Vereniging Hebreeuws. Universiteit van Amsterdam. Studiedag 7 december in samenwerking met

Studiedag 7 december 2006

Vereniging Hebreeuws in samenwerking met

Universiteit van Amsterdam Faculteit der Geesteswetenschappen Opleiding Hebreeuwse taal en cultuur

‫ספר מלחמות השם‬ Het boek van de oorlogen van de Heer Presentatie door drs. Merel Baracs Hoofdstuk 1, tekst en vertaling (gevolgd door enkele gevocaliseerde passages)

Vereniging Hebreeuws - Studiedag 7 december 2006

1


2

Het boek van de oorlogen van de Heer Vertaling: Drs. Merel Baracs Hoofdstuk 1: over de mondelinge leer 1

`

Naar jullie roep ik, mannen1 Hoor [mijn] nadrukkelijke woorden In chrysopraas en saffier2 stevig gesteld Gekleed, gedragen3, gewikkeld4

2

a

Toen ik in mijn dagen van ijdelheid5 was Onderzocht ik zeker de [juiste] manier van mijn weg Om te leren en te onderwijzen binnen mijn gemeenschap En steen te ruimen van de weg van mijn pad

b

Ik was een vreemdeling in een vreemd land6 Om te onderzoeken en te zoeken de wegen van de Wijsheid7

10

En ik zag tussen het joodse volk Een man zonder verstand8, afdwalend van gerechtelijk oordeel9

c

Hij spande zijn boog om geklaag te schrijven10 En te zeuren in alle talen11

15

Om geordende paden om te keren12 En de Weg van Wijsheden13 met onzin en smakeloosheid14 te perverteren15

1 Spreuken 8:4, een andere woordvolgorde dan het bijbelvers omwille van het rijm 2 Verwijst naar Job 28:16 3 Verwijst naar Job 31:36 4 Verwijst naar Ezechiël 16:10 5 Verwijst naar Prediker 7:15 6 Exodus 2:22 en 18:3, Volgens Davidson verwijst dit naar Egypte, (Davidson, I. The Book of the Wars of the Lord p.6). Dit kan verwijzen naar Salmons ontmoeting met Saadiah die uit Fayoem in Egypte kwam 7 Toeshiyah staat voor Torah, zoals blijkt uit Talmoed Bavli, Seder Nezikin, Sanhedrin 26b 8 Dit duidt op Saadiah Gaon 9 Verwijst naar Jesaja 28:7 10 Verwijst naar Klaagliederen 2:4, waar het volk Israel klaagt tegen God 11 Dit duidt er misschien op dat Saadiah Gaons Essa Meshali zowel in het Arabisch als het Hebreeuws geschreven is. Of misschien verwijst het naar Saadiah Gaons Sefer haGaloey, dat zeker in twee talen is verschenen. 12 Verwijst naar Talmoed Bavli, Seder Mo’ed, Rosh haShana 23b, waar verwezen wordt naar Klaagliederen 3:9 13 Verwijst naar Jesaja 40:14 14 Verwijst naar Klaagliederen 2:14 15 Verwijst naar Klaagliederen 3:9


3


4

d

Ik begreep en sidderde [met] siddering En mijn woede groeide als een brandend vuur16 En ik ijverde voor de zonen van Judah17 En voor de Almachtige Naam en het Boek der Getuigenis18

20

e

En ik vreesde voor de Dag des Oordeels en Veroordeling Want Zijn toorn zal branden van woede En [daarom] zal ik hem antwoorden [met] een dubbel antwoord In de taal van Ever en ook [in de taal van de] zonen van Doemah19

25

f

Dit is mijn troost in mijn20 verbanning: Dat er wijze mannen21 zijn om mijn woord te onderzoeken Zij zullen weten [dat] uit ijver voor God was mijn spreken Zodat de mensen van mijn volk niet afdwalen

g 30

Hij heeft stellig uitgetekend in zijn overreding Ook sprak hij een woord in zijn uitdrukking Dat de Eeuwige [zich] openbaarde aan Mozes Zijn uitverkorene Om hem op Sinaï twee Wetten te geven, voor het volk van Zijn keuze

h

De argumenten van de één in schrift opgesteld En de argumenten van de andere met de tong opgesteld22

35

Daarbij zouden ze allebei zijn voor de eeuwige eeuwigheid [Als] een erfenis voor de gemeenschap van de Nakomelingen van Onschuldigen23

i

Mijn ziel adviseerde me hierop te antwoorden En haar te stellen24 tussen mijn volk, een geschreven brief

16 Verwijst naar Jesaja 10:16 17 Verwijst naar 2 Samuel 21:2 18 Verwijst naar Jesaja 8:20 19 Verwijst naar Genesis 25:15, dit is het Arabisch, in dit vers worden de afstammelingen van Ismael opgenoemd 20 Verwijst naar Psalmen 119:50 21 Dit verwijst naar de mannen uit versregel 1. Salmon spreekt zijn lezerspubliek aan 22 Volgens Davidson wordt de wortel ‫ כתם‬door karaïeten vaak gebruikt in de betekenis van opstellen 23 Dit is een bijnaam voor het volk Israël 24 Onverklaarbare heh volgens Davidson, zie ter vergelijking Jesaja 1:25 en Genesis 44:21. Davidson stelt dat deze heh slechts dient ter verfraaiing van het Hebreeuws, maar het betreft hier een pronomen suffixum, 3 fem.sg.


5


6

Om een struikelblok op te tillen25 en stenen te ruimen van het pad 40

Zodat de kudde niet zal afdwalen naar woestijn en wildernis

k

Want zij zullen het onderzoeken met studie En mijn volk zal niet worden verleid door verborgenheid26 Ik hoopte van God de Verhevene Zijn blijde boodschappen in Zion te aanschouwen27

45

l

Wij geloven vast in de geschreven Wet Want die is waarlijk uit de rechterhand van de Heer28 gegeven Naar getuigenis van de hele gemeenschap van de lelie29 Dat verstrooid is over alle landen

n

Gelovigen en ongelovigen30, allemaal Verdeeld31 [slechts] in hun taal en hun spraak

50

Israel, [helemaal] van het oosten tot de westelijke kant van de wereld Zullen getuigen over de Wet van de Schrift, hun kleine en hun grote [mensen]

p

Deze getuigenis is gesteld in hun binnenste en stevig gesteld In hun eenheid, iedereen zonder verdeeldheid

55

Ook tekens en wonderen die de Verblijver in de Plaats verrichtte Zijn daarin beschreven en verklaard aan degene die ze aanschouwt

q

Ach! Zij herdenken het splijten van de Schelfzee En het spreken van de Eeuwige op Sinaï ontkennen zij niet32 En de herdenking van de Wet en rest van de wonderen bezingen zij met hun mond Israël en alle volkeren spreken [daarover] als één33

60

r

Nu, als Judah en Israel helemaal verenigd [zouden] zijn

25 Verwijst naar Jesaja 57:14, zie ook Jesaja 62:10 26 Verwijst naar Habakuk 3:4 27 Verwijst naar 2 Koningen 7:9 28 Verwijst naar Deuteronomium 33:2 29 Dit is een benaming die de karaïeten in Jeruzalem voor zichzelf gebruikten 30 Verwijst naar Jesaja 24:5 31 Verwijst naar Psalmen 55:10 32 Verwijst naar Deuteronomium 32:27 33 Verwijst naar Ezra 2:64 en Nehemia 7:66. Salmon stelt in dit vers dat ook de andere volkeren, dat wil zeggen de christenen en de moslims het geven van Torah op Sinai niet betwisten


7


8

Over de mondelinge Wet, die perfect is in hun woorden [van de rabbanieten] Laat hen [dan] getuigen en [laat] hun stem gehoord worden! En als [ze dat] niet [kunnen], leeg zijn [dan] de woorden van Saadiah de Faytoemi34, en zijn tong is stilgemaakt 65

t

Hier zal ik beginnen met een ander argument Nu, ik zal hem [het argument] noemen en ik zal niet dralen En zijn antwoord [daarop] zal ik vragen en eisen Van iedere aanhanger van de mondelinge Wet en die haar verkiest [boven de schriftelijke]

v 70

De Rots gaf Israel twee wetten, zoals jullie zeggen Eén op schrift en één in jullie mond Als het is zoals jullie zeggen [Dan] is er een leugen en rebellie in jullie daden!

w

De Heilige gaf jullie de mondelinge Wet Zodat jullie haar zouden zeggen met de mond

75

Want, zo was het in Zijn wijsheid, een goede opdracht Waarom hebben jullie haar [dan] vastgelegd in mooi schrift?

x

Als de Genadige het geschreven wilde [hebben] Dan had Hij haar door de hand van Mozes geschreven Nu, is zij [dan] niet in de mond gegeven om haar te reciteren?

