Verslag studiereis Suriname 2014

Verslag studiereis Suriname 2014

Inleiding We vertrekken naar Suriname op donderdag 2 oktober en komen terug op zondag 12 oktober 2014. De reis is georganiseerd voor (en door) Amsterdamse huisartsen uit achterstandsgebieden die met Surinaamse patiënten werken. De totale groep telt 29 huisartsen. Het programma speelt zich grotendeels in Paramaribo af, maar we zijn ook naar Nieuw Nickerie geweest en naar Brownsberg in het binnenland. In Paramaribo zijn ziekenhuizen, huisartsenpraktijken en andere gezondheidszorginstellingen bezocht. Er waren verschillende lezingen, o.a. door de directeur van de nationale ziektekostenverzekering, directeur van een stichting voor seksuele voorlichting en specialisten en onderzoekers in ziekenhuizen. We hebben zelf een nascholing gehouden met lezingen van Surinaamse en in Suriname werkende specialisten. Daarnaast maakten we kennis met de verschillende culturen in het land met bezoek aan de Creoolse vereniging Naks, een wintipré, de Hindoestaanse bevolkingsgroep in Nieuw Nickerie evenals het ziekenhuis daar. De diverse culturen hebben we vooral via de keukens leren kennen. De natuurgebieden Bigi Pan (in Nickerie) en Brownsberg en een tocht over de Suriname rivier met bezoek aan plantages maakten het programma volledig.


2

Seksuele gezondheid Lezing over het werk van Stichting Lobi De heer Urvin Elliot geeft een interactieve presentatie in een zaal in het Marriott hotel te Paramaribo, bij gebrek aan ruimte bij Stichting Lobi. Stichting Lobi heeft family planning als doel, ook veilig seksueel gedrag, detectie van borsten prostaatkanker. Er is een mobiele kliniek sinds 2007. Succesfactor van de stichting is rekening houden met culturele opvattingen, bijvoorbeeld bij ‘tienerzwangerschappen’ uitleggen dat het ook om jong-getrouwde moslimmeisjes gaat en dat gezondheidsrisico’s op voor hen gelden. Lobi houdt seksuele voorlichting op scholen op aanvraag. Dit is lastig vanwege verschillende opvattingen van scholen met religieuze gezindheid. Surinaamse patiënten geven heel moeizaam toestemming om bij de medische gegevens te komen. Er is wel een databank. Spreekuren zijn voor meerdere doeleinden gemeenschappelijk, zodat men anoniem is. Je kan in de wachtkamer zitten voor een HIV-tekst of fertiliteitstest of cervixscreening. De cliënt heeft de regie en mag aangeven of het resultaat wel/niet naar de huisarts gaat. Lobi krijgt vragen via sociaal media, bijvoorbeeld ‘toch zwanger na vagina wassen?’. De cliënt krijgt voorlichting en indien nodig verwijzing. Legale abortus is niet mogelijk omdat er geen politieke wil is, en ook religie speelt een sterke rol. Lobi probeert zich er wel sterk voor te maken en het denken te veranderen bij stakeholders. Er zijn legale vormen van abortus via gynaecoloog mogelijk onder bepaalde criteria. Lobi verwijst in deze gevallen door. Artsen die met gevolgen van illegale abortus te maken hebben behandelen zoveel mogelijk de klachten die zich voordoen. Ze geven de patiënt niet aan en registreren ook niet. Het is niet bekend hoeveel illegale abortussen gedaan worden. In Suriname zijn er in totaal 6 gynaecologen. Een morning afterpil wordt wel verstrekt. Leerpunten  Het is belangrijk om bij seksuele voorlichting/familie planning rekening te houden met culturele achtergrond, religie etc  Aandacht voor vertrouwelijkheid is belangrijk.


3

Ouderenzorg Bezoek aan verzorgingshuis Fatima Oord Het verzorgingshuis heeft een ongedwongen , vriendelijke en rustige sfeer. Het is een mooi klein laagbouwcomplex. We krijgen een rondleiding door de directrice, Ann-Rose Abendanon. Ze legt uit dat door emigratie van jongeren ouderen soms vereenzamen. Traditioneel blijven de ouderen in Suriname bij de kinderen in huis. In Fatima Oord wonen ook ouderen uit Nederland en veel ouderen met kinderen in Nederland. Veel sponsoring/giften door bedrijfsleven, verder betalen mensen zelf voor hun kamer en financiert de parochie ook mee. Ouderen ontvangen wel veel bezoek van familie of oude buren. Twee van de Nederlandse artsen merken op: ‘Wij willen er zelf wel wonen, na ons 80ste’. Leerpunten  Door emigratie van de jonge mensen neemt de eenzaamheid van de ouderen in Suriname toe.


