UITWERKING TOELICHTING OP DE ANTWOORDEN VAN HET EXAMEN 2001-I VAK:
ENGELS
NIVEAU:
MAVO D
EXAMEN:
2001-I
Deze uitwerking wordt ook opgenomen in de Examenbundel Onderwijspers 2002 - 2003. De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden. ThiemeMeulenhoff is een educatieve uitgeverij waarin alle fondsen van de voormalige uitgeverijen Meulenhoff Educatief, SMD Educatieve Uitgevers en uitgeverij Thieme zijn samengevoegd. De uitgaven die ThiemeMeulenhoff ontwikkelt, richten zich op het totale onderwijsveld: basisonderwijs, voortgezet onderwijs, beroepsonderwijs & volwasseneneducatie en hoger onderwijs. www.thiememeulenhoff.nl © ThiemeMeulenhoff, Utrecht/Zutphen, 2001 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voorzover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16B Auteurswet 1912 j° het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij het Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan Stichting Reprorecht (Postbus 882, 1180 AW Amstelveen). Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgever te wenden.
EXAMEN 2001-I: 1 1p
1C
Het ongeluk met de ‘lage brug – hoog voertuig’ blijkt in scène gezet te zijn. ‘De spoorwegbrug in Groot-Brittannië die het meest te verduren heeft gehad … kreeg gisteren weer een opduvel als start van een campagne om de aandacht te vestigen op het gevaar. Stuntrijder John Carr reed met een oude bus tegen de brug over Whitehouse Road in Swindon aan.’ De stuntman was uitgenodigd door Railtrack, een Britse spoorwegmaatschappij, die – zoals directeur Martin Reynolds zegt – met deze actie wilde illustreren dat ‘chauffeurs meer bedacht moeten zijn op lage bruggen’.
1p
2A
De Fransman Benoit Lecomte ‘voltooide gisteren een transatlantische oversteek van tien weken – en belandde direct in een meningsverschil over de geldigheid ervan’. Een aantal leden van de ‘lange-afstandszwemfederatie was niet onder de indruk van de prestatie – omdat hij maar zes uur per dag zwom en de rest van de tijd doorbracht op een tien meter lang begeleidend jacht’. Volgens onderzoeker Stewart Newport van het Guinness Book of Records is Lecomtes zwemtocht ‘niet een echte lange-afstandsoversteek. Je bent pas bij de finish als je het vaste land bereikt, wat inhoudt dat je niet mag stoppen of uit het water gaan’. Lecomte heeft dus niet voldaan aan de voorwaarden.
1p
3
Functional Jacket (van DKNY Active) Bij een dergelijke vraag hoef je alle beschrijvingen niet heel precies te lezen. Het is hier voldoende om te kijken of er slechte of minder goede eigenschappen van een jack genoemd worden en alleen die te vergelijken. Bij vier van de jacks noemt Stuart Morrison alleen maar positieve punten, zoals ‘comfortabel’, ‘ademend’, ‘absoluut waterafstotend en winddicht’, ‘warm maar niet zweterig’. Alleen bij het ‘Functional Jacket’ van DKNY Active noemt hij een minpunt: ‘Het is lekker warm, maar bij een stortbui sijpelde het water er bij de rug in’. Ook mist hij een ‘reflecterende strip’. Over dit jack is hij dus het minst enthousiast.
1p
4
Notes from a Small Island Bij een opgave als deze moet je eerst goed bepalen wát je moet opzoeken en dan de tekst globaal doorlezen met dat in je achterhoofd (leesstrategie e: scannen). Je kunt dan snel zien wat er wel en wat er niet in aanmerking komt. Je wilt in dit geval een boek opzoeken dat over Groot-Brittannië gaat. Je hoeft dus niet in de lijst met romans te kijken. Bij nummer 6 ‘Notes from a Small Island’ komt in de beschrijving het woord ‘Britain’ voor. Die beschrijving lees je nu iets nauwkeuriger: ‘Amerikaan bestudeert Groot-Brittannië van Marmite tot Farleigh Wallop.’ Je hebt waarschijnlijk geen idee wat ‘Marmite’en ‘Farleigh Wallop’ zijn, maar dat doet er niet toe; dit lijkt wel een boek over Groot-Brittannië te zijn. De andere boekbeschrijvingen geven geen aanwijzing in die richting, dus alleen ‘Notes from a Small Islands’ is het soort boek dat je zoekt.
