Verslag Bijeenkomst samenwerking Toegankelijkheid en wooncomfort 7 februari 2012
Saxion, Kenniscentrum Leefomgeving Bouwsteen: 3.4 Datum: 9 februari 2012 Auteur: Evelien Klasens
Inhoud 1. 2.
Aanleiding ............................................................................................................ 3 Resultaat .............................................................................................................. 3 2.1. Samenwerking ............................................................................................. 4 2.2. Mogelijkheden .............................................................................................. 5 2.3. Eén aanspreekpunt ...................................................................................... 6 2.4. Coördinatiepunt ............................................................................................ 7 3. Conclusie ............................................................................................................. 7
2
1. Aanleiding In het kader van het project Wonen in Beweging willen we onderzoeken welke mogelijkheden er zijn om verschillende partijen uit o.a. de bouwkolom samen te laten werken op het gebied van woningaanpassingen en advisering. Door de vergrijzing, het overheidsbeleid en de behoefte van de mensen zelf om zo lang mogelijk zelfstandig te blijven wonen, liggen hier voor marktpartijen kansen die tot dusver onvoldoende benut worden. We willen met een aantal partijen kijken of er mogelijkheden zijn om de klant een concept aan te bieden waarbij hij één aanspreekpunt heeft voor een integraal advies en realisatie met betrekking tot zijn woning en het zelfstandig en comfortabel wonen. Het doel is om één aanspreekpunt te creëren voor de klant en er voor te zorgen dat de woning integraal wordt aangepakt, afgestemd op de (toekomstige) behoefte van de klant. Om behoefte en oplossing goed op elkaar af te stemmen zal het belangrijk zijn om niet alleen gebruik te maken van de kennis van bouwtechnici, maar ook van deskundigen die bekend zijn met verschillende ziektebeelden in relatie tot woonbehoeften en deskundigen op het gebied van bijbehorende regelgeving en subsidies. Het wonen staat hierbij centraal, waarbij techniek dienstverlenend is. Aanwezige partijen: Installatiebedrijf Thuiszorg Adviesbureau woningaanpassingen Gemeente (Wmo, toegankelijkheidsexpert) Woningcorporatie Kennisinstelling Doel Regionale/lokale samenwerking door relevante (markt)partijen op het gebied van woningaanpassingen waarbij de klant één aanspreekpunt heeft.
2. Resultaat Hoofdthema: oriëntatie samenwerking partijen, toegankelijkheid en wooncomfort Aanwezige partijen: Thuiszorg: beleidsadviseur op het gebied van wonen; werkt veel samen met zorgvastgoedonderneming. Vanuit de zorgkant meedenken met de zorgvastgoedonderneming. Nadruk komt steeds meer op extramurale zorg. Adviesbureau woningaanpassingen: makelaar voor seniorenwoningen en adviesbureau op het gebied van toegankelijkheid van woningen en openbare toegankelijkheid. Gemeente (Wmo): toetsingscommissie opgezet; inzage in alle bouwplannen en toetsen plannen op toegankelijkheid. Installatiebedrijf: doet woningaanpassingen vanuit de Wmo en voor particulieren. Woningcorporatie: houdt zich bezig met nieuwbouw en herstructurering; zoveel mogelijk woningen toegankelijk/geschikt te maken.