80

Om niet te worden vastgelegd in een boek heeft Hij haar opgelegd

y

Zij veranderden de woorden en schreven haar op En van de mondelinge recitatie hebben ze haar overgenomen en in schrift opgesteld Nu, hoe kun je hun woorden geloven als ze zichzelf veroordelen?

34 Fayoem is de geboorteplaats van Saadiah Gaon, maar zelf gebruikt hij ook wel de naam Faytoem, bijvoorbeeld in zijn Arabische vertaling van Exodus 1:11. In dat vers wordt de Egyptische stad Pitom genoemd, één van de steden die de Israëlieten in slavernij hadden moeten bouwen


9


10

En van deze weg kunnen ze niet terugkeren 85 z

Die twee wetten hebben ze geschreven en de geboden van de Eeuwige [hebben ze] overtreden Waar is die mondelinge Wet die zij aanhangen? Leeg zijn hun woorden, en betekenisloos En uit hun mond getuigen ze [zelf] dat op hun ziel Zijn woede [zal komen]


11

‫ספר מלחמות השם‬ ‫גם דבר מלל בבטויו‬ ‫כי שדי נגלה למשה באויו‬ ‫לתת לו בסיני שתי תורות לעם רצויו‬ ‫טעמי האחת בכתב רשומים‬ ‫וטעמי האחרת בלשון נכתמים‬ ‫עוד תהיינה שתיהן לנצח עולמים‬ .‫מורשה לקהלת זרע תמימים‬

30

‫אמונה‬6 ‫לתורת הכתב נאמין ב‬ ‫אמת מימין שדי נתונה‬6 ‫כי ב‬ ‫שושנה‬ 9 ‫כעדות כל עדת‬ ‫המפוזרת מדינה ומדינה‬

45

31 32 33 34 35 36

46 47 48

30 Ook sprak hij een woord in zijn uitdrukking Dat de Eeuwige [zich] openbaarde aan Mozes Zijn uitverkorene Om hem op Sinaï twee Wetten te geven, voor het volk van Zijn keuze De argumenten van de één in schrift opgesteld En de argumenten van de andere met de tong opgesteld 35Daarbij zouden ze allebei zijn voor de eeuwige eeuwigheid [Als] een erfenis voor de gemeenschap van de Nakomelingen van Onschuldigen 45 Wij geloven vast in de geschreven Wet Want die is waarlijk uit de rechterhand van de Heer gegeven Naar getuigenis van de hele gemeenschap van de lelie Dat verstrooid is over alle landen


12

‫צור נתן שתי תורות כאמרתם‬ ‫אחת בכתב ואחת בפיכם‬ ‫אם הוא כדבריכם‬ ‫נמצא שקר ומרדות במעשיכם‬ ‫קדוש נתן לכם תורת פה‬ ‫עדי תהיו אומרים אותה על פה‬ ‫כי כן היה בחכמתו צווי יפה‬ ‫ולמה חקקתם אותה בכתב מיופה‬ ‫רחום אם חפץ לכתבה‬ ‫אז ביד משה היה כותבה‬ ‫ועתה הלא נתנה על פה להגות בה‬ ‫וללא תוחק בספר הציבה‬ 69 70

75

80

69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80

De Rots gaf Israel twee wetten, zoals jullie zeggen Eén op schrift en één in jullie mond Als het is zoals jullie zeggen [Dan] is er een leugen en rebellie in jullie daden! De Heilige gaf jullie de mondelinge Wet Zodat jullie haar zouden zeggen met de mond Want, zo was het in Zijn wijsheid, een goede opdracht Waarom hebben jullie haar [dan] vastgelegd in mooi schrift? Als de Genadige het geschreven wilde [hebben] Dan had Hij haar door de hand van Mozes geschreven Nu, is zij [dan] niet in de mond gegeven om haar te reciteren? Om niet te worden vastgelegd in een boek heeft Hij haar opgelegd


13

‫כתבו ומצות שדי מאסו‬C ‫תורות שתיהם‬ ‫חסו‬6 ‫איפה תורת הפה אשר בה י‬ ‫בטלו דבריהם ונשסו‬C . ‫ומפיהם העידו על נפשם הכעיסו‬

85 86 87 88

85 Die twee wetten hebben ze geschreven en de geboden van de Eeuwige [hebben ze] overtreden Waar is die mondelinge Wet die zij aanhangen? Leeg zijn hun woorden, en betekenisloos En uit hun mond getuigen ze [zelf] dat op hun ziel Zijn woede [zal komen]


14

F** 9J #

( , F(*#

RKUXSNKNVGY

E D N O " * + 88+ , /' /A/(/-&, /' /./-/= & ' />/ /9/. " ;O /

ohrUP kh k JUShe xIF ihd zInU ohBs gn hbhn kF og kIsD oIHv sIgC ij k v ,t ihf rIg rs tC s"h oIhC 2 1 ohr nIt f"jtu i%pD% v hr P tr«cU n"x ohr nIt u ihh

Ubkhs c v u og kF n UbC rj C rJ % t okIgv sgu okIgv in ktrah hvk-t lurc in v ,rzD n UbkhM v u ekn g gr%z Ubk ,hr f v u ohrm N n Ubth mIv u iIJk kF n 3 ubhT kM v in z v%Kt v ohrUP v hn h ,%t Ubk i, bu IJt«r kg ITcJ jn chJ v u UbC hF vrh C v iJUJ C JIruJ j t hnh C Ubk vG gJ% kIsDv ISx j k r%fz iIGG cU vj n G C v%Kt v ohrUP v hnh u ohN gv kF n aS e Ub,It u rj C ohrUp C jIn G k ktrah v%Um n ktId u vsIP % QUrC Ubkhj bv /v%Zv in Zk Ub;g hD v u Ubn He u Ubhj< v% J% ktrah hvk-t lurc kf auruajts t,bhsnc tb,vct uscg hs tcr th,an tvf vbak vcr th,an t,av h,ahu h,hh hjms kf kufhu h,hh ihpfs vtcv vbak hscg ukhptu tcr th,an t,av tsjk tcr vtcv : ihruj hbc ktrahs vgrtv tsjk tcr

ohk fIt Ubt iht ,IkhKv kf C % ,IkhKv kF n v%Zv vkh Kv vBT J b vn ohk fIt Ubt ,IkhKv kf C J% ohn gP vN F v%Zv vkh Kv u ,j t ogP tKt% rt J ohk fIt Ubt ,IkhKv kf C J% rG c IkUF v%Zv vkh Kv u ohd S It rG C v%Zv vkh Kv u ohr cd F oh,IJ Ubt ,IkhKv kf C J% ohBs gn v%Zv vkh Kv u ihk fIt UbkUF v%Zv vkh Kv u ohrh J gk ohHb g ihC Jrp v% Jh ,IkhKv kf C J% ohrIF J F : ohrh J gF osHn Ubkt ID Uber p Hu in v u JIruJ j t hnh C vdhr vk Ubhhv ohbf Un kIsDv ISx j C

/1 /vumn ,sugx

l F-rj t 2. /3 Als het enkelvoud bedoeld is staat er een overbodige ‘h’, dan zou het ub,kmv moeten zijn.

