Verslag Studiereis Canada 18 tot 28 september 2013
Nederlandse onderwijsmensen bezoeken reformatorische scholen in Canada
1
Inhoudsopgave Hoofdstuk 1 Voorwoord ................................................................................................................. 3 Hoofdstuk 2 Aanleiding studiereis ................................................................................................... 4 2.1 Overeenkomsten tussen scholen ........................................................................................... 4 2.2 Verschillen tussen scholen .................................................................................................... 4 2.3 Waarom deze studiereis? ...................................................................................................... 5 2.4 Enkele slotopmerkingen ........................................................................................................ 6 Hoofdstuk 3 Doelstellingen studiereis ............................................................................................. 7 Hoofdstuk 4 Deelnemers studiereis ................................................................................................. 8 Hoofdstuk 5 De scholen in Canada ................................................................................................. 9 5.1 De scholen in Canada ........................................................................................................... 9 5.2 Kenmerken van de reformatorische scholen in Canada ............................................................ 9 5.3 Organisatie van de reformatorische scholen in Canada ..........................................................11 5.4 Bekostiging van de reformatorische scholen in Canada ..........................................................11 Hoofdstuk 6 Reisverslag ................................................................................................................12 Hoofdstuk 7 Presentaties deelnemers ............................................................................................24 Hoofdstuk 8 Het land Canada ........................................................................................................25 Hoofdstuk 9 Conclusie ..................................................................................................................27
Groepsfoto voorpagina, v.l.n.r.: Voorste rij:
Piet Murre, Hanna Markus, Kees de Zeeuw, Peter Kieviet, Johan Maliepaard, Gert Romijn, Jaap den Hertog,
Chris van Koeveringe Middelste rij: Jetty van de Werken, Arie Visser, Guus Knapen, Jaap van Dam, Cornée van der Wind-Ferreira, Geurt Driessen, Johan Matze Achterste rij: Pieter Moens, Tineke Mulder, Yge Paans, Aris de Pater, Harry van der Maas, Harrie Roubos, Dick Both
Deze studiereis is georganiseerd door:
2
Hoofdstuk 1 Voorwoord Halverwege september 2013 zijn we als groep van 22 onderwijsmensen onder leiding van VGS en Driestar Educatief voor 11 dagen op studiereis in Canada geweest. We bezochten drie scholen die verbonden zijn aan de Netherlands Reformed Congregations: de Rehoboth Christian School in Norwich, de Calvin Christian School in Monarch en de Timothy Christian School in Chilliwack. Daarnaast bezochten we een RK-school: de Cardinal Newman Secondary School in Hamilton. In het verslag kunt u lezen dat deze school op een vergaande manier ‘inclusive education’ geeft en een behoorlijk aantal leerlingen heeft met soms enorme beperkingen. Een bijzondere studiereis met als doel om bij de buren te kijken. Hoe gaan zij om met thema’s als financiering, leerlingenvervoer, passend onderwijs, toelatingsbeleid, vorming van docenten en de relatie kerk-school. Maar de reis is ook bedoeld voor een verdere doordenking van de toekomst van het reformatorisch PO in Nederland en voor het VO om de mogelijkheden te onderzoeken of uitwisseling van studenten en lesmethodes mogelijk is. Er zijn contacten gelegd met Canadese onderwijsgevenden, directeuren en vertegenwoordigers van organisaties. Hierna treft u het reisverslag aan. Er wordt onder andere ingegaan op de aanleiding (hoofdstuk 2) en de doelstellingen (hoofdstuk 3) voor deze studiereis, maar ook treft u een reisverslag van de periode in Canada zelf aan (hoofdstuk 6). Daarbij wordt aangegeven wat ons is opgevallen op de reformatorische scholen in Canada en wat we hiervan kunnen leren voor de Nederlandse situatie. Verder is een lijst met de deelnemers aan de studiereis opgenomen (hoofdstuk 4) en treft u in hoofdstuk 5 een beschrijving van de scholen aan. De presentaties die de deelnemers hebben gegeven, treft u aan in hoofdstuk 7. In de conclusie vindt u een korte reflectie op de reis naar Canada. Ridderkerk, januari 2014 Pieter Moens, Bestuurder VGS Besturenorganisatie
3
Hoofdstuk 2 Aanleiding studiereis Het reformatorisch onderwijs is uniek in de wereld. Onafhankelijk van in welke grondwettelijke context het onderwijssysteem zich bevindt, is er de mogelijkheid om onderwijs te geven op grond van Schrift en belijdenis, ofwel de Bijbel en de drie formulieren van Enigheid. Zowel in Nederland als in de USA en Canada zijn er dergelijke scholen. Er zijn veel overeenkomsten, maar gezien de context zijn er ook veel verschillen. 2.1 Overeenkomsten tussen scholen Tussen de reformatorische scholen zijn de volgende overeenkomsten te benoemen:
Het onderwijs is gebaseerd op de Bijbel en de Drie Formulieren van Enigheid;
Er is een nauwe relatie met de reformatorische kerk(en);
Het personeel onderschrijft in leer en leven de grondslag van de school;
Er is sprake van een groot percentage van homogeniteit in de leerlingen- ouderpopulatie;
Er is een nauwe relatie tussen de school, de kerk en de gezinnen;
Er wordt een hoge kwaliteit nagestreefd, mede vanuit de christelijke identiteit;
De pedagogische en didactische visie stemmen overeen;
Visie op maatschappij en burgerschap wordt gekenmerkt door vreemdelingschap;
Visie op media en cultuur wordt gekenmerkt door gepaste en beperkte presentie. De belangrijkste overeenkomst is tevens de basis van de relatie: het besef van het voorrecht dat er reformatorisch onderwijs mag zijn én de verantwoordelijkheid om dit pand, ons toebetrouwd, getrouw te bewaren. De veranderingen in de maatschappelijke en politieke context zijn voor de reformatorische scholen op beide continenten het actuele en directe gevaar. De toenemende secularisatie en de militante opstelling van opinieleiders en de media zetten deze veranderingen in een stroomversnelling. Dit heeft consequenties voor het reformatorisch onderwijs in de wereld. 2.2 Verschillen tussen scholen In de basis van het onderwijs zijn duidelijke overeenkomsten tussen de scholen in Nederland en overzee te constateren. In de praktische uitvoering zijn er verschillen. De reformatorische scholen in NoordAmerika kennen een andere geschiedenis dan de scholen in Nederland. Dit is mede ingegeven door de geografische situatie. In Nederland kennen we een groot aantal reformatorische scholen op een relatief korte afstand van elkaar. In Noord-Amerika zijn de reformatorische scholen veel meer geïsoleerd ten opzichte van andere scholen. Ze staan daarmee meer op zichzelf en zijn daarom sterker gericht op de kerkelijke gemeente en de ouders en minder op de samenleving.
4
2.3 Waarom deze studiereis? De motivatie voor deze studiereis is ingegeven door zowel externe als interne factoren:
Externe factoren: 1. De unieke positie van het reformatorisch onderwijs in de wereld. Het gaat in totaal om circa 200 reformatorische scholen die we alleen in Nederland en Noord-Amerika aantreffen; 2. Ontwikkelingen wereldwijd, met name de profilering van antireligieuze visies. De ‘human rights-discussion’ is hier het meest indringende voorbeeld van. In de Nederlandse situatie hebben wij hier al veel meer mee te maken dan in Noord-Amerika. Voorbeelden hiervan zijn: de WMS, kerndoelen, AWGB, College voor de Rechten van de Mens. In de Canadese situatie is dit inmiddels ook een meer indringend onderwerp aan het worden. Daarom is het nuttig om deze onderwerpen samen te doordenken; 3. Daar hangt mee samen de behoefte en de noodzaak om gezamenlijk te investeren in de kernwaarden van het reformatorisch onderwijs. In dit verband moet de globalisering als een kans worden gezien om in gezamenlijkheid het bestaansrecht van het reformatorisch onderwijs te doordenken, te herijken en te waarborgen. Gelet op de kleinschaligheid van het reformatorisch onderwijs wereldwijd is er alleszins reden om elkaar te versterken door samen te werken.
