kleur met vrij veel concentratie. Kruidige smaak met levendig rood fruit, iets animaal. Veel karakter, rode en groene peper, dadels, sappig en vlezig. Uitstekend van lengte. Zeer originele wijn, het fruit is nummer een. € 12,20 (1999) **** Les Coteaux de l ‘Atlas rouge 2000, AOC Ier Cru Van cabernet sauvignon, merlot en syrah. Klei-kalk bodem met onderlagen van kiezel. Rendement 30 hl/ha. Geoogst in september. Rijping op volledig nieuwe barriques, Allier en Tronçais. 12,5 % alc. Rijpe, donkerrode robijnkleur. Geur van boeiend zwart fruit, rijp en met spel. De stevige smaak biedt veel vulling en variatie met donkere tonen van bosbessen- en bramenjam, gedroogde pruimen en vijgen en kreupelhout. Er komt wat complexiteit om de hoek kijken. Lange finale met aangename bittertonen. Voldoende finesse door een uitstekende zuurgraad. Houtgebruik en alcohol zijn mooi in balans. Zuivere wijn met karakter. € 32,13 (1999) Conclusie: De wijnen bezitten een grote mate van rijpheid, een opvallend beheerst alcoholgehalte en een – voor dit klimaat - opmerkelijk goede zuurgraad. De wijnmakers hebben zich niet laten verleiden tot de productie van wijnen met houtdominantie en een ‘nieuwe wereld’ stijl: de druif blijft in alle gevallen nummer een. Dat onder deze omstandigheden sinds kort prima witte wijnen worden gemaakt is een prestatie op zich. Met de gloednieuwe uitrusting van Château Roslane, het enthousiasme van de familie Zniber en de deskundigheid van de oenologen kan de kwaliteit en de complexiteit van de wijnen de komende jaren alleen maar groter worden. Opmerking: Het is jammer dat de rode wijnen op circa 24 C geproefd moesten worden. Bovendien blies de airconditioning voortdurend een geur van rozen en oranjebloesem naar binnen. Diner Na een aperitief op het balkon werd in het restaurant van Palais Jamai vervolgens een diner van acht gangen geserveerd, met typisch Marokkaanse gerechten en bij elke gang een andere wijn van Les Celliers de Meknès. De wijnen bleken voortreffelijk bij deze kruidige, aromatische keuken aan te sluiten. Een Marokkaans muziekgezelschap zorgde voor een sfeervolle omlijsting. Château Roslane In een speciaal decreet werd onlangs - voor het eerst in Marokko – aan Roslane het predikaat Château verleend. Om dit op het etiket te mogen vermelden moet eerst worden gewacht op de publicatie van het decreet. Vanaf dat moment zal Les Celliers de Meknès met een gloednieuwe serie kwaliteitswijnen komen onder de naam “Château Roslane – AOC Les Coteaux de l’Atlas”. Het magnifiek gebouwde en met veel smaak ingerichte Château ligt midden tussen de 700 ha eigen wijngaarden in het belangrijkste wijngebied van het land, de Coteaux de l’Atlas. Het oude gebouw, dat destijds werd neergezet door Franse kolonisten, werd gehandhaafd en smaakvol opgeknapt. De bestaande betonnen tanks – 20.000 hl werden van binnen gecoat met epoxyhars en alles werd piekfijn geschilderd. Alle tanks
werden voorzien van een installatie die een laag stikstof op de wijn legt. Rondom het oude gebouw werden enorme nieuwe hallen gezet, voorzien van de allermodernste installaties. Vooral de temperatuurbeheersing heeft bijzondere aandacht gekregen, een absolute must om in dit warme klimaat frisse, elegante wijnen te produceren: een coaxiale warmtewisselaar kan de gehele oogst tegelijk koelen en alle verdiepingen hebben airconditioning, het geheel bestuurd door een ingenieus computersysteem dat de druiven overal heen kan sturen. Château Roslane beschikt over een eigen laboratorium, dat ook weer is uitgerust met de allernieuwste snufjes, zoals toestellen