3
Wonen in Beweging is een project met zowel Nederlandse als Duitse partners. Er zijn twee dingen die opvallen; enerzijds hebben we het idee dat we aan Nederlandse kant een inhaalslag aan het maken zijn met betrekking tot de thema’s rondom vergrijzing (de Duitsers zijn hier al veel verder mee). Anderzijds vliegen de Duitsers het thema anders aan en integreren het meer met andere thema’s (bijvoorbeeld energie). In Duitsland wordt er tevens meer gedaan in de particuliere markt, doordat een groot deel van het woningbestand particulier bezit is. In Nederland ligt er een grotere taak voor de corporaties. Daar komt bij dat de Duitsers meer het principe hanteren van “bouwen voor het leven” en in Nederland er gemiddeld zeven keer verhuisd wordt. Nu de woningmarkt op slot zit door de crisis zullen ook de Nederlanders minder verhuizen en langer in dezelfde woning blijven wonen. Voor deze bijeenkomst is het basisthema: toegankelijke woning/wooncomfort. Hoe kunnen we de dienstverlening naar de klant verbeteren? Hierbij hoeft het niet alleen te gaan over ouderen/mensen met een beperking, maar bijvoorbeeld ook over ouders met een kinderwagen etc. Voor meerdere doelgroepen. 2.1. Samenwerking Integrale dienstenpakketten voor woningen kun je in principe in twee categorieën indelen: 1. Toegankelijk maken van woningen op basis van zorgvraag/indicatie 2. Preventief aanpassen (toegankelijkheid meenemen bij groot onderhoud, energetische verbetering, luxe verbouwing) Vraag: Is het interessant om een samenwerking te hebben tussen partijen? Er is vaak een dilemma met thuiszorg en revalidatie. Er zijn vaak problemen met de woning, deze is vaak niet geschikt en moet aangepast worden. Dit traject duurt vaak lang. Gaat ook om personen die tijdelijk intramuraal wonen en dan terug naar huis moeten, maar ook met thuiszorg in het algemeen. Vaak ontstaan er problemen bij het hulpverlenen doordat woningen niet geschikt zijn. Hierbij gaat het niet alleen om ouderen, maar ook steeds vaker om mensen met obesitas. Levert vaak problemen op met de arbo-omstandigheden van thuiszorgmedewerkers. De zorgverlening moet wel passen binnen de arbo eisen, maar dit geeft vaak een ethisch dilemma. Vooral badkamers zijn vaak een crime in woningen. Te zware mensen hebben vaak een bredere rolstoel waardoor er problemen optreden met deurbreedtes, smalle bedden, draaicirkels etc. Vanuit de thuiszorg worden vooral mogelijkheden gezien in samenwerking/integraal aanbod voor mensen met een indicatie. In Borculo bestaat ook een samenwerkingsverband, waar partijen ook samenwerken en een integraal aanbod neer willen zetten. Mensen hebben vaak behoefte aan een informatieportaal. Hoe organiseer ik alles en wat komt hier allemaal bij kijken? Zelf hebben ze deze kennis niet en daardoor gaan er vaak veel dingen mis. Als partijen gaan samenwerken wordt het eenvoudiger en overzichtelijker voor particulieren. In Gelderland kun je een deel van de kosten van woningaanpassingen vergoed krijgen. In Duitsland zie je vaak de combinatie van barrierevrijheid en energie met daarbij subsidiemogelijkheden (voornamelijk financiering met lage rentes). Hier liggen wellicht ook kansen.
4
Het is belangrijk om bij verbouw of nieuwbouw mensen te wijzen op toegankelijkheid/ comfort. In de gemeente ligt er het plan om mensen die gaan (ver)bouwen en die advies over toegankelijkheid/comfort negeren en in een later stadium een beroep doen op de Wmo, deze kosten niet vergoed krijgen. De gemeente geeft ook folders mee over toegankelijkheid bij de bouwvergunning/bouwaanvraag. Hoe ziet de gemeente samenwerking met marktpartijen? Voor gemeenten is het moeilijk om met partijen afspraken te maken. Enerzijds wil de gemeente zoveel mogelijk kwaliteit voor elke euro die in een woning gestopt wordt. Anderzijds is het de vraag wat er moet worden opgelost om preferred supplier te worden. De woningcorporatie heeft vaak 3 a 4 partijen (bouwkundige aannemers) die de voorkeur hebben, de aannemer komt dan zelf met een installateur en andere onder aannemers. 