1

+HLOLJLQJYDQGHDYRQGYDQ3RHULP 2SGHGDJYDQ$GDUGHNWPHQGHWDIHODOVKHWQRJUXLPGDJLVPHWDOOHUOHLGHOLFDWHVVHQHQPHQVFKHQNWHHQ EHNHUZLMQLQHQ]HJW³VHRHGDWPLWVZD´HQGHEUDFKD³ERUHSHULKDJDIHQ´HQGDDUQD]HJWPHQ

*H]HJHQGLVGH*¶GYDQ-LVUDsOYDQDIKHWEHJLQWRWLQHHXZLJKHLG'LHRQVKHHIWXLWJHNR]HQ YDQXLWHONYRONHQRQVKHHIWRQGHUVFKHLGHQYDQXLWHONHWDDOHQRQVKHHIWXLWJHYRHUGXLW(J\SWH HQGHQDNRPHOLQJHQYDQ$PDOHNYRRURQVKHHIWJHYHOGHQRQVKHHIWJHUHGYDQKHWGHFUHHWYDQ +DPDQHQ]LMQLGHHRS]LMQKRRIGKHHIWWHUXJJHEUDFKWHQRQVKHHIWJHJHYHQGH]HGDJHQYDQ 3RHULP GH WLMG YDQ RQ]H UHGGLQJ HHQ KHULQQHULQJ DDQ =LMQ JURWH JXQVW GLH +LM KHHIWJHGDDQ YRRURQVLQGHGDJHQYDQ$FKDVMYHURVMLQ6MRHVMDQGHKRRIGVWDGZDQWRQVKHHIW+LMJHNR]HQ HQRQVKHHIW+LMJHKHLOLJGYDQXLWDOOHYRONHUHQHQ+LMKHHIWGH]HGDJHQYDQ3RHULPLQYUHXJGH HQEOLMGVFKDSDDQRQVWHQHUIGHHOJHJHYHQ *HSUH]HQ'LH-LVUDsOEHYULMGWYHUORVWHQJHELHGWRP]LFKWHYHUKHXJHQRS3RHULP *HSUH]HQ LV GH *¶G YDQ -LVUDsO 'LH RQV KHW OHYHQ KHHIW JHVFKRQNHQ HQ RQV KHHIW GRHQ YRRUWEHVWDDQHQRQVKHHIWGRHQEHUHLNHQGLWWLMGVWLS BBBBBBBBBBBBB 'LW LV DOV KHW JURWH IHHVW GDW RQ]H YRRURXGHUV KHEEHQ JHPDDNW LQ KHW NRQLQNULMN YDQ $FKDVMYHURVM (HQ LHGHU GLH KRQJHU KHHIW NRPW HQ HHW HHQ LHGHU GLH GRUVW KHHIW NRPW HQ GULQNWGLWMDDUHHQJURRWIHHVWKHWYROJHQGMDDUHHQJURRWYUHXJGHYROIHHVWGLWMDDUHHQJURRW IHHVW ]HOIV >DOV@ VODYHQ KHW YROJHQGH MDDU HHQ JURRW YUHXJGHYRO IHHVW LQ -LVUDsO >DOV@ YULMH PHQVHQ :DWLVKHWYHUVFKLOWXVVHQGH]HHQDOOHDQGHUHDYRQGHQRSDOOHDQGHUHDYRQGHQHWHQZHDOWLMG PDDUppQNHHUPDDURSGH]HDYRQGHQNHOHNHUHQ 2SDOOHDQGHUHDYRQGHQHWHQZLMYOHHVRIYLVPDDUGH]HDYRQGDOOHHQPDDUYOHHV 2S DOOH DQGHUH DYRQGHQ HWHQ ZLM YHUVFKLOOHQGH VRRUWHQ YRHGVHO PDDU RS GH]H DYRQG GHOLFDWHVVHQ 2SDOOHDQGHUHDYRQGHQGULQNHQZLMDOVKHUHQPDDURSGH]HDYRQGDOVGURQNDDUGV 2SDOOHDQGHUHDYRQGHQLVHUHHQRQGHUVFKHLGWXVVHQDUPHQHQULMNHQPDDURSGH]HDYRQG]LMQ ZHDOOHPDDODOVULMNHQ :HZDUHQEHVWHPGRPYHUPRRUGWHZRUGHQLQGHGDJHQYDQ$FKDVMYHURVMHQ+DPDQHQ+LM EHYULMGGH RQV HQ YHUORVWH RQV XLW KXQ KDQGHQ GRRU =LMQ JURWH JHQDGH HQ =LMQ JURWH

+HWLVZHOLVZDDUJHHQNLGRHVM]RDOVPHQGLWLQKHWDOJHPHHQGRHWHQZDDUGHYROJHQGHFRQVWUXFWLHJHEUXLNW ZRUGWXKXPQFXEDVHUDW+HWLVJHHQJHERGLEFUVQXWYUXYLQ *HUXLPHWLMGYRRUGDWKHWGRQNHUZRUGW 0HQVSUHHNWXLW³0DDOWLMGRPGHPLWVZD>WHYHUYXOOHQ@´ 'HORI]HJJLQJGLHPHQ]HJWRYHUGHZLMQ 9DULDWLHRS0HJLODW(VWHU =RDOVHURRNZRUGWYHUPHOGELMGHYLHUJOD]HQZLMQGLHZRUGHQJHGURQNHQRS6HGHUDYRQGYDQ3HVDFKGH YURXZHQPRHWHQGH]HYLHUJOD]HQRRNGULQNHQRPGDW]LMLQKHWZRQGHUEHWURNNHQZDUHQGDDURPPRHWHQRRN ]LM]LFKYHUKHXJHQXFMXQDNXFKKMLYWLINX%73HVDFKLPE :LMQGULQNHQZRUGWGXVLQYHUEDQG JHEUDFKWPHWYUHXJGHHQYUHXJGHLVHHQJHERGRS3RHULP0HJLODW(VWHU +LHUEHJLQWGHYHUWHOOLQJLQGH+DJDGDYDQ3HVDFKKHWVWDUWPHWKHWYHUKDDORYHUKHWEURRGYDQGHDUPRHGH GHPDWVD'HDXWHXUYDQGH]H3RHULPKDJDGDZLOODWHQ]LHQGDWKLHUPHHGHHOOHQGHEHJRQ=LHRRNKHW YHUJHOLMNWXVVHQGHEHLGHKDJDGRW ³:DWLVKHWYHUVFKLOWXVVHQGH]HHQDOOHDQGHUHDYRQGHQ´]RYHUYROJWRRNGH+DJDGDYDQ3HVDFKPDDUPHW GLWYHUVFKLOGDWHUPHW3HVDFKYLHUYUDJHQZRUGHQJHVWHOGKLHUZRUGHQYLMIYUDJHQJHVWHOG ,VGLWHHQYLMIGHH[WUDYUDDJ"/RRSWGHDXWHXUDOYRRUXLWRSKHWIHLWGDWKLM]RYHHOPDJGULQNHQWRWKLMKHW YHUVFKLOQLHWPHHUZHHWWXVVHQ$URHU+DPDQHQ%DURHJ0RUGHFKDLGDWKLMQLHWPHHUWRWNDQWHOOHQ" =LHYRHWQRRW ³+LMEHYULMGGHRQVYDQRQ]HRQGHUGUXNNHUV´,QGH0HJLODZRUGWGHQDDPYDQ+DVMHPRSJHHQHQNHOHPDQLHU

t«k UBN% n vN F osHn Ubh,Ic t ,%t v"c>e>v khM v t«k UKht u ohC rv uhn jrcU ohrh J g UbKUF ohHb g UbKUF ohr G UbKUF ohs c g UbKF Ukhp t ifcU okIgC Ubhhv v%Cr N v kf u xBv oxr p kU jIn G k Ubhkg vum n ohbIc b UbKUF ohn f j UbKUF : jCUJ n v%z hr v Ukk v ohr cs C vrh C v iJUJ C ihCUx n Uhv J% in v u rT x% tu JIruJ j tv vG gn sg ohsUv Hv ihb g C vT% J N v ,gJ kF ohr P x n Uhv u ,Ufk N v ,hcC rnt« % Hu hf S?r n k in v vG g rJ % t .gv vBv oD rn t u vbIcr j tC J% : ,hc r g kJ% gn J ,hr e in z g hD v osIe % uhkg Uvk T Q%kN% v t«ku ohbJ vN F i%cF hbt hr v hd dt v t, sN v i%C in v hC rt rn t rht v u rht h i%C tC J% sg ,Ikhku ohn h yUghn C ohsUv Hv hBN% n Une bH J% hT c J j ohn HC xBv oxr p k ovh % kg rzd u hs Hn okhM v u ohcIy ohG gnU vcUJ, C ovh % bhg ;Uxh t«k orf zu ohsUv Hv lITn Urc gh t«k v%Kt v ohrUP v hnh u rn< tB% J% ,IkhKcU ohn f ju ,IkhKv UKt ;Uxh t«k orf zu ohn Hv UKt v%Kt v ohrUP v hnh u ogr Zn hnh u ohr nIt : jh J N v ,Inhk thc v k ;Uxh t«k orf zu v%Zv okIgv v%Kt v ohrUP v --------QF rj t u Ubh,Ic t Uhv aIruJ j t ,sUg x hkfIt vKj T n Q%kN% v vG g v%Kt v ohn Hv ,tIkn cU rn< tB% J% ob«ug ,rP f k UBg, v vT% a n iy e sgu kIsDn k vrh C v iJUJ C oht m n Bv ogv kf k rT x% t oJ C J% sg in v ,rzD ovh % kg vt C iF kgu ohn h ,gc J UnUmu iJUJ C oht m n bv ohsUv Hv kF ,%t xIbF Qk hf s?r n k rn< tb% vkY C, b ifcU oIhu vkh k ohn h ,JIk % J UTJ T kt u Ukft« T kt u hkg : kIsD xbC ovh % chIt kg vf P v% bu vrzD v