Interne factoren: 1. Veel situaties zijn vergelijkbaar als het gaat om de organisatie van het onderwijs in Nederland en Noord-Amerika. 2. De basisgedachten van het reformatorisch onderwijs in Noord-Amerika zijn ontstaan vanuit Nederland. 3. In beide landen zijn interne ontwikkelingen als: governance, relatie kerk-school, toelatingsbeleid en toerusting en vorming (GPV-cursus) van docenten. Dit zijn onderwerpen die vragen om een grondige doordenking in relatie tot de grondslag van de school. Reden om dit te ‘delen‘ met elkaar: uitwisselingen van visies, gedachten en mogelijkheden. 4. In de Nederlandse situatie lijkt met betrekking tot de vrijheid van onderwijs het een en ander te gaan veranderen. Concreet: leerlingenvervoer, toelatingsbeleid. Valt dit onder de zgn. privileges van het onderwijssysteem in Nederland? In de doordenking van deze en andere te verwachten ontwikkelingen, is het nuttig om ‘bij de buren te kijken’. Hoe gaan zij om met dergelijke thema’s qua organisatie, financiering etc. 5. Vanuit het voortgezet onderwijs (VO) zijn er al contacten met de scholen van overzee. Dit blijft echter beperkt tot wederzijdse bezoeken van bestuurders en docenten. Er is nog geen werkelijke uitwisselingen van studenten. Vragen zijn:
a. Wat kan de meerwaarde zijn van uitwisseling van studenten? b. Op welke wijze kan de digitalisering van het onderwijs in relatie worden gebracht met internationalisering? c. Wat kan de digitalisering van het onderwijs betekenen voor de uitwisseling van methodisch materiaal maar ook voor beleidsdocumenten? 6. Vanuit het primair onderwijs (PO) zijn er marginale contacten. De toegevoegde waarde van internationalisering, specifiek in de contacten met de scholen in Noord-Amerika, kan van
5
grote impact zijn in de bewustwording en verdere doordenking van de toekomst van het reformatorisch primair onderwijs in Nederland. Een aantal vragen daartoe zijn: a. Het beheer van de financiën met 50%, 75% of 90 % overheidssubsidie. Hoe doet een
school dit? b. Hoe kun je het christelijk curriculum bewaren/beschermen wanneer overheden voorwaarden verbinden aan hun subsidies? c. Wat zijn de bestuurlijke mogelijkheden? Via ouders, kerkenraden of andere governance opties? d. Hoe gaan de scholen om met mensenrechten in het toelatingsbeleid van leerlingen, studenten en docenten die strijden met de selectiecriteria van de scholen? 7. Daarnaast kan overwogen worden wat een relatie tussen twee PO-scholen van toegevoegde waarde kan zijn mede voor het Engels in het basisonderwijs in Nederland. Ook daarin kunnen de digitale mogelijkheden worden onderzocht. 2.4 Enkele slotopmerkingen
De studiereis wordt georganiseerd om de essentie van Belangrijkste thema’s tijdens de reis bovenstaande interne en externe factoren te benadrukken. Als gevolg van deze studiereis kunnen de (bestaande ) contacten verder Inclusief (passend) onderwijs per individuele school worden uitgebouwd. De studiereis met dit Governance-ontwikkeling doel en programma is daarom eenmalig. Financiën van scholen Een studiereis naar de zusterscholen in Noord-Amerika is daarnaast Mensenrechtenontwikkeling niet los te zien van de nauwe relatie die er op kerkelijk terrein is. Relatie kerk en school Wat in Noord-Amerika is ontstaan, vindt zijn de oorsprong in Nederland. Mede daarom moet een studiereis als deze ook worden gezien als een relatiebezoek. De VGS zal op het niveau van het ontwikkelen van beleid, het doordenken van de toekomst van het onderwijs en in de relatie met de kerken, de contacten onderhouden met zowel de betrokken scholen als de verschillende commissies en deputaatschappen. Internationalisering zal, mede in de vorm van belangenbehartiging, bij de VGS hoge prioriteit houden.
6
Hoofdstuk 3 Doelstellingen studiereis Zoals geschetst verandert de situatie in Nederland voor het reformatorisch onderwijs. Te denken valt aan het personeelsbeleid, de eventuele bekostigingsvoorwaarden, het toelatingsbeleid, financiële positie van scholen en het onderwijsaanbod (kerndoelen/nationaal curriculum). De specifieke positie van artikel 23 van de Nederlandse Grondwet is een unieke Nederlandse situatie. In Noord-Amerika is al, weliswaar divers, sprake van een andere situatie. Mogelijk is dit een situatie waar we in Nederland mee te maken zullen krijgen. In het licht van de in hoofdstuk 2 geschetste aanleiding voor de studiereis volgen hieronder in het kort de doelstellingen voor deze studiereis naar Canada. 1. Externe oriëntatie De eerste doelstelling is gericht op de externe oriëntatie. Wat kunnen we leren van de ervaringen in Noord-Amerika? Daarbij gaan we onder andere uit van de volgende vragen: a. Het beheer van de financiën met 50%, 75% of 90 % overheidssubsidie. Hoe doet een school
dit? b. Hoe kun je het christelijk curriculum bewaren/beschermen wanneer overheden voorwaarden verbinden aan hun subsidies? c. Wat zijn de bestuurlijke mogelijkheden? Via ouders, kerkenraden of andere governance opties? d. Hoe gaan de scholen om met mensenrechten in het toelatingsbeleid van leerlingen, studenten en docenten die strijden met de selectiecriteria van de scholen? 2. Kennisdeling De tweede doelstelling is de kennisdeling. Het gaat om de gezamenlijke doordenking van thema’s, die zich wereldwijd ontwikkelen en van invloed zijn op de toekomst van het reformatorisch onderwijs. Het is de bedoeling om de opgedane kennis met elkaar uit te wisselen. 3. Samenwerking Mogelijk ontstaat er na deze studiereis een duurzame één-op-één-relatie tussen een school in Noord-Amerika en een school in Nederland. De derde doelstelling is dan ook gericht op verkenning van de mogelijkheden van samenwerking tussen de diverse scholen en het bouwen aan de relatie met de reformatorische scholen (PO/VO) in Canada Mede dankzij de verschillende kerkelijke bladen en het feit dat er veel relaties zijn, is er enige bekendheid met de scholen in Noord-Amerika. Wederzijds is dat ook zo. Dit staat echter los van de behoefte tot externe oriëntatie, het versterken van de positie van het reformatorisch onderwijs en de nadrukkelijke behoefte (wederzijds) aan inhoudelijke contacten ten aanzien van het reformatorisch onderwijs. Het accent ligt dus op het samen leren en het leren van elkaar. Essentieel is dat er eerst contacten worden gelegd en dat er op die manier een basis wordt gelegd voor een relatie tussen de scholen.
7
Hoofdstuk 4 Deelnemers studiereis Hieronder volgt een overzicht van de 22 deelnemers aan de studiereis naar Canada. Achter hun namen staan respectievelijk hun functies en de organisatie waar zij werkzaam zijn. Over het algemeen gaat het om schooldirecteuren, maar ook enkele onderwijsadviseurs en onderwijsbeleidsmedewerkers hebben deelgenomen aan de studiereis. Naam
Functie
Organisatie
Dick Both
Onderwijsadviseur
Driestar Educatief Gouda
Jaap van Dam
Locatiedirecteur
Wartburg College, locatie de Swaef Rotterdam
Geurt Driessen
Directeur
Eben-Haëzerschool Bennekom
Cornée Ferreira
Docent Engels
Driestar Hogeschool Gouda, lerarenopleiding
Jaap den Hertog
Directeur
Ds. C. de Ridderschool Nunspeet
Peter Kieviet
Directeur
Groen van Prinstererschool Scherpenisse
Guus Knapen
Directeur
Rehobothschool Kootwijkerbroek
Chris van Koeveringe
Directeur
Ds. G.H. Kerstenschool Borssele
Harry van der Maas
Directeur
Jhr. W. Versluijsschool Aagtekerke
Johan Maliepaard
Directeur
Ds. J. Bogermanschool Oosterland
Hanna Markus
Onderzoeker
Driestar Educatief Gouda
Johan Matze
Manager
Driestar Educatief Gouda
Pieter Moens
Bestuurder
VGS Ridderkerk
Tineke Mulder
Beleidsmedewerker
VGS Ridderkerk
Piet Murre
Manager
Driestar Hogeschool Gouda
Yge Paans
Directeur-bestuurder
Eben-Haëzerschool Oud-Beijerland
Aris de Pater
Directeur-bestuurder
Ds. J. Fraanjeschool Barneveld
Gert Romijn
Directeur
CBS De Akker Lisse
Harrie Roubos
Directeur-bestuurder
Graaf Jan van Nassauschool Vlissingen
Arie Visser
Directeur
Augustinusschool Papendrecht
Jetty van de Werken
Directeur
School met de Bijbel Nieuwerkerk
Kees de Zeeuw
Directeur NIS
Nederlands Instituut voor Studiereizen Waalre
8
Hoofdstuk 5 De scholen in Canada In dit hoofdstuk worden enkele kenmerken van de reformatorische scholen in Canada beschreven. Vervolgens wordt ingegaan op hoe de scholen georganiseerd zijn en hoe zij bekostigd worden.
5.1
Timothy Christian School in Chilliwack
De scholen in Canada
In Canada hebben we vier scholen bezocht, drie reformatorische scholen en één Rooms-Katholieke school. Deze scholen liggen verspreid over heel Canada, van Ontario (oost) tot British Columbia (west). Ze liggen ettelijke kilometers van elkaar verwijderd. Het betreft de volgende scholen: School
Plaats
Staat
Directeur
Aantal leerlingen
Rehoboth Christian School
Norwich
Ontario
John Heikoop
800 (5-18 jr)
Wentworth Catholic School
Hamilton
Ontario
Jackie Bajus
1600 (5-18 jr)
Calvin Christian School
Monarch
Alberta
Marc Slingerland
700 (5-14 jr)
Timothy Christian School
Chilliwack
British Columbia
Doug Stam
400 (5-18 jr)
5.2
Kenmerken van de reformatorische scholen in Canada
De reformatorische scholen in Canada zijn op een aantal punten heel verschillend ten opzichte van de reformatorische scholen in Nederland: a. Geografie: De scholen staan door de immense afstanden heel geïsoleerd en moeten daardoor veel zelf doen. Ze zijn echt op zichzelf aangewezen. Vrijwel alle kinderen komen met gele schoolbussen naar school. Kinderen vanaf 16 jaar komen soms zelf met de auto. Er is sprake van een groot voedingsgebied: iedere schoolbus reist een uur enkele reis om alle kinderen op te halen of thuis te brengen. Het zijn overwegend moeders die de schoolbussen besturen, mede omdat het leerlingenvervoer een tijdrovende bezigheid is en dit niet mogelijk is naast een fulltime baan. b. Bekostiging: Wat betreft de bekostiging van de scholen: de ene school ontvangt geen overheidsbijdrage en de andere school tot maximaal 70 %. De ouders leveren een grote bijdrage aan schoolgeld. De docenten ontvangen veel minder salaris dan op de public schools. Zij stemmen daar ook mee in, omdat de ouders financieel flink aan de school moeten bijdragen, en omdat ze graag lesgeven op een reformatorische school. Ze kiezen daar bewust voor.