voor sequentiële analyse en voor infrarood analyse. Speciaal voor Les Celliers de Meknes ontwikkelde software van Logivin registreert alle bevindingen. De totale opslagcapaciteit van Château Roslane is 70.000 hl, waarvan 11.000 in nieuwe roestvrijstalen tanks. De oogst Vanwege de hitte in augustus en september begint de pluk om 6 uur ’s morgens en stopt rond 12.00 uur. Alle druiven, van basic tot haute gamme, worden handmatig geoogst en in plastic manden van 18 kg inhoud vervoerd. Bij aankomst worden de druiven eerst op drie trillende stalen lopende banden met gaatjes gelegd die, als de druiven met zand verontreinigd zijn, deze zo nodig met koud water kunnen besproeien en vervolgens met koude lucht weer droog kunnen blazen. Daarna worden de druiven door 20 vrouwen uitgezocht op kwaliteit, waarna ze in apparaten terechtkomen die kunnen kneuzen en/of ontstelen. Dit zijn de meest geavanceerde apparaten, waarbij zowel ontstelen als kneuzen traploos kunnen worden ingesteld van nul tot volledig. Voor de persing hebben de Marokkaanse oenoloog Oussama Aissaoui en zijn Franse assistent Laurent Richard (afkomstig uit de Rhône streek) drie enorme nieuwe persen beschikbaar, waarvan de nieuwste Vaslin-Buecher van intelligente software is voorzien: de druk etc. wordt volledig automatisch op het druivenmateriaal afgestemd. Overal wordt met zwaartekracht gewerkt om pompen te vermijden. In de indrukwekkende geconditioneerde kelders liggen 3.000 barriques en 3 miljoen flessen. Feestavond Na de bezichtiging van het Château schoof ons gezelschap aan in de enorme tuinen, waar de honderden genodigden een fantastische feestavond te wachten stond. Na de officiële toespraak door Brahim Zniber en een toespraak door de Marokkaanse Minister van Binnenlandse Zaken openden Berbermeisjes op Arabische volbloedpaarden, begeleid door Marokkaanse trommelaars de avond met veel spektakel en geweerschoten. Zangers, artiesten en acrobaten zorgden voor omlijsting van het uitgebreide buffet en tot in de kleine uurtjes werden naast Champagne alle wijnen van Les Celliers de Meknès geschonken. Brahim Zniber dwong groot respect af door persoonlijk van de laatste gasten afscheid te nemen. Er zijn 4 grote spelers in Marokko: Les Châteaux et Domaines de William Pitters (eigenaar Bernard Magrez, Frankrijk) 1. Domaine de Sahari (zie Castel Frères) Castel Frères, Groupe Castel au Maroc (Franse groep) 1. Atlas Vineyards 2. Boulaouane 3. Domaine Aïn Amhajir 4. Domaine Bonassia 5. Domaine El Baraka 6. Domaine Mayolle
7. Domaine de Sahari (in februari 2004 heeft William Pitters de exploitatie verkocht aan Castel Frères) Les Celliers de Meknès (het grootste particuliere wijnbedrijf in Marokkaanse handen, eigenaar Brahim Zniber) SODEA (Société de Développement Agricole)
Groupe Castel au Maroc www.castel-freres.fr In 1994 tekende Pierre Castel contracten met SODEA om verschillende wijngaarden in de regio’s Boulaouane (244 ha) en Meknès (822 ha) te exploiteren. Bernard Magrez, CEO van de Franse William Pitters groep www.williampitters.com , heeft in februari 2004 zijn wijnmerken verkocht aan de – eveneens Franse - Groupe Castel. En er circuleren al geruime tijd geruchten, als zou Gallo achter Castel aanzitten. Maar de eigendom van gebouwen en installaties heeft Magrez behouden, als ook de contracten van de wijngaarden. Een buitenlandse (rechts)persoon kan namelijk nooit grond kopen in Marokko, maar kan een langlopend contract krijgen voor ‘fermage’, wat neer komt op bewerking en exploitatie. Naar verwachting zal Magrez binnenkort ook zijn gedistilleerd merken verkopen. Op