2

PHGHOHYHQHQDOVGH+HLOLJHJHORRIG]LM+LMRQ]HYRRURXGHUVQLHWKDGJHUHGXLWKXQKDQGHQ ]RXGHQHQNHOHYDQRQVQLHWRSGHZHUHOG]LMQHQGDDURP]HOIVDOVZHDOOHPDDOVODYHQ]RXGHQ ]LMQ DOOHPDDO YRUVWHQ DOOHPDDO DUPHQ DOOHPDDO ULMNHQ DOOHPDDO JHOHHUGHQ DOOHPDDO ZLM]HQ UXVW >WRFK@ GH SOLFKW RS RQV RP RQV WH YHUKHXJHQ HQ KHW ZRQGHU EHNHQG WH PDNHQ HQ HHQ LHGHUGLHGH]HZRRUGHQYHUPHHUGHUW]LHGLHYHUGLHQWORI +HW JHEHXUGH HHQV GDW $FKDVMYHURVM HQ (VWHU HQ +DPDQ ZDUHQ JH]HWHQ LQ 6MRHVMDQ GH KRRIGVWDG LQ KHW NRQLQJVKXLV HQ ]LM VSUDNHQ RQGHU GH JHKHOH PDDOWLMG RYHU GH ]DDN YDQ GH -RGHQWRWGDW&KDUYRQDNZDPHQ]HL=LHRRNGHERRPJDOJ GLH+DPDQKHHIWJHPDDNWYRRU 0RUGHFKDLHQGHNRQLQJ]HL³+DQJKHPHUDDQRSYRRUGDWGHWLMGNRPWYDQKHW]HJJHQYDQ µ6MHPD¶YDQKHWDYRQGJHEHG´ 'HD5DEEL+DPDQGH]RRQYDQ+DPHGDWKDGH$JDJLHW]HL³=LHLNEHQRQJHYHHU]yHQ]y YHHOMDUHQRXGHQLNKDGQLHWJHGDFKWGDWGH-RGHQ]LFK]XOOHQZUHNHQRSPLMLQHHQZHLQLJ GDJHQHQQDFKWHQWRWGDW GH ]RRQ YDQ -DLU NZDP HQ KXQ RJHQ YHUOLFKWWH KHQ RSPHUN]DDP PDDNWH RP WRW LQNHHU WH NRPHQ HQ JRHGH GDGHQ WH GRHQ HQ KHQ UHGGH XLW PLMQ KDQG HQ KLM KHW GHFUHHW YRRU KHQ XLWYDDUGLJGH RP KHW ZRQGHUEHNHQG WH PDNHQ RYHUGDJHQ ¶V QDFKWV´ ]RDOV HU JH]HJG LV(Q GH]H3RHULPGDJHQ]XOOHQQLHWYHUGZLMQHQRQGHUGH-HKRHGLHPHQKXQKHULQQHULQJQLHWZLMNHQ YDQKXQQDNRPHOLQJHQ(QGH]H3RHULPGDJHQGDW]LMQGHGDJHQHQKXQKHULQQHULQJ]DOQLHW ZLMNHQGDW]LMQGHQDFKWHQ(QGHJHOHHUGHQ]HJJHQGH]H3RHULPGDJHQGDWLVGH]HZHUHOGHQ KXQ KHULQQHULQJ ]DO QLHW ZLMNHQ GDW ZH RRN ]XOOHQ KHULQQHUHQ GDW LV LQ GH GDJHQ GDW GH 0DVMLDFKLVJHNRPHQ BBBBBBBBBBBBB 2RUVSURQNHOLMN ZDUHQ RQ]H YRRURXGHUV HWHUV DDQ GH PDDOWLMG YDQ $FKDVMYHURVM HQ GDDUQD ZHUGHQ ]LM JHNZHOG DOV YHU]RHQLQJ YRRU KXQ ]RQGH ]RDOV HU JH]HJG LV 1D YHUORRS YDQ GLH GDJHQ ULFKWWH GH NRQLQJ YRRU DO KHW YRON GDW ]LFK LQ GH KRRIGVWDG 6MRHVMDQ EHYRQG YDQ GH YRRUQDDPVWHQ WRW GH JHULQJVWHQ JHGXUHQGH ]HYHQ DFKWHUHHQYROJHQGH GDJHQ HHQ PDDOWLMG DDQ(QGDDURPNZDPWRWKHQKHWGHFUHHWYDQ+DPDQWRWGDWLQGHQDDPYDQ(VWHUZHUG JH]HJGWHJHQ0RUGHFKDL*DHQYHU]DPHODOGH-HKRHGLHPGLH]LFKEHYLQGHQLQ6MRHVMDQHQ YDVWHQ MXOOLH YRRU PLM HQ HHW QLHW HQ GULQNW QLHW JHGXUHQGH GULH GDJHQ QDFKW HQ GDJ (Q GDDUGRRUZHUGKHWGHFUHHWQLHWLJYHUNODDUGHQZHUGKHWGHFUHHW RPJHNHHUGRSKXQYLMDQGHQ PHWHHQJURRWZRQGHU JHQRHPGPDDUKLHUZRUGWPHWQDGUXNJHQRHPGGDWGHYHUORVVLQJWRWVWDQGNZDPGRRU=LMQKXOS =LHYRHWQRRW 0HJLODW(VWHU 'ULHWHNVWHQXLW7RUDGLHWZHHPDDOSHUGDJZRUGHQJH]HJG¶VPRUJHQVHQ¶VDYRQGV ,QGH+DJDGDYDQ3HVDFKZRUGWJHVSURNHQRYHUKHWµ6MHPD¶YDQKHWRFKWHQGJHEHGRPGDWGHYHUWHOOLQJYDQ 3HVDFKMXLVWLQGHODWHDYRQGEHJLQWHQHLQGLJWLQGHQDFKWYDDNDOVKHWDOWLMGLVYRRUKHWRFKWHQGJHEHG'H]H KDJDGDYRRU3RHULHPZRUGWLQGHPLGGDJEHJRQQHQHQEHsLQGLJGLQGHDYRQG 'HVFKULMYHUYDQGH]H3RHULPKDJDGDZLOGHGHYROJRUGHYDQGH+DJDGDYDQ3HVDFKYROJHQPDDUZLOGH GXLGHOLMNQLHW]RYHUJDDQRP+DPDQ5DEELWHQRHPHQ 0HJLODW(VWHU 0HJLODW(VWHU =RDOVGH+DJDGDYDQ3HVDFKEHJLQWPHWHHQKLVWRULVFKRYHU]LFKWKRHGH%HQHH-LVUDsOYDQDIJRGHQGLHQVWWRW GHGLHQVWYDQ+DVMHPZDUHQJHNRPHQ]REHJLQWRRNGH]HKDJDGDPHWHHQKLVWRULVFKRYHU]LFKWQDPHOLMN W KRHGH-HKRHGLHPDDQ]DWHQELMGHPDDOWLMGYDQ$FKDVMYHURVM F HHQGHFUHHWRYHUKHQZHUGDIJHNRQGLJGHQ G KRH]LMZHHUWRWYFXDNZDPHQ 0HJLODW(VWHU 'LWVODDWRSGHYHU]RHQLQJYRRUKXQ]RQGHQRPGDW]LMDDQGHPDDOWLMGYDQ$FKDVMYHURVMKDGGHQ GHHOJHQRPHQ 0HJLODW(VWHU

[ohr nIt u hgh c r xIF ihd zInU kJUc n v ohk fItu IxIF sj% t kF v,% J h]