9
c. Onderwijs: Er zijn in Canada geen scholen voor speciaal onderwijs. Kinderen met special needs ontvangen in reguliere schoolklassen onderwijs en begeleiding. Hiervoor wordt extra ondersteuning ingeschakeld. Vaak is er een extra medewerker voor een kind met special needs aanwezig; Er is sprake van klassikaal onderwijs met beperkte differentiatie. De kinderen krijgen grotendeels dezelfde lesstof aangeboden. In groepjes werken gebeurt vrij weinig. De scholen maken veel eigen lesmateriaal. De inzet van de leerkracht is daarin cruciaal. d. Leerlingpopulatie: De kinderen in de leeftijd van 5 tot 18 zitten allemaal op dezelfde school, maar wel in diverse grades (zie bij 5.3); Het zijn allemaal kinderen uit de reformatorische achterban. e. Kleding: De kinderen dragen een schooluniform. Op de school in Norwich worden de schooluniformen geleidelijk ingevoerd. De oudere kinderen dragen dit al. Bij de kleuters wordt het binnenkort ingevoerd. De reden van geleidelijke invoering is dat de ouders de schooluniformen zelf moeten betalen. Naast het hoge schoolgeld is iedere uitgave een belasting op het gezinsinkomen. Zo worden de kosten verspreid over een aantal jaren. De ouders kunnen op een website de schooluniformen bestellen. Er is over het algemeen keuze uit diverse uni polo’s of truien, kaki broeken voor de jongens en geruite rokken voor de meisjes. De basiskleuren zijn blauw, rood, groen en wit, afhankelijk van de keuze van de school. Het personeel is eenvoudig en verzorgd gekleed. f.
Identiteit: Er is een enorme betrokkenheid van ouders en de kerkelijke gemeente op de school. Er worden door de ouders en de kerkelijke gemeente bijvoorbeeld diverse acties voor de school gehouden. Ook wordt er veel vrijwilligerswerk gedaan. Opvallend is dat de scholen hun identiteit expliciet tonen (ook de RK-school). Dit blijkt onder meer uit het feit dat de missie en de visie van de school zichtbaar is op lijstjes aan de muur; Het personeel is zeer loyaal aan de doelstellingen en de identiteit van de school. Op de scholen is te merken dat de missie en visie van de school goed bekend is bij het personeel en dat het personeel daar ook achter staat. Er is sprake van een gesloten toelatings- en benoemingenbeleid. Alleen personeel en kinderen van de ‘eigen’ Netherlands Reformed Congregation worden toegelaten. Soms wordt een uitzondering gemaakt voor kinderen van bijvoorbeeld de GGiN-kerken. Daarbij speelt mee dat ouders met kinderen die niet dezelfde identiteit hebben als de school en andere opvattingen hebben dan de school niet snel voor deze scholen zullen kiezen, omdat het schoolgeld bij private schools (in tegenstelling tot public schools zoals Wentworth) hoog is.
10
5.3 Organisatie van de reformatorische scholen in Canada Het schoolbestuur bestaat uit een afvaardiging van de plaatselijke kerk. De directie wordt gevormd door een algemeen directeur en de adjunct-directeuren per organisatie-eenheid. De schoolniveaus zijn in Canada als volgt: Primairy school
Kindergarten tot grade 5
Middle school
Grade 6 tot en met 8
Secondary school (High school)
Grade 9 tot en met 12
De kinderen gaan na het verlaten van de reformatorische school óf werken óf naar het college (hogeschool) óf naar de universiteit. Veel kinderen wonen op een boerderij met uitgestrekte landerijen. Het komt dan ook geregeld voor dat zij na het verlaten van de school in het boerenbedrijf gaan werken.
Wentworth Catholic School, locatie Cardinal Newton Catholic Secondary School
5.4 Bekostiging van de reformatorische scholen in Canada In Norwich moeten de ouders de school zelf betalen, omdat de school geen public school is en daardoor geen subsidie van de overheid ontvangt. De RK-school in Hamilton, vlakbij de reformatorische school in Norwich, wordt geheel door de overheid bekostigd. In Monarch wordt de reformatorische school voor 60-70 % door de overheid bekostigd. De school in Chilliwack ontvangt 50 % overheidsbekostiging. Dit levert het volgende overzicht op: School
Plaats
Staat
Bekostiging door de overheid
Rehoboth Christian School
Norwich
Ontario
0%
Wentworth Catholic School
Hamilton
Ontario
100 %
Calvin Christian School
Monarch
Alberta
60-70 %
Timothy Christian School
Chilliwack
British Columbia
50 %
Omdat de reformatorisch scholen minder tot geen bekostiging ontvangen van de overheid, zijn zij aangewezen op andere gelden, zoals ouderbijdragen en fundraising. De school in Norwich bijvoorbeeld heeft met 800 studenten jaarlijks een bedrag van $ 3.500.000,00 nodig. Dit bedrag wordt op de volgende manieren bij elkaar gebracht:
Door de ouders: Ouderbijdragen van $ 2.450.000,00: ouders moeten per student per jaar $ 4.400,00 aan school betalen tot een maximum van $ 12.500,00 per gezin.
Door de gemeenschap: Fundraising (verkopingen en acties) $ 1.000.000,00.
Door de kerk: Grade 11 en 12 worden volledig door de kerk bekostigd. Verder worden er in de kerk regelmatig collectes voor de school gehouden.
Door het personeel: Het salaris van het personeel bedraagt ongeveer 75 % van het salaris van personeel aan de public schools.
11
Hoofdstuk 6 Reisverslag In dit hoofdstuk volgt na een korte samenvatting van de reis van iedere reisdag een verslag. Er wordt onder andere verslag gedaan van de schoolbezoeken, de lezingen, de presentaties, de contacten met de diverse personen en de besproken thema’s. 6.1
Samenvatting reisverslag
De studiereis naar Canada duurde van woensdag 18 tot en met zaterdag 28 september 2013. Globaal zag ons reisschema er als volgt uit. Datum
Reisschema
Woensdag 18-9
Op woensdag 18 september vertrekken we met een KLM-vlucht naar Toronto in de staat Ontario aan de oostkust van Canada. In ons hotel in Woodstock, vlakbij de school in Norwich, houdt dr. Tiessen een lezing voor ons. De volgende dag verblijven we de hele dag op de Rehoboth Christian School in Norwich. We bezoeken de school en spreken met de betrokkenen.
Donderdag 19-9 Vrijdag 20-9
De vrijdag erop staat in het teken van passend onderwijs en we bezoeken de Cardinal Newman School in Hamilton, niet ver bij ons hotel in Woodstock vandaan. Op vrijdagavond brengen we een bezoek aan de Niagara Falls.
Zaterdag 21-9
Zaterdag is een echte reisdag en we moeten al vroeg inchecken op de luchthaven van Toronto voor een binnenlandse vlucht van vier uur naar Calgary. Bij aankomst bezoeken we aan het eind van de middag de Hutterites Colony, waarna we op uitnodiging van de schoolleiding in Lethbridge gebruik maken van een maaltijd. Vervolgens gaan we naar ons hotel in Lethbridge.
Zondag 22-9
In deze plaats gaan we op zondag naar de Netherlands Reformed Congregation, waar ds. Vogelaar die dag voorgaat.
Maandag 23-9
Op maandag brengen we een bezoek aan de Calvin Christan School in Monarch, waar we ’s avonds eten met het schoolbestuur en een afvaardiging van de Netherlands Reformed Congregation. Op dinsdag hebben we een forse autoreis door de prachtige Rocky Mountains voor de boeg en we overnachten in Revelstoke.
Dinsdag 24-9 Woensdag 25-9
De volgende dag moeten we nog een aantal kilometers afleggen naar ons hotel in Chilliwack. Aan het eind van de middag komen we daar aan en zijn we uitgenodigd in een zaaltje van de kerk in Chilliwack voor enkele lezingen van een inspecteur, een lobbyist en een professor en we gebruiken daar een maaltijd.
Donderdag 26-9
Op donderdag in de tweede week van onze reis bezoeken we de Timothy Christian School in Chilliwack. Aan het eind van de dag maken we een wandeling langs het indrukwekkende Lake in Chilliwack, waarna we weer in onze vier gehuurde auto’s stappen voor onze reis naar Vancouver. Onderweg gebruiken we een eenvoudige maaltijd in een grillroom.
12
Vrijdag 27-9
Op vrijdagmorgen ontbijten we in alle vroegte met elkaar in een van de grote winkelbazaars van Vancouver. We gebruiken de morgen om de stad te verkennen. ’s Middags gaan we naar de luchthaven en leveren we de auto’s in.
Zaterdag 28-9
Op vrijdagmiddag (in Nederland al bijna zaterdag) hebben we een lange vlucht van Vancouver naar Amsterdam. Het is ongeveer negen uur vliegen, maar vanwege het tijdsverschil van negen uur komen we rond het middaguur in Nederland aan, waarmee een einde aan deze studiereis is gekomen.