1p
5
Claire Rayner Je hoeft niet heel precies alles te lezen wat de ondervraagde personen zeggen. Zodra je stuit op een opmerking in de trant van ‘I never drink tea’, kun je het stukje van die persoon verder overslaan. Na deze eerste schifting blijven alleen Bill Treacher, Tony Banks, Arthur Smith en Claire Rayner over. Hun stukjes lees je nu iets meer in detail. Bill Treacher blijkt alleen een mok thee te nemen bij het opstaan, Tony Banks drinkt thee alleen ‘s ochtends met zijn vrouw in de badkamer, Arthur Smith tijdens de rust bij een voetbalwedstrijd, maar hij eindigt met te zeggen dat hij erover denkt te stoppen met theedrinken. Alleen Claire Rayner drinkt onder alle omstandigheden graag thee.
1p
6A
Om een goede slotzin te vinden moet je wel eerst precies weten wat er in de advertentie staat. Je moet hem dus helemaal lezen. Als je de spiraal volgt, begrijp je dat de advertentie je ervan bewust wil maken dat jouw spaargeld (‘savings’) zonder dat je het weet (‘unknowingly’) mogelijk geï nvesteerd wordt in bedrijven die ‘wapens of tabak fabriceren, vervuiling veroorzaken of de Derde Wereld uitbuiten’. Barchester Green Investment kan je ‘helpen de spiraal te doorbreken’. Je kunt bij hen een ‘gratis informatiepakket over ethisch verantwoord investeren’ aanvragen. Je kunt via hen dus je geld ‘schoon’ beleggen. De slotzin zou daarom kunnen zijn: ‘Barchester Green - houdt je geld schoon!’
2p
7
U.S. Space & Rocket Center The Exploratorium Voor het beantwoorden van deze vraag hoef je niet precies te lezen wat er allemaal te zien valt in de diverse musea, maar alleen op te zoeken of je er zelf iets kunt doen (leesstrategie e: scannen). In het U.S. Space & Rocket Center kun je zelf ‘twee of drie seconden gewichtloosheid ervaren’ en ‘tientallen apparaten aanraken’. In het Exploratorium staan ‘650 kindvriendelijke interactieve objecten opgesteld’ en je kunt je ‘tastzintuigen’ uitproberen in ‘een doolhof van donkere tunnels’.
1p
8
01732 824416 Ook hier hoef je weer niet precies te lezen wat er in al die advertenties staat. Door eerst alleen de ‘koppen’ te lezen kun je al bepalen of het om de soort baan gaat die jij zoekt. Advertenties die niet duidelijk werk in een gezin of met kinderen aanbieden, bijvoorbeeld ‘Mayfield Childrens Home’(een tehuis, dus niet een gezin) en ‘Part-time Domestic Staff’ (huishoudelijk personeel), vallen dan meteen af. De advertenties voor ‘nannies’ (= kindermeisjes) of ‘mothers help’ kunnen wel geschikt zijn voor jouw situatie, die lees je dus meer in detail. In de meeste advertenties worden echter ‘Drivers with cars’ gevraagd, of er staat bij ‘own car preferred’, ‘Driver/car owner essential’, en in één geval ook ‘Nonsmoker, driver’. Er blijft er maar één over waar je op kunt reageren: de kleine advertentie midden op de eerste pagina voor een ‘Mothers help’ in de omgeving van Borough Green/Sevenoaks. Het daar genoemde telefoonnummer schrijf je dus op: 01732 824416.