dit moment is Magrez bezig zijn Bordeaux imperium te vergroten door bijna failliete Châteaux op te kopen. Een typisch voorbeeld van een zakenman die toeslaat als een ander het moeilijk heeft. Castel Maroc heeft 2000 werknemers. Sinds kort is de Castel groep ook eigenaar van de bierbrouwerij Les Brasseries du Maroc. De aankoop hiervan is een strategische zet geweest, want hiermee verschafte Castel zich toegang tot de hotels en restaurants van de binnenlandse markt. Domaine de Sahari Dit Domaine telt 1000 ha wijngaarden met de AOG Guerrouane in het plaatsje Aït Yazem, ten zuidwesten van Meknès op een hoogte van 600 meter, op de uitlopers van het Atlas gebergte. Op de helft van de wijngaarden staan op een bodem van kalkhoudende klei 40 jaar oude stokken van grenache noir, cinsault en carignan. Enkele jaren geleden werd op de resterende helft syrah, cabernet sauvignon en merlot aangeplant. Op Sahari wordt geen witte wijn gemaakt, alleen gris, rosé en rood. Het bedrijf is eigendom van William Pitters International (Bernard Magrez) en sinds februari 2004 heeft de Groupe Castel au Maroc de merken en de distributie van William Pitters overgenomen. Meer dan 90 % van de wijnen van Domaine de Sahari wordt naar Frankrijk geëxporteerd. Sinds enkele jaren werkt de Franse oenoloog Olivier Spillebout, afkomstig van Moët & Chandon, voor de Groupe Castel au Maroc. Olivier Spillebout en ik werden op Domaine de Sahari ontvangen door directeur Christian Vigani en Hamid Essatti, een van de twee oenologen van Domaine de Sahari, verantwoordelijk voor het bottelen. Ik proefde op het Domaine de Sahari (AOG Gerrouane) onderstaande wijnen, gemaakt voor de Marokkaanse markt. De wijnen voor de Franse markt bevonden zich al in Frankrijk. *** Domaine de Sahari Réserve Fût de Chêne 2002, AOG Guerrouane Gemaakt van 20 % grenache noir, 20 % cinsault, 50 % carignan en 10 % alicante bouschet van een kalk-klei bodem. 8 maanden op barriques van 2-3 oud. 15-12 dagen macération. 12,5 % alc. Goede kleurconcentratie. Volle geur van rode bessen, licht geparfumeerd, met inkt en romige tonen. Sappige smaak met veel vulling en levendige zuren. Lichte champignontoets, afkomstig van de betonnen cuves, neigt naar schimmel. In de vrij lange afdronk een dropje en iets kruidnagel.
Begin augustus ontving ik een fles van deze wijn uit Frankrijk. Eerder gestoofd, kruidig rood fruit dan sappig met romige, frisse tonen. Confituurachtig. Wat minder lengte, maar geen spoor van schimmelinvloed. *** **(*) Domaine de Sahari 2001, AOG Guerrouane Deze basiswijn heeft geen houtopvoeding gehad en werd gemaakt van grenache noir, cinsault en carignan van een kalkachtige zandbodem. Traditionele vinificatie. 12,5 % alc. Wat lichter van kleur. Rijpe geur met wat rokerig bessenfruit. Rijp kruidig en romig bessenfruit in de smaak, confituurachtig en licht metalig. Ook hier weer een toets van rauwe champignons, richting schimmel. ***(*)Comtesse de Lacourtablaise 2002, AOG Beni M’Tir Het jaartal was niet op het etiket vermeld; dit zou dezelfde wijn moeten zijn als L’Excellence de Bonassia 2002. Gemaakt van 60 % cabernet sauvignon en 40 % merlot. 3 ½ maand barrique, 1/3 nieuw, 1/3 een jaar oud, 1/3 twee jaar oud. 13,5 % alc. Diepe kleur met nog wat paars. Krachtige geur van geconcentreerd zwart fruit, meer gedragen door alcohol. Volle, zeer rijpe, kruidige, stevige smaak met zachte tannines en merkbare alcohol, die echter wel in balans is. Aangenaam bittertje en flinke tannines in de finale. *** Domaine de Sahari Rosé 2003, Vin Gris du Maroc, AOG Guerrouane Gemaakt van 100 % cinsault, een derde saignée en de rest geperst. Koele vergisting bij 8-10º C., gevolgd door volledige malolactische gisting. 