6.2
Woensdag 18 september 2013
We zijn benieuwd hoe het onderwijs ‘aan de overkant’ is georganiseerd. Woensdagmorgen 18 september vertrekken we al vroeg naar Schiphol Airport om in te checken voor onze lange vlucht naar Canada. De helft van de groep heeft de avond ervoor overnacht in het Bastion Hotel in Hoofddorp vlakbij de luchthaven, omdat we al om 07.00 uur op Schiphol moeten verzamelen. Ondanks alle vroegte is het al een drukte van belang op Schiphol en we sluiten aan in de lange rij om in te checken. Voor veel deelnemers is het de eerste intercontinentale vliegreis. Om exact 09.35 uur stijgt het KLM-vliegtuig op en beginnen we onze studiereis naar Canada. Na een lange vlucht van acht uur landen we om 12.00 uur lokale tijd (in Nederland is het dan 18.00 uur) op de luchthaven van Toronto. Het tijdsverschil met Nederland voelen we wel. We zullen tijdens onze reis te maken krijgen met drie tijdszones, omdat we van Oost- naar West-Canada gaan. De controle bij de douane is in Toronto strenger dan we in Nederland ervaren hebben, en we worden door drugshonden besnuffeld. Een deelnemer moet een uitgebreidere inspectie ondergaan, omdat hij ooit in Canada heeft gewoond. Maar gelukkig kan hij zich na ruim een half uur weer bij de groep aansluiten en kunnen we uitchecken. Op de luchthaven huren we vijf grote auto’s (vans) voor ons verblijf in de provincie Ontario van woensdag tot en met zaterdag. Ook dit heeft wat voeten in aarde, omdat de chauffeurs zich uitgebreid moeten legitimeren en allerlei formulieren moeten invullen. Je krijgt de auto’s echt niet zomaar mee. Het zijn dan ook niet de minste auto’s: auto’s die je in Nederland niet veel tegenkomt (gelet op de grootte en de 4x4-wielaandrijving). Nadat we een uur verder zijn, kunnen we met de gehuurde auto’s op weg naar ons hotel Quality Inn in Woodstock. We rijden over de snelweg en komen onder de indruk van het grote land: de vijf-baans-snelwegen, de uitgestrekte akkervelden en de typisch Canadese vrachtwagens met hun kenmerkende cabines. De rit naar het hotel duurt overigens ook nog twee uren. We komen om 15.30 uur in het hotel. Woensdagmiddag houdt dr. Tiessen om 16.30 uur in een zaaltje van het hotel een lezing. Hij is een gepensioneerde filosoof, begaafd spreker en onderzoeker, die veel boeken heeft gepubliceerd over ethisch-religieuze thema’s, zoals ‘Biblical Ethics for Today’s Postmodern Society’. Het is een verrassing dat principal John Heikoop van de Rehoboth Christian School van Norwich, de school die we de volgende dag gaan bezoeken, ook in ons midden is. Zo kunnen we al met hem kennis maken. Hij is een zeer gedreven persoonlijkheid te zijn, die het programma van ons bezoek aan zijn school tot in de puntjes heeft uitgewerkt en verzorgd.
13
Dr. Tiessen begint zijn lezing met een schets van de situatie van de vrijheid van godsdienst en onderwijs in Canada. Hij merkt op dat er sprake is van een groeiend relativisme en fanatisme. Een deel van het probleem zijn de media. Steeds meer maken we als samenleving gebruik van dezelfde media. In de laatste decennia is in Canada merkbaar dat het onderwijs liberaler wordt. Daarbij is het probleem van deze tijd dat men zekerheid wil over allerlei zaken. Hij neemt ons mee in de vraag hoe open je als christen moet zijn naar andere mensen met andere overtuigingen dan de christelijke. Voor hem is het van groot belang om open te staan voor andere overtuigingen door betrokkenheid te tonen. Maar ook neemt hij ons mee in de vraag in hoeverre je je twijfels over je eigen christelijke overtuiging moet uitspreken tegenover je medemens en in het bijzonder tegenover leerlingen. Hij is van mening dat je enerzijds moet openstaan voor andere meningen en anderzijds deze meningen met leerlingen moet delen. Hierin moet een evenwicht zijn. Als je de leerlingen vertelt dat er andere overtuigingen zijn en ze hiervoor niet afschermt, kun je ze beter op hun plaats in de samenleving voorbereiden. Verder neemt dr. Tiessen ons mee in het vraagstuk van de ‘onwrikbare waarheid’. Christenen zien Gods Woord als de onwrikbare waarheid, maar hoe breng je dit over op andersdenkenden? In feite gaat het hier om apologetiek: hoe kun je je geloof verantwoorden? Je moet open naar andere religies zijn. Als je jongeren te beschermd opvoedt, dan is de cultuurshock te groot als ze in de samenleving hun plek moeten innemen. Ze kunnen dan geen antwoord geven op de vragen die vanuit de seculiere hoek gesteld worden. Hij vindt daarom dat er sprake moet zijn van geleide confrontatie: maak de leerlingen bekend met afwijkende meningen. De noodzaak hiervoor is gelet op de ontwikkelingen in de samenleving ook groter geworden. Na de lezing van dr. Tiessen kwam er een interessante discussie op gang en spraken we door over de lezing. Na de lezing van dr. Tiessen maken we na het buffet in het hotel nog een late avondwandeling. Op onze wandelroute komen we langs de kerk van ‘The Salvation Army’, die pal tegenover ons hotel staat. Ook lopen we een mega superstore binnen, waar van alles te krijgen is: niet alleen alle denkbare levensmiddelen, maar ook kantoorartikelen, kleding, huishoudelijke artikelen en spullen die je bij een bouwmarkt aantreft. In die winkel spreken we een plaatselijke vrouw, die zelf een dochter heeft die onderwijsassistente is op een Canadese school. Er ontstaat een interessante discussie over de verschillen tussen de inrichting van het Canadese en Nederlandse onderwijs. De vrouw vindt het bijzonder om zoveel principals uit Holland te spreken en is vereerd dat wij naar Canada zijn gekomen om te zien hoe het onderwijs in Canada georganiseerd is. Nadat enkelen van ons wat aankopen hebben gedaan, gaan we weer terug naar het hotel om na een lange dag (zes uur langer door het tijdsverschil) van onze nachtrust te genieten. Overigens blijkt de grootsheid van Canada ook uit het feit dat onze hotelkamers zeer groot zijn. Alles is groot in Canada, dat hebben we al snel door. Het hotel heeft een oud-karakteristieke stijl met vloerbedekking niet alleen op de vloer, maar ook aan de wanden. Zo proeven we direct iets van de sfeer in Canada.
14
6.3
Donderdag 19 september 2013
Donderdag 19 september is volledig gereserveerd voor een bezoek aan de Vision Rehoboth Christian School Rehoboth Christian School in Norwich. Norwich is een plaats in het zuiden We strive to preserve and strengthen van de Canadese staat Ontario. De stad heeft ruim 10.000 inwoners en is quality Christian education in a respectful, gesticht in 1793. In Norwich wonen veel (nakomelingen van) Nederlandse safe, en positive environment, prayerfully emigranten. Er bevindt zich een Gereformeerde Gemeente, de Netherlands seeking guidance from God’s Word. Reformed Congregation met 1953 (doop)leden. In het nabijgelegen gehucht Newark bevindt zich een Gereformeerde Gemeente in Nederland met 281 leden. De school staat een half uur rijden van ons hotel af en we worden om 10.00 uur verwacht. Daar aangekomen zien we dat de Gereformeerde Gemeente en de school op hetzelfde terrein zijn gevestigd: de driehoek school-gezin-kerk is hier goed zichtbaar. De school herbergt zo’n 800 leerlingen in de leeftijd van 4 tot 18 jaar. Het is dus zowel een PO-school als een VO-school. Dat is in Canada gebruikelijk. Ook zijn de niveaus anders ingedeeld, namelijk in de grades Primairy, Middle en Secondairy School. Vanwege de 800 leerlingen zijn er veel groepen. Op school worden we ontvangen door directeur John Heikoop, de adjunct-directeuren en ds. Hakvoort. Ds. Hakvoort is verbonden aan de Gereformeerde Gemeente in Norwich. Hij is adviseur van het schoolbestuur en is de hele dag bij ons bezoek aanwezig. We merken dat hij erg betrokken is op het schoolgebeuren. Het welkom is hartelijk en we merken dat ze het zeer waarderen dat we vanuit Nederland de school bezoeken. In de regio is dit dan ook de enige reformatorische school, zodat er vrijwel geen afstemming met andere scholen kan plaatsvinden. Na de hartelijke ontvangst hebben we een uitvoerige presentatie gehad over de ins en outs van de Rehoboth Christian School: over de visie en de missie van de school (waarop ligt de focus als het gaat om de christelijke identiteit van de school), de leerlingenpopulatie, de bekostiging, het toelatingsbeleid, het personeelsbeleid, governance, de relatie kerk-school, het vervoer, de onderwijssoorten, de kerkelijke situatie etc. Ook is gesproken over de verschillen tussen de Nederlandse en Canadese situatie. Enkele punten die naar voren kwamen:
Toelatingsbeleid: kinderen van verschillende kerkelijke gemeenten zijn welkom, maar onderschrijving van de grondslag is noodzakelijk. Ouders van de Netherlands Reformed Congregation betalen minder schoolgeld voor hun kinderen dan ouders van andere kerken. Dit heeft er mede mee te maken dat in de NRC regelmatig collectes voor de school worden gehouden en ouders daarin al flink hebben meebetaald. Personeelsbeleid: het personeel is eveneens afkomstig van verschillende kerkverbanden. Het zijn zowel studenten uit Nederland van de Driestar Hogeschool als studenten van het Redeemer College in Copetown of Teachers College in Ancaster. Governance: het schoolbestuur gaat uit van de Gereformeerde Gemeente in Norwich. Het schoolbestuur is recent losgekoppeld van de kerkenraad en heeft een autonome positie. Het schoolbestuur zit sterk op de lijn van working-schoolbestuur en is minder beleidsvoerend. De principal gebruikt materialen vanuit Christian International School in Gra nd Rapids om met het
15
bestuur na te denken over de governance-structuur en om het bestuur meer toe te rusten om beleidsmatig te werken. De school is aangesloten bij de NCREA-kerken, de Gereformeerde Gemeenten in Noord-Amerika. Als zodanig staat de school onder toezicht van de SEC, het Synodical Education Committee (deputaatschap voor onderwijs). Concreet betekent dit dat het beleid van de NRCEA leidend is voor het identiteitsbeleid op de school. De SEC en NRCEA zien toe op het identiteitsbeleid van de aangesloten scholen en geven advies. Ondersteuning: in Canada wordt het als een gemis ervaren dat er geen organisaties zijn als VGS, Driestar, KOC en RMU. Er is veel behoefte aan ondersteuning op beleidsmatig en onderwijskundig terrein. De school is nog te weinig gericht op het maken van beleid, zo geeft de principal aan. Op dit punt zou de school in Norwich graag willen samenwerken met de Nederlandse organisaties.