1p
9D
Voor het beantwoorden van deze vragen moet je de tekst in zijn geheel nauwkeurig lezen. In de eerste alinea vind je al enige informatie: een Duitse automobilist ‘reed zijn BMW de rivier de Havel in na het gehoorzaam volgen van de instructies die doorgeseind waren naar de satellietgestuurde boardcomputer’. Hij reed – volgens alinea twee – ‘een stopbord voorbij, de af/oprit naar een veerpont af en toen de Havel in’. Het ongeluk valt te verklaren uit het feit dat de boardcomputer van de BMW geen veerpont aangaf: ‘dat essentiële stukje informatie zat niet opgeslagen in de boardcomputer’. ‘De kaart van de BMW liet de aanwezigheid van een brug zien, waar hij een veerpont had moeten aangeven’ (zie alinea 6). Vervolgens lette de bestuurder ook niet op ‘waarschuwingen uit de echte wereld - borden, mensen die riepen, knipperende rode lichten en zo’. Hij volgde dus blindelings de instructies van zijn boardcomputer, en kwam daardoor in de rivier terecht.
1p
10 A Uit de manier van beschrijven blijkt een beetje leedvermaak. Robin McKie laat in zijn woordkeuze merken dat hij vindt dat de bestuurder van de BMW wel wat al te slaafs de aanwijzingen van zijn boardcomputer heeft gevolgd. De automobilist volgde gehoorzaam (‘obediently’) de aanwijzingen, lette niet op stopborden en op de rivier vóór hem (‘oblivious to stop signs, never mind the river stretched out before him’) en vervolgde zonder aarzelen (‘unhesitatingly’) zijn weg. Jammer genoeg (‘unfortunately’) stond er een brug op de kaart in plaats van een veerpont. De bestuurder negeerde de waarschuwingen uit de echte wereld (‘ignored the warnings of the real world’) en vertrouwde (‘placing his faith’) in plaats daarvan volledig op de electronische tegenhanger. Hij werd voor zijn vertrouwen beloond (‘was rewarded for his belief’) met een duik in de rivier. Je kunt tussen de regels door lezen dat de schrijver het eigenlijk eens is met wat een kustwacht, met ongebruikelijke Germaanse zelfbeheersing (‘showing unusual Teutonic restraint’) zei: ‘Je kunt niet altijd blindelings op de technologie vertrouwen’. De automobilist heeft dan ook zijn verdiende loon gekregen voor het klakkeloos opvolgen van bevelen (‘has paid the price for following orders without question’, zie de beginzin).
EXAMEN 2001-I: 2 1p
11 D Zie de eerste alinea vanaf zin twee: ‘Vier ademloze dagen lang was de aandacht van iedereen gericht op drie Amerikaanse astronauten die in totale duisternis en temperaturen onder nul 200.000 mijl van huis gestrand waren. Alleen een duizelingwekkende combinatie van technologisch vernuft en vertoon van grote menselijke moed verhinderde dat het defecte ruimteschip Apollo 13 voor altijd stuurloos de oneindige ruimte in zou verdwijnen.’ De hele wereld hield dus in die week de adem in, omdat het ernaar uitzag dat de bemanning van de Apollo 13 nooit meer naar de aarde zou kunnen terugkeren.
1p
12 A ‘Jim Lovell en zijn bemanning werden meteen gezien als helden (‘heroes’), toen ze veilig in de Stille Oceaan neerkwamen. Maar ze werden bijna net zo snel weer vergeten.’ In ‘een land dat alleen op succes gericht is’ telde hun mislukte missie niet echt mee.
1p
13 E In alinea 4 vertelt Lovell dat hij met Tom Hanks (die in de film de rol van Lovell zou spelen) een bar bezocht, waar hem een handtekening werd gevraagd. Lovell wees toen naar Hanks, die als ‘de echte Jim Lovell’ maar zijn handtekening moest zetten. Dit geeft aan dat hij beseft, zoals hij zelf ook zegt, dat na het uitkomen van de film niet hij maar Tom Hanks Jim Lovell zal zijn. De anecdote illustreert wat er aan het eind van alinea 3 staat: ‘Het publiek zal al gauw het bekende gezicht van Tom Hanks in plaats van de echte commandant van Apollo 13 associëren met de missie.’
1p
14 D Jim Lovell vertelt in alinea 5: ‘Ik wilde hem (= Tom Hanks) het gevoel laten krijgen hoe het is om testpiloot en vliegenier en astronaut te zijn, dus ik besloot dat de beste manier was om hem ‘s nachts in mijn kleine vliegtuig te laten vliegen.’ Hij legt vervolgens uit wat hij allemaal deed om voor Hanks het vliegen in een ruimteschip na te bootsen.