2.2. Mogelijkheden De doelgroep particulieren is lastig, ze vinden het vaak wel interessant, maar stellen het vaak uit tot het niet anders kan. Wel zal er een andere groep senioren komen de komende 10/20 jaar. Voor bouwactiviteiten bestaan er twee groepen: nieuwbouw en bestaande bouw. Doelgroep: bestaande ouderen (ouderen van nu, 65+) en de ouderen van straks (45-60 jaar). Kunnen partijen gezamenlijk kwaliteit leveren? Bedrijven hebben ook de kennis nodig vanuit de toegankelijkheid en de zorg. Belangrijk is om woningen preventief aan te passen en zo te voorkomen dat mensen, mocht er wat gebeuren, te lang intramuraal wonen. Ook zal er steeds meer domotica nodig zijn. Er zijn snelle teams nodig die wat kunnen bieden. Is dat een optie? Hans Krabbe is van mening dat de markt dit zelf op moet pakken. Uiteindelijk komt dit wel, maar het gaat langzaam. Je moet het meer uit de zorg zoeken. Hoe krijg je mensen zo snel mogelijk weer naar huis. En andersom; mensen gaan naar een verpleeghuis omdat hun huis niet geschikt is. In die samenwerkingsverbanden moet je het meer zoeken. Besparen op de zorg, door te investeren in woningen. Dus vooral het toegankelijk maken van woningen op basis van zorgindicatie. Als we het hebben over de indicatie: mensen die naar huis willen en moeten. Je zou de oplossing kunnen zoeken in tijdelijke units, alleen zijn de kosten voor tijdelijk gebruik erg hoog. Vaak gaat het ook om kleine, relatief eenvoudige aanpassingen, bijvoorbeeld een beugel in de badkamer of een traplift. Veel hangt ook af van hoe snel aanpassingen kunnen worden uitgevoerd, dit is per gemeente verschillend. Hoe sneller partijen gemobiliseerd worden om een woning aan te passen, des te eerder kunnen bewoners weer naar huis. In Duitsland bestaat ook een dergelijk voorbeeld van partijen die samenwerken. Het gaat hier om een platform van bedrijven die een totaal dienstenpakket aanbieden rondom de thema’s energie en toegankelijkheid. Hierbij gaat het om een stukje ontzorgen door het regelwerk en de organisatie uit handen te nemen. De stichting komt met een plan op basis van de wensen van de bewoner.
5
Loohuis Weerselo heeft bijvoorbeeld ook een soortgelijk concept. Zij gaan voor een badkamer of keuken naar mensen toe en meten alles na en geven advies over het totaal en een totaalprijs (aannemer, schilder, installateur, etc). Ook dit is een vorm van ontzorgen. Welke partijen heb je nodig bij een dergelijke samenwerking? Bouwopleiding, bouwbedrijven, schilderbedrijven, installateur, keuken en sanitair; wellicht is het voorbeeld in Borculo een bruikbaar voorbeeld. In Duitsland zijn ook financiële experts betrokken. Wellicht is het ook raadzaam om te kijken naar een bedrijf die kennis heeft van de lopende subsidies en financieringsmogelijkheden. Hierbij wordt opgemerkt dat veel subsidies worden afgebouwd, maar dat er nu nog veel subsidies niet gebruikt worden. Wel zijn er vaker financieringsmogelijkheden met lage rentes om investeringen aantrekkelijker te maken (geen subsidies meer, maar goedkope leningen). Horen corporaties, thuiszorg en gemeenten ook in een dergelijke samenwerking thuis? In eerste instantie wordt gezegd dat de thuiszorg hier wel in hoort. Vraag is dan; als partner of als opdrachtgever? En krijgen zij hun diensten dan betaald? Bij de thuiszorg geven ergotherapeuten vaak advies met betrekking tot woningaanpassingen, dit wordt vergoed vanuit de verzekeraar. In dit geval is de thuiszorg meer opdrachtgever. Als we het hebben over preventieve aanpassingen zal de thuiszorg meer als partner/deelnemer fungeren. 