Na de presentatie hebben we in groepjes een uitgebreide rondleiding door het schoolgebouw gehad en mochten we de lessen bijwonen. We hebben gesproken met de teachers en de students, over hoe zij het ervaren om op deze school les te geven en les te krijgen. De saamhorigheid en leergierigheid is op deze school groot. De lunch gebruiken we in de gymzaal van de school met al het personeel en de leerlingen. Een keer per maand is er een gezamenlijke lunch, waarbij je voor enkele dollars een maaltijd kunt nuttigen, die door de ouders en leerlingen is klaargemaakt, en vandaag vindt de actie weer plaats in het kader van de broodnodige fundraising. We laten ons de lunch goed smaken en maken van de gelegenheid gebruik om gesprekjes aan te knopen met de leerlingen. Ze vinden het maar wat interessant, die Hollanders op hun school. Aan het eind van de schooldag zwaaien we als studiegroep samen met het personeel de yellow schoolbussen uit. Het is een ware karavaan van zo’n 12 toeterende bussen met allemaal zwaaiende kinderen achter de raampjes. De schooldag zit er weer op. Er is nog even gelegenheid om het kerkgebouw van de Netherlands Reformed Congregation in Norwich te bekijken. De kerk staat namelijk op hetzelfde terrein als de school met slechts een basketbalveld er tussen. Ds. Hakvoort is onze gastheer en geeft ons een rondleiding. We zingen daarna met elkaar nog een Psalter in de kerk. Aan het eind van de middag is er in de school een ontmoeting met de Mission Rehoboth Christian School schoolboard, bestaande uit kerkenraadsleden en ouders, en met het team. Een van de deelnemers aan de Provide our students with a Reformed Christian education studiereis, Chris van Koeveringe houdt een presentatie based on God’s Word (Proverbs 22:6); over het 100-jarig bestaan van zijn school in Nederland Prepare our students to gain knowledge and develop (Borssele) en overhandigt aan de principal een skills required for their future; geldbedrag wat met fundraising in Nederland voor de Nurture our students to become caring, responsible and school in Norwich bij elkaar is verzameld. Ter gelegenheid supportive members of home, church, school en van dit jubileum is er een kinderboek geschreven, dat in society; het Engels is vertaald voor de school in Norwich. Ook dit Apply the resources entrusted to us in the best interest of boek wordt overhandigd. Dit alles om de niet-bekostigde our school society; and school in Norwich te steunen en de band te onderstrepen Encourage respect en unity among students, parents, die er tussen de scholen bestaat. Vervolgens houdt een teachers, school board en consistory. andere deelnemer van de studiereis, Aris de Pater, een
16
presentatie over de mensenrechtendiscussie in Nederland en wat voor effecten dit heeft op de Nederlandse christelijke scholen, hun onderwijskundig- en personeelsbeleid. Daarna geeft de penningmeester van de school board in Norwich een inkijkje in het financiële plaatje van de school. De school wordt niet door de overheid bekostigd en de ouders moeten een fors bedrag aan schoolgeld betalen. Verder springt de kerk in Norwich financieel bij. Ook worden er collectes gehouden en vindt er op grote schaal fundraising plaats. We zijn onder de indruk van de saamhorigheid onder de school, de kerk en de ouders om samen de school financieel gezond te houden en we realiseren ons de bevoorrechte positie van christelijke scholen in Nederland, die volledig door de overheid worden bekostigd. ’s Avonds is er op de school een gezamenlijk diner met onze gastvrouwen- en heren: de kerkenraad, het schoolbestuur, de directeur en de adjunct-directeuren. De maaltijd is bereid door enkele leerlingen en ze zorgen zelf ook voor de bediening. Tijdens de maaltijd worden Canadese en Nederlandse ervaringen uitgewisseld wat betreft de verschillen in het onderwijs en hoe dat geregeld is. De avond wordt afgesloten met een meditatie door ds. Hakvoort. Na een drukke dag vol met indrukken rijden we terug naar ons hotel in Woodstock. 6.4
Vrijdag 20 september 2013
De vrijdag staat in het teken van ‘inclusive education’, in Nederlandse termen ook wel passend onderwijs genoemd. In Canada noemen ze deze vorm van onderwijs ook wel ‘special needs education’. Om een beeld te krijgen van hoe deze vorm van onderwijs in Canada georganiseerd is, bezoeken we in Hamilton (vlakbij Lethbridge) de ‘Hamilton-Wenthworth Catholic School’. De stad Hamilton ligt ongeveer 70 kilometer bij Toronto vandaan. De Wenthworthschool is opgericht in 1969 en het is de eerste school in deze streek waar volledig inclusief onderwijs wordt gegeven. Zorgleerlingen zijn geïntegreerd in de reguliere klassen van deze school. Er zijn dus geen speciale passend onderwijs-klassen. We worden ontvangen door adjunctdirecteur Jackie Bajus. Zij is de ‘Superintendent of Education’ van de school. Ook enkele teamleden zijn bij het welkom aanwezig. We worden onthaald op een koffiebuffet met cake en fruit en maken kennis met het team. Vervolgens wordt de groep in drieën opgesplitst en bezoeken we drie scholen die onder hetzelfde bestuur vallen, zoals de Catholic Cardinal Newman School en de St. Luke school. We merken tijdens ons schoolbezoek dat in Canada veel aandacht wordt besteed aan passend onderwijs. Men spreekt zelfs over ‘inclusive Passend onderwijs en mensenrechten schools’ en men trekt het begrip breder dan kinderen met een (lichamelijke of mentale) De Ontario Human Rights Commission’s (OHRC) speelt beperking. Integratie van het speciaal een belangrijke rol bij de ontwikkeling, bewaking, onderwijs is een onderwerp van veel inspectie en advisering. De OHRC brengt discussie. De discussie over de belemmeringen in beeld met betrekking tot een wenselijkheid voor opname in het regulier volledige participatie. Mogelijke belemmeringen zijn onderwijs heeft ervoor gezorgd dat het onderscheid tussen ontoereikende financiering, fysieke ontoegankelijkheid, tijdrovende processen voor bouw en verbouwing, regulier en speciaal onderwijs is verdwenen. Kinderen met een negatieve houding en stereotiep gedrag van beperking kunnen steunen op een breed sociaal beleid binnen betrokkenen. Daarnaast bewaakt de OHRC de rechten Ontario. Opvoeders van zorgleerlingen hebben recht op passend en verantwoordelijkheden van alle partijen in het onderwijs, en dit wordt beschouwd als een kwestie van kader van het Ontario Human Rights Code, neergelegd mensenrechten. Schoolbesturen hebben de plicht om in de Ontarians with Disabilities Act (ODA). zorgleerlingen onderwijs te bieden. Als zij dat niet doen, dan
17
lopen zij het risico te worden geconfronteerd met een zaak voor het mensenrechtenbureau. De school in Hamilton maakt deel uit van een stichting van 60 scholen met inclusief onderwijs, vanuit de gedachte dat iedereen welkom is. De school heeft 400 leerlingen, waarvan 25 leerlingen met gedragsproblemen en 65 met leerproblemen. Dus bijna 25 % van de leerlingenpopulatie heeft extra zorg nodig. Iedere klas heeft minimaal één assistente om die zorg te kunnen verlenen. We merken dat er liefde voor de kinderen is, maar ook betrokkenheid, rust, ontspanning, bevlogenheid en verbondenheid. We wonen een gymles en een zaakles bij. In een van de klassen zien we een jongen met een ernstige spierziekte. Hij heeft een persoonlijke assistente en we maken een praatje met haar. Ze legt uit dat het op deze school heel normaal is dat ernstig gehandicapte leerlingen in de reguliere klassen worden opgenomen. Special needs children zijn net zo goed leerlingen van de school, al hebben ze meer zorg nodig. In de school zien we veel elementen, die verwijzen naar de christelijke identiteit van de school (zie afbeelding). Na de gezamenlijke lunch met Jacky Bajes en het team in de bibliotheek van de Newmanschool nemen we afscheid van het team en vertrekken we naar de Niagara Falls, dat ongeveer anderhalf uur rijden is. We nemen de tijd om dit indrukwekkend natuurverschijnsel te bewonderen. Ook principal John Heikoop van de Rehoboth Christian School is hierbij van de partij. Na het bezoek aan de watervallen gaan we naar ons hotel in Toronto, en onderweg gebruiken we ergens een eenvoudige maaltijd. Tot nu toe heeft het bezoek aan de scholen en de gesprekken met de Canadezen veel indruk gemaakt en onderweg praten we met elkaar door over alles wat we gezien en besproken hebben. 6.5
Zaterdag 21 september 2013
We moeten vandaag al vroeg opstaan, omdat we om 07.00 uur het hotel moeten verlaten om op tijd op Toronto Airport te zijn voor onze vlucht met de Westjet naar Calgary. Het is een vlucht van vier uur van de provincie Ontario naar de provincie Alberta waar we onze scholenbezoeken zullen vervolgen. Veel tijd om op deze vroege zaterdagochtend te ontbijten, hebben we niet, want pas om 06.30 uur gaat het restaurant voor ons open. Daarom werken we in alle haast een sober ontbijt naar binnen. Dan snel de koffers in onze vijf gehuurde Chryslers laden en in de regen op weg naar Toronto Airport. De stad is nog helemaal donker. Het is niet makkelijk om de weg te vinden, dus de adrenale stijgt om het vliegtuig te halen. Gelukkig komt het toch goed en kunnen we bij het vliegveld onze au to’s inleveren en inchecken. De koffers zijn intussen wel zwaarder geworden door alle gekochte souvenirs en de gekregen jaarverslagen, beleidsplannen en jaarboeken van de scholen in Norwich en Hamilton. Nu maar hopen dat onze koffers het maximaal toegestane gewicht niet overschrijden. Uiteindelijk komt ook dit weer goed. Saillant detail is dat de handbagage van een van de deelnemers uitgebreid geïnspecteerd moest worden, omdat er op de scan iets vreemds te zien was. Blijkt het een GBS-bijbeltje met goudsnede te zijn. Om 09.15 uur zit iedereen in de Westjet naar Calgary. Het Westjet-toestel heeft 120 niet al te ruime zitplaatsen met slechts 2 stewardessen, een eenvoudiger toestel dan het KLM-toestel dat we vanuit Nederland hadden. Omdat het tijdsverschil en het drukke programma zijn tol begint te eisen, maken de meesten van de gelegenheid gebruik om een uiltje te knappen. Ook omdat we naar een gebied gaan met weer een andere tijdszone met twee uur verschil.