12 % alc. Meer kleur dan de doorsnee Vin Gris (de consument wil kleur zien). Aparte geur met bloemen, banaan en rabarber. Fruitige, vrij volle smaak met een wat minerale toets. Lichte, sappige wijn met een goede zuurgraad en wat kruidigheid. Dropje in de finale. Een fles uit Frankrijk, begin augustus geproefd, vertoonde hetzelfde smaakpatroon. *** Syrah 2003 Monster uit betonnen cuve; dit is de Cuvée van Gérard Depardieu. 15 % alc. Vrij lichte paarse kleur. Levendig fruit, zeer rijp en wat zwoel, eerder elegant dan krachtig. Mooie fruitsmaak, zeer rijp, geen toon van witte peper maar van cassis en specerijen. Een frisse zuurgraad zwakt de alcohol wat af, maar het is toch een zware wijn, die wat spel en complexiteit mist. ***(+) Rondleiding Aanvankelijk lieten de heren mij alleen een keurige rijpingskelder zien met grote houten foeders en enkele barriques. Maar buiten stonden twee enorme loodsen (30.000 en 22.000 hl) met oude daken van golfplaten. Ik vroeg of ik daar ook een kijkje mocht nemen en dat kon men mij niet weigeren. Toen kwam de aap uit de mouw: ik stond boven op een eindeloze reeks betonnen tanks uit de veertiger jaren. Overal betonrot, al het ijzer van pompen en leidingen verroest en schilderwerk van 20 jaar oud. Onverzorgd, overal stof, met de aanblik van een al jaren geleden verlaten vervallen fabriekscomplex. Maar deze tanks worden nog steeds gebruikt, met alle gevolgen van dien: een doordringende muffe schimmelgeur. Een oude betonnen trap leidde langs de tanks naar beneden, waar zich een grote geklimatiseerde kelder (16-18º C) met 800-900 barriques bevond van tonneliers als Boutes, Seguin-Moreau, Radoux en Taransaud. In deze ruimte rook het overigens weer normaal naar eikenhout en rode wijn. Ook liepen we langs een wijnbibliotheek met oude flessen. Wijnen uit de beste oogstjaren kunnen hier wel 20 jaar oud worden. Conclusie: De wijnen van Domaine de Sahari missen de expressie en de kwaliteit van die van Les Celliers de Meknès. Maar ook hier is het fruit nummer een en is er geen sprake van houtdominantie. Maar er is wel een probleem aanwezig: de geproefde wijnen hadden elk min of meer een lichte toets van muffe schimmel, die zich als rauwe
champignons of metaal presenteert. Om dit probleem op te lossen dienen de stokoude betonnen cuves per omgaande met de grond gelijk te worden gemaakt om plaats te maken voor een modern vinificatiecomplex à la Château Roslane. De wijngaarden zijn het waard. Ze liggen er prachtig bij en de kwaliteit van terroir en druiven is uitstekend. Maar wie gaat hier investeren, Bernard Magrez of Pierre Castel? ’s Werelds grootste wijnopslag Na het bezoek aan Domaine de Sahari reden Olivier Spillebout en ik naar het Domaine ‘Les Cépages de Meknès’, eigendom van de Groupe Castel au Maroc. Hier is Olivier werkzaam als oenoloog, een functie die hij ook uitoefent in een andere cave (30.000 hl), die van Boulaouane (Marque Commerciale). Onderweg passeerden we de wijngaarden van Les Celliers de Meknès, maar ook een ander enorm complex, vervallen en verlaten. Dit was in 1930 de grootste opslagplaats voor wijn ter wereld, met een capaciteit van 300.000 hl. Het complex met wijngaarden is eigendom van het staatsbedrijf SODEA. Hier wordt al jarenlang geen wijn meer gemaakt: alle druiven worden gekocht door Les Celliers de Meknès. ‘Les Cépages de Meknès’ De wijnen hebben de AOG Beni M’Tir. De bodem is klei- en kalkhoudend en ziet rood van de ijzeroxide. We onderscheiden