4

Uitwisseling in Paramaribo De groep wordt uit elkaar gehaald voor diverse kleinschalige bezoeken: naar een huisartsenpraktijk om de consulten bij te wonen; naar de spoedeisende hulp van het ziekenhuis; naar de apotheek. Bezoek aan een huisarts in het centrum Twee van de Nederlandse huisartsen bezoeken een huisartsenpraktijk. Het is een mooi centrum, met een tweetal assistentes. Deze ochtend werkt de huisarts gestaag maar ontspannen een tiental patiënten af. Vier of vijf van hen komen in verband met klachten van waarschijnlijk chikungunya1, die thans in Suriname heerst. De medische gegevens worden in het HIS ingevoerd. De medicatie wordt met de hand uitgeschreven. Een aantal patiënten komt voor briefjes/verklaringen, ook voor ziekmeldingen. De assistentes breken soms meerdere keren per consult in voor een handtekening van de huisarts. Er wordt weinig lab gedaan, hoewel het wel ter plekke (in de praktijk) kan worden gedaan. Een van de huisartsen had ’s morgens spreekuur bij een bedrijf, daar had hij de beschikking over meer techniek, zoals een 24 uur bloeddruk meter. Verder is de gespreksvoering en de benadering heel herkenbaar, niet wezenlijk anders dan in Nederland. Leerpunten  Surinaamse huisartsen hebben veel papierwerk aan mee te geven briefjes.  De patiëntgegevens zijn wel geautomatiseerd, maar er is geen koppeling met de apotheek of andere zorgverleners.  De benadering van het werk van de Surinaamse huisarts is heel herkenbaar.

1

Zie verslag van de lezing over chikungunya verderop.


5

Bezoek aan huisartsenpraktijk aan de Rooseveltlaan We bezoeken een moderne praktijk met één wachtkamer op de veranda en één binnen bij de receptie. De receptionist is geduldig en aandachtig. De Nederlandse huisarts wordt ontvangen door een gepensioneerde Surinaamse huisarts die nu als opleider werkt. De Nederlandse huisarts gaat eerst zitten met een co-assistente (er zijn er 4). De eerste patiënt is een bejaarde Javaan met pijn overal maar geen koorts. Er is een grote taalbarrière, zijn dochter is niet mee naar binnen. De patiënt wordt door de assistente gebracht. Hij gaat gelijk zitten en begint de klacht uit te leggen. Hij wordt niet gegroet. Er wordt ook niet routinematig een hand gegeven. Na enkele vragen van de co, met niet-bevestigende antwoorden, wordt de diagnose chikungunya gesteld. Er volgt een relaas over chikungunya en er wordt verteld dat vitamine C en paracetamol voorgeschreven worden. De co brengt het recept naar de arts voor tekenen en daarna wordt het aan de patiënt gegeven. De volgende patiënt is een jonge Nederlands sprekende man met gewrichtspijnen, koorts en een bult in de lies. Na enkele vragen wordt de diagnose gesteld en hetzelfde verhaal verteld. Over zijn vraag over de bult in de lies wordt uitleg gegeven maar geen onderzoek verricht. Er wordt een attest geschreven. Daarna gaat de Nederlandse huisarts naar een andere huisarts uit Den Haag in hetzelfde centrum, die 6 maanden geleden geremigreerd was. Zij begroet wel haar patiënten, exploreert de hulpvraag, doet lichamelijk onderzoek en geeft uitleg. Ze komt over als een sympathieke arts. Ze vertelt dat ze bezig is om haar assistente een systeem aan te leren om taken te kunnen delegeren zoals bloeddrukmeting. De eerste patiënte is een bejaarde Chinese vrouw die van de cardioloog komt met een verzoek om een verwijsbrief. Blijkbaar wordt de specialist vergoed voor 2 consulten per verwijsbrief. De medicijnen zijn veranderd door de specialist. Het is (ook voor de patiënte) onduidelijk welke pillen ze gebruikt en wanneer. Er wordt gevraagd naar haar stressoren: ze moet voor haar volwassen kinderen koken, 2x per dag. Er wordt een afspraak voor haar gemaakt voor de volgende week en patiënte zal dan haar pillendoosjes meenemen. Een verwijsbrief op de bijbehorende formulier voor de verzekeraar wordt geschreven. De tweede patiënt is een baby en moeder van Javaanse afkomst. De baby is onrustig en poept niet (darmkrampjes). Hij krijgt borstvoeding en fles. Er wordt voedingsadvies en lactulose voorgeschreven. Ik word gevraagd om ook te onderzoeken (met toestemming). De baby heeft een blauwe stip op zijn voorhoofd, blauwsel. Moeder en huisarts leggen mij uit dat het is om te beschermen tegen het boze oog. Tegen jaloezie als mensen zeggen ‘wat een mooie baby’ of iets dergelijks . Als laatste gaat de Nederlandse huisarts naar een derde huisarts en co. De patiënt die binnenkomt zegt dat hij nog zwak is. Er wordt een attest voor 1 dag geschreven. De co en huisarts legt uit dat er bij de patiënt niets te vinden was, hij wilde ook 3 dagen eerder een attest en kreeg het. ‘Attesters’ zijn patiënten die vaker ziektebrieven vragen. Het helpt niet om ze te weigeren, want dan gaan ze ergens anders. Beter is hen te helpen en uit de leggen dat ze risico op ontslag lopen. De huisarts vertelt dat consulten worden geleerd volgens de consult ladder, waar bevestiging naar vraag verheldering, onderzoek en beleid wordt gevraagd. Ook vertelt hij dat de arts net onder God wordt geplaatst en dus dat patiënten gehoorzaam zijn. Het is belangrijk om bij prognoses te vertellen ‘als het anders