1p
15
1p
16 B ‘Lovell toonde dezelfde koelbloedigheid (als in zijn reactie naar de filmmakers, zoals verteld in alinea 6) in 1970, toen zijn ruimteschip halverwege de reis naar de maan in grote problemen raakte.’ Hij hielp de zenuwen van zijn bemanning te kalmeren (‘steady his crew’s nerves’). Dankzij zijn kalmte slaagden ze er toen in om, met hulp van Houston Mission Control, door middel van een moeilijke manoeuvre weer veilig terug te keren in de dampkring van de aarde.
1p
17 B Jim Lovell is blij met alle hernieuwde belangstelling, omdat hij het gevoel heeft dat de missie in de afgelopen jaren verwaarloosd (‘neglected’) is, “omdat wij in de Verenigde Staten onze mislukkingen maar liever vergeten”. Een bewijs van dit door Lovell geconstateerde gebrek aan aandacht voor de Apollo 13 missie (‘to prove his point’) is dat er als enige blijk van erkenning (‘the only recognition’) een felicitatiebrief van Charles Lindbergh ligt, in tegenstelling tot alle trofeeën voor Lowells eerste drie ruimtevluchten.
1p
18 E Als jongen die opgroeide met de Apollo missies vereerde (‘wordshipped’) Hanks de ruimtehelden van jaren 60 en 70. Hij zag ze als vorsten (‘princes’), als echte sterren (‘real stars’) in hun gouden ruimtepakken met bijpassende jacks. Met andere woorden, hij bewonderde de astronauten mateloos.
1p
19
(Jim) Lovell Toen de makers van de film hoorden van Lovell’s plan om Hanks ‘s nachts mee te nemen in zijn vliegtuig, waren ze ‘doodsbenauwd dat hun superster niet behoorlijk verzekerd was’. Lovell stelde ze gerust met de opmerking dat zijn ‘beste verzekering pal naast hem zou zitten’: hijzelf dus, waarmee hij bedoelde dat hij als commandant van Apollo 13 zo ervaren was dat hij Hanks wel weer veilig terug zou brengen.
een antwoord met de volgende strekking: de bemanning (van de Apollo 13) / ze weer veilig op aarde terugkwam(en). Het verhaal van Apollo 13 doet het heel goed als film (‘perfect for Hollywood’), omdat het een ‘happy ending’ heeft, wat het filmpubliek altijd graag ziet. De Apollo 13 missie liep goed af, omdat de ruimtevaarders ondanks alle technische problemen er toch in slaagden terug te keren naar de aarde.
EXAMEN 2001-I: 3 1p
20
‘Ronald … day.’ Het begin van de eerste alinea beschrijft hoe Ronald McDonald op 23 augustus 1996 bij de Tower Gardens peuterspeelzaal in Tottenham in noord-Londen aankomt. De tweede zin vertelt waarom hij daar is: ‘Ronald, … , is uitgenodigd voor de feestdag van de peuterspeelzaal.’
1p
21
een antwoord met de volgende strekking: Omdat Ronald McDonald alle aandacht zal krijgen. / Omdat er weinig kans is dat men haar nog ziet staan. De (vrouwelijke) clown Pickles heeft de kinderen geamuseerd tot Ronald McDonald kwam, maar ze ‘zal niet proberen met hem te concurreren’. Nu ‘de bekendste clown van de wereld’ (regel 15) aanwezig is, zullen de kinderen alleen nog maar aandacht voor hém hebben en niet meer voor haar.
1p
22 C In alinea 2 wordt beschreven hoe de kinderen reageren op Ronald McDonald’s komst. Kinderen ‘hangen aan zijn benen’ (regels 16-17), ze slaken ‘opgewonden kreten’ (regel 18), er is ‘meteen een woud van vingers in de lucht’ (regels 21-22) als hij ze wat vraagt. Als hij zegt dat hij voor ze zal toveren, is zijn publiek ‘gefascineerd’ (regels 24-25). Antwoord D is niet juist, omdat alleen de jongere kinderen zich misschien een beetje onbehaaglijk voelen: zij ‘weten niet goed wat ze met hem aan moeten’ (regels 22-23). De rest is echter heel enthousiast.