18
Na aankomst in Calgary halen we de huurauto’s op. Het land is daar wijds en breed: er kwam geen eind aan de trip! We reizen na de lunch bij een Subway naar Fort MacLeod waar we om 15.00 uur een Hutterite Colony bezoeken. Op een groot erf staan grote schuren met een eigen houtbewerkingsbedrijf, een landbouwschuur, een kerkzaal, een school, etc. We worden opgewacht door een schare kinderen en een oudere vrouw. We krijgen een rondleiding van de oudste vrouw van de kolonie: ze heeft het duidelijk voor het zeggen en geeft leiding aan de andere vrouwen bij alle huishoudelijke bezigheden. De kinderen gaan naar een eigen schooltje op de kolonie, waar les gegeven wordt tot en De Hutterites vormen een doperse, met grade 9. Omdat er tegenwoordig meer aan het belang van een goede protestantse geloofsgemeenschap in opleiding gehecht wordt, kan men er vaak toch de Highschool afmaken en er Noord-Amerika. Ze leven op is nu ook een universiteit speciaal voor de Hutterites in Manitoba. Men spreekt eenvoudige wijzen in kleine agrarische een Duits dialect, al wordt er op school in het Engels onderwijs gegeven. De kolonies van 60-100 personen. Hun leefwijze lijkt op die van de Amish, al kinderen staan ons welwillend te woord en geven uitleg over hun leefwijze en accepteren ze wel moderne techniek. hun schooltje en ze laten wat lesmaterialen zien. De lessen worden verzorgd Er zijn op dit moment 462 van deze door iemand die geen deel uitmaakt van de kolonie. Na het bezoek aan de kolonies in Noord-Amerika. Hutterite kolonie gaan we direct door naar Monarch, waar we door de mensen van de Calvin Christian School en door de kerkenraad van de Netherlands Reformed Congregation in Lethbrigde zijn uitgenodigd voor een BBQ. De school hopen we maandag te bezoeken. We krijgen de gelegenheid om alvast kennis te maken met het team van de school en de gezinnen van de kerkelijke gemeenschap. Uit de gesprekken blijkt dat de meeste families sinds de jaren 50 in Canada wonen. Monarch is een klein gehucht op 20 minuten afstand van het hotel. Na de BBQ verblijven enkele deelnemers in gastgezinnen en gaan de meeste deelnemers naar het Comfort Inn-hotel in Lethbridge.
6.6
Zondag 22 september 2013
De zondag is door de deelnemers vrij te besteden. De deelnemers die het weekend in gastgezinnen verblijven, gaan met die gezinnen naar de kerk. De andere deelnemers gaan met elkaar naar de Netherlands Reformed Congregation in Lethbridge, een vacante gemeente van ongeveer 1200 (doop)leden, waar ds. C. Vogelaar uit Grand Rapids voor gaat in de diensten om 10.00 uur en 19.00 uur. Hoewel de ouderen in de gemeente wel Nederlands kunnen spreken, zijn de diensten over Johannes 5:40 (’s morgens) en Johannes 6 (’s avonds over de storm) volledig in het Engels en zingen we de Engelstalige psalters mee. De prachtige nieuwbouwkerk met de witte toren staat midden in het open veld op de prairie, waar de wind om onze oren suist. Op zaterdagavond zijn in vlakbij het hotel diverse belegde broodjes gehaald, zodat we die op zondag met elkaar in de lobby van het hotel nuttigen. Het is bijzonder om deze dag in Canada onder het Woord te mogen verkeren. Bij het uitgaan van de kerk zijn we onder de indruk van de uittocht van enorme wagens, die in filevorm het terrein afreden.
19
6.7
Maandag 23 september 2013
Op maandag bezoeken we de Calvin Christian School in Monarch, niet ver bij ons hotel in Lethbridge vandaan. De school staat net als de kerk midden in de prairie. We worden hartelijk welkom geheven door principal Marc Slingerland en de vice-principals Neels en Verhoef. Ook de bestuurssecretaresse mevrouw VandenBrink is van de partij en zorgt voor een soepel verloop van de dag. We ontvangen informatie over het school- en kerkelijke leven in Alberta, dit alles onder de bezielende leiding van principal Slingerland. Hij geeft voor de lunch een presentatie met informatie over de school, de geschiedenis, de financiën en de actuele topics. Daarna gebruiken we met elkaar de lunch, bestaande uit soep en broodjes, verzorgd door moeders van leerlingen. Na de lunch bezoeken we in kleine groepjes de school en de klassen en we hebben diverse ontmoetingen met het team en de studenten. We krijgen de gelegenheid om de lessen bij te wonen bij zowel de kleuters als de 16jarigen. Ook op deze school dragen de kinderen schooluniformen. Aan het einde van de schooldag zwaaien we buiten de gele schoolbussen uit. Soms hebben de oudere leerlingen zelf al een auto: vanaf 16 jaar mag je in Canada al autorijden. Het is deze dag stralend weer, maar er staat een harde stormwind, zoals we dat in Nederland niet gewend zijn. Daar moeten we even aan wennen. Nadat we de kinderen hebben uitgezwaaid, hebben we in de school een ontmoeting met de kerkelijke leiders van de NRC in Canada, met het team en het schoolbestuur. Ds. Vogelaar, ds. Bazen en ds. Hollander waren ook van de partij. We hebben met elkaar de ontwikkelingen in het onderwijs in Nederland en Canada gedeeld. Er waren veel herkenningspunten en raakvlakken. Door de deelnemers aan de studiereis zijn er diverse presentaties verzorgd. Jaap den Hertog heeft een presentatie gegeven van de schoolactie in Nunspeet ten behoeve van de school in Monarch. Chris van Koeveringe deed dit vanuit zijn school in Borssele. Johan Maliepaard en Peter Kieviet hebben een presentatie gegeven over de ontwikkelingen in de achterban in Nederland in relatie tot de school en het schoolbeleid. Er is ingegaan op aspecten zoals media, kleding, combinatie arbeid en zorg, echtscheidingen en visie op seksualiteit. Daarbij is aandacht besteed aan de initiatieven die er in Nederland zijn, zoals het Lectoraat Media, dat onderzoek doet naar mediagebruik in de gereformeerde gezindte. Na de presentaties vond er een levendige discussie plaats, waarna we in de gymzaal dineren met de kerkenraad, het schoolbestuur en de schoolleiding van de school. Het diner is door enkele ouders en studenten verzorgd en wordt ook door hen bediend. 6.8
Dinsdag 24 september 2013
Dinsdagochtend zijn wel al vroeg vanaf ons hotel in Lethbridge vertrokken voor onze reis van 1100 kilometer door de Rocky Mountains. We hopen anderhalve dag later in Chilliwack aan te komen. Halverwege deze route overnachten we in Revelstoke, een stadje midden in de Rockies. Omdat onze tocht een lange tocht is, hebben we eerst de bestelde belegde broodjes opgehaald voor onderweg en er was meer dan voldoende drinken. De tocht ging al gauw door een heuvelachtig landschap en de bergen werden spoedig hoger. De reis van Lethbridge (zie op kaartje bij A) in Alberta naar Chilliwack (C) in Britisch-Columbia leggen we af met onze bepakte en bezakte gehuurde auto’s.
20
Een bijzonder mooie reis door de Canadese Rocky Mountains, waar we onderweg ook een aantal tussenstops hebben gemaakt om te eten, te tanken en enkele foto’s te maken. We lunchen bij Lake Louise. Dat is een gehucht in het Nationaal Park Banff in Alberta en het is gelegen aan het Louisemeer. In de winter is het gebied een van de belangrijkste skiressorts. We overnachten in een hotel in Revelstoke (B) en we horen daar dat koning Willem-Alexander eens in dat hotel met vrienden overnacht heeft. Het schijnt dat hier grizzlyberen rond kunnen lopen, maar die hebben we niet gezien. ’s Avonds laat is er een gezamenlijk diner in Revelstoke, waar we na zo’n lange rit echt aan toe zijn. 6.9
Woensdag 25 september 2013
Woensdagmorgen verlaten we ons hotel in Revelstoke voor het vervolg van onze lange route door de bergen. Het is hier merkbaar een stuk kouder. Aan het eind van de middag komen we aan bij ons Comfort Inn-hotel in Chilliwack. Een half uur later moeten we gereed staan om te vertrekken naar de Netherlands Reformed Congregation in Chilliwack. Intussen waren de in Canada woonachtige broer van Pieter Moens met zijn vrouw bij het hotel gearriveerd om ons de weg te wijzen naar de kerk. Daar zullen we in een kerkzaal enkele presentaties en lezingen volgen. We werden gastvrij onthaald door de consistory, de school board en het team van de school, waarna we met elkaar gebruik maakten van een buffet. Tijdens de maaltijd was er volop gelegenheid voor onderlinge ontmoeting, uitwisseling en kennismaking. De avond werd geopend door de heer Doug Stam, de Netherlands Reformed Congregation principal van de Timothy Christian School in Chilliwack, door het lezen van in Chilliwack een gedeelte uit Nehemia. In zijn inleiding heeft hij enkele lijnen uit dit Bijbelboek vertolkt naar de huidige praktijk van leidinggeven. Vervolgens werden er referaten gehouden door professor Alex Moens, inspecteur Theo VandeWeg en de heer Henry Content, een belangenbehartiger voor het christelijk onderwijs in British Colombia. Een hele prestatie om na een enorme reis met slechts een half uurtje rust onderweg ’s avonds te luisteren naar vier Engelstalige lezingen. Professor Alex Moens heeft een lezing gehouden over het Canadese onderwijssysteem en de bestuurlijke en politieke context. Theo van de Weg is de voormalige directeur van de Timothy Christian School en op dit moment onderwijsinspecteur. Hij adviseert de regering van British Columbia op het gebied van onderwijsinspectie. Hij heeft een lezing gehouden over de systematiek van het inspectietoezicht in British Columbia. Ongeveer 30 % van de scholen ontvangt overheidssubsidie: dit zijn de public schools. De TCS ontvangt geen overheidssubsidie, omdat het een non public school is. De
21
onderwijsinspectie houdt veel minder streng toezicht op non public schools dan op public (funding) schools. Er is veel vrijheid, omdat de overheid aan deze scholen (vrijwel) geen overheidssubsidie toekent. Het lijkt wel te zijn: hoe minder subsidie, hoe minder toezicht. Vervolgens heeft Henry W. Content van de SCSBC (Society of Christian Schools in BC) een lezing gehouden over de politieke situatie in relatie tot onderwijs en de lobbyactiviteiten van de christelijke scholen. Na de lezingen vindt er een discussie plaats. Een opvallend punt dat inspecteur VandeWeg heeft genoemd, is dat de independent schools, zoals de Timothy Christian School, betere onderwijsresultaten hebben dan de public schools. Dat is een moeilijk punt voor de inspectie in British Columbia. Aan het eind van de avond hebben we de kerkzaal bekeken en met elkaar enkele Engelstalige psalters gezongen. Ds. P. van Ruitenburg heeft de avond afgesloten, waarna we moe en voldaan terugkeerden naar het hotel.