6

verloopt, kom terug’. Ook moeten artsen hoog opgesloten witte jassen dragen. Leerpunten  Patiënten komen vaak voor voor ‘attesten” (ziektebrieven).  De huisarts besteedt 2 à 6 minuten per patiënt  Huisartsen worden voor 5 ochtenden en 2 middagen betaald.  Elke verzekering heeft een ander formulier voor verwijzingen.  Verwijsverzoeken c.q. specialistenbrieven zijn zeer summier (< 1 regel).  Deze poli heeft ‘medcall’ een spoeddienst voor wanneer eigen huisarts niet bereikbaar is.

Apotheek We bezoeken een apotheek in Paramaribo, waar de apotheker de groep uitlegt geeft en rondleidt. We zijn onder de indruk van de mooie, moderne en goed georganiseerde zaak. De meest verkochte medicijnen zijn antihypertensie en antidiabetica. Antidepressiva of slaapmiddelen worden niet veel verkocht. Er is een hoge prevalentie van huidziektes. De oorzaak is deels het klimaat, maar ook is de gemiddelde Surinamer erg bewust van esthetiek van de huid. Men wil graag een lichte huid zonder vlekken. Apotheken zijn volledig geautomatiseerd, maar er is geen centrale database en geen betrouwbare internet omgeving. De patiënt houdt het eigen dossier bij. De medicijnen zijn volledig generiek. De apotheek volgt de richtlijnen van de geneesmiddelen klapper (www.ngksuriname.org ). Leerpunten  De gemiddelde Surinamer is erg bewust van de esthetiek van de huid.  Medicijnen in Suriname zijn volledig generiek.


7

De gezondheidszorg in Suriname Lezing We krijgen een lezing door dr Raghoe, hoofd medische dienst van het staatsziekenfonds (SZF). Cijfermateriaal over Suriname:  550.000 inwoners  105 huisartsen  75 RGD artsen  146 specialisten (meestal in ziekenhuizen)  4 ziekenhuizen in Paramaribo  1 streekziekenhuis in Nickerie.  In Wanica en Albina zijn ziekenhuizen in aanbouw Het is moeilijk voor ziekenhuizen om aan specialisten te komen, soms worden ze uit andere landen gehaald, zoals Cuba of Nederland. Het staatsziekenfonds is er voor 137.000 ambtenaren en vrijwillig verzekerden. Onverzekerden kunnen naar Sociale Zaken, de regionale gezondheidsdienst (RGD) of de medische zending. Dit betreft on- of minvermogenden, maar ook mensen die geen verzekering willen betalen. Na 9 oktober 2014 wordt de verplichte basisverzekering ingevoerd om de grootte van Sociale Zaken te verkleinen. 65% van de bevolking is echter werkzaam in de informele sector en zal zich niet snel verzekeren. De huisartsenopleiding is recent gestart. Het is een 1-jarige opleiding. Men probeert vanaf volgend jaar de verplichte BIG-registratie voor huisartsen in te voeren. Het gemiddelde inkomen van een huisarts is tussen de 30000 en 80000 SRD, terwijl het modale inkomen 1500 SRD is. Voorraad en betaalbaarheid van medicijnen vormt soms een probleem. Maar 61% van de geneesmiddelen is op voorraad en soms duur. Dit komt door de importbeperkingen. Voor basale zaken houdt men de Nationale Geneeskundeklapper aan. De thuiszorg is heel beperkt. Controlesystemen, zoals het medische tuchtcollege, werken niet optimaal omdat ze politiek gelieerd zijn. In Suriname is een ‘ ons kent ons’ cultuur. De politiek is bang om kiezers te verliezen en neemt liever geen impopulaire maatregelen. Bij politieke veranderingen worden directeuren ‘ ter beschikking gesteld’, dus mogen ze thuis blijven en komt er een andere directeur voor in de plaats. Suriname mist een goed belasting- en registratiesysteem. De automatisering komt niet van de grond. Patiënten kunnen ‘shoppen’ en bij verschillende huisartsen of apotheken recepten en medicijnen halen. Hierdoor is veel verspilling. Leerpunten  Er is veel verspilling in zorg, zowel door de patiënt als door het systeem.  Veel structuren bestaan in principe maar functioneren niet.