1p
23 D Regels 26-34: ‘Er staan negen of tien keurig nette mannen en vrouwen in blauw uniform en wit overhemd achterin de zaal. De mannen hebben meest stierennekken, dragen button-down overhemden en zeggen niets. Sommigen lijken zich niet op hun gemak te voelen tussen de springkussens en de met de hand geschreven bordjes met ‘Geen racisme’, ‘Pesten verboden’ en ‘Niet verstoppen in de bosjes’. Sommigen staan met de armen over elkaar. Ze willen hun naam niet zeggen, alleen maar dat ze voor McDonald’s werken. Het zijn duidelijk mensen van de beveiliging, die – zoals blijkt uit de beschrijving – niet thuishoren in de normale sfeer van een peuterspeelzaal.
1p
24 C Waarom Suna Mohamed woedend is lees je in regels 41-45: ‘Suna Mohamed is woedend. Wat als een feestdag voor de kinderen begon, zegt ze, is een promotie-actie voor McDonald’s geworden. Veel ouders die de aankondigingen hadden gelezen, dachten dat het evenement was georganiseerd door McDonald’s en niet door hen’ (dat wil zeggen: de peuterspeelzaal).
1p
25
1p
26 A ‘Kroc wist hoe hij kon doordringen tot kinderen’ (regel 60). Hij liet daarom een personage ontwikkelen dat de kinderen zou aanspreken: ‘Er werd veel onderzoek gedaan om het uiterlijk en de persoonlijkheid van Ronald McDonald te bedenken, tot zelfs de kleur en het materiaal van zijn pruik toe. Kroc was dol op Ronald als reclamemaker voor zijn burgers’. (regels 62-66). Hieruit blijkt dat Ronald McDonald een knap uitgedachte figuur is, bedoeld om de McDonald’s fastfoodketen te promoten. Antwoord B is niet juist. Weliswaar staat er in regels 60-62 dat ‘Tien miljoen kinderen reageerden op zijn (= Kroc’s) eerste landelijke reclamecampagne’, maar dat wil niet zeggen dat kinderen de figuur Ronald McDonald hebben bedacht. Die zin staat er om te illustreren dat Kroc wist hoe hij kinderen kon bereiken.
een antwoord met de volgende strekking: Omdat hij wist hoe groot de invloed van kinderen op hun ouders was/is. Kinderen zijn ‘de belangrijkste doelgroep’ van McDonald’s (regels 50-51), want ‘Ray Kroc, de man die het McDonald’s rijk vanaf het prille begin in 1954 opbouwde, zag meteen al hoe zeer jongeren volwassenen kunnen beï nvloeden.’ (regels 51-54).
1p
27
een antwoord met de volgende strekking: Dat Ronald McDonald een zeer grote bekendheid heeft / zeer populair is. Zie regels 68-71: ‘Maar Ronald was altijd favoriet. In 1986 verkondigde het bedrijf (= MacDonald’s) dat 96 procent van de kinderen die het had ondervraagd, Ronald kon herkennen. Alleen de Kerstman deed het beter.’ Alle kinderen kennen natuurlijk de Kerstman. Dat Ronald McDonald na de Kerstman de meest bekende figuur is, geeft wel aan dat hij verschrikkelijk populair is bij kinderen.
1p
28 C De woorden ‘die wens’ slaan terug op het begin van de zin: ‘Kroc wilde altijd dat McDonald’s gezien werd als een bedrijf met gemeenschapszin’ en Ronald moest dus dat beeld van een degelijk en sociaal bewust bedrijf (zoals het staat geformuleerd in antwoord C) verpersoonlijken en uitdragen.
2p
29
antwoorden met de volgende strekking: Het staat dichtbij een ziekenhuis Het biedt onderdak aan familieleden van kinderen die in het ziekenhuis liggen / die ernstig ziek zijn Regels 74-78: ‘Het eerste Ronald McDonaldhuis werd in 1974 geopend. Ze worden naast ziekenhuizen gebouwd en bieden onderdak aan familieleden van kinderen met een ernstige ziekte.’