,%t cA j n v"c>e>va% tUv QUrC kt rG hk I,j y c v rnIJ QUr4C 5 v rn t v«F hF rn< tB% J% thc Bv Uvhn rh k rn t J% vn ,IGgk .Ev o%fhkg h,« ne vu o%f,% t sIep% t vbJ ohg c J k%cc k ,t«kn hp k hF ,j t ,bJ cU rn< tb% u v%Zv oIeN v k%t o%f,% t chJ v k cIYv hr cS ,%t jUr ,%t >v rhg v Uvhn rh hp C >v rcS ,Ikf k xrP Q%kn% JrIf % k v«F rIntk cT f n C odu I,Ufk n kf C kIe rIcgh u xrP Q%kn% JrIF % ohn A v hv«k-< t >v hk i, b .r%t v ,Ifk n n kF xrP Q%kn% JrIF % rn t o%fC hn vsUvh C rJ % t ohkJUrh C ,hC Ik ,Ibc k hkg seP tUvu : kghu INg uhv«k-< t >v INg kF n kf C Ubku in v u JIruJ j t in zC Ubh,Ic tk vsn; g J% thv oD tKt% Ubh,IK f k Ubhkg ohs nIg sck C ohkIs D v t«KJ% ohbn Zv hddtv inv aec vn snku tm osHn UbkhMn v"c>e>vu ohk p v ruegk aec invu oukf rzd tk auruajta ktrahk ,uagk rat ohsuvhv kf ,t shnavk inv aechu rntba kfv ,t : hfsrn og auruajt ,ufkn kfc -------------------

r%px ,%t thc v k rnt« % Hu Q%kN% v ,bJ vss b tUvv vkh K C : Q%kN% v hbp k oht re b Uhv Hu ohn Hv hrc s ,IbIrf Zv kt rG h ,rh n J k g UcEv khkC vhv J% sN kn tUvv vkh K C oth mIv k >vk tUv ohrUn J khk rn< tB% J% jx% P kJ% iIJtr khk tUvu kt rG h hbC kf k ohrUn J >vk v%Zv vkh Kv tUv ohrm n .r% %tn : o,IrIs k ,%t thc v k rnt« % Hu /okIg kJ% IFk n ,bJ Q%kN% v ,bJ vss b / in v ,gJ r u hf s?r n ,es m iIrf z UKt ,IbIrf Zv r%px /4 Niet toevallig is alleen de c van het woord lurc dik geschreven: samen met de v, die in voetnoot z verklaard wordt, vormen zij de ,uc, hatr van oav ,rzgC : met de hulp van G’d. /5 De naam van G’d wordt hier in de hagada verweven op een verborgen manier, wat ook het geval is in de Megila van Poerim, zoals bijvoorbeeld in hoofdstuk 5, pasoek 4: ouhv invu lknv tuch / Zo laat de schrijver zien, dat hij de tactiek van de Megilat Ester volgt om ons er op attent te maken, dat wij de ‘hand’ van Hasjem in de Megila moeten zoeken.

3

(HQLHGHUGULQNW]LMQJODVHQHHWKHWJHNRRNWHHQVFKHQNWHHQYLHUGHJODVLQHQ]HJW

*HSUH]HQGH%HZDNHUYDQ=LMQEHORIWHDDQ-LVUDsOJHSUH]HQLV+LMGDWGH+HLOLJHJHORRIG]LM +LMEHUHNHQW KHW HLQGH QO GH WLMG YDQ GH YHUORVVLQJ RP JHVWDQG WHGRHQZDW+LMJH]HJG KHHIW DDQ -LUPLMDKRH GH SURIHHW ]RDOV JH]HJG ZHUG :DQW ]R ]HJW GH (HXZLJH ZDQW DOV ]HYHQWLJMDDUYRRU%DE\ORQLs%DZHO YROEUDFKW]LMQ]DO,NMXOOLHJHGHQNHQHQ,N]DOJHVWDQG GRHQ YRRU MXOOLH 0LMQ JRHGH ZRRUG RP X WHUXJ WH EUHQJHQ QDDU GH]H SODDWV (Q HU ZHUG JH]HJG(Q LQKHWHHUVWHMDDUYDQ&\UXV.RUHVM GHNRQLQJYDQ3HU]Ls3DUDV WHQHLQGHWH YROEUHQJHQ KHW ZRRUG YDQGH(HXZLJHGRRUGHPRQGYDQ-LUPLMDKRHZHNWHGH(HXZLJHGH JHHVWYDQ&\UXVRSGHNRQLQJYDQ3HU]LsHQOLHWKLMHHQVWHPJDDQGRRUKHHO]LMQNRQLQNULMN HQ RRN LQ HHQ JHVFKULIW ]HJJHQGH =R ]HJW &\UXV GH NRQLQJ YDQ 3HU]Ls DOOHV YDQ KHW NRQLQNULMNYDQGHDDUGHJDI*¶GPLMGH*¶GYDQGHKHPHOHQ+LMKHHIWPLMEHYROHQHHQKXLV YRRU+HPWHERXZHQLQ-HURHVMDODMLPGDWLQ-HKRHGDOLJWZLHLVRQGHUXYDQKHHO=LMQYRON" 'H(HXZLJH]LMQ*¶GLVPHWKHPHQKLMWUHNNHRS´ 'LW*¶GGHOLMNHEHORIWH KHHIWRQ]HYRRURXGHUVLQGHWLMGYDQ$FKDVMYHURVMHQ+DPDQHQRQV LQDOOHWLMGHQRYHUHLQGJHKRXGHQ:DQWQLHWDOOHHQGHJURRWWHQVWDDQWHJHQRQVRSRPRQVWH YHUQLHWLJHQPDDURRNGHRQDDQ]LHQOLMNHQPDDUGH+HLOLJHJHORRIG]LM+LMUHGWRQV>VWHHGV@ XLWKXQKDQG*D>HHQVELMMH]HOIQD@HQOHHUZDWYHU]RFKW+DPDQGH$JDJLHWRPWHGRHQ DDQ -LVUDsO ZDQW $FKDVMYHURVM KDG QLHWV XLWJHYDDUGLJG PDDU +DPDQ YHU]RFKW RP DOOHV WH RQWZRUWHOHQ]RDOVJH]HJGZHUG+DPDQYHU]RFKWRPDOOH-HKRHGLHPWHYHUQLHWLJHQGLH LQKHWKHOHULMNYDQ$FKDVMYHURVMZDUHQKHWYRONYDQ0RUGHFKDL BBBBBBBBBBBBB ,QGLHQDFKWZHHNGHVODDSYDQGHNRQLQJHQKLM]HLWHEUHQJHQKHWERHNYDQ GHKHULQQHULQJHQGHNURQLHNHQHQ]LMZHUGHQGHNRQLQJYRRUJHOH]HQ

,QGLHQDFKWOHHUWGDWKHWZDVLQGHYDVWHQDFKWGDW-LVUDsOEHZDDNWZRUGWHQGDWLVGHHHUVWH QDFKWYDQ3HVDFKZDDUYDQJH]HJGZRUGWHHQQDFKWYDQEHZDNHQLVKHWYRRU+DVMHPWRHQ+LM KHQ XLWYRHUGH XLW KHW ODQG (J\SWH GDW LV RS GLH QDFKW GDW +DVMHP ZDNHQGH LV YRRU DOOH %HQHH-LVUDsORRN YRRUKXQNRPHQGH JHQHUDWLHV

'HVODDSYDQGHNRQLQJZHHNGHVODDSYDQGH.RQLQJYDQGHZHUHOG(QKLM]HLWHEUHQJHQ KHWERHNYDQGHKHULQQHULQJHQGDWLVGHKHULQQHULQJDDQGHUHFKWYDDUGLJKHLGYDQ0RUGHFKDL