8

Diverse lezingen in Sint Vincentius Ziekenhuis, Paramaribo We worden ontvangen door de medisch directeur, dr Dissels. Diabetes mellitus in de huisartsenpraktijk Lezing door Dr Liauw Kie Fa Men probeert een integrale aanpak te hebben dus een ‘one stap shop’, met alle disciplines vertegenwoordigd: diëtist, fysiotherapeut en DM verpleegkundige. De huisarts verwijst naar de ‘one stap shop’ voor de jaarlijkse screening. De grootste groep is de 45+ leeftijd. Er is veel: sprake van chronische nierinsufficiëntie (stadium 3). Mannen doen het beter qua bloeddruk. Vrouwen hebben veel hogere drukken. De huisarts blijft de eindverantwoordelijke voor de DM problematiek. ‘One stap shop’ is een screeningstraject; de patiënt mag zelf aangeven waar hij/zij aan wil werken, bijvoorbeeld stoppen met roken of dieetmaatregelen. De streefwaarde voor bloeddruk is onder de 120, maar is uiteraard vaak niet haalbaar. Wat wij overgewicht noemen is voor de Surinaamse patiënt een schoonheidsideaal. Bezoekers voetenpoli:  40% afkomstig van de chirurg  34% inlopers  10% komt van de huisarts. De gemiddelde duur voor een wondtraject is 70 dagen. De frequentie ca. 1x per week. Er worden geen cholesterolverlagers in de eerste lijn verstrekt, vanwege het gebrek aan vergoedingen. Leerpunten  Ca. 15% van de populatie in de eerste lijn heeft D.M. In volgorde van prevalentie: meestal Hindoestaan dan Javanen en dan de Creolen.  Er is een hoog percentage van gecompliceerde DM. Hierdoor zijn veel dialyseproblemen en amputaties.  Overgewicht is het schoonheidsideaal voor de Surinaamse patiënt Dengue en chikungunya Lezing door Michelle Sjauw Koen Fa, aios interne geneesnkunde Zij zou een lezing over dengue houden, maar gezien het feit dat chikungunya nu in Suriname heerst zal ze het hierover hebben. Gemeenschappelijke kenmerk is dat ze door zelfde muskiet worden overgedragen. Sommige symptomen zijn vergelijkbaar. Soms blijven klachten aanhouden tot 1 jaar. De eerste gevallen van chikungunya zijn in1953 in Afrika bekend. Sinds december 2013 komt de ziekte ook in het Caraibisch gebied voor. Om besmetting te voorkomen wordt geadviseerd Deet (50%) te gebruiken. Voor kinderen is het advies Deet met lagere percentage te gebruiken vanwege de toxiciteit. Besmette mensen moeten eigenlijk voorkomen dat ze door muggen geprikt worden om verspreiding van de ziekte te voorkomen.


9

Symptomen:  Koorts 400  Hoofdpijn, vooral achter de ogen  Fijne uitslag handen, onderarmen, polsen, enkels, artritis  Kan ook subklinisch belopen, leptospirosis, Malaria, Tyfus of Reuma.  Zeldzaam: orgaan falen  Differentiatie – Dengue, griep, Hep. B-C. Behandeling: pijnstilling paracetamol. Lab: Cuksaytose met lymfocytose. Milde afwijking trombocyten. Diagnostiek – Elisa- 5 dagen – 3m 194 verhoogd, vanaf zw 199 verhoogd. PCR diagnostiek (bloed 1e 5 dagen). Immuniteit ontwikkelt. Pas na de acute fase NSAID. Dengue: hemorraghic fever. Arbovirus Flavivirus S serstypen (dus geen garantie immuniteit) Verminderde stollingsfactoren  petechiae. Complicaties: leverfalen, myocarditis, encefalopathy. Vergelijking Koorts Artritis Rash Shock Lymfopene Neuropenie Trombospenie

Chikunkunya +++ +

Denque ++ + +

+ + ++

Allebei <2 weken incubatietijd. Transmissie tijdens de ziekteperiode (1 week). Leerpunten  Chinkungunya komt voor het eerst in de America’s voor sinds december 2013.  De incubatietijd is maximaal twee weken.  Tijdens de ziekteperiode dient men zich te beschermen tegen muggen om verspreiding te voorkomen.  Dengue = hemorrhagic / Chikungunya = artritis


10

Tentamen suïcide (TS) Lezing door drs R Dwarkasing, psychiater In Suriname zijn 14,5 suïcidepogingen per 1000 inwoners per jaar. In Paramaribo zijn het er twee per dag. De grootste groep zijn de Hindoestaanse mannen (66%) tussen de 15 en 44 jaar. Het vaakst wordt een agrarisch middel (Gramasome) gebruikt, gevolgd door vuurwapen en ophangen. Gramasome is een pesticide. In het begin geeft het gastro-intestinale klachten, daarna respiratoir. Het duurt dagen voordat de patiënt hieraan overlijdt. Het percentage in Suriname is hoger dan het WHO gemiddelde. Dit geldt ook voor andere landen met veel Hindoestanen, zoals Trinidad en Guyana. Er zijn veel mogelijke verklaringen over waarom juist Hindoestanen vaak suïcide plegen, bijvoorbeeld elkaar op het idee brengen, prestatiedruk door omgeving, alcohol/drugs. Het ministerie ontwikkelt programma’s, met weinig effect tot nu toe. Psychiatrisch Centrum Suriname werkt samen met Arkin (NL) om oorzaken te onderzoeken Leerpunten  Het percentage tentamen suïcide onder Hindoestanen is zorgwekkend hoog, niet alleen in Suriname