2.3. Eén aanspreekpunt Wat voor soort contactpersoon/coördinator/procesmanager heb je nodig (1e contactpersoon naar de klant)? Deze moet gelijk kunnen tackelen waar de bewoner behoefte aan heeft en wat er nodig is (zorg, aanpassingen, combinatie, etc). Iemand die verstand heeft van bewegen kan een goed advies geven over de aanpassing van de woning. De vraag hierbij is dan wel: wie betaalt dat? Mocht er een samenwerkingsverband opgezet worden, bijvoorbeeld in een stichting, kunnen deze kosten dan verrekend worden in de bouwsom? Of kan dit verrekend worden met de verzekeraar? Dit laatste kan alleen als er een indicatie is, niet als het preventieve advisering betreft. Bij ergotherapeuten kan het wel zo zijn dat het ambitieniveau te hoog ligt en dit niet overeenkomt met de behoefte van de bewoner. Dit gat is vaak groot en niet realistisch. Het is belangrijk voor de coördinator/contactpersoon/procesmanager/casemanager dat de vraag achter de vraag achterhaald wordt (waar is daadwerkelijk behoefte aan?). Moet deze coördinator dan iemand uit de bouwkolom zijn of iemand vanuit de opdrachtgever (thuiszorg, Wmo, etc)? Moet dit per definitie een bouwkundige zijn? Dit hoeft niet, belangrijk is dat eerst in kaart wordt gebracht waar nodig is en waar behoefte aan is. Het bouwkundige deel komt later. Het komt meer aan op de organisatie, de exacte vraag achterhalen en daarna partijen erbij halen. Het gaat erom dat één persoon alles regelt en tijdens het hele traject aanspreekpunt voor de klant blijft. Dus vanaf het eerste gesprek t/m oplevering en nazorg. Het is een soort indicatiesteller, hij moet in kaart brengen wat nodig is en van alle partijen/disciplines iets weten. Daarnaast moet hij ook controle houden.
6
Binnen de makelaardij is er een specialisatie in ontwikkeling die deze rol zou kunnen vervullen. Aanwezigen vragen zich echter af of een particulier snel naar een makelaar stapt met deze vraag. Het imago van de makelaar is immers “verkoop”. Een optie die genoemd wordt is om te beginnen aan de financiële kant en daar dan ook de coördinatie neer te leggen. De groep komt tot de conclusie dat de achtergrond van de coördinator niet belangrijk is, maar dat het gaat om de klantgerichte/bemiddelende houding van deze persoon. Hij of zij zou bijvoorbeeld kunnen werken bij een plaatselijke of lokale makelaar, kleine architect, kleine aannemer of thuiszorg. Belangrijk is hierbij wel dat waar de vraag ook binnenkomt, altijd direct naar deze coördinator wordt doorverwezen of dat hij/zij direct wordt betrokken. 2.4. Coördinatiepunt Tot slot is er ook nog gesproken over het fysiek, lokaal aanwezig zijn van een coördinatiepunt. Een website alleen is niet voldoende. Eigenlijk moet er een soort winkeltje zijn waar mensen naar binnen kunnen stappen. Dus vergelijkbaar met het Duitse voorbeeld van het Kompetenz Team Bau in Dissen. Een dergelijk “winkeltje” in bijvoorbeeld Hengelo zou de groep een erg mooie ambitie vinden.
3. Conclusie De aanwezige partijen zien vooral mogelijkheden voor samenwerking op het gebied van woningaanpassingen in de bestaande bouw op basis van zorgvraag/indicatie. Mensen hebben vooral behoefte aan één informatieportaal en één aanspreekpunt waar ze terecht kunnen. Doel is vooral ontzorgen. Belangrijke vraag is wat voor soort contactpersoon/ coördinator/ procesmanager/ casemanager je nodig hebt. Belangrijk is dat deze persoon de behoefte kan achterhalen en alles organiseert. De achtergrond van deze persoon is niet direct belangrijk. In Borculo wordt ook een dergelijke samenwerking opgezet, dit zou als voorbeeld kunnen dienen. De aanwezige partijen zien ook mogelijkheden in een fysiek, lokaal coördinatiepunt. Vervolg/afspraken 1. Focus op bestaande woningen + (medische) indicatie voor woningaanpassing. 2. Aanwezigen vinden het interessant om op basis van dit gesprek verder te gaan/te denken. 3. Opstellen en sturen van het verslag van de bijeenkomst. 4. Het verslag vormt de basis/de aanleiding voor het vervolg.
7
Unterstüzt durch: Mede mogelijk gemaakt door:
www.deutschland-nederland.eu
8