1p
30
een antwoord met de volgende strekking: Het is eigenlijk niet veel. Zie regels 81-88: ‘De cijfers lijken indrukwekkend; het Ronald McDonald Kinderfonds heeft meer dan 100 miljoen dollar aan schenkingen gedaan sinds het in 1984 begon. Maar in die periode heeft het bedrijf ongeveer 9 miljard dollar netto winst gemaakt bij een omzet van meer dan 60 miljard dollar. Anders gezegd, voor elke 60 dollar die McDonald’s omzet, geeft het één dollarcent aan kinderen.’ Met deze cijfers geeft de schrijver aan dat McDonald’s eigenlijk helemaal niet zo veel geld aan liefdadigheid geeft.
EXAMEN 2001-I: 4 1p
31
de regering /de overheid Zie de tweede zin van de eerste alinea: ‘Een rapport in opdracht van de regering doet de aanbeveling om een eind te maken aan zulke promotie-acties in een poging om het ‘zuipen’ te bestrijden: het drinken van heel grote hoeveelheden in een korte tijd.’ In de tweede alinea kun je lezen dat er ‘op verzoek van de regering’ een landelijk alcoholbeleidsplan is opgesteld door Alcohol Concern.
1p
32 C In alinea 3 staat: ‘Veel politiemensen en doktoren geloven dat de promotie-acties overmatig drankgebruik aanmoedigen en kunnen leiden tot een verhoogde kans op ongelukken en geweld. Twee maanden gelden eiste de politie van York (een stad in Noord-Engeland) dat happy hours afgeschaft moesten worden om door alcohol veroorzaakt geweld in de hand te houden. Ook de gezondheidszorg in Schotland heeft een dergelijke oproep gedaan.’ Zowel politie als artsen zijn er dus voor om happy hours af te schaffen. Zij zullen het dus zeker eens zijn met het voorstel in het eerste landelijke alcoholbeleidsplan om de vergunning in te trekken van cafés en clubs die klanten proberen te trekken met goedkope drankjes (zie alinea 2).
1p
33
een antwoord met de volgende strekking: Als er veel gedronken wordt, wordt het bier / de drank goedkoper. / Als er weinig gedronken wordt, wordt het bier / de drank duurder. In alinea 4 wordt Bar Footsie uitgelegd als een systeem ‘waarbij de prijs van een pint (= ongeveer een halve liter bier) daalt of stijgt in verhouding tot de hoeveelheid die de klanten drinken’. Hoewel het er niet precies staat, zal dit logischerwijs betekenen dat het bier goedkoper wordt als er meer wordt gedronken, en duurder wordt als er weinig wordt gedronken. N.B. ‘Footsie’ is in economische kringen een populair woord voor de FTSE, de Financial Times Stock Exchange, zoiets als onze AEX. De naam is hier gekozen omdat de prijs van het bier, net als van aandelen, stijgt of daalt al naar gelang de vraag ernaar.
1p
34
‘(and have drawn up) their own proposals’ Alinea 6: ‘Een dergelijk landelijk alcoholbeleidsplan veroorzaakt bezorgdheid bij de drankenindustrie. Bedrijven weigeren samen te werken met Alcohol Concern (de overheidsinstelling die het beleidsplan heeft opgesteld) en hebben hun eigen voorstellen opgesteld.’ Het feit dat de drankenindustrie eigen voorstellen heeft gedaan tot bestrijding van alcoholmisbruik bewijst dat die sector bereid is iets te doen aan het probleem.
EXAMEN 2001-I: 5 1p
35 D Uit alinea 1 kun je opmaken dat Victor Ubogu als het ware meer dan één leven leidt: als top rugbyspeler en als playboy en ‘partyganger’. Volgens alinea 2 is het nog niet duidelijk hoe Victor zich zal profileren in zijn ‘derde leven’, nu zijn ‘carrière als speler in een later stadium komt’. Anders gezegd, hij is dus ‘druk bezig een nieuwe carrière op te bouwen voor na zijn rugbycarrière, met andere woorden, voor wanneer hij stopt met spelen (‘stops playing’).’
1p
36 B Victor zegt: ‘… het sporten houdt na een bepaalde tijd op, wanneer het lichaam het gaat begeven’. Hijzelf speelt echter op zijn 32e nog rugby, dus wat hij zegt, geldt (nog) niet voor hemzelf: ‘maar (‘But’) het lichaam begeeft het nu nog niet’.