11

Academisch Ziekenhuis Paramaribo Lindy Liauw-Kie-Fa, medisch directeur zorg, geeft een presentatie nadat we in drie groepen een rondleiding hebben gehad, met veel gelegenheid om in gesprek te gaan met de medewerkers. Het ziekenhuis ziet er efficiënt, druk en goed geoutilleerd uit. Het oogheelkundig centrum is de enige in het land. Mobiele operatieteams bezoeken incidenteel de afgelegen delen van het land. We krijgen mooie foto’s te zien van bezoeken aan het binnenland en consulten in de buitenlucht aan de rivier. In drie dagen worden patiënten gescreend, geopereerd en nagekeken. Met starbehandelingen verbetert de kwaliteit van leven in grote mate. De spoedeisende hulp ontvangt gemiddeld 150 patiënten per dag. Nederlandse artsen komen regelmatig hier werken maar blijven niet lang, waarschijnlijk door de hoge werkdruk. Een van de redenen dat het hier zo druk is dat huisartsen beperkt bereikbaar zijn. Er is de laatste jaren veel bereikt aangaande super specialistische zorg (met name op het gebied van oncologie, radiotherapie, hartchirurgie). Er is een landelijk tekort aan gezondheidswerkers, mede door slechte beloning. In het ziekenhuis wordt familie betrokken omdat vaak geen thuiszorg is of kunnen mensen het niet betalen. Leerpunten  Naast life style, speelt etniciteit een grote rol bij oogziekten.


12

Psychiatrie Bezoek aan Psychiatrisch Centrum Suriname (PCS) Presentatie door dhr. R. Nanda, psychiater Doel van het bezoek is een indruk te krijgen van hoe de psychiatrische zorg geregeld is in Suriname. Er bestaat 119 jaar psychiatrische zorg in Suriname In1895 werden de patiënten gehuisvest in barakken, dezelfde waar voorheen de cholera patiënten werden gehuisvest, vandaar dat ouderen nog spreken over cholera als ze het centrum aanduiden. Huidige setting  algemeen, medisch en verpleegkundig directeur  8 psychiaters  2 AIOS  1 nazorg arts  3 psychogologen  5 maatschappelijk werk  220 verpleegkundigen en 200 andere medewerkers  totaal 500 personeelsleden Personeelsbezetting: in de ochtend 8 mensen op 40 patiënten. In middag echter maar 3. PCS heeft een academische functie, tevens onderdeel onderwijs. Er is een samenwerking met Arkin Amsterdam, post HBO opleiding. Outreaching naar RGD en eerstelijnswerkers. De betalingsattitude van de overheid leidt tot vaak vertraagde betalingen. PCS is het enige psychiatrische ziekenhuis in Suriname. Er zijn 300 bedden en 8 poli's. Zowel klinisch als ambulant, SPD, dagactiviteiten, bureau alcohol/drugs. Er is een crisis hulplijn 7x24. SPD depotpoli, acute ophaaldienst. De diverse bevolkingsgroepen presenteren hun klachten anders. Vaak komt men binnen met hyperventilatiesymptomen. Je moet goed doorvragen omdat men weinig in staat is tot verbaliseren. De Surinaamse patiënt praat moeilijk over zichzelf. Als arts moet je eerst een vertrouwensband opbouwen en blijk geven van kennis van de cultuur. Er is een diversiteit aan talen: Hindoestaans, Nederlands, Srarantongo, Engels. De meeste mensen zijn tweetalig maar soms niet voldoende. Tevens geven verschillende talen verschillende context mogelijkheden van de klacht, de een is juist heel direct, de ander symbolisch Stressfactoren gedurende de werkende leeftijd: relationele problemen, werkproblemen, alcoholmisbruik, ouder-kind problemen. Op jongere leeftijd gaat het vaak om relationele problemen, waar ze heel lang mee doorlopen. Chinezen zie je niet bij PCS. Ze hebben eigen opvang en alternatieve behandel methodiek.


13

Opname mannen 59%, vrouwen 28%, detoxificatie (m/v) rest. De meeste verslaving betreft alcohol, gevolgd door cocaïne en cannabis. Deze middelen zijn makkelijk verkrijgbaar, ook in het binnenland. Veel patiënten combineren PCS en winti. Vaak hebben ze al vaker winti geprobeerd voordat ze naar PCS komen.