hier de Domaines El Baraka, Lacourtablaise, KaddouAndreani, Aïn Amjahir, Mayolle en Bonassia. Het wijnbedrijf ligt temidden van de wijngaarden op 600 m hoogte. Het bestaat uit een oud gedeelte uit 1927 en een grote nieuwe vinificatiehal met cuverie en barrique kelder anno 1999. Een overzicht: 87 roestvrijstalen thermo-gereguleerde vinificatie-cuves, uitgerust met programmeerbare remontagepomp met een capaciteit van 670 hl 2 units om elk 70 hl per uur (1000 ton druiven per dag) te verwerken 2 automatische persen, elk van 80 ton 2 thermische wisselaars 2 koeleenheden om de temperatuur van de gisting te reguleren iedere druivensoort wordt apart gevinifieerd 24 roestvrijstalen cuves van elk 2.000 hl voor assemblage en opslag 900 man werkzaam in de oogsttijd en 350 man het hele jaar door moderne bottellijn met een capaciteit van 1.500 flessen per uur alle druiven worden met de hand geoogst en vervoerd in kleine plastic kratten Olivier liet mij uit roestvrijstalen cuves de volgende wijnen proeven: ***+ Syrah 2003, AOG Beni M’Tir De syrah stokken zijn gemiddeld 8 jaar oud. 13,8 % alc. Ondoorzichtig paars. Levendige geur met cassis en viooltjes, geen peper. Vlezige, zeer soepele smaak met rozen, cassis en viooltjes. Frisse wijn met uitstekende balans en prima lengte. ***(*)Comtesse de Lacourtablaise 2002, AOG Beni M’Tir Dezelfde ochtend uit fles geproefd op Domaine de Sahari; deze cuve was wel geklaard maar niet gefilterd en zou 3 maanden later worden gebotteld. Van 60% cabernet sauvignon en 40% merlot. 3 ½ maand barrique, 1/3 nieuw, 1/3 een jaar oud, 1/3 twee jaar oud. 13,5 % alc. Uitstekende focus op het rijpe fruit, meer dan een uur geleden op fles. Veel structuur en robuuste tannines, klaar om te drinken. ***(+)Vin Rouge Elevé en Barrique 2003, AOG Beni M’Tir Wijn voor de Franse markt van cabernet sauvignon, cabernet franc, merlot en iets syrah. Opgevoed op Frans en Amerikaans eiken. Donkere kleur. Krachtige cassisneus met metalig accent, geen houtperceptie. Sappig, fris cassisfruit is mooi in balans met de decente fluwelen tannines. Elegante, levendige wijn met wat kruidnagel in de finale.
***(*)Vin Rouge Elevé en Barrique 2003, AOG Beni M’Tir Wijn voor de Franse markt van cabernet sauvignon, cabernet franc, merlot en iets syrah. Opgevoed op Frans eiken (Tronçais). Dit wordt waarschijnlijk L’Excellence de Bonassia. Dezelfde kleur. Bloemengeur, iets meer cassisaroma en minder metalig. De smaak is wat complexer, eleganter, romiger, vetter, dichter, ronder en geeft een impressie van zoet. Meer lengte met minder kruidnagel. ***+ Rosé 2003, AOG Beni M’Tir Van 100 % syrah. Licht roze. Neus van cassis en viooltjes met wat banaan. Frisse, volle smaak met niet te veel snoepjesaroma. Prima rosé. **(*) Vin Gris 2003, AOG Beni M’Tir Van cinsault en grenache noir. Heel licht van kleur. De geur heeft nog wat gistaroma, iets banaan, lichte aalbessen en aardbei. De stevige, sappige smaak lijkt zoet maar de wijn heeft minder dan 2 gr restsuiker. Fijn spel met een aangenaam bittertje. Conclusie: Deze winery ziet er veel verzorgder uit dan die van Domaine de Sahari. Men is hier voorzien van alle moderne installaties en de wijnen hebben een zuiver karakter. Maar het gemiddelde niveau van de wijnen van Les Celliers de Meknès halen ze toch niet. Als Olivier Spillebout het voor het zeggen zou krijgen op Domaine de Sahari, zou dit ongetwijfeld tot een rigoureuze verbetering leiden. Importeur van de wijnen van Les Celliers de Meknès: Elto Wijnimport 0416-347311 Importeur van de wijnen van de Groupe Castel au Maroc: Groupe LFE 0346-213044