1p
37 A Uit de eerste zin van alinea 4 valt op te maken dat Victor zich behalve met rugby ook bezig hield met ‘vele andere activiteiten’. Meer succes op het veld betekende ook dat hij hogere bedragen ‘elders’ kon vragen. Nu heeft hij echter voor zichzelf duidelijk prioriteiten gesteld: rugby komt op de eerste plaats. Zijn spel had blijkbaar te lijden onder zijn andere activiteiten. Je kunt hieruit afleiden wat er op de open plaats moet komen te staan: ‘Iets meer dan een jaar geleden, toen hij betrokken was bij een familiebedrijf op het gebied van security, besefte hij dat hij teveel probeerde te doen (‘do too much’).’
1p
38 D Victor zegt over het openen van zijn sportcafé: ‘Ik had maar vier maanden de tijd … om een locatie te vinden en het geld bij elkaar te krijgen. Toen we het huurcontract tekenden, hadden we nog geen cent bij elkaar. Het was een heel zware tijd.’ Hiermee verduidelijkt hij dat de onderneming ‘een enorm groot risico (‘risk’) was.
1p
39 C Sportfans ‘willen dolgraag hun helden ontmoeten’. Topsporters kunnen daar dus gebruik van maken: ‘In de wereld van de recreatie heeft beroemdheid (‘fame’) marktwaarde.’ ‘Het (dat wil zeggen beroemdheid) opent deuren.’
1p
40 D Victor’s sportcafé Shoeless Joe’s loopt goed en hij wil nog meer sportcafés beginnen. Wat hij op dat gebied heeft geleerd, wordt opgesomd in de volgende zin: ‘Hij kan nu een balans lezen en snapt alles van percentages, inkoopprijzen van maaltijden en personeelsbezetting.’ Ook heeft hij ervaren waar hij goed in is, namelijk in marketing. Met andere woorden, hij ‘heeft veel geleerd over het vak (‘trade’)’.
1p
41 C Victor heeft zichzelf een aantal prioriteiten gesteld, waarvan rugby op de eerste plaats komt, gevolgd door zijn sportcafé, zoals te lezen viel in de voorgaande alinea’s. Hij richt zich nu ook op ‘een potentiële carrière bij de televisie’. Hij heeft al in een paar programma’s opgetreden. Ook heeft hij zich ingezet voor een liefdadig doel. Hieruit blijkt wat zijn derde prioriteit is: zichzelf verkopen … als beroemd persoon (als ‘personality’).
1p
42 D Victor ‘bezit de gave om alle ogen op zich gericht te krijgen (‘He’s a natural front man’ in de vorige alinea). Hij is al diverse malen op tv geweest en gaat mogelijk een grote spelshow presenteren, waardoor ‘zijn naam als televisiester gevestigd zal zijn’. Zijn sterke kant zal dus zijn dat hij behalve succesvol sportman ook welbespraakt en amusant (‘well-spoken and amusing’) is, anders zou hij niet voor televisie gevraagd worden.
1p
43 B Vì ctor zegt: ‘Bij rugby had ik makkelijk bij een minder bekende club kunnen spelen, waar ik dan met kop en schouders boven uit zou hebben gestoken. Maar ik wilde het beste en daarom ging ik naar Bath, waar het me anderhalf jaar kostte om in het eerste elftal te komen.’ Victor houdt dus van rivaliteit, wat hij ziet als nog een ander verband tussen zaken en sport. Het zit in hem om te willen concurreren, hij is ‘competitive’.
1p
44 C Toen Victor bezig was met zijn plannen voor het sportcafé, raadden veel mensen het hem af omdat hij het misschien zou moeten afleggen tegen de ‘grote jongens’. Ondanks de kans op mislukking zette Victor toch door, want – zoals hij zegt: ‘de sport heeft me geleerd om nooit bang te zijn (‘fear’) voor mislukken. Ik ga liever iets proberen wat vervolgens mislukt dan dat ik het helemaal niet probeer. Mislukken is niet erg als je er maar van leert.’