14

Nascholing in Paramaribo In het Marriott Hotel is een nascholing, waarbij het eerste deel voor Nederlandse huisartsen en het tweede tevens ook voor Surinaamse huisartsen. De (on)mogelijkheden van de Surinaamse gezondheidszorg Lezing door Els Dams, internist Bevolkingsgroepen:  Hindoestanen 27%  Marrons 22% (mensen geven zich tegenwoordig op als Marron, in het verleden niet)  Creools 18%  Javaans 14%. Godsdiensten:  48% christen  22% hindoe  4% islam Naast geloof hebben mensen winti of pandit (hindoestaans), inheemsen met plantenkennis. Op de markt kan je flesjes met middeltjes kopen. In Suriname wordt 460 US dollar per jaar aan gezondheidszorg besteedt. In Nederland gaat het om 6000 US dollar. Er zijn 110 specialisten in Suriname (volgens Nederlandse normen zou je er 480 moeten hebben). De belangrijkste doodsoorzaken zijn CVR, trauma (ongelukken) en kanker. Er zijn bijna geen sterfgevallen meer door infecties, zoals malaria De prenatale begeleiding is erg mager. De moedersterfte is 130 per 100.000. Zuigelingensterfte 30 per 100.000. Chronische ziekte is moeilijk uit te leggen, zeker als ze op dat moment even geen klachten hebben. Er zijn niet veel Chinezen (ca. 30.000) maar ze zijn erg zichtbaar omdat ze veel winkels beheren. Surinaamse huisartsen kennen de richtlijnen want ze zijn in ieder geval voor een deel in Nederland opgeleid, maar er is geen controle of ze zich eraan houden Speerpunten om de zorg te verbeteren zijn:  Toegang tot basisgezondheidszorg.  Meer preventie.  Aandacht voor kwaliteit. Leerpunten  Het budget voor gezondheidszorg in Suriname is veel lager dan voor Nederland waardoor andere keuzes gemaakt moeten worden.  Religie is belangrijk. Ook Hindoes gaan naar een bonuman maar Creolen ook naar de pandit.  Het zorgsysteem staat nog in de kinderschoenen er is geen registratie voor complicaties. Ook is er geen herregistratie voor artsen.


15

De verhouding arts/patiënt en begeleiding chronische patiënten Lezing door mevrouw E. Berggraaf, huisarts De dokter staat in Suriname (vaak nog) op een voetstuk. Surinamers zeggen ‘na God volgt de arts’. De mensen denken zelf niet na over hun gezondheid want de dokter weet het. In Nickerie proberen ze patiënten te bereiken maar ze krijgen geen contact. Het kennisniveau daar is heel laag. Mensen willen niet met een andere arts praten dan hun eigen arts. Ze willen hun eigen huisarts niet ‘passeren’. Respect is heel belangrijk. Vaak denkt men dat ziekte komt omdat iemand ze iets aan gedaan heeft, dus willen veel zieken eerst naar de bonuman in het binnenland (‘achterin’). Bij Hindoestanen betekent ‘Ik heb niet gegeten’ vaak dat ze geen rijst hebben gegeten, wel brood en andere dingen. Ook ondanks amputaties en dyalise, neemt men de ziekte diabetes nog niet serieus. Ze denken dat het in de handen van god is en berusten in hun lot. Botbreuken en sommige infectieziektes kunnen wel door kruidendokters in het binnenland behandeld worden. Een dressiman is een geneesheer in het binnenland Leerpunten Problemen in de relatie en met chronische ziekten.  De arts staat op een voetstuk in Suriname.  Mensen denken zelf niet na want de dokter zal het wel weten.  Als god wil dat ik vroeg of laat doodga is dat zo.

Dermatologie aandoeningen van de donkere huid Lezing door Esther Lai-A-Fat, dermatoloog Er werken 8 dermatologen in Suriname. Ester Lai-A-Fat werkt in ‘s Lands hospital en St. Vincentius Ziekenhuis. Daarnaast werkt ze éénmaal per maand in Nickerie. Leerpunten 1. Donkere huid bij eczeem treden eerder papels op dan blaasjes. Minder snel erosies, meer hyperpigmentatie. 2. Roodheid is wel degelijk te zien bij donkere huid, goed kijken verbranding is wel mogelijk. 3. Keloidvorming; stola gebied, vaak rondom haarfolikkels bij tattoo’s alleen bij rode kleurstof. 4. Acne keloidalis nuchea erg therapieresistent. Advies: niet meer scheren 5. Tinea Capitis: bij niet adequate behandeling kan destructie van de haarfollikels optreden. Behandeling: combinatie orale entimycotica en 6 weken miconazol smeren. 6. Eczeem bij kinderen met donkere huid; papuleus eczeem (creolen). 7. Mycose: scherpe rand, centrale genezing, eenzijdig, trektest bij pityriasis versicolor. 8. Impetigo  Apepokken. Stafylococeus avreus. Bij dragerschap hele gezin behandelen 1 week 5x daags AB neuszalf. Geen Amoxicikline geven wel floxapen en cotrinonazol.