6.10
Donderdag 26 september 2013
We vertrekken al vroeg van ons hotel in Chilliwack om een bezoek te brengen aan de Timothy Christian School. ’s Morgens heet principal Doug Stam ons welkom en vertelt enkele zaken over de school en het type onderwijs dat gegeven wordt. De school heeft een streng veiligheidsprotocol. Uit veiligheidsoverwegingen gaan bijvoorbeeld de schooldeuren op slot, zodra de lessen zijn gestart. Ook op deze school is er sprake van inclusive education. Het passend onderwijs wordt op deze school door de overheid volledig bekostigd. Na het welkom en de uitleg krijgen we een rondleiding door de school en bezoeken we enkele lessen, waaronder enkele lessen van het praktijkonderwijs van de oudere studenten. Het valt ons op dat de leerkrachten veelal nog met flipovers, veel platen en posters werken. De digitalisering is in Nederland duidelijk verder. De vele posters aan de muren geven het schoolgebouw een drukke uitstraling. Dat zou wel eens lastig kunnen zijn voor kinderen met bijvoorbeeld ADHD, zo vragen we ons af. Ook hier hebben de leerlingen een schooluniform aan. We merken dat er sprake is van een sterke discipline en nauwgezetheid op de school. Als een leerling bijvoorbeeld rookt, mag hij vijf dagen niet op school komen en het drinken van alcohol wordt al helemaal niet getolereerd. Na een rondwandeling door de schoolgebouwen en het wijdse schoolterrein midden tussen de Chilliwackse bergen zwaaien we de leerlingen uit die met de schoolbussen in karavaan het schoolplein verlaten. Inmiddels een vaste traditie tijdens onze reis. Vanwege onze aanwezigheid die dag op school kregen alle leerlingen de middag vrijaf. Na een gezamenlijke lunch van soep met een broodje in de gymzaal met vrijwel het voltallige team is de middag benut voor het geven van enkele presentaties door de deelnemers aan het team. In twee rondes zijn er vier presentaties gegeven. De thema’s professioneel leiderschap in het onderwijs, het christelijk curriculum en inclusief onderwijs in Nederland zijn aan de orde geweest. Er is een schets gegeven van de ontwikkelingen en de onderwijssituatie in Nederland. Daarna heeft er uitwisseling plaatsgevonden met het team van de school in Chilliwack.
22
Na onze intensieve dag op de school in Chilliwack vertrekken we met onze gehuurde auto’s op weg naar ons laatste hotel tijdens deze reis, het Best Western Downtown-hotel in Vancouver. Omdat het prachtig weer was, hebben we eerst een tussenstop gemaakt bij het Chilliwack Lake. Dat is een meer van 60 kilometer omtrek en het is gelegen op de grens tussen British Columbia en de staat Washington, omgeven door bergen. We bezoeken er de warmwaterbron. Vervolgens gaan we op doorreis naar een plaatsje in de buurt van Langley waar we in een eenvoudig restaurant een maaltijd gebruiken. Daarna reizen we af naar Vancouver voor onze laatste nacht tijdens deze studiereis in Canada.
6.11
Vrijdag 27 september 2013
Omdat onze KLM-vlucht van Vancouver naar Amsterdam pas ’s middags hoopt te vertrekken, besteden we de morgen om een wandeling te maken door Vancouver. Het is de eerste dag tijdens onze reis dat het flink regent en de paraplu’s van het hotel komen dan ook goed van pas. In een grote winkelbazaar maken we gebruik van een Canadees ontbijt, waarna de deelnemers op eigen gelegenheid de stad verkennen. We verzamelen ons aan het eind van de ochtend in de foyer van het hotel om te vertrekken naar het vliegveld, waar we de auto’s hebben ingeleverd. We checken in en maken onze laatste Canadese dollars op. Wachtend in de hal van het vliegveld horen we dat ons vliegtuig een mankement heeft. Dit levert een uur vertraging op, waarna we alsnog het vliegtuig in kunnen rond 16.30 uur. In Nederland is het dan al nacht, omdat we te maken hebben met negen uur tijdsverschil. De meesten gebruiken de vliegreis dan ook om wat slaap in te halen, zodat we een stille vlucht hebben. 6.12
Zaterdag 28 september 2013
Na een voorspoedige reis komen we om 11.00 uur ’s morgens op Schiphol aan en checken we uit. Bijzonder dat we ook deze reis gespaard mochten blijven en dat er geen ongelukken zijn gebeurd. Eén deelneemster moest de avond voor vertrek nog even voor een korte opname in het ziekenhuis worden opgenomen, maar gelukkig mocht ze vier uur later weer naar het hotel. We nemen op zaterdagmorgen in de vertrekhal van Schiphol afscheid van elkaar, waarna een ieder vol indrukken zijns weegs gaat.
23
Hoofdstuk 7 Presentaties deelnemers Hier volgt een overzicht van de presentaties die door de deelnemers in Canada zijn gehouden: Thema’s Presentatie 1
Mensenrechten
In Norwich
Een schets gegeven van de actuele mensenrechtendiscussie in Nederland. Aspecten die in de presentatie aan de orde zijn geweest, zijn o.a.: beleid, onderwijsaanbod, personeelsbeleid.
Presentatie 2
Schoolactie
In Norwich
Symbolische overhandiging van een cheque met het geldbedrag, dat is opgehaald met een schoolactie in Nederland (Borssele).
Presentatie 3
Ontwikkelingen achterban
In Monarch
Een schets gegeven van de ontwikkelingen in de achterban in Nederland in relatie tot de school en het schoolbeleid. Aspecten die in de presentatie aan de orde zijn geweest, zijn o.a.: media, kleding, combinatie arbeid en zorg, echtscheiding, visie op seksualiteit. Ontwikkeling kinderen 4-18 jaar Daarbij kan aandacht besteed worden aan de ontwikkeling van kinderen in de leeftijd van 4 tot 18 jaar. Hierbij kan het onderzoek van dr. W. Fieret betrokken worden (lectoraat Identiteit).
Presentatie 4
Schoolactie
In Monarch
Symbolische overhandiging van een cheque met het geldbedrag, dat is opgehaald met een schoolactie in Nederland (Borssele en Nunspeet).
Presentatie 5
School in een seculiere omgeving
In Chilliwack
Het staan van een reformatorische school in een seculiere omgeving. Welk beleid vraagt dat? Hoever reikt de bestuurlijke verantwoordelijkheid?
Presentatie 6
Professioneel leiderschap
In Chilliwack
Onderwijs vraagt leiderschap. Hoe geef je dit vorm?
Presentatie 7
Inclusief onderwijs
In Chilliwack
Een schets gegeven van de ontwikkelingen rond Passend Onderwijs in Nederland.
Presentatie 8
Christelijk curriculum
In Chilliwack
Inzicht gegeven in het christelijk curriculum in Nederland.