=RDOVRRNLQGH+DJDGDYDQ3HVDFKHHQEHORIWHZRUGWDDQJHKDDOGDDQ$YUDKDP%HUHVMLHW GDW ]LMQQDNRPHOLQJHQYHUORVW]XOOHQZRUGHQXLW(J\SWH0LWVUDMLP ]RRRNLQGH]H3RHULPKDJDGDHHQ EHORIWHRPWHUXJWHNHUHQQDDU(UHWV-LVUDsO -LUPLMDKRH1DGHYHUZRHVWLQJYDQKHWHHUVWH%HWK+DPLNGDVMZDUHQGH-HKRHGLHPLQEDOOLQJVFKDS JHYRHUGQDDU%DE\ORQLs1DMDDUZHUGHQ]LMEHGDFKWGRRU+DVMHP&\UXVWRHQNRQLQJRYHU%DE\ORQLs VWRQGKHQWRHWHUXJWHNHUHQQDDU-HKRHGD 'LYUHH+DMDPLHP,,,Q(]UDZRUGWGH]H]HOIGHSDVRHNJHEUDFKW(]UDZDVGHJHQHGLH WHUXJJLQJPHWHHQJHGHHOWHYDQKHWYRONRPKHW%HWK+DPLNGDVMWHKHUERXZHQ 1DDUDQDORJLHYDQGH+DJDGDGDDUZRUGWYHUPHOGRYHU/DYDQGLH-DlNRYGHVWDPYDGHUYDQKHW-RRGVHYRON ZLOGHYHUQLHWLJHQHQPqWKHP]LMQYURXZHQHQNLQGHUHQ%HUHVMLHW'HYDULHP 0HJLODW(VWHU 0HJLODW(VWHU 6HGHUDYRQGZRUGWJHQRHPGµ/HHOVMPRHULHP¶GH]HLVGHµQDFKWYDQKHWZDNHQ¶ZDDULQ*¶GGH-HKRHGLHP VSDDUGHYDQGHGRRGYDQGHHHUVWJHERUHQHQHQKHQEHKRHGGHYRRUGHZURNYDQGH(J\SWHQDUHQYDQZHJH GDW]LMHHQODPPHWMHDIJRGYDQGH(J\SWHQDUHQ KDGGHQJHVODFKW 2RNZRUGWGH]HDYRQGJH]LHQDOVKHWPRPHQWYDQGHEHYULMGLQJ=RDOVGH-HKRHGLHPZHUGHQEHYULMGXLW (J\SWHLQGHPDDQG1LHVDQRS3HVDFK ]RLV-LVUDsOYRRUEHVWHPGZHHUEHYULMGWHZRUGHQPDDUQXYRRU DOWLMGLQGHPDDQG1LHVDQ(OLDKRHZRUGWYHUZDFKWRS6HGHUDYRQGRPGHWLMGLQJWHEUHQJHQGDWGH 0DVMLDFKVSRHGLJ]DONRPHQ,NNRPKLHURSWHUXJLQPLMQYHUJHOLMNLQJYDQGHKDJDGRW 6MHPRW ,QGH0HJLODGHVODDSYDQNRQLQJ$FKDVMYHURVM,QU]JKNWKFUVKHUSZRUGWJHEUDFKWGDWRYHUDOZDDUDOOHHQ ONQZRUGWYHUPHOGLQGH0HJLOD]RQGHUGHWRHYRHJLQJYDQGHQDDPYDQDXUXDMWRRNGHµ.RQLQJYDQGH ZHUHOG¶JHOH]HQNDQZRUGHQ,EQ(]UDEUHQJWRS0HJLODW(VWHUGHYROJHQGHSHURHVMµGH.RQLQJGLH

snkn lknv hbpk ohtreb uhvhu ekng ,tbau ktrah ,cvt ukt ohnhv hrcs rnt vf rntba unf iurfzcu jfc vhktn ihtreb uhva : ktrahk ekng vag rat ,t h,sep >v -------------------

UKt u vrh C v iJUJ C in v kg v"c>e>v thc v J% ,IFn rG% % g UKt / z%dIr / vsn J v / vkhp b / ,UbhJ k n / dr%v% / iIke / .j k / e%bj% iv : vk, BJ% .g / r%cJ% : g"a>r>v i"n>v e"k>j ohbNh x ov % C i,Ib vhv ia r S v hC r vrhcv iauac inv veka rnut v,t ihbn rnut shdnv hcr rnut tuv vn invc ,ufn ohanj ohchutv rtau ,ufn rag ohchutv rtacu gcmtc vrun vz vzv grv inv chutu rm aht gcmtc inv vek vnf / o,gr haecnc sh jukak rnut tuv vn rtau ,ufn rag vek inv v,gn runt / ,ufn rag : ,ufn ohanj uek ohchutv : Ubhkg oIeN k ,IcIy ,Ikgn vN F UbhhS UbhhS

hf s?r n k vkUsD i, b t«ku iIke in v kg thc v t«ku

/ in v sHn UbkhM v UKt / hf s?r n k vkUsD i, b UKt >udu -----------------

UKt ohr cS vJ«k J vG g t«KJ% hn kF rnIt vhv hf s?r n hC r : ,IbT nU / vT% J n / vkhd n / iv UKt u I,cIj hs h tm h t«k ohrUp C -----------------

I,ItC vhv tUv UKht F ohrUp C jIn J k ost chhj rIsu rIs kfC tB% J% rISv kf kgu ogr z kgu ovh % kg ohsUv Hv UkC e u 6Unce rn< obnzfu oc,ff vktv ohnhv hba ,t ohaug ,uhvk ovhkg ohukbv ;t tkt v"c>e>v khmv sckc ubh,uct ,t tka / vbau vba kfc rntba rusu rus kfc ubng vaug ifu ovng khmv ub,ut : ohbc hbck u,esmu uhthrh kg okug sgu okugn >v sxju /6 Waarschijnlijk moet dit Un"He$ zijn.

4

HQ GH VOHFKWKHLG YDQ +DPDQ 'H NURQLHNHQ GDW ]LMQ GH OLHIGH YDQ -LVUDsO HQ GH KDDW YDQ $PDOHN (Q ]LM ZHUGHQ YRRUJHOH]HQ YRRU GH NRQLQJ OHHUW GDW GDDUXLW ZHUG YRRUJHOH]HQ PHW NUDFKWHQPHWKHULQQHULQJ]RDOVHUJH]HJGZRUGW=RVSUDNGH(HXZLJH,NKHEKHULQQHUGGDW ZDW$PDOHN-LVUDsOKHHIWDDQJHGDDQ BBBBBBBBBBBBB 'LW ]LMQ GH WLHQ SODJHQ GLH GH +HLOLJH JHORRIG ]LM +LM RYHU +DPDQ EUDFKW LQ GH KRRIGVWDG 6MRHVMDQ HQ GLW ]LMQ ]LM ZXUJLQJ FKHQHN GUXN ODFKDWV VFKDQGH NDORQ GRGLQJ KHUHJ YHUNOLNNLQJPDOVMLQRHW YDOQHILOD XLWURHLLQJKDVMPDGD WRRUQURJH] EUHXNVMHYHU HHQ KRXWZDDUDDQKLMZHUGJHKDQJHQHD WVVMHQLWOD 5DEELGHYHUNODDUGHUJDIDDQKHQWHNHQV&KHOHN+DPDQKDUDVMDKHWGHHOGDW+DPDQ GHVOHFKWHULNWHEHXUWYLHO 5DEEL GH YHUWHOOHU ]HJW :DDU YDQGDDQ >NRPW KHW@ GDW MH ]HJW GDW +DPDQ LQ 6MRHVMDQ GH KRRIGVWDGWLHQSODJHQWHYHUGXUHQKDGHQGHUHVWYDQGHYLMDQGHQYLMIWLJSODJHQ%HWUHIIHQGH +DPDQ]HJW]LMGH0HJLOD 'HYHUGUXNNHUHQYLMDQGLVGH]HER]H+DPDQ'DWOHHUW¶PHWGH YLQJHU¶HQEHWUHIIHQGHGHUHVWYDQGHYLMDQGHQZDW]HJW]LMGH0HJLOD 2PGHKDQGWHVODDQ DDQKHQGLHKXQRQKHLO]RFKWHQ+RHYHHOOHHG+DPDQGRRUGHYLQJHU" 7LHQ SODJHQ =HJ YDQDI QX +DPDQ KDG WLHQ SODJHQ WH YHUGXUHQ HQ GH UHVW YDQ GH YLMDQGHQ KDGGHQYLMIWLJSODJHQWHYHUGXUHQ