16

Oncologie Lezing door Els Dams, internist Kanker incidentie in Suriname: 1. Prostaat 2. Mamma 3. Colon 4. Cervix 5. Baarmoeder/ovarium 6. Maag 7. Lymfoom/leukemie 8. Long 9. Anders Bij deze cijfers valt vergeleken met de Nederlandse cijfers vooral de hoge incidentie van cervix tumoren op. Bij het bekijken van de cijfers van jaarlijkse incidentie van kanker op etniciteit, valt de zeer hoge incidentie van kanker op bij Creolen. Dit is ongeveer het dubbele van de Javanen en meer dan het dubbele vergeleken met Hindoestanen. Bij een slide (Cancer diagnosis and cancer death in developing countries) valt op dat in ontwikkelingslanden de gestelde diagnose kanker hoger is dan in ontwikkelde landen en de sterfte aan kanker is hoger ten opzichte van ontwikkelde landen2 Opvallend is het vergevorderde stadium van het cervix carcinoom bij diagnose in Suriname, bij Creolen is dit bij 90 % het geval. De Javanen hebben bij diagnose in 25% van de gevallen een vroeg stadium (Moslim populatie, dit verklaart misschien het verschil? MC). Uitstrijkjes worden bijna niet door de huisartsen gedaan. PAP smear uitslagen zijn pas na 3 maanden bekend; er is 1 patholoog-anatoom in Suriname. Er is nu een vaccinatie programma tegen HPV op 9 jarige leeftijd bij meisjes. ‘MDO-problems in oncology care’:  Vergevorderde primaire tumoren- patients delay  Delay in het diagnostische en therapeutische proces- doctor’s delay  Afwezigheid van protocollen en structuren voor gestroomlijnde zorg  Internationale guidelines worden niet gevolgd  Geen patienten verenigingen  Geen preventieve programma’s (cervix!)

2

Cancer is a bigger problem in developing countries than human immunodeficiency virus (HIV)/acquired immunodeficiency syndrome (AIDS).The cancer burden in developing countries is reaching pandemic proportions. More than half of the 12.4 million estimated new cases of cancer in 2008 and two-thirds of the estimated 7.6 million cancer deaths, occurred in low- and middle-income countries (LMICs) . Globally, cancer kills more people each year than AIDS, tuberculosis and malaria combined , and the number of deaths is growing rapidly. Health systems of developing countries, which are already struggling to cope with the AIDS epidemic, are ill-prepared to deal with this new and rapidly growing challenge.Changing lifestyles, chronic infection and increasing life spans lie at the root of the global growth in cancer. As more and more countries urbanize, changes in reproductive patterns and diet, insufficient exercise, smoking, drinking and obesity combine to increase cancer risk. In addition, around 1 in 4 cancers in developing countries, as opposed to only 1 in 10 in the developed world, are linked to infection. Individual risk of cancer also increases dramatically with age, and the average age of populations is increasing more rapidly in LMICs than in the richer world Ann Oncol (2010) 21 (4): 680-682 doi: 10.1093/annonc/mdq055


.

17



Passieve rol van ministerie van volksgezondheid , afwezigheid (in beleid) van ziektekostenverzekeraars

Verbetering is nodig op het gebied van  Preventie- HPV, roken, helicobacter, colonscopie?  Vroege diagnose- cervix screening, mammografie? PSA?  Behandeling- guidelines, verbeterde technieken en verbeteringen, medicatie  Palliatie- morfine, radiotherapie, palliatieve geneeskunde Nog enkele opvallende cijfers: Screening op cervixcarcinoom 1x /life time 500 USD/life year saved Tratuzumab voor HER2 mamma ca 50.000 USD/life year saved R-CHOP kuur voor DLBCL 22.000 USD/life year saved Colorectale screening 6000 USD/life year saved (bij 2500 scopieen/jaar) Morfine gebruik 0,7 mg/capita/year (Nederland 242 mg/capita/year) Wat nu? Men streeft naar een Comprehensive cancer control programma, dit omvat:  Verbeteren van registraties: National Cancer Registry  Een nationaal plan van aanpak voor kanker beheersing/behandeling  Het versterken van de gezondheidssystemen  Preventieve programma’s  Gezondheidseducatie  Tijdige diagnosis  Verbeteren van de toegang naar oncologische chirurgie, radiotherapie en medicijnen  Verbeteren van het werken volgens de richtlijnen  Palliatieve zorg Huisartsen in Suriname zijn niet of weinig geschoold in palliatieve geneeskunde. Rondom het geven van morfine is veel weerstand bij patiënten en bij (huis)artsen. Euthanasie is onbespreekbaar in Suriname.


18

Gezondheidszorg buiten Paramaribo Ziekenhuis Nieuw Nickerie Lezing door dr Reyes Cesar, internist We krijgen eerst een rondleiding door dit kleine streekziekenhuis. Daarna krijgen we een lezing door dr. Reyes Cesar, internist. Hij komt uit Cuba en houdt een lezing in het Engels. Hij communiceert via een tolk met zijn, veelal Hindoestaanse, patiënten. Het is moeilijk één dieet voor diabetici op te geven vanwege de diverse eetgewoontes van de bevolkingsgroepen. De gemiddelde Hindoestaan eet bijvoorbeeld wel 2 à 3 keer per dag rijst. In dit gebied wonen veel Hindoestanen en er is een hoge prevalentie van diabetes. Mensen zijn vaak onwetend, met een lage therapietrouw.