24
Hoofdstuk 8 Het land Canada Canada is het op één na grootste land van de wereld en heeft een oppervlakte van bijna 10 miljoen km2. Ter vergelijking: Nederland heeft een oppervlakte van 41.526 km2, dus Canada is zo’n 240 keer groter dan Nederland. De afstanden in Canada zijn dan ook enorm. Het programma vindt plaats in de provincies Ontario in het oosten, Alberta in de mid-west en British Columbia aan de westkust. In totaal hebben we zo’n 5500 kilometer in Canada afgelegd. Het lokale vervoer vond plaats per auto, waaronder een mooie rit van zo’n 1100 kilometer door de Rocky Mountains. De reis van Toronto naar Calgary hebben we afgelegd met een binnenlandse Westjet-vlucht (deze vlucht duurde vier uren). Ontario De provincies Ontario en Québec worden gezien als het hart van Canada. Ontario is gelegen ten oosten van Manitoba en ten westen van Québec. De hoofdstand Toronto is gelegen in het zuiden van de provincie. Ontario heeft naast Toronto nog een belangrijke stand, namelijk Ottawa, tevens de hoofdstad van Canada. Met ruim 12 miljoen inwoners in Ontario het dichtstbevolkte gebied van het land. Het dichtstbevolkte deel van Ontario is het gebied tussen Toronto en Niagara, dat bekend staat als de Golden Horseshoe. In Ontario zijn veel grote en kleine meren. Het grenst als enige provincie aan vier van de vijf grootste meren: het Bovenmeer, het Huronmeer, het Michiganmeer, het Eriemeer en het Ontariomeer. Net als veel andere provincies beschikt Ontario ook over veel rivieren. De belangrijkste rivieren zijn de St. Lawrence rivier en de Detroit. Ontario staat tevens bekend om de prachtige Niagara Falls. Dit immense scheppingswonder hebben we met eigen ogen kunnen aanschouwen. Vanwege de grote oppervlakte van de provincie is het klimaat zeer gevarieerd. Het zuiden heeft een vochtig klimaat met gemiddeld 23 graden en winters van gemiddeld -4 graden. In het noorden van Ontario kan de temperatuur echter dalen tot -40 graden. Tijdens ons bezoek aan Ontario varieerde de temperatuur van zo’n 17 tot 23 graden, dus een prima temperatuur. Toronto (de hoofdstad van Ontario en tevens de grootste stad van Canada) ligt op de noordelijke oever van Lake Ontario. Het welvarende Toronto is het financiële en commerciële hart van Canada en er wonen zo’n 2,6 miljoen mensen. De bevolking is een van de meest gevarieerde ter wereld. Bijna alle culturen van de wereld zijn vertegenwoordigd in Toronto en er worden meer dan 100 talen en dialecten gesproken. In Toronto stond 30 jaar lang het hoogste vrijstaande gebouw ter wereld, de CN Tower van zo’n 550 meter hoog, totdat de Burj Khalifa in Dubai gereed kwam. In Toronto begint ook de langste straat van de wereld, de Yonge Street met een lengte van 1896 meter. Alberta Alberta is dé provincie van de Rocky Mountains. Alberta betekent prachtige landschappen: de bergen, de bossen, de rivieren en vele meren. Er leeft hier veel wild, waaronder de bekende grizzly beren. Daarbij heeft Albert 6 van de 13 UNESCO World Heritage sites van heel Canada. Alberta wordt ook wel
25
het oorspronkelijke Canada genoemd. Alberta is te verdelen in drie onderling verschillende regio’s: het noorden, centraal Alberta en het zuiden. Het noorden van Alberta is voor een groot gedeelte onontdekt gebied. Er is veel water en de grote meren en rivieren herbergen een grote vogelpopulatie. Centraal Alberta staat bekend om de gastvrijheid van het westen, het echte plattelandsleven. Het bestaat uit prairievlaktes met bergen op de achtergrond. We zijn met name door dit immens grote prairiegebied in Centraal Alberta gereisd. Edmonton is de hoofdstad van Alberta en ligt in Centraal Alberta. De zuidelijke regio biedt een grote variëteit aan landschappen en staat bekend als de Canadian Badlands. Uniek zijn de diverse UNESCO sites in dit gebied, waaronder het Dinosaur Provincial Park. In het zuidwesten komen de bergen en meren weer in zicht. Calgary is de grootste staat in het zuiden van Alberta en mag gezien worden als ‘The New West’. Dit is de stad waar we met het vliegtuig vanuit Toronto na onze binnenlandse vlucht aankomen en waar we overnachten. British Columbia Grote steden in het zuiden, nationale parken in het noorden, zee in het westen en besneeuwde bergtoppen van de Rocky Mountains in het oosten. British Columbia heeft een gevarieerd landschap met een grote diversiteit aan flora en fauna. Zo zijn hier de landerijen van de Kariboe, white water stroomversnellingen en skiresorts. Gelegen in het westen van Canada wordt British Columbia omringd door de provincies Alberta, Yukon en de Northwest Territories. In het zuiden grenst British Columbia aan de Verenigde Staten. In British Columbia zijn door de Eruopese kolonisatie van de 18e en 19e eeuw nog veel Europese invloeden terug te vinden. In de hoofdstand Victoria heerst nog een echte Britse sfeer. Victoria is gelegen op Vancouver Island en heeft het karakter van een rustig havenstadje, maar is nog steeds het politieke centrum van British Columbia. Hoewel Victoria de hoofdstad is, is Vancouver de grootste stad van British Columbia. Vancouver is een typisch voorbeeld van een ‘melting pot’. Dit is een stad met veel verschillende inwoners en invloeden van buitenaf. Hierdoor zijn er in deze stad verschillende multiculturele wijken, zoals Little Italy, Japantown en natuurlijk Chinatown. De stad ligt aan de westkust van British Columbia tegenover Vancouver Island. En doordat Vancouver omringd is door zee en bergen, heeft de ligging een idyllische uitstraling. In Vancouver zijn zowel oude koloniale gebouwen, wolkenkrabbers en moderne gebouwen. De koloniale gebouwen zijn vooral terug te vinden in de wijken Gastown en Chinatown. Welke indruk maakte het land Canada op ons? Met name de volgende elementen zijn ons opgevallen aan het land Canada:
Het is enorm groot en ruim: het land is wel 240 keer zo groot als Nederland. De provincie Alberta is 17 keer zo groot als Nederland en heeft 3,3 miljoen inwoners, terwijl Nederland er 17 miljoen heeft. De natuur is indrukwekkend. Het land lijkt welvarend en niet zo veel last van crises te hebben. De sociale voorzieningen en de zorg voor ouderen en gehandicapten is minder dan in Nederland. De provincies hebben een grote autonomie. Het land kent veel antichristelijke sentimenten.
26
Hoofdstuk 9 Conclusie In dit verslag hebt u de wederwaardigheden kunnen lezen van de studiereis naar Canada. We hebben kennis gemaakt met de reformatorische scholen in Canada. We spraken met directeuren, staf, leerkrachten en leerlingen en woonden diverse lessen in de klassen bij. ’s Avonds was er na het schoolbezoek een ontmoeting met het schoolbestuur en de kerkenraad, vaak ook weer de ouders van de schoolgaande kinderen. Er werden diverse presentaties door de deelnemers van de reis gegeven, maar ook door de staf van de school, waarna er discussie en uitwisseling plaatsvond. Wat is ons met name opgevallen in Canada? Hier volgen enkele punten:
Identiteit. We hebben gezien hoe de scholen gestalte geven aan christelijk identitair onderwijs in curriculum en onderwijspraktijk. De scholen zijn sterk gericht op hun visie, missie en doelen en hebben hun kernwaarden duidelijk verwoord. Verder hebben we een sterke betrokkenheid gezien tussen kerk en school en is men bereid om offers voor de school te brengen. Dit brengt mee dat we zijn gaan nadenken over wat nu precies onze school christelijk maakt. Saamhorigheid. We zijn verwonderd over de enorme saamhorigheid van de ouders en de gehele (veelal kerkelijke) gemeenschap. Loyaliteit. Een ander opvallend punt is de loyaliteit van het personeel en de gezagsverhoudingen op school. Als je iets wilt bereiken als school, is samenwerking en eensgezindheid onmisbaar. Ook zagen we dat de gezagsverhoudingen een positieve uitwerking hadden. Bekostiging. We hebben kennisgenomen van de wijze waarop deze grotendeels onbekostigde scholen dit financieel doen, vanuit de gedachte dat de bekostiging in Nederland onder druk kan komen te staan. De school in Norwich ontvangt bijvoorbeeld geen overheidssubsidie, maar kan bestaan vanwege de gulheid van de gemeenschap. Er worden acties en verkopingen gehouden en op Thanksgiving Day wordt er gerust vier ton aan Canadese dollars opgehaald. Ouders moeten soms wel een vijfde van hun jaarinkomen als schoolgeld betalen. De gemeenschap heeft voldoende geld dat ook gegeven wordt als dat nodig is. Passend onderwijs. Daarnaast hebben we meer inzicht gekregen in passend onderwijs in Canada. In Canada is het gebruikelijk dat special needs kinderen in reguliere klassen geplaatst worden. Dit doet ons de vraag stellen waar wij de nadruk op willen leggen: op de beperkingen of de capaciteiten? En hoe werkt passend onderwijs in de praktijk? Daar hebben we door de reis naar Canada meer zicht op gekregen. Externe begeleiding. De reformatorische scholen in Canada staan redelijk eenzaam en ze kennen daar niet de ondersteuning zoals wij die kennen in de vorm van VGS en DE. Inspectietoezicht. We hebben in Canada gezien dat reformatorisch onderwijs ook zonder overheidssubsidie mogelijk is. Daarnaast lijkt het daar te zijn: hoe minder overheidssubsidie, hoe minder bemoeienis. Doordat de inspectie zich minder bemoeit met private scholen, bestaat een grotere vrijheid voor het inrichten van het onderwijsprogramma.
27
Tot slot Deze reis heeft ons geleerd om met een bredere blik naar ons onderwijssysteem in Nederland te kijken. We zijn ons in Canada erg bewust geworden van de voorrechten die de reformatorische scholen in Nederland hebben, ondanks alle ontwikkelingen die er in Nederland zijn. Iedere deelnemer aan deze studiereis heeft voldoende bouwstenen meegekregen voor de verdere doordenking als het gaat om de toekomst van het reformatorisch onderwijs in Nederland en meer in het bijzonder op zijn of haar eigen school. Daarnaast zal er tussen de scholen in Canada en Nederland in de toekomst op punten worden samengewerkt. Er zijn contacten gelegd met Canadese onderwijsgevenden, directeuren en vertegenwoordigers van organisaties, in de verwachting dat dat kan leiden tot vruchtbare uitwisseling, bezoek aan conferenties en het bieden van professionalisering vanuit VGS en DE. Naar aanleiding van deze studiereis is het de bedoeling dat er door de christelijke scholen in Canada een beleidsmedewerker wordt aangesteld, die zich kan bezighouden met beleidsmatige zaken voor de scholen. Deze beleidsmedewerker zal nauwe contacten onderhouden met de VGS en het is de bedoeling dat beleidsmatige documenten van bijvoorbeeld de VGS in Nederland worden vertaald in het Engels, zodat deze kunnen worden toegepast in Canada. Het gaat om documenten als het Identiteitsprofiel en brochures als de Governance-brochure en de Handreiking bij het VGS-Identiteitsprofiel. Op deze manier zal er uitwisseling en samenwerking plaats vinden tussen de scholen in Canada en Nederland.
28