+RHWDOULMN]LMQGHZHOGDGHQGLH*¶GRQVEHZH]HQKHHIW $OV+LMRQVXLWGHKDQGYDQ+DPDQKDGJHUHG HQJHHQJURRWKHLGDDQ0RUGHFKDLKDGJHJHYHQ ZDVKHWJHQRHJYRRURQVJHZHHVW $OV+LMJURRWKHLGDDQ0RUGHFKDLKDGJHJHYHQ HQJHHQVFKDQGHRYHU+DPDQKDGJHEUDFKWHQ] BBBBBBBBBBBBB 5DEEL0RUGHFKDLSODFKWHDOWLMGWH]HJJHQHHQLHGHUGLHQLHWGH]HGULHGLQJHQKHHIWJHGDDQRS 3RHULPKHHIW]LMQSOLFKWQLHWJHGDDQHQGLW]LMQ]H0HJLODIHHVWPDDOWLMGHQJHVFKHQNHQ BBBBBBBBBBBBB ,QHONHJHQHUDWLHLVLHGHUHHQYHUSOLFKWRPEOLMWH]LMQRS3RHULPDOVRIKLMLQGLH]HOIGHJHQHUDWLH ZDV ]RDOV HU JH]HJG ZRUGW 'H -HKRHGLHP KHEEHQ EHNUDFKWLJG HQ ]LM QDPHQ RS ]LFK YRRU ]LFK]HOIHQKXQQDNRPHOLQJHQHQYRRUDOOHQGLH]LFKDDQKHQKDGGHQJHKHFKWRPGH]HWZHH GDJHQ WH YLHUHQ ]RDOV ]LM EHVFKUHYHQ ]LMQ HQ RS KXQ WLMG HON MDDU :DQW QLHW DOOHHQ RQ]H YRRURXGHUVKHHIWGH+HLOLJHJHORRIG]LM+LMJHUHGPDDURRNRQVKHHIW+LMPHWKHQEHYULMGHQ ]RGRHW+LMPHWRQVLQHONHJHQHUDWLH]RDOVJH]HJGZRUGW0DDUGHJRHGHUWLHUHQKHLGYDQGH (HXZLJH LV YDQ HHXZLJKHLG WRW HHXZLJKHLG RYHU GHJHQHQ GLH +HP YUH]HQ HQ =LMQ JHUHFKWLJKHLGDDQNLQGVNLQGHUHQ QRRLWVODDSW¶GDWLVµGH%HVFKHUPHUYDQ-LVDsO¶ 2Q]HDXWHXULQWHJUHHUWKLHU*¶GVZDNHQRSGHQDFKWYDQ3HVDFKHYHQHHQVRS3RHULP 6MPRHsO,+LHUNULMJW6MDRHOGRRUPLGGHOYDQ6MPRHsOGHRSGUDFKWYDQ+DVMHPRPDIWHUHNHQHQPHW KHWYRONYDQ$PDOHNYDQZHJHGDWJHQHGDW]LMGH%HQHH-LVUDsOKHEEHQDDQJHGDDQWRHQ]LMXLW(J\SWH WURNNHQ +HWZRRUGµHWVERRPRIKRXW ¶ZRUGWLQKHW+HEUHHXZVPHWHHQµJ¶JHVFKUHYHQ2QGHUGHµJ¶NDQ]RZHO HHQµH¶RIµD¶NODQNVWDDQ9RRUKHWH]HOVEUXJJHWMHKHEEHQZHGHµD¶NODQNQRGLJ (HQH]HOVEUXJJHWMHRP]HWHNXQQHQRQWKRXGHQ 'HGLNJHGUXNWHOHWWHUVYRUPHQGHXFKDWUYRRUGHµSODJHQ¶GLH+DPDQNUHHJWRHEHGHHOG 0HJLODW(VWHU 0HJLODW(VWHU 'LWLVHHQYDULDWLHRSGHWHNVWLQGH+DJDGDYDQ3HVDFKQO5DEEDQ*DPOLsO]HJWHHQLHGHUGLHQLHWKHHIW JHVSURNHQRYHUGH]HGULHRQGHUZHUSHQRS3HVDFKKHHIW]LMQSOLFKWQLHWJHGDDQHQGLW]LMQ]H3HVDFK0DWVD HQ0DURU2RN0HJLODIHHVWPDDOWLMGHQJHVFKHQNHQ]LMQYHUSOLFKWLQJHQYRRU3RHULP 0HJLODW(VWHU:DDUVFKLMQOLMNLVGLWHHQVFKULMIIRXWHUVWDDWXQFHPDDUYROJHQVGHSDVRHN]RXGLW XQKHPRHWHQ]LMQ 7HKLOLHP

Enkele moderne song-teksten Presentatie door Daniëlle van den Bos

Vereniging Hebreeuws - Studiedag 7 december 2006 - 27

1. Na ons de zondvloed – Noerit Galron/Arkadi Doechin 1989 Tekst: Noerit Galron

Er is een land van stenen en petroleum bommen En er is Tel Aviv brandend van clubs en porno Er is een land van opstandelingen, daar verbinden ze de wonden En er is feestend Tel Aviv, waar men leeft, eet en drinkt

Nee, vertel me niet over een meisje Dat haar oog verloren heeft Dan voel ik me alleen maar slecht, slecht, slecht Alleen maar slecht

Ik heb geen zin in onderdrukte en lijdende types En het kan me niet schelen wat er gebeurt in de gebieden Vertel me niet over gouden tijd, over arrestaties en rebellen Laten we de liefde bedrijven, het leven leven Tel Aviv, dat is het leven

Nee, vertel me niet over een meisje Dat haar huis verloren heeft Dan voel ik me alleen maar slecht, slecht, slecht Alleen maar slecht

Ik heb geen zin in moralistische en betweterige types Kom, laten we de bruisende straten van Tel Aviv verslinden


kUCN v Ubhr

jt / 1 iIrk D ,hrUb : g UMhC iIrk D ,hrUb : ohKh n ihfUS hs er t : ij k vr gc T h eUCe cU ohbc t kJ$ vbhs n J h vNhz hG

gnU ohbIs gINn ,r$$gIC chc t kT J hu ohg mP v ,t$ ohJ cIj oJ ohn nIe , n ,bhs n J h oh,IJ u ohk fIt 'ohHj ',$dd$ Ij chc t kT J hu vSk h kg hk r Px T kt 't«k Vbh g ,t$ vsCh t a$ gr 'gr 'gr hk vGIg $ er v$z gr hk vGIg $ er ohr X hh , nU oht FUsn ohxUPh y k j«F hk iht

ohj y5 C vG $ gb vn hk ,P f t t«ku 'ohs rIn kgu ohrUm g kg 'cIvz in z kg r Px T kt ohHj ,t$ v$hj b 'vc vt vG $ gb ohHj v v$z chc t kT

vSk h kg hk r Px T kt 't«k V,h C ,t$ vsCh t J$ 'gr 'gr 'gr hk vGIg $ er v$z gr hk vGIg $ er ohbes m u rxUn hr nIJ ohxUPh y k j«F hk iht

ohnIv v chc t kT ,IcIjr ,t$ gkc b tIC


Nee, vertel me niet over een meisje Dat haar jeugd verloren heeft Dan voel ik me alleen maar slecht, slecht, slecht Alleen maar slecht

Kom, laten we Tel Aviv tegenover ons beleven Na ons de zondvloed

2. Opstand van de tranen - Aviv Gefen 1996 Tekst: Aviv Gefen

En nu alles voorbij is En de volgende ramp op de poort van de staat klopt Nu brengt het bloedvergieten wortels van geweld voort Wanner zullen we toch toegeven dat we schuldig zijn

Want de schuld ligt bij ons De schuld ligt bij ons

Waarden van goedkoop geweld op het scherm Als de varkens van de ‘raiting’ dikker worden Maakt dat ons niet slimmer De vrede werd vermoord op het plein Ik zag met eigen ogen hoe hij werd afgemaakt En het bleek dat een religieuze man zonder god Teveel spandoeken had gezien En bij zijn arrestatie lachte hij nog steeds Wanneer zullen jullie toch begrijpen


vSk h kg hk r Px T kt 't«k V,Usk h ,t vsCh t J$ 'gr 'gr 'gr hk vGIg $ er v$z gr hk vGIg $ er kUNN J$ chc t kT ,t$ v$hj b tIC kUCN v Ubhr

jt

,IgnS v sr$n$ / 2 i$pD$ chc t g UMhC i$pD$ chc t :ij ku ohKh n rnd b k«Fv J$ rcF hr

jt uhJf gu tCv iIxtv Ik e pIS vbhs N v ,$kS$ kgu ohnS Q PJ n QITn ohe JIn ,UnhK t hJ rIJ ohn J

t Ubj bt vsIb $ rcF h, n Ubh kg vnJ t v hF Ubh kg vnJ t vu ohg er n C vkIz ,UnhK t kJ$ ohf r g ohbhn J n dbhyh r v hrh

zj J$ F ohn f j Ub,It vGIg $ t«k v$z rFhF C oIkJ Ujm r9 rnd b tUv Qht hbh g kUn h,h t r ohvIk: t hk C h, S Jht J$ rr C, v u ohy kJ hS n r,Ih

vtr rm gn C Q hhj sIgu rcF Ubhc T oT$ t h, n Vereniging Hebreeuws - Studiedag 7 december 2006 - 31