Brownsberg en omgeving Brownsberg is gelegen in het hart van het tropisch regenwoud. In deze omgeving bezoeken we een RGD-poli en een traditionele bottendokter. RGD-poli Er zijn in totaal 57 posten in Suriname. Plaatselijke bewoners worden tot gezondheidsassistent opgeleid en er zijn artsen per regio beschikbaar. Veel plaatsen zijn alleen per radio beschikbaar, mobiele telefonie komt steeds meer in. RGD staat voor Regionale Gezondheidsdienst. Onderweg naar Brownsberg bezoeken we een RGD-poli. Vandaag (10 oktober ) is het nationale feestdag, de dag van de Marrons. Iedere bevolkingsgroep heeft een eigen feestdag. De polikliniek is gesloten, maar een verpleegkundige vertelt ons hoe in de polikliniek gewerkt wordt. Hier kan de plaatselijke bevolking terecht en men verleent zoveel mogelijk hulp, bijvoorbeeld ook bij bevallingen. Als de patiënt toch naar het ziekenhuis moet, dan wordt hij/zij met een Jeep naar Paramaribo gebracht, ongeveer 1,5 uur rijden hiervandaan


19

Traditionele bottendokter Dr Parke helpt mensen die vaak slechte ervaringen met de reguliere geneeskunde hebben. Hij gebruikt kruiden uit het bos. Ook kunnen mensen hier meerdere dagen verblijven en bijkomen. Er is ook een kreek en veel rust en natuur waar ook de familie kan recreëren en verblijven. Dr Parke behandelt een diabetes patiënt in ons bijzijn. Toen meneer bij hem kwam was hem verteld dat zijn voet geamputeerd zou moeten worden. Dr Parke heeft de voet schoongemaakt en met olie behandeld, waardoor het er nu goed uitziet. De patiënt vertelt ons dat hij ongeveer 1200 SRD heeft betaald (ruim 3 maandsalarissen), dankzij de bijdragen van haar dochters.


20

Winti Winti pre in Coronie In Coronie wordt een winti pre gehouden. Het gaat om een jonge vrouw die in Nederland woont. Ze heeft spanningen in haar familie en daarom houdt ze de winti pre op de plek waar zij verwekt is. Het doel is het gunstig stemmen van de voorouders, met name een indi winti (Indiaanse voorouders). Haar hele familie is uitgenodigd, evenals iedereen die in de buurt woont en ook de groep uit Nederland is welkom. Door middel van muziek, dans en offers (eten en drinken) wordt de winti geërd. Het ritueel duurt de hele avond en nacht, tot in de vroege ochtend. Mensen geven duizenden euros uit voor een wintipré, onder andere ook om familie uit Nederland te laten overvliegen.

Lezing door dhr Zaalman en genezeres Er heerst een taboe op winti, terwijl veel Surinamers hier gebruik van maken. Het idee van winti is dat voorouders soms problemen nalaten. De heer Zaalman heeft een boek hierover geschreven. Winti is een religie met Afrikaanse roots. Mens heeft een band met de schepper via overleden voorouders. Soms zijn reinigingsbaden nodig als iemand problemen heeft. Iemand kan bijvoorbeeld bezeten raken door de yorka (geest) van een vermoord familielid. Door rituele reiniging kon ze dit probleem oplossen. Men kan neurosa krijgen door het negeren van de roep wintigenezer te worden. Een bonuman kan dus hier bij helpen. Een luku is een consult door een bonuman. Voorbeeld: familie met veel sterfte onder de jonge vrouwen en gezondheidsproblemen en sociaal gedrag (drank, tienerzwangerschappen). Bonuman liet drie generaties op luku komen. De luku wees uit dat de grootvader een slang gaat gedood en in de plee weggegooid. De geest van de slang veroorzaakte problemen generatieslang. In Amsterdam krijg je briefjes in de brievenbus over liefdesverdriet enz De heer Zaalman legt uit dat het niet de basis van winti is, want winti begunstigt niet maar reinigt de geest. Winti is universeel. Je kan ook in de Bijlmer een prey houden, mits op juiste wijze. Soms moet je wel terug naar de plek waar je roots zijn.


21

Iedereen kan een winti geven. Het kost wel geld, soms betaalt familie mee. Veel mensen hebben medische of psychische klachten doordat er geen balans is Winti kan door man of vrouw beoefend worden. Bonuvrouw mag ook. Mensen schamen zich vaak voor winti en ontkennen dat ze eraan doen. Vaak hebben ze een andere religie en vallen ze alleen terug op winti bij problemen. Daarom verzwijgen ze winti. Leerpunt  Veel Surinaamse patiënten hebben een bepaalde godsdienst aan de voordeur, zoals katholiek, moslim, hindoe. Aan de achterdeur doet men ook aan winti of andere rituelen.


22


23

Verslag studiereis Suriname 2014

Recommend Documents