Dat de schuld bij ons ligt Dat de schuld bij ons ligt

Zelfs de president praatte onzin En vroeg om vergiffenis De koning is niet alleen naakt Hij ziet er ook vreselijk uit Kijk in de spiegel

Dat de schuld bij ons ligt Dat de schuld bij ons ligt

3. Ik bid – Subliminal ve’ha’Tsel 2002 Tekst: Kobi Sjimoni

Dit is de eerste keer dat mijn volk zwijgt Tegenover alle geweldsdaden van Amalek Als jullie het je niet kunnen herinneren, open dan de Torah Want Israël heeft altijd al in de problemen gezeten Van de twaalf stammen die er waren bleef er één over Elf ervan assimileerden, hun herinnering ging voor altijd verloren Vierhonderd jaar slavernij in Egypte Zes miljoen broeders sterven door de nazi’s met hun gas Wij zijn onder de weinigen die het overleefden Weer zijn we verdeeld, we hebben nog steeds niet geleerd Dat we alleen samen de chaos zullen doorstaan


Ubh kg vnJ t vJ$ ubhkg vnatva ,IhUyJ r Chs thG Bv Ukhp t vjhk x JE hcU oIrh g tUv Q$kN$ v J$ er t«k v$z vguuz vt$ r b oD tUv vtr N C UkF T x T Ubh kg vnJ t vJ$ ubhkg vnatva

k KP, n / 3 k Mv u kbhnhkctx :gUMhC kbhnhkctx :ohKh n irhnIx hSt$ u kbhnhkctx :ij k

e,IJ

hK J$ ogvJ$ vbIatr v ogP v ,t«z e kn g kJ$ ,UnhK t v vG

gn kfk vrITv ,t Uj, P zt rIFzk o$fk vJ$ e vrMC kt rG h shn TnU ztn hF sjt$ rt J b UhvJ$ ohy cJ rGg ohhb5 n sgk sc t orf z 'UkkIC , v rGg sj t ohrm n C ,USc g kJ$ ohbJ ,Itn gCr t ohzDv og ohmt Bv kkd C oh, n ohj t iIhkh n JJ

Ubs rGJ$ ohY gN v n Ubj bt Ubs n k t«k ihhs g 'Ubk MP , v cUJ rIc gb idkCv ,t sj h erJ$


Laten we een verzoeningsverdrag sluiten om een ramp te voorkomen Elke politicus bevuilt zich en schopt stennis En iedereen kalmeert als er iets ontploft Dus in plaats van te geloven wat iedereen belooft

Laten we opstaan en in actie komen Zonder nog op de Messias te wachten

Ik bid We mogen niet meer verdeeld raken Ik bid Alleen samen waken we over Israël

Op straat is men gefrustreerd en er is niemand om je tot te wenden Dus keert men zich tegen elkaar zoals dieren Hartstikke goed om nog meer problemen te creëren In plaats van wakker te worden en van fouten te leren Velen negeren wat er gebeurt en zijn liever alleen Ze worden meegesleept door de paniek, de angst voor een scud Het kleine meisje dat terugkomt van de crèche is geschrokken En vraagt “Wat betekent vuur?” Dus vader raakt gestresst en na zes uur Komt hij gespannen thuis, nog steeds zonder maskers Zegt tegen zijn vrouw, “Kom op, we gaan hier weg Want in dit land voel ik me slecht” En dat is de reden dat ik naar buiten treed Ik wil alle mensen laten terugkeren


iIxt', g Ibn k hs F xUhP um . mIr, nU Q kf kn hteh y kIp kF . mIP, n Uv5$ n v$zht 5$ F ohg Dr b okUfu jh y c n sjt$ kF5$ vnk ihn tv k oIen C zt jh a nk sIg ,IFj k hk C kIgp k u oUek [//k KP , n] k MP , v k r,Ih

Ubk rUxt [//kkp,n] kt rG h kg rInJ b sj h er [//kkp,n] kmp,vk r,uh ubk ruxt [//kkp,n] ktrah kg runab sjh er [//kkp,n] ,Ibp k hn k r,Ih

iht u ohk FxU, n ,IcIjr C ,IHj InF hb5 v s$db$ sj t$ ohbIP zt ,IhgC sIg rImhk er ,$bh$ hUmn Qr$S$ Iz ,IHUgY n sInk k u rrIg

, v k oIen C sc k ,Ihv k ohph S g n ohn K g,n v Cr v ste X v n sjP v 'vehbtPC ohp jx bu ,$kvUc $ n thv iDv n ,r$$zIjJ$ ,$bISk Hv ",$kj $ d vKhN v JUrh P vn" :,$ktIJ $ ,IgJ 6 rIc gfU .jk b tCt zt ,If Xn hk C ihhs gu hbCm g v,hCv r zIj ohc zIg hnUe' vkkth" :ITJ t k rnIt

"ohbPv kg JhD r n hbt ,t«Zv .r$tC hF rItk t mIh hbt J$ vChX v h,t« zu rIz jk ohJ b tv kfk oIrd k v$mIr hbt Vereniging Hebreeuws - Studiedag 7 december 2006 - 35

Ik bid, we mogen niet meer verdeeld raken Want alleen samen zullen we winnen en over Israël waken

Ik bid…

Soms voel ik me als een muis in een laboratorium Men voert experimenten op mij uit en negeert de reacties Tot wanneer blijft men de ogen sluiten? Wanneer zal het eindelijk iemand een ruk kunnen schelen? Niet te geloven wat ons volk overkomt Ik ben het zat om op het nieuws alleen bloed te zien, de hele tijd bloed! En wij reageren niet Ze plegen terreur omdat wij het opgeven Als bange honden met de staart tussen de benen We vluchten en kopen de moordenaars om Het zionisme van de ondergrondse periode is verdwenen Er is nu een verwende generatie en alles is anders Plotseling kom ik en geef er een draai aan (revolutie) Luister goed naar me en leer de formule ‘Hij die u komt doden, doodt hem’ En als hij geen vrede wil, fuck vrede met hem

CAVE praat tegen jullie Rechtsreeks vanuit de ondergrondse Echte zionistische hip hop De tact groep

Ik bid…


k MP , v k r,Ih

Ubk rUxt, k KP , n kt rG h kg rInJ bu jMb b sj h er hF //kkp,n ,IsCg n rCfg InF JhD r n hbt ohn gp k ,IcUdT v n ohn K g, nU ohhUXhb hC ohGIg ohhbh gv ,UnhM g Ufha n h h, n sg ihz ohG h ;Ix kF ;Ix Uv5h $ n h, n ogv kg v«P r cIgJ$ vn in Zv kg kc j oS er ,IJs jc ,Itr k hk xt n b ohch d n t«k Ubj bt u oS in Zv kF ohr Tuu n Ubj bt hF rIry$ UbC ohGIg ohhkd rv ih C cbz og ohs jUpn ohc kF InF ohj M rn k sjIJ ohb,Ib 'ohj rIC Ubj bt ,r$T$ j N v ,pUe T kJ$ ,UbIhM v vnk: gb$ ,r$j$ t vt$ r b k«Fv u ,$bN$ J rIS J h uhJf g vpUrT v ,t i,Ibu

tC hbt oIt, P :tjxIB v ,t Usn k , u cIy hk UchJ e T (vf Pv n) "IdrIv k o eJ v Wd rIv k tcv" !I,ht oIkJ fuck zt oIkJ v$mIr t«k tUv ot u cave o$fh kt

r Cs n ,r$T$ j N v n rJh h,h n t hbIhm PIv Phv yet T v ,mUce // kkp,n


Vereniging Hebreeuws. Universiteit van Amsterdam. Studiedag 7 december in samenwerking met

